Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

legem+c

  • 101 commendatrix

    commendātrix, īcis, f. [id.], that which commends (rare): legem commendatricem virtutum, * Cic. Leg. 1, 22, 58: terra, * Plin. Ep. 8, 20, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > commendatrix

  • 102 condita

    con-do, dĭdi, dĭtum, 3, v. a. [con- = cum, and 2. do], lit., to bring, lay or put together (very freq. in all periods and species of composition).
    I.
    With the access. idea of uniting, to put or join together into a whole, to form, fashion, produce, make by joining together.
    A.
    Prop., of the founding of towns or states, to found, establish: Romam, Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2, and Suet. Aug. 7 fin. (Ann. v. 494 Vahl.):

    oppida,

    Varr. L. L. 5, § 142; Hor. Ep. 2, 1, 8:

    urbem,

    Lucr. 5, 1107; Cic. Cat. 3, 1, 2; Sall. C. 6, 1; Liv. 1, 19, 1; Suet. Aug. 18; 47; Just. 2, 4, 15; 2, 15, 1:

    arces,

    Verg. E. 2, 61:

    locum,

    Hor. S. 1, 5, 92: colonias. Vell. 1, 15; Just. 16, 3, 7:

    civitatem,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    regna,

    Just. 2, 1 init.:

    imperium Poenorum,

    id. 19, 1, 1.—Hence, often ante and post Romam conditam, before and after the foundation of Rome, Cic. Tusc. 1, 1, 3; cf. Liv. praef. § 6 al.—
    (β).
    Transf. to the inhabitants:

    Romanam gentem,

    Verg. A. 1, 33:

    genus hominum,

    Just. 2, 6, 11.—Hence, mid.:

    optato conduntur Thybridis alveo,

    they settle, Verg. A. 7, 303 (condi proprie dicuntur, qui sibi statuunt civitatem. Conduntur ergo; sedem stabilem locant, Serv.). —
    b.
    Of the erecting, building of other things, to make, construct, build:

    aram,

    Liv. 1, 7, 11; 28, 46, 16:

    sepulcrum,

    Hor. Epod. 9, 26:

    moenia,

    Verg. A. 1, 276; Ov. M. 3, 13; 14, 775; Just. 2, 12, 4.—
    c.
    Of written productions, to compose, write, celebrate, write or treat of, describe: SIVE CARMEN CONDIDISSET, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Rep. 4, 10, 12; so,

    carmen,

    Lucr. 5, 2; Hor. S. 2, 1, 82; id. Ep. 1, 3, 24; id. A. P. 436; Liv. 27, 37, 7; 31, 12, 10; Quint. 10, 1, 56 et saep.:

    poëma,

    Cic. Att. 1, 16, 15:

    longas Iliadas,

    Prop. 2, 1, 14:

    bella,

    Verg. E. 6, 7:

    Caesaris acta,

    Ov. Tr. 2, 336:

    proelia,

    Stat. Th. 1, 8:

    festa numeris,

    Ov. F. 6, 24:

    alterum satirae genus,

    Quint. 10, 1, 95:

    aliqua in hac materiā,

    id. 3, 1, 19:

    prosam orationem,

    Plin. 5, 29, 31, § 112:

    historiam,

    id. 12, 4, 8, § 18; cf.:

    aliquid annalibus,

    id. 2, 9, 6, § 43:

    praecepta medendi,

    id. 26, 2, 6, § 10:

    laudes alicujus,

    id. 22, 13, 15, § 35.— Rarely,
    (β).
    Absol.:

    si etiamnum Homero condente Aegyptus non erat,

    Plin. 13, 13, 27, § 88.—
    B.
    Trop., to establish, found, to be the author of, to produce, make:

    jusjurandum,

    Plaut. Rud. 5, 3, 18:

    aurea saecula,

    Verg. A. 6, 793:

    collegium novum,

    Liv. 5, 52, 11:

    morem,

    Plin. 11, 37, 55, § 150:

    nova fata,

    Verg. A. 10, 35:

    aeternam famam ingenio suo,

    Phaedr. 3, prol. 53; so,

    nomen memorandum,

    Sil. 4, 37:

    militarem disciplinam artemque bellandi,

    Flor. 1, 3, 1:

    somniorum intellegentiam (Joseph),

    Just. 36, 2, 8.—Of the gods:

    portenta sua,

    to fuifil, accomplish, Sil. 16, 126.— Impers.:

    naturā rerum conditum est, ut, etc.,

    Dig. 19, 5, 4.—
    II.
    With the access. idea of carefulness, to put away, to lay, put, or place somewhere for preservation, etc.; to lay up, store or treasure up (opp. promo).
    A.
    In gen.
    1.
    Prop.
    (α).
    Aliquid:

    pecuniam,

    Cic. Clu. 26, 72:

    frumentum,

    id. N. D. 2, 63, 157; Hor. Ep. 2, 1, 140: condere et reponere fructus, [p. 409] Cic. N. D. 2, 62, 156:

    agri multa efferunt, quae... mandentur condita vetustati,

    id. ib. 2, 60, 151; cf. id. Brut. 4, 16; Varr. R. R. 1, 62;

    Auct. B. Afr. 65: vinum,

    Varr. R. R. 1, 13; cf. Mart. 13, 111, 2; Verg. E. 3, 43; Hor. Ep. 1, 1, 12:

    aliquid proprio horreo,

    id. C. 1, 1, 9:

    Sabinum testā levi,

    id. ib. 1, 20, 3:

    pressa mella puris amphoris,

    id. Epod. 2, 15:

    messem,

    Tib. 1, 1, 42:

    fruges,

    Paul. Sent. 2, 8, 2.—
    (β).
    With the designation of the place (most freq. by in and acc.):

    minas viginti in crumenam,

    Plaut. Truc. 3, 1, 9:

    mustum in dolium,

    Varr. R. R. 1, 65, 1:

    cineres in urnas,

    Suet. Calig. 15:

    barbam in auream pyxidem,

    id. Ner. 12; cf. id. ib. 47:

    legem in aerarium,

    id. ib. 28:

    libri in sacrarium conditi,

    Gell. 1, 19, 10; cf.

    the foll.: te in pistrinum,

    Plaut. Ps. 1, 5, 120; cf.:

    aliquem in custodiam,

    Liv. 31, 23, 9; Tac. H. 4, 2:

    aliquem in carcerem,

    to thrust into prison, imprison, Cic. Verr. 2, 5, 29, § 76; Liv. 26, 16, 6; 29, 22, 7; 30, 21, 5;

    45, 42, 5: aliquem in vincula,

    id. 23, 38, 7; 26, 34, 4. —With adv.:

    argentum intro,

    Plaut. Ps. 1, 3, 120; id. Truc. 5, 28:

    sortes eo,

    Cic. Div. 2, 41, 86 Orell. N. cr. —With in and abl.:

    litteras publicas in aerario sanctiore,

    to keep, lay up, Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140:

    se (aves) in foliis,

    Verg. G. 4, 473:

    novissimo die dein (argyritin) condunt in plumbeo vase,

    Plin. 33, 6, 35, § 109.—With abl.:

    condidit (libros Sibyllinos) duobus forulis auratis sub Palatini Apollinis basi,

    Suet. Aug. 31; Scrib. Comp. 145.—With locat.:

    id domi nostrae,

    Cic. Verr. 2, 2, 2, § 5; cf.:

    ut ei jam exploratus et domi conditus consulatus videretur,

    i. e. he was sure of it, id. Mur. 24, 49.—
    2.
    Trop.: teneo omnia;

    in pectore condita sunt,

    Plaut. Ps. 4, 1, 31:

    mandata corde memori,

    Cat. 64, 231:

    tu, qui omne bonum in visceribus medullisque condideris,

    Cic. Tusc. 5, 9, 27:

    in causis conditae sunt res futurae,

    lie, are contained, id. Div. 1, 56, 128. —Hence,
    B.
    Esp.,
    1.
    In econom. lang., to preserve, pickle (for which the access. form condio, īre, became prevalent):

    lentiscum in acetum (cf. just before, oleae quomodo condiantur),

    Cato, R. R. 117:

    ficus in orcas,

    Col. 12, 15, 2:

    fructum in cados,

    Plin. 13, 4, 9, § 48:

    corna in liquidā faece,

    Ov. M. 8, 666:

    oleum,

    Suet. Caes. 53.—
    2.
    In medic. lang., to set:

    ossa,

    Cels. 8, 23:

    calcem,

    id. 8, 22:

    articulum,

    id. 8, 24.—
    3.
    To inter, bury (cf. compono, II. B. 1. c.):

    mortuos cerā circumlitos,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108:

    aliquem sepulcro,

    id. Leg. 2, 22, 56; Verg. A. 3, 67; Ov. M. 7, 618; 8, 235:

    ossa parentis terrā,

    Verg. A. 5, 48; so,

    aliquem terrā,

    Plin. 7, 54, 55, § 187:

    corpora defunctorum in lapide sarcophago,

    id. 36, 17, 27, § 131:

    fraternas umbras tumulo,

    Ov. F. 5, 451; so id. M. 14, 442; Val. Fl. 5, 198:

    ossa peregrinā ripā,

    Ov. M. 2, 337:

    in Tomitanā condar humo?

    id. P. 3, 1, 6:

    inhumatos Manes,

    Luc. 9, 151:

    Alexandrum intemperantiā bibendi... condidit,

    brought to the grave, Sen. Ep. 83, 23:

    patrem,

    Phaedr. 4, 4, 30:

    fulgura publica condere,

    Juv. 6, 587, v. fulgur; cf.:

    Aruns dispersos fulminis ignes Colligit et terrae maesto cum murmure condit,

    Luc. 1, 606 sq. —
    b.
    Poet., of time, to pass, spend, live through, bring to a close:

    saecla vivendo,

    Lucr. 3, 1090:

    longos soles cantando,

    Verg. E. 9, 52:

    cum referetque diem condetque relatum,

    i. e. morning and evening, id. G. 1, 458:

    diem collibus in suis,

    Hor. C. 4, 5, 29:

    diem,

    Stat. Th. 10, 54; Plin. Ep. 9, 36, 4; id. Pan. 80 fin.; Macr. Somn. Scip. 1, 20 fin.:

    noctem,

    Sil. 4, 482.—In respect to lustrum, v. 2. lustrum, I.—
    4.
    Transf., to conceal, hide, secrete, suppress:

    Sibyllam quidem sepositam et conditam habeamus, ut... injussu senatūs ne legantur quidem libri,

    Cic. Div. 2, 54, 112:

    quicquid sub terrā est in apricum proferet aetas, Defodiet condetque nitentia,

    Hor. Ep. 1, 6, 25:

    lumen,

    Lucr. 4, 434; so,

    lunam (nubes),

    Hor. C. 2, 16, 3:

    aliquid jocoso furto,

    id. ib. 1, 10, 8:

    vultus,

    Ov. M. 2, 330; cf.:

    vultum aequore,

    id. ib. 11, 255:

    enses,

    to sheathe, Hor. Epod. 7, 2:

    ferrum,

    Phaedr. 5, 2, 8:

    gladium,

    Quint. 8, prooem. §

    15: scuta latentia,

    Verg. A. 3, 237:

    oculos,

    to close, shut, Ov. Tr. 3, 3, 44 (but oculi conditi, v. P. a. infra); so,

    lumina,

    Prop. 4 (5), 11, 64:

    se in viscera (terrae),

    Ov. M. 2, 274:

    se sub lectum,

    Suet. Calig. 51.—Mid., Plin. 8, 57, 82, § 223:

    nocte... aliquot Numidarum turmas medio in saltu condiderat,

    i. e. placed in ambush, Liv. 27, 26, 8; so, hostis in silvis armatum militem condidit, Curt. 8, 1, 4; cf.:

    ibi Dahas condidit,

    id. 7, 7, 32:

    (Danai) notā conduntur in alvo,

    concealed themselves, Verg. A. 2, 401:

    fera murmura,

    Prop. 4 (5), 4, 61:

    iram,

    Tac. A. 2, 28.—With abl.:

    his mensibus pisces jacent speluncis conditi,

    Plin. 9, 16, 24, § 56:

    huic sollertiā est inanium ostrearum testis se condere,

    id. 8, 31, 51, § 98:

    luna condita tenebris,

    Tac. A. 1, 28:

    aliquid alvo,

    to swallow, Sil. 6, 199.—
    5.
    Poet.
    a.
    To thrust or strike in deep, to plunge (cf. abscondo):

    ensem in pectus,

    Ov. M. 13, 392:

    digitos in lumina,

    id. ib. 13, 561; 12, 295;

    5, 423: ensem totum alicui in adverso pectore,

    Verg. A. 9, 348:

    telum jugulo,

    Ov. M. 13, 459; Sen. Oedip. 1037; cf. pass.:

    nihil tam facile in corpus quam sagitta conditur,

    Cels. 7, 5, n. 2.—
    (β).
    Trop.:

    stimulos caecos in pectore,

    Ov. M. 1, 727.—
    b.
    To hide by sailing away, to lose sight of:

    navita condit urbes,

    Val. Fl. 2, 443; cf. abscondo.—Hence,
    1.
    condĭtus, a, um, P. a., close, secret, deep (rare):

    praecordia,

    Hor. S. 1, 4, 89:

    oculi,

    deep set, Plin. 11, 37, 53, § 141.—
    2.
    condĭta, ōrum, n., the laid up store (late Lat.), Cod. Th. 7, 4, 3; Dig. 32, 95 al.

    Lewis & Short latin dictionary > condita

  • 103 condo

    con-do, dĭdi, dĭtum, 3, v. a. [con- = cum, and 2. do], lit., to bring, lay or put together (very freq. in all periods and species of composition).
    I.
    With the access. idea of uniting, to put or join together into a whole, to form, fashion, produce, make by joining together.
    A.
    Prop., of the founding of towns or states, to found, establish: Romam, Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2, and Suet. Aug. 7 fin. (Ann. v. 494 Vahl.):

    oppida,

    Varr. L. L. 5, § 142; Hor. Ep. 2, 1, 8:

    urbem,

    Lucr. 5, 1107; Cic. Cat. 3, 1, 2; Sall. C. 6, 1; Liv. 1, 19, 1; Suet. Aug. 18; 47; Just. 2, 4, 15; 2, 15, 1:

    arces,

    Verg. E. 2, 61:

    locum,

    Hor. S. 1, 5, 92: colonias. Vell. 1, 15; Just. 16, 3, 7:

    civitatem,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    regna,

    Just. 2, 1 init.:

    imperium Poenorum,

    id. 19, 1, 1.—Hence, often ante and post Romam conditam, before and after the foundation of Rome, Cic. Tusc. 1, 1, 3; cf. Liv. praef. § 6 al.—
    (β).
    Transf. to the inhabitants:

    Romanam gentem,

    Verg. A. 1, 33:

    genus hominum,

    Just. 2, 6, 11.—Hence, mid.:

    optato conduntur Thybridis alveo,

    they settle, Verg. A. 7, 303 (condi proprie dicuntur, qui sibi statuunt civitatem. Conduntur ergo; sedem stabilem locant, Serv.). —
    b.
    Of the erecting, building of other things, to make, construct, build:

    aram,

    Liv. 1, 7, 11; 28, 46, 16:

    sepulcrum,

    Hor. Epod. 9, 26:

    moenia,

    Verg. A. 1, 276; Ov. M. 3, 13; 14, 775; Just. 2, 12, 4.—
    c.
    Of written productions, to compose, write, celebrate, write or treat of, describe: SIVE CARMEN CONDIDISSET, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Rep. 4, 10, 12; so,

    carmen,

    Lucr. 5, 2; Hor. S. 2, 1, 82; id. Ep. 1, 3, 24; id. A. P. 436; Liv. 27, 37, 7; 31, 12, 10; Quint. 10, 1, 56 et saep.:

    poëma,

    Cic. Att. 1, 16, 15:

    longas Iliadas,

    Prop. 2, 1, 14:

    bella,

    Verg. E. 6, 7:

    Caesaris acta,

    Ov. Tr. 2, 336:

    proelia,

    Stat. Th. 1, 8:

    festa numeris,

    Ov. F. 6, 24:

    alterum satirae genus,

    Quint. 10, 1, 95:

    aliqua in hac materiā,

    id. 3, 1, 19:

    prosam orationem,

    Plin. 5, 29, 31, § 112:

    historiam,

    id. 12, 4, 8, § 18; cf.:

    aliquid annalibus,

    id. 2, 9, 6, § 43:

    praecepta medendi,

    id. 26, 2, 6, § 10:

    laudes alicujus,

    id. 22, 13, 15, § 35.— Rarely,
    (β).
    Absol.:

    si etiamnum Homero condente Aegyptus non erat,

    Plin. 13, 13, 27, § 88.—
    B.
    Trop., to establish, found, to be the author of, to produce, make:

    jusjurandum,

    Plaut. Rud. 5, 3, 18:

    aurea saecula,

    Verg. A. 6, 793:

    collegium novum,

    Liv. 5, 52, 11:

    morem,

    Plin. 11, 37, 55, § 150:

    nova fata,

    Verg. A. 10, 35:

    aeternam famam ingenio suo,

    Phaedr. 3, prol. 53; so,

    nomen memorandum,

    Sil. 4, 37:

    militarem disciplinam artemque bellandi,

    Flor. 1, 3, 1:

    somniorum intellegentiam (Joseph),

    Just. 36, 2, 8.—Of the gods:

    portenta sua,

    to fuifil, accomplish, Sil. 16, 126.— Impers.:

    naturā rerum conditum est, ut, etc.,

    Dig. 19, 5, 4.—
    II.
    With the access. idea of carefulness, to put away, to lay, put, or place somewhere for preservation, etc.; to lay up, store or treasure up (opp. promo).
    A.
    In gen.
    1.
    Prop.
    (α).
    Aliquid:

    pecuniam,

    Cic. Clu. 26, 72:

    frumentum,

    id. N. D. 2, 63, 157; Hor. Ep. 2, 1, 140: condere et reponere fructus, [p. 409] Cic. N. D. 2, 62, 156:

    agri multa efferunt, quae... mandentur condita vetustati,

    id. ib. 2, 60, 151; cf. id. Brut. 4, 16; Varr. R. R. 1, 62;

    Auct. B. Afr. 65: vinum,

    Varr. R. R. 1, 13; cf. Mart. 13, 111, 2; Verg. E. 3, 43; Hor. Ep. 1, 1, 12:

    aliquid proprio horreo,

    id. C. 1, 1, 9:

    Sabinum testā levi,

    id. ib. 1, 20, 3:

    pressa mella puris amphoris,

    id. Epod. 2, 15:

    messem,

    Tib. 1, 1, 42:

    fruges,

    Paul. Sent. 2, 8, 2.—
    (β).
    With the designation of the place (most freq. by in and acc.):

    minas viginti in crumenam,

    Plaut. Truc. 3, 1, 9:

    mustum in dolium,

    Varr. R. R. 1, 65, 1:

    cineres in urnas,

    Suet. Calig. 15:

    barbam in auream pyxidem,

    id. Ner. 12; cf. id. ib. 47:

    legem in aerarium,

    id. ib. 28:

    libri in sacrarium conditi,

    Gell. 1, 19, 10; cf.

    the foll.: te in pistrinum,

    Plaut. Ps. 1, 5, 120; cf.:

    aliquem in custodiam,

    Liv. 31, 23, 9; Tac. H. 4, 2:

    aliquem in carcerem,

    to thrust into prison, imprison, Cic. Verr. 2, 5, 29, § 76; Liv. 26, 16, 6; 29, 22, 7; 30, 21, 5;

    45, 42, 5: aliquem in vincula,

    id. 23, 38, 7; 26, 34, 4. —With adv.:

    argentum intro,

    Plaut. Ps. 1, 3, 120; id. Truc. 5, 28:

    sortes eo,

    Cic. Div. 2, 41, 86 Orell. N. cr. —With in and abl.:

    litteras publicas in aerario sanctiore,

    to keep, lay up, Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140:

    se (aves) in foliis,

    Verg. G. 4, 473:

    novissimo die dein (argyritin) condunt in plumbeo vase,

    Plin. 33, 6, 35, § 109.—With abl.:

    condidit (libros Sibyllinos) duobus forulis auratis sub Palatini Apollinis basi,

    Suet. Aug. 31; Scrib. Comp. 145.—With locat.:

    id domi nostrae,

    Cic. Verr. 2, 2, 2, § 5; cf.:

    ut ei jam exploratus et domi conditus consulatus videretur,

    i. e. he was sure of it, id. Mur. 24, 49.—
    2.
    Trop.: teneo omnia;

    in pectore condita sunt,

    Plaut. Ps. 4, 1, 31:

    mandata corde memori,

    Cat. 64, 231:

    tu, qui omne bonum in visceribus medullisque condideris,

    Cic. Tusc. 5, 9, 27:

    in causis conditae sunt res futurae,

    lie, are contained, id. Div. 1, 56, 128. —Hence,
    B.
    Esp.,
    1.
    In econom. lang., to preserve, pickle (for which the access. form condio, īre, became prevalent):

    lentiscum in acetum (cf. just before, oleae quomodo condiantur),

    Cato, R. R. 117:

    ficus in orcas,

    Col. 12, 15, 2:

    fructum in cados,

    Plin. 13, 4, 9, § 48:

    corna in liquidā faece,

    Ov. M. 8, 666:

    oleum,

    Suet. Caes. 53.—
    2.
    In medic. lang., to set:

    ossa,

    Cels. 8, 23:

    calcem,

    id. 8, 22:

    articulum,

    id. 8, 24.—
    3.
    To inter, bury (cf. compono, II. B. 1. c.):

    mortuos cerā circumlitos,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108:

    aliquem sepulcro,

    id. Leg. 2, 22, 56; Verg. A. 3, 67; Ov. M. 7, 618; 8, 235:

    ossa parentis terrā,

    Verg. A. 5, 48; so,

    aliquem terrā,

    Plin. 7, 54, 55, § 187:

    corpora defunctorum in lapide sarcophago,

    id. 36, 17, 27, § 131:

    fraternas umbras tumulo,

    Ov. F. 5, 451; so id. M. 14, 442; Val. Fl. 5, 198:

    ossa peregrinā ripā,

    Ov. M. 2, 337:

    in Tomitanā condar humo?

    id. P. 3, 1, 6:

    inhumatos Manes,

    Luc. 9, 151:

    Alexandrum intemperantiā bibendi... condidit,

    brought to the grave, Sen. Ep. 83, 23:

    patrem,

    Phaedr. 4, 4, 30:

    fulgura publica condere,

    Juv. 6, 587, v. fulgur; cf.:

    Aruns dispersos fulminis ignes Colligit et terrae maesto cum murmure condit,

    Luc. 1, 606 sq. —
    b.
    Poet., of time, to pass, spend, live through, bring to a close:

    saecla vivendo,

    Lucr. 3, 1090:

    longos soles cantando,

    Verg. E. 9, 52:

    cum referetque diem condetque relatum,

    i. e. morning and evening, id. G. 1, 458:

    diem collibus in suis,

    Hor. C. 4, 5, 29:

    diem,

    Stat. Th. 10, 54; Plin. Ep. 9, 36, 4; id. Pan. 80 fin.; Macr. Somn. Scip. 1, 20 fin.:

    noctem,

    Sil. 4, 482.—In respect to lustrum, v. 2. lustrum, I.—
    4.
    Transf., to conceal, hide, secrete, suppress:

    Sibyllam quidem sepositam et conditam habeamus, ut... injussu senatūs ne legantur quidem libri,

    Cic. Div. 2, 54, 112:

    quicquid sub terrā est in apricum proferet aetas, Defodiet condetque nitentia,

    Hor. Ep. 1, 6, 25:

    lumen,

    Lucr. 4, 434; so,

    lunam (nubes),

    Hor. C. 2, 16, 3:

    aliquid jocoso furto,

    id. ib. 1, 10, 8:

    vultus,

    Ov. M. 2, 330; cf.:

    vultum aequore,

    id. ib. 11, 255:

    enses,

    to sheathe, Hor. Epod. 7, 2:

    ferrum,

    Phaedr. 5, 2, 8:

    gladium,

    Quint. 8, prooem. §

    15: scuta latentia,

    Verg. A. 3, 237:

    oculos,

    to close, shut, Ov. Tr. 3, 3, 44 (but oculi conditi, v. P. a. infra); so,

    lumina,

    Prop. 4 (5), 11, 64:

    se in viscera (terrae),

    Ov. M. 2, 274:

    se sub lectum,

    Suet. Calig. 51.—Mid., Plin. 8, 57, 82, § 223:

    nocte... aliquot Numidarum turmas medio in saltu condiderat,

    i. e. placed in ambush, Liv. 27, 26, 8; so, hostis in silvis armatum militem condidit, Curt. 8, 1, 4; cf.:

    ibi Dahas condidit,

    id. 7, 7, 32:

    (Danai) notā conduntur in alvo,

    concealed themselves, Verg. A. 2, 401:

    fera murmura,

    Prop. 4 (5), 4, 61:

    iram,

    Tac. A. 2, 28.—With abl.:

    his mensibus pisces jacent speluncis conditi,

    Plin. 9, 16, 24, § 56:

    huic sollertiā est inanium ostrearum testis se condere,

    id. 8, 31, 51, § 98:

    luna condita tenebris,

    Tac. A. 1, 28:

    aliquid alvo,

    to swallow, Sil. 6, 199.—
    5.
    Poet.
    a.
    To thrust or strike in deep, to plunge (cf. abscondo):

    ensem in pectus,

    Ov. M. 13, 392:

    digitos in lumina,

    id. ib. 13, 561; 12, 295;

    5, 423: ensem totum alicui in adverso pectore,

    Verg. A. 9, 348:

    telum jugulo,

    Ov. M. 13, 459; Sen. Oedip. 1037; cf. pass.:

    nihil tam facile in corpus quam sagitta conditur,

    Cels. 7, 5, n. 2.—
    (β).
    Trop.:

    stimulos caecos in pectore,

    Ov. M. 1, 727.—
    b.
    To hide by sailing away, to lose sight of:

    navita condit urbes,

    Val. Fl. 2, 443; cf. abscondo.—Hence,
    1.
    condĭtus, a, um, P. a., close, secret, deep (rare):

    praecordia,

    Hor. S. 1, 4, 89:

    oculi,

    deep set, Plin. 11, 37, 53, § 141.—
    2.
    condĭta, ōrum, n., the laid up store (late Lat.), Cod. Th. 7, 4, 3; Dig. 32, 95 al.

    Lewis & Short latin dictionary > condo

  • 104 conicio

    cōnĭcĭo (also conjĭcio and cōicio; cf. Munro ad Lucr. 2, 1061; Laber. ap. Gell. 16, 7, 5), jēci, jectum, 3, v. a. (arch. temp. perf. conjexi, Plaut. Trin. 3, 2, 99) [jacio].
    I.
    To throw or bring together, to unite, = cogo, colligo.
    A.
    Lit. (very rare):

    cum semina rerum coaluerint quae, conjecta repente, etc.,

    Lucr. 2, 1061; cf. id. 2, 1073 sq.:

    palliolum in collum,

    Plaut. Ep. 2, 2, 10; id. Capt. 4, 1, 12 (cf. id. ib. 4, 2, 9:

    collecto pallio): sarcinas in medium,

    Liv. 10, 36, 1 Weissenb. (MSS. in medio); ib. § 13; 31, 27, 7: tecta, quae conjectis celeriter stramentis erant inaedificata, Auct. B. G. 8, 5. —
    B.
    Trop.
    1.
    To throw together in speaking, to dispute, contend, discuss, manage judicially (ante-class.): verba inter sese, to bandy words, Afran. ap. Non. p. 267, 28;

    so without verba: noli, mea mater, me praesente cum patre, conicere,

    id. ib. p. 267, 30;

    p. 268, 3: causam conicere hodie ad te volo (conicere, agere, Non.),

    id. ib. p. 267, 32; cf. the law formula: ante meridiem causam coiciunto, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. Her. 2, 13, 20; and Gell. 17, 2, 10.—
    2.
    Like the Gr. sumballein (v. Lidd. and Scott in h. v. III. 2.), to put together logically, connect, unite; hence (causa pro effectu), to draw a conclusion from collected particulars, to conclude, infer, conjecture (not in Quint., who very freq. employed the synon. colligo):

    aliquid ex aliquā re,

    Lucr. 1, 751; 2, 121; Nep. Eum. 2, 2; id. Timoth. 4, 2:

    annos sexaginta natus es aut plus, ut conicio,

    Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    quid illud mali est? nequeo satis mirari, neque conicere,

    id. Eun. 3, 4, 9:

    cito conjeci, Lanuvii te fuisse,

    Cic. Att. 14, 21, 1:

    de futuris,

    Nep. Them. 1, 4:

    quam multos esse oporteret, ex ipso navigio,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

    conicito, possisne necne, etc.,

    Plaut. Cas. 1, 1, 6:

    tu conicito cetera, Quid ego ex hac inopiā capiam,

    Ter. Phorm. 1, 3, 15.—
    b.
    In partic., t. t. of the lang. of augury, to prophesy, foretell, divine from omens, signs ( a dream, oracle, etc.); to interpret an omen, a dream, an oracle, etc.:

    somnium huic,

    Plaut. Curc. 2, 2, 3:

    qui de matre suaviandā ex oraculo Apollinis tam acute arguteque conjecerit,

    Cic. Brut. 14, 53:

    male conjecta maleque interpretata falsa sunt, etc.,

    id. Div. 1, 52, 119; cf. id. ib. 2, 31, 66:

    num igitur quae tempestas impendeat vatis melius coniciet quam gubernator? etc.,

    id. ib. 2, 5, 12:

    bene qui coniciet, vatem hunc perhibebo optumum (transl. of a Greek verse),

    id. ib. 2, 5, 12; cf. conjectura, II., conjector, and conjectrix.—
    II.
    To throw, cast, urge, drive, hurl, put, place, etc., a person or thing with force, quickly, etc., to or towards; and conicere se, to betake, cast, or throw one's self hastily or in flight somewhere (very freq. and class. in prose and poetry).
    A.
    Lit.
    (α).
    With in:

    tela in nostros,

    Caes. B. G. 1, 26; 1, 46; Nep. Dat. 9, 5:

    pila in hostes,

    Caes. B. G. 1, 52: aliquem in carcerem, Cic. Verr. 2, 5, 7, § 17; id. Tusc. 1, 40, 96; Suet. Caes. 17:

    in vincula,

    Caes. B. G. 4, 27; Sall. C. 42, 3; Nep. Milt. 7 fin.; id. Paus. 3, 5; id. Pelop. 5, 1; Liv. 29, 9, 8, and id. 19, 2, 4 et saep.:

    in catenas,

    Caes. B. G. 1, 47 fin.; Liv. 29, 21, 2:

    in compedes,

    Suet. Vit. 12:

    in custodiam,

    Nep. Phoc. 3, 4; Gai Inst. 1, 13; Suet. Aug. 27 al.: incolas vivos constrictosque in flammam, Auct. B. Afr. 87; cf.:

    te in ignem,

    Plaut. Rud. 3, 4, 64:

    in eculeum,

    Cic. Tusc. 5, 5, 13:

    hostem in fugam,

    Caes. B. G. 4, 12:

    exercitum in angustias,

    Curt. 5, 3, 21:

    navem in portum (vis tempestatis),

    Cic. Inv. 2, 32, 98:

    serpentes vivas in vasa fictilia,

    Nep. Hann. 10, 4:

    cultros in guttura velleris atri,

    to thrust into, Ov. M. 7, 245; cf.:

    ferrum in guttura,

    id. ib. 3, 90:

    se in signa manipulosque,

    Caes. B. G. 6, 40:

    se in paludem,

    Liv. 1, 12, 10:

    se in sacrarium,

    Nep. Them. 8, 4:

    se in ultimam provinciam Tarsum usque,

    Cic. Att. 5, 16, 4:

    se in fugam,

    id. Cael. 26, 63; so,

    se in pedes,

    to take to one's heels, Ter. Phorm. 1, 4, 13 (cf.: se conferre in pedes, Enn. ap. Non. p. 518, 20, and Plaut. Bacch. 3, 1, 7; and:

    quin, pedes, vos in curriculum conicitis?

    id. Merc. 5, 2, 91):

    se intro,

    Lucil. 28, 47; Ter. Heaut. 2, 3, 36.—
    (β).
    With dat. (rare):

    alii spolia... Coniciunt igni,

    Verg. A. 11, 194:

    huic dea unum anguem Conicit,

    id. ib. 7, 347:

    facem juveni conjecit,

    id. ib. 7, 456:

    conjectaque vincula collo accipit,

    thrown about the neck, Ov. Tr. 4, 1, 83.—
    (γ).
    With ad:

    animus domicilia mutet ad alias animalium formas conjectus,

    removed, transposed, Sen. Ep. 88, 29.—
    (δ).
    With acc. alone (mostly poet.):

    magnus decursus aquaï Fragmina coniciens silvarum arbustaque tota,

    bearing down, prostrating, Lucr. 1, 284:

    jaculum,

    Verg. A. 9, 698:

    tela,

    Ov. M. 5, 42:

    cultros,

    id. ib. 15, 735:

    thyrsos,

    id. ib. 11, 28:

    venabula manibus,

    id. ib. 12, 454:

    domus inflammata conjectis ignibus,

    Cic. Att. 4, 3, 2:

    telum inbelle sine ictu,

    Verg. A. 2, 544.—
    (ε).
    With inter:

    jaculum inter ilia,

    Ov. M. 8, 412.—
    B.
    Trop., to bring, direct, turn, throw, urge, drive, force something eagerly, quickly to or towards, etc.
    (α).
    With in:

    aliquem in morbum ex aegritudine,

    Plaut. Poen. prol. 69:

    aliquem in laetitiam,

    Ter. Heaut. 2, 3, 51:

    (hostes) in terrorem ac tumultum,

    Liv. 34, 28, 3:

    in metum,

    id. 39, 25, 11:

    in periculum,

    Suet. Oth. 10:

    rem publicam in perturbationes,

    Cic. Fam. 12, 1, 1:

    aliquem in nuptias,

    Ter. And. 3, 4, 23; cf. id. ib. 3, 5, 14;

    4, 1, 43: (Catilinam) ex occultis insidiis in apertum latrocinium,

    Cic. Cat. 2, 1, 1:

    aliquem in tricas,

    Plaut. Pers. 5, 2, 18; Liv. 36, 12, 4:

    se in saginam ad regem aliquem,

    Plaut. Trin. 3, 2, 99: se mirificam in latebram, to fly to (in disputing), Cic. Div. 2, 20, 46:

    se in noctem,

    to commit one's self to the night, travel by night, id. Mil. 19, 49: se mente ac voluntate in versum, to devote or apply one's self with zeal to the art of poetry, id. de Or. 3, 50, 194:

    oculos in aliquem,

    id. Clu. 19, 54; id. Lael. 2, 9; Tac. H. 1, 17:

    orationem tam improbe in clarissimos viros,

    Cic. Sest. 18, 40:

    tantam pecuniam in propylaea,

    to throw away, squander, id. Off. 2, 17, 60; cf.:

    cum sestertium milies in culinam conjecisset (Apicius),

    Sen. Cons. Helv. 10, 9:

    culpam in unum vigilem,

    Liv. 5, 47, 10:

    crimina in tuam nimiam diligentiam,

    Cic. Mur. 35, 73:

    maledicta in ejus vitam,

    id. Planc. 12, 31: causas tenues simultatum in gregem locupletium, i. e. to cause, occasion, Auct. B. Alex. 49:

    crimen in quae tempora,

    Liv. 3, 24, 5:

    omen in illam provinciam,

    Cic. Verr. 2, 2, 6, § 18.—
    (β).
    Absol.:

    oculos,

    Cic. de Or. 2, 55, 225:

    petitiones ita conjectae (the fig. taken from aiming at a thing with weapons),

    id. Cat. 1, 6, 15: in disputando conjecit illam vocem Cn. Pompeius, omnes oportere senatui dicto audientes esse, threw out or let fall, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
    * (γ).
    With sub:

    id vos sub legis superbissimae vincula conicitis,

    Liv. 4, 4, 10.—
    2.
    Of a verbal bringing forward, etc., to urge, press, treat, adduce: rem ubi paciscuntur, in comitio aut in foro causam coiciunto, XII. Tab. ap. Auct. Her. 2, 13, 20: causam coicere ad te volo, Afran. ap. Non. p. 267, 32 (Com. Rel. v. 216 Rib.):

    verba inter se acrius,

    id. ib. p. 267, 27 (Com. Rel. v. 309 ib.): is cum filio Cojecerat nescio quid de ratiunculā, id. ap. Suet. Vit. Ner. 11 (Com. Rel. v. 191 ib.).—
    3.
    To throw, place, put into, include in, etc.: eum fasciculum, quo illam (epistulam) conjeceram, Cic. Att. 2, 13, 1:

    ex illo libello, qui in epistulam conjectus est,

    id. ib. 9, 13, 7:

    conjeci id (prooemium) in eum librum, quem tibi misi,

    id. ib. 16, 6, 4:

    pluraque praeterea in eandem epistulam conjeci,

    id. ib. 7, 16, 1; cf.:

    quod multos dies epistulam in manibus habui... ideo multa conjecta sunt aliud alio tempore,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23:

    legem in decimam tabulam,

    id. Leg. 2, 25, 64; id. Caecin. 22, 63.

    Lewis & Short latin dictionary > conicio

  • 105 conjuro

    conjūrō, āvi, ātum ( part. conjuratus in act. sense; v. II. infra), 1, v. n. and a., to swear together, or one with another, to band or combine together by an oath.
    I.
    In a good sense (rare but class.):

    simul omne tumultu Conjurat trepido Latium,

    Verg. A. 8, 5 Serv.:

    ipsi inter sese decuriati equites... conjurabant sese fugae ergo non abituros, etc.,

    Liv. 22, 38, 4; 26, 25, 11:

    in Trojam,

    Mel. 2, 3, 6.—And in a Greek constr.:

    Graecia conjurata tuas rumpere nuptias,

    Hor. C. 1, 15, 7 (cf. under II.):

    inter nos conjuravimus, ego cum illo et ille mecum, etc.,

    Plaut. Merc. 3, 1, 38: equites Romanos conjurasse omnes, ut transitionem facerent, Auct. B. Hisp. 26.— Impers.:

    si ab omnibus in legem Dei conjuraretur,

    Lact. 5, 8, 8.—

    Esp., of the milit. oath, taken at enlistment: senatus consultum, ut omnes juniores Italiae conjurarent,

    Caes. B. G. 7, 1 Doberenzad loc.:

    milites sociique navales conjurati,

    Liv. 45, 2, 1; cf.:

    agmina conjurata,

    Ov. M. 5, 150.—Honce,
    2.
    Poet., transf. to inanim. things:

    conjuratae sequuntur Mille rates, for conjuratorum,

    Ov. M. 12, 6.—
    (β).
    In gen., to unite, be united:

    (studium, ingenium): alterius sic Altera poscit opem res et conjurat amice,

    Hor. A. P. 411:

    conjurati venti,

    Claud. III. Cons. Hon. 98; cf. id. B. Get. 49.—
    * B.
    Act., to assent to by an oath: quae jurat, mens est: nil conjuravimus illa, Ps.-Ov. H. 21, 135 (v the pass. in connection).—
    II.
    In a bad sense, to form a conspiracy or plot, to conspire (very freq.): tu verbis conceptis conjuravisti sciens sciente animo tuo, P. Afric. ap. Gell. 6 (7), 11, 9:

    inter se,

    Sall. J. 66, 2:

    cum aliquo in omne flagitium et facinus,

    Liv. 39, 16, 5; cf.:

    in facinora,

    id. 39, 16, 3:

    in Philippi caedem,

    Curt. 7, 1, 6:

    cum totā Italiā pro partibus suis (sc. Antonii),

    Suet. Aug. 17: in mortem patris, * Quint. 4, 2, 72:

    contra rem publicam,

    Cic. Sull. 25, 70:

    contra populum Romanum,

    Caes. B. G. 2, 3:

    de interficiendo Cn. Pompeio,

    Cic. Mil. 24, 65:

    haec (tecta) incendere,

    Liv. 27, 3, 4:

    ut urbem incenderent,

    id. 4, 45, 1:

    ut quaestio de iis habeatur, qui coierint conjurarintve, quo stuprum flagitiumve inferretur,

    id. 39, 14, 8.— Absol.:

    ut cupiam conjurare, si quisquam recipiat,

    Cic. Fam. 5, 6, 2.—In a Gr. constr. with inf.:

    patriam incendere,

    Sall. C. 52, 24 Kritz; cf.:

    caelum rescindere,

    Verg. G. 1, 280.—Hence, subst.: conjū-rāti, ōrum, m., conspirators, Cic. Cat. 4, 10, 20; Sall. C. 52, 17; Suet. Caes. 17; 80; 82; id. Tib. 9; id. Claud. 11.—
    2.
    Poet., transf., of inanim, things:

    conjurata arma,

    Ov. M. 15, 763 (cf. supra, I. 2.):

    Ister,

    Verg. G. 2, 497.

    Lewis & Short latin dictionary > conjuro

  • 106 conscribo

    con-scrībo, psi, ptum, 3, v. a.; lit., to write together, i. e.,
    I.
    To write together in a roll or list, to enroll; very freq. as a milit. t. t., of the levying of troops, Caes. B. G. 1, 10; 1, 24; 2, 2; 2, 8 et saep.; Lentul. ap. Cic. Fam. 12, 15, 7:

    cohortes veteranas tumulti causā,

    Sall. C. 59, 5:

    inter septimanos conscribi,

    Tac. H. 3, 25:

    inter nostros,

    Vulg. 1 Macc. 13, 40:

    conscripti in Ciliciam legiones,

    Suet. Caes. 8; 24; id. Galb. 10:

    exercitum adversum aliquem,

    Val. Max. 5, 4, 5.—And of the enrolment of colonists:

    decrevit senatus, ut C. Lentulus consul sex milia familiarum conscriberet, quae in eas colonias dividerentur,

    Liv. 37, 46, 10.—So of enrolling in a particular class of citizens, to inscribe, choose:

    eodem tempore et centuriae tres equitum conscriptae sunt,

    Liv. 1, 13, 8.—So the frequently occurring title of senators: Patres Conscripti (prop. Patres, conscripti, i. e. Patres et conscripti), chosen, elect, assembled fathers (lit. fathers and elect):

    traditum inde (sc. post reges exactos) fertur, ut in Senatum vocarentur, qui Patres quique Conscripti essent: Conscriptos videlicet in novum senatum appellabant lectos,

    Liv. 2, 1, 11; cf. Fest. p. 254, 22 Müll.; Paul. ex Fest. p. 7, 5, and p. 41, 13 ib.; Cic. Cat. 1, 11, 27; id. Planc. 35, 87; Nep. Hann. 12, 2; Liv. 3, 52, 6; 6, 26, 4; Dict. of Antiq.;

    and in imitation of this: di conscripti,

    App. M. 6, p. 182, 35.—In a play upon words (censured by Quint.): ne Patres conscripti videantur circumscripti, Auct. ap. Quint. 9, 3, 72.—Also in sing., of one senator:

    pater conscriptus,

    Cic. Phil. 13, 13, 28; and absol., poet. in sing.: conscriptus, i, m., a senator: quod sit conscripti, quod judicis officium, * Hor. A. P. 314.—So also of the enrolling of the people for the purpose of bribery, Cic. Planc. 18, 45; 19, 47; id. Sest. 15, 34:

    rex me opere oravit maximo ut sibi latrones cogerem et conscriberem,

    Plaut. Mil. 1, 1, 76.—
    II.
    To put together in writing, to draw up, compose, write (class.).
    (α).
    With acc.:

    librum de consulatu, etc.,

    Cic. Brut. 35, 132; cf. Nep. Lys. 4, 2:

    volumen,

    Cic. Rosc. Am. 35, 101:

    Topica Aristotelea,

    id. Fam. 7, 19 init.; Ov. P. 2, 9, 73:

    lepidas tabellas,

    Plaut. Ps. 1, 1, 26:

    epistulam,

    Cic. Att. 13, 50, 1:

    syngraphum inter me et amicam,

    Plaut. As. 4, 1, 1:

    imaginem,

    to delineate, sketch, Stat. S. 3, 1, 117:

    legem (consules),

    to draw up, Cic. Att. 4, 1, 7; cf.

    edicta,

    Suet. Tit. 6:

    condiciones,

    Liv. 26, 24, 8; cf. id. 29, 12, 15:

    foedus,

    id. 41, 24, 15:

    testamentum,

    Suet. Claud. 44:

    fortunas alterius litteris,

    Cic. Clu. 66, 186.—
    * (β).
    With rel.-clause:

    cum pluribus conscripsisset, qui esset optimus rei publicae status,

    Cic. Fin. 5, 4, 11 Madv. N. cr.
    (γ).
    With de:

    (illi), de quibus audivi et legi et ipse conscripsi,

    Cic. Sen. 23, 83; id. Att. 12, 19, 2; Quint. 2, 11, 24:

    de ratione dicendi,

    Auct. Her. 1, 1, 1.—
    (δ).
    With acc. and inf.: ut in ordinem se coactum conscriberet, write down, notice that he should be, etc., Suet. Claud. 38: omni personae quam dotem suscepisse cum marito conscribitur, Cod. Just. 5, 15, 3.—
    2.
    Esp., of physicians, to prescribe:

    pro salutaribus mortifera,

    Cic. Leg. 2, 5, 13.—
    B.
    Meton., to write something all over, to fill with writing (rare; mostly poet.):

    mensam vino,

    Ov. Am. 2, 5, 17; cf.: epistolium lacrimis, * Cat. 68, 2.— Humorously, to mark by beating, to cudgel:

    conscribere aliquem totum stilis ulmeis,

    Plaut. Ps. 1, 5, 132; cf. conscribillo.—
    2.
    With in and abl., to write upon, mark upon:

    signum sanguinis id est crucis in suā fronte,

    Lact. 4, 26, 39.

    Lewis & Short latin dictionary > conscribo

  • 107 conservans

    con-servo, āvi, ātum, 1 ( inf. perf. conservasse more usu. than conservavisse, acc. to Quint. 1, 6, 21), v. a., to retain, keep something in existence, to hold up, maintain, to preserve, leave unhurt or safe (class.; esp. freq. in prose).
    I.
    Of corporeal objects; absol.:

    conserva, quaere, parce,

    Ter. Ad. 5, 3, 27; usu. with acc.:

    conservasti te atque illam,

    id. Heaut. 4, 1, 40:

    placet his, simul atque natum sit animal, ipsum sibi conciliari et commendari ad se conservandum et ad suum statum et ad ea quae conservantia sunt ejus status diligenda,

    Cic. Fin. 3, 5, 16; v. infra, P. a.:

    Caesar sese eos conservaturum dixit,

    would save, leave unharmed, Caes. B. G. 2, 15; so id. ib. 2, 12; 2, 28; id. B. C. 3, 98; Nep. Them. 5, 2; 8, 6; Suet. Aug. 17 al.:

    rem familiarem diligentiā et parsimoniā (corresp. with augere),

    Cic. Off. 2, 24, 87:

    simulacra arasque,

    Nep. Ages. 4, 7:

    conservari alitem atque sobolem jussere haruspices,

    Plin. 15, 30, 40, § 136:

    arborem,

    to preserve, Suet. Aug. 94:

    chirographum,

    id. Dom. 1:

    praedia successioni suae,

    Dig. 32, 1, 38, § 7.—With two accs.:

    omnes salvos,

    Cic. Cat. 3, 10, 25:

    aliquos incolumes,

    id. Fam. 9, 13, 3:

    rectam conservare stirpem,

    Col. 4, 20, 1.—
    II.
    Of incorporeal objects:

    corpora quaedam conservant naturam semper eandem,

    Lucr. 1, 677:

    genus,

    id. 2, 709:

    ordinem,

    Cic. Rosc. Com. 2, 6:

    pristinam erga me voluntatem,

    id. Fam. 5, 3, 2:

    pristinum animum erga populum Romanum,

    Liv. 31, 2, 4:

    jusjurandum,

    to keep, observe, Cic. Off. 3, 28, 103; Nep. Hann. 2, 5:

    quam (benevolentiam) conservabo,

    Cic. Fam. 3, 7, 6:

    jus augurum,

    id. Div. 2, 35, 75:

    tuorum meritorum erga me memoriam,

    id. Fam. 4, 13, 7:

    patriam,

    id. Rep. 6, 13, 13; cf. id. Red. Quir. 7, 17:

    religionem,

    Nep. Ages. 2, 5:

    indutias,

    id. ib. 2, 4:

    voluntatem mortuorum,

    Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:

    legem,

    Quint. 9, 2, 83:

    privilegia athletis,

    Suet. Aug. 45.—So the formula in treating for peace: majestatem populi Romani comiter conservato, in Cic. Balb. 16, 35; Liv. 38, 11, 2; cf. Dig. 49, 15, 7, and v. comis, adv. fin. —With double acc.:

    incorrupta mei conserva foedera lecti,

    Prop. 4 (5), 3, 69.—Hence, conser-vans, antis, P. a., preservative; with gen.:

    quae conservantia sunt ejus statūs,

    Cic. Fin. 3, 5, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > conservans

  • 108 conservo

    con-servo, āvi, ātum, 1 ( inf. perf. conservasse more usu. than conservavisse, acc. to Quint. 1, 6, 21), v. a., to retain, keep something in existence, to hold up, maintain, to preserve, leave unhurt or safe (class.; esp. freq. in prose).
    I.
    Of corporeal objects; absol.:

    conserva, quaere, parce,

    Ter. Ad. 5, 3, 27; usu. with acc.:

    conservasti te atque illam,

    id. Heaut. 4, 1, 40:

    placet his, simul atque natum sit animal, ipsum sibi conciliari et commendari ad se conservandum et ad suum statum et ad ea quae conservantia sunt ejus status diligenda,

    Cic. Fin. 3, 5, 16; v. infra, P. a.:

    Caesar sese eos conservaturum dixit,

    would save, leave unharmed, Caes. B. G. 2, 15; so id. ib. 2, 12; 2, 28; id. B. C. 3, 98; Nep. Them. 5, 2; 8, 6; Suet. Aug. 17 al.:

    rem familiarem diligentiā et parsimoniā (corresp. with augere),

    Cic. Off. 2, 24, 87:

    simulacra arasque,

    Nep. Ages. 4, 7:

    conservari alitem atque sobolem jussere haruspices,

    Plin. 15, 30, 40, § 136:

    arborem,

    to preserve, Suet. Aug. 94:

    chirographum,

    id. Dom. 1:

    praedia successioni suae,

    Dig. 32, 1, 38, § 7.—With two accs.:

    omnes salvos,

    Cic. Cat. 3, 10, 25:

    aliquos incolumes,

    id. Fam. 9, 13, 3:

    rectam conservare stirpem,

    Col. 4, 20, 1.—
    II.
    Of incorporeal objects:

    corpora quaedam conservant naturam semper eandem,

    Lucr. 1, 677:

    genus,

    id. 2, 709:

    ordinem,

    Cic. Rosc. Com. 2, 6:

    pristinam erga me voluntatem,

    id. Fam. 5, 3, 2:

    pristinum animum erga populum Romanum,

    Liv. 31, 2, 4:

    jusjurandum,

    to keep, observe, Cic. Off. 3, 28, 103; Nep. Hann. 2, 5:

    quam (benevolentiam) conservabo,

    Cic. Fam. 3, 7, 6:

    jus augurum,

    id. Div. 2, 35, 75:

    tuorum meritorum erga me memoriam,

    id. Fam. 4, 13, 7:

    patriam,

    id. Rep. 6, 13, 13; cf. id. Red. Quir. 7, 17:

    religionem,

    Nep. Ages. 2, 5:

    indutias,

    id. ib. 2, 4:

    voluntatem mortuorum,

    Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:

    legem,

    Quint. 9, 2, 83:

    privilegia athletis,

    Suet. Aug. 45.—So the formula in treating for peace: majestatem populi Romani comiter conservato, in Cic. Balb. 16, 35; Liv. 38, 11, 2; cf. Dig. 49, 15, 7, and v. comis, adv. fin. —With double acc.:

    incorrupta mei conserva foedera lecti,

    Prop. 4 (5), 3, 69.—Hence, conser-vans, antis, P. a., preservative; with gen.:

    quae conservantia sunt ejus statūs,

    Cic. Fin. 3, 5, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > conservo

  • 109 consigno

    con-signo, āvi, ātum, 1, v. a.
    I.
    To furnish with a seal, to affix, put one's seal to, to seal, to sign, subscribe (in good prose).
    A.
    Prop.:

    tabellas,

    Plaut. Curc. 2, 3, 90; id. Bacch. 4, 8, 83:

    tabulas signis,

    Cic. Quint. 6, 25:

    epistulas,

    Plaut. Trin. 3, 3, 46:

    laudatio consignata cretā,

    Cic. Fl. 16, 37:

    id decretum,

    Liv. 39, 48, 4; cf.:

    conscripta consignataque,

    id. 29, 12, 15:

    legem,

    Dig. 1, 19, 13:

    testamentum,

    ib. 28, 1, 24:

    tabellas dotis,

    a marriage contract, Suet. Claud. 29 (for which, briefly, dotem, id. ib. 26): tabulas proprio lino, propriāque cerā, Gai Inst. 2, 181:

    pecuniam,

    Dig. 46, 1, 64.—
    B.
    Trop., to attest, certify, establish, vouch for:

    monumentis testata consignataque antiquitas,

    Cic. Div. 1, 40, 87:

    senatūs judicia, quae publicis populi Romani litteris monumentisque consignata sunt,

    id. Deiot. 13, 37: [p. 432] auctoritates nostras, to place beyond doubt, id. Clu. 50, 139; id. Red. in Sen. 11, 29; id. Div. in Caecil. 9, 28.—
    II.
    To note, write down, to register, record (so lit. aud trop.; for the most part only in Cic.).
    A.
    Prop.:

    litteris aliquid,

    Cic. Ac. 2, 1, 2:

    fundos publicis commentariis,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    memoriam publicam (legum) publicis litteris,

    id. Leg. 3, 20, 46:

    motum temporis,

    id. Univ. 9 init.
    B.
    Trop.: tot rerum atque tantarum insitae et quasi consignatae in animis notiones. Cic. Tusc. 1, 24, 57: causam, de quā, etc., to make known, indicate (with exprimere), Gell. 14, 2, 17.—Hence, consignātē, adv. (of the P. a. consignatus, a, um, not in use; Hertz, consignatius);

    acc. to II.,

    in a distinct manner, plainly, distinctly; comp., Gell. 1, 25, 8.— Sup.:

    versus consignatissime factus,

    Gell. 1, 15, 12; cf. the preced.

    Lewis & Short latin dictionary > consigno

  • 110 constituo

    con-stĭtŭo, ŭi, ūtum, 3, v. a. [statuo], to cause to stand, put or lay down, to set, put, place, fix, station, deposit a person or thing somewhere (esp. firmly or immovably), etc. (the act. corresponding to consistere; class.).
    I.
    In gen.
    A.
    Prop.:

    hominem ante pedes Q. Manilii constituunt,

    Cic. Clu. 13, 38:

    vobis (dīs) candentem taurum ante aras,

    Verg. A. 5, 237:

    impedimenta,

    Liv. 44, 36, 6:

    reliquias praedonum contractas in urbibus,

    Vell. 2, 32 fin.:

    unum aliquem lectorem,

    Quint. 2, 5, 6:

    velut in aliquā sublimi speculā constitutus,

    Lact. 2, 2, 18.—
    B.
    Trop.:

    cum hujus vobis adulescentiam proposueritis, constituitote vobis ante oculos etiam hujus miseri senectutem,

    Cic. Cael. 32, 79.—
    II.
    Esp.,
    A.
    Milit. t. t.
    1.
    To station or post troops somewhere, to draw up, set in order:

    legionem Caesar passibus CC. ab eo tumulo constituit,

    Caes. B. G. 1, 43:

    legiones pro castris in acie,

    id. ib. 2, 8 fin.;

    4, 35: aciem ordinesque intra silvas,

    id. ib. 2, 19:

    octo cohortes in fronte,

    Sall. C. 59, 2:

    quod reliquum peditum erat, obliquo constituerunt colle,

    Liv. 28, 33, 8 al.:

    naves ad latus apertum hostium,

    Caes. B. G. 4, 25; cf.:

    naves aperto ac plano litore,

    id. ib. 4, 23 fin.:

    naves nisi in alto,

    id. ib. 4, 24:

    subsidiarias (naves) in secundo ordine, Auct. B. Alex. 14, 3: classem apud Salamina exadversum Athenas,

    Nep. Them. 3, 4; cf. id. Alcib. 8, 1:

    praesidia in Rutenis provincialibus,

    Caes. B. G. 7, 7.—Rarely of a single person: se constituere, to station or post one's self: dum se Gallus iterum eodem pacto constituere studet, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 17.—
    2.
    In contrast with a march, to cause to halt:

    paulisper agmen constituit,

    Sall. J. 49, 5; so,

    agmen,

    Liv. 35, 28, 8; 38, 25, 12:

    signa paulisper novitate rei,

    id. 33, 10, 3; so,

    signa,

    id. 34, 20, 4.—And trop.:

    si constituitur aliquando (narratio) ac non istā brevitate percurritur,

    Cic. de Or. 2, 80, 328.—
    B.
    With the access. idea of preparation, to set up, erect, establish, found, build, construct, prepare, make, create, constitute (class. and very freq.).
    1.
    Lit.:

    genus humanum, quorum omnia causā constituisse deos,

    Lucr. 2, 175:

    aggerem apparare, vineas agere, turres duas constituere coepit,

    Caes. B. G. 7, 17:

    turres,

    id. ib. 2, 12:

    turrim,

    id. ib. 2, 30:

    castella ad extremas fossas,

    id. ib. 2, 8:

    vineas ac testudines,

    Nep. Milt. 7, 2:

    locis certis horrea,

    Caes. B. C. 3, 42:

    inane sepulcrum,

    Ov. M. 6, 568:

    feralis cupressos,

    Verg. A. 6, 216:

    ingentem quercum in tumulo,

    id. ib. 11, 6:

    pyras curvo in litore,

    id. ib. 11, 185:

    quattuor aras ad alta delubra dearum,

    id. G. 4, 542; Suet. Aug. 59 fin.:

    aedem in foro geminis fratribus,

    id. Caes. 10:

    castra Romae,

    id. Tib. 37 et saep.:

    oppidum,

    to found, Caes. B. C. 1, 15; Nep. Cim. 2, 2; so,

    nova moenia,

    Verg. A. 12, 194; cf.:

    moenia in Aside terrā,

    Ov. M. 9, 449:

    domicilium sibi Magnesiae,

    Nep. Them. 10, 2:

    triplex Piraeei portus constitutus est,

    id. ib. 6, 1:

    hiberna omnium legionum in Belgis,

    Caes. B. G. 3, 38:

    di primum homines humo excitatos celsos et erectos constituerunt,

    Cic. N. D. 2, 56, 140.—
    2.
    Trop., to bring about, effect, establish, appoint, etc., freq. of judicial determinations, etc.: videte, [p. 438] per deos immortalis, quod jus nobis, quam condicionem vobismet ipsis, quam denique civitati legem constituere velitis, to establish, Cic. Caecin. 14, 40:

    jus melius Sullanis praediis quam paternis,

    id. Agr. 3, 3, 10:

    judicium,

    id. Part. Or. 28, 99:

    judicium de pecuniis repetundis,

    id. Div. in Caecil. 4, 11:

    judicium capitis in se,

    id. Verr. 2, 5, 54, § 141:

    controversiam,

    id. de Or. 1, 31, 143:

    quaestionem,

    Quint. 3, 11, 17; 4, 2, 10:

    ratiocinationem,

    id. 5, 14, 12:

    in hac accusatione comparandā constituendāque laborare,

    Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2; and of persons, to designate, appoint, select, put forward, etc.:

    accusatorem,

    id. Div. in Caecil. 3, 10; Quint. 3, 10, 3 (cf.:

    comparare accusatorem,

    Cic. Clu. 67, 191):

    testis,

    Cic. Verr. 1, 18, 55:

    tutores pupillis,

    Dig. 2, 1, 1 et saep.:

    nuper apud C. Orchivium collegam meum locus ab judicibus Fausto Sullae de pecuniis residuis non est constitutus,

    no trial of him was permitted, Cic. Clu. 34, 94:

    reum statim fecit, utique ei locus primus constitueretur impetravit,

    id. ib. 20, 56:

    fidem,

    id. Part. Or. 9, 31; cf. id. Sen. 18, 62:

    concordiam,

    id. Att. 8, 11, D, 1:

    si utilitas amicitiam constituet, tollet eadem,

    id. Fin. 2, 24, 78:

    amicitiam tecum,

    Q. Cic. Pet. Cons. 7, 27 (cf. id. ib. §

    25: amicitiae permultae comparantur): libertatem,

    Cic. Fl. 11, 25:

    victoriam,

    id. Rosc. Am. 6, 16:

    pacem (opp. bellum gerere),

    id. ib. 8, 22:

    quantum mali sibi ac liberis suis,

    id. Verr. 2, 1, 25, § 65.—
    C.
    With the access. idea of ordering, contriving, to establish, fix, appoint, settle, order, manage; to confirm, regulate, arrange, dispose.
    1.
    Lit.:

    Ti. et C. Gracchos plebem in agris publicis constituisse,

    to have established, Cic. Agr. 2, 5, 10; cf. id. ib. 2, 31, 83:

    ibi futuros Helvetios, ubi eos Caesar constituisset,

    should assign them a permanent abode, Caes. B. G. 1, 13:

    reges in civitate,

    Cic. Agr. 2, 6, 15; cf. id. Off. 2, 12, 41:

    Commium regem ibi,

    Caes. B. G. 4, 21:

    decemviralem potestatem in omnibus urbibus,

    Nep. Lys. 2, 1; cf. Cic. Agr. 2, 7, 17:

    curatores legibus agrariis,

    id. ib.; cf.:

    publice patronum huic causae,

    id. Mur. 2, 4:

    regnum alicui,

    Nep. Chabr. 2, 1 al.:

    composita et constituta res publica,

    Cic. Leg. 3, 18, 42; cf.:

    bene morata et bene constituta civitas,

    id. Brut. 2, 7; so id. Agr. 2, 5, 10 fin.:

    civitates,

    to organize, id. de Or. 1, 9, 35:

    quis tibi concesserit... reliquas utilitates in constituendis civitatibus... a disertis ornateque dicentibus esse constitutas,

    id. ib. 1, 9, 36:

    Chersoneso tali modo constituto,

    Nep. Milt. 2, 4:

    res summā aequitate,

    id. ib. 2, 2; cf.:

    rem nummariam,

    Cic. Off. 3, 20, 80:

    rem familiarem,

    id. Phil. 11, 2, 4.—
    2.
    Trop.:

    ineuntis aetatis inscitia senum constituenda et regenda prudentiā est,

    Cic. Off. 1, 34, 122; cf.:

    majores vestri majestatis constituendae gratiā bis Aventinum occupavere,

    Sall. J. 31, 17; Cic. Fam. 15, 4, 6:

    jam perfectis constitutisque viribus,

    Quint. 10, 1, 57.— Pass. impers.: non tam sinistre constitutum est, ut non, etc., i. e. we are not so badly off as not, etc., Plin. Pan. 45, 5.—Of persons:

    Athenaeum in maximā apud regem auctoritate gratiāque,

    Cic. Fam. 15, 4, 6:

    aliquem sibi quaestoris in loco,

    id. Verr. 2, 1, 30, § 77:

    in potestate aliquem,

    Lact. Epit. 55, 6:

    constituuntur in honoribus, cum magistratus creantur,

    Aug. Cont. adv. Leg. 1, 45 al. —
    D.
    With the access. idea of limiting, fixing, allotting, to fix, appoint something ( for or to something), to settle, agree upon, define, determine.
    1.
    Lit.:

    propter dissensionem placuerat dividi thesauros finesque imperii singulis constitui,

    Sall. J. 12, 1:

    summum pretium,

    Cic. Att. 12, 31, 2; cf.:

    pretium frumento,

    id. Verr. 2, 3, 73, § 171:

    certam pecuniam proconsulibus,

    Suet. Aug. 36; id. Ner. 10:

    propria loca senatoribus,

    id. Claud. 21:

    diem nuptiis,

    Plaut. Trin. 2, 4, 180; cf.:

    nuptias in hunc diem,

    Ter. And. 1, 5, 34:

    diem concilio,

    Caes. B. G. 1, 30:

    diem colloquio,

    id. ib. 1, 47:

    posterum diem pugnae,

    id. ib. 3, 23 fin.:

    negotio proximum diem,

    Sall. J. 93, 8:

    certum tempus ei rei,

    Caes. B. C. 3, 19:

    grandiorem aetatem ad consulatum,

    Cic. Phil. 5, 17, 47:

    tempus in posterum diem locumque,

    Liv. 38, 25, 2:

    postquam ad constitutam non venerat diem,

    id. 27, 16, 16:

    locus, tempus constitutum est,

    Ter. Eun. 3, 4, 3:

    modum credendi,

    Cic. Rab. Post. 3, 5: de numero pastorum alii angustius, alii laxius constituunt:

    ego in octogenas hirtas oves singulos pastores constitui, Atticus in centenas,

    Varr. R. R. 2, 10, 10.—
    b.
    T. t. of the lang. of business, to accord, agree with one in a thing, to appoint, fix, to concert, agree upon, assent to (cf. Gron. Obss. p. 14 sq.); constr. aliquid cum aliquo, alicui, inter se, or with acc. only, or absol.
    (α).
    Cum aliquo:

    ubiea dies, quam constituerat cum legatis venit,

    Caes. B. G. 1, 8:

    pactam et constitutam esse cum Manlio diem,

    Cic. Cat. 1, 9, 24:

    constitui cum quodam hospite, Me esse illum conventuram,

    Ter. Hec. 1, 2, 120:

    constitui cum hominibus, quo die mihi Messanae praesto essent,

    Cic. Verr. 2, 2, 27, § 65: cum aliquo, ut, etc., Aug. ap. Suet. Calig. 8; cf. under P. a., B. 2.—
    (β).
    Alicui:

    L. Cincio HS. XXCD. constitui me curaturum Idibus Febr.,

    Cic. Att. 1, 7 init.; id. Off. 1, 10, 32:

    ubi nocturnae Numa constituebat amicae,

    Juv. 3, 12; cf.:

    sane, inquit, vellem non constituissem, in Tusculanum me hodie venturum esse, Laelio,

    id. de Or. 1, 62, 265.—
    (γ).
    With acc. only or absol.:

    vadimonia constituta,

    Cic. Sen. 7, 21:

    de pecuniā constitutā,

    Dig. 13, tit. 5; Ter. Heaut. 4, 4, 4:

    (Vaccenses) compositis inter se rebus in diem tertiam constituunt,

    Sall. J. 66, 2:

    sic constituunt, sic condicunt,

    Tac. G. 11; Juv. 6, 487.— Pass. impers.:

    Avillius, ut erat constitutum, simulat se aegrotare,

    Cic. Clu. 13, 37.—
    2.
    Trop.:

    constituendi sunt qui sint in amicitiā fines deligendi,

    Cic. Lael. 16, 56:

    si forte quaereretur quae esset ars imperatoris, constituendum putarem principio, quis esset imperator: qui cum esset constitutus administrator quidam belli gerendi, tum adjungerem, etc. (for which, soon after, definire),

    id. de Or. 1, 48, 210; cf. C. 1. supra, and Quint. 12, 1, 1:

    nondum satis constitui molestiaene plus an voluptatis attulerit mihi Trebatius noster,

    Cic. Fam. 11, 27, 1:

    ut constitueret, honestum esse aliquid quod, etc.,

    id. Off. 2, 3, 9:

    bona possessa non esse constitui,

    id. Quint. 29, 89:

    de hoc Antigonus cum solus constituere non auderet, ad consilium retulit,

    Nep. Eum. 12, 1.—
    E.
    With the access. idea of resolving, to determine to do something, to take a resolution, to resolve, decide, determine.
    (α).
    With inf.:

    si quis mare Neptunum Cereremque vocare Constituit fruges,

    Lucr. 2, 656:

    cohortes duas in Nantuatibus collocare,

    Caes. B. G. 3, 1:

    bellum cum Germanis gerere,

    id. ib. 4, 6:

    Romanorum adventum exspectare atque ibi decertare,

    id. ib. 4, 19:

    desciscere a rege,

    Nep. Dat. 5, 5.—
    (β).
    With acc. and inf.:

    audio constitutum esse Pompeio et ejus consilio in Siciliam me mittere,

    Cic. Att. 7, 7, 4. —
    (γ).
    With interrog.-clause:

    quantum pecuniae quaeque civitas daret, Aristides delectus est, qui constitueret,

    Nep. Arist. 3, 1. —
    (δ).
    With ut:

    rus uti irem, jam heri constitueram,

    Plaut. Ps. 1, 5, 136:

    constitueram, ut pridie Idus Aquini manerem,

    Cic. Att. 16, 10, 1:

    constituimus inter nos ut ambulationem conficeremus,

    id. Fin. 5, 1, 1:

    Lentulus cum ceteris constituerant, uti, etc.,

    Sall. C. 43, 1.—Hence, constĭtūtus, a, um, P. a.
    A.
    Adj. (acc. to B.), constituted, arranged, disposed:

    bene constitutum corpus,

    Cic. Tusc. 2, 6, 17:

    viri sapientes et bene naturā constituti,

    id. Sest. 65, 137:

    quotus quisque philosophorum invenitur, qui sit ita moratus, ita animo ac vitā constitutus, ut ratio postulat,

    id. Tusc. 2, 4, 11:

    qui integri sunt et sani et bene constituti de rebus domesticis,

    id. Sest. 45, 97.—
    2.
    (Acc. to C.) Fixed, established:

    cursus siderum,

    Quint. 1, 10, 46:

    discrimina (opp. fortuita),

    id. 5, 10, 42:

    jam confirmatae constitutaeque vocis,

    id. 11, 3, 29.—
    B.
    Subst.: constĭtūtum, i, n.
    1.
    (Acc. to B.) An institution, ordinance, law (mostly postclass.), Cod. Th. 1, 11, 5; 12, 41, 1.—
    b.
    Trop.:

    cum videas ordinem rerum et naturam per constituta procedere,

    according to established laws, Sen. Q. N. 3, 16, 2.—
    2.
    (Acc. to D. 1. b.) An agreement, appointment, accommodation; a compact (in good prose):

    ante rem quaeruntur, quae talia sunt, apparatus, conloquia, locus, constitutum, convivium,

    Cic. Top. 12, 52; so absol., id. Att. 11, 16, 2; id. Cael. 8, 20:

    rescripsit constitutum se cum eo habere,

    id. Att. 12, 23, 3:

    constitutum factum esse cum servis, ut venirent, etc.,

    id. Cael. 25, 61; and humorously: si quod constitutum cum podagra habes, fac ut in alium diem differas, id. Fam. 7, 4; so,

    ad constitutum venire,

    Varr. R. R. 2, 5, 1; Cic. Caecin. 12, 33:

    se proripu it,

    Suet. Oth. 6;

    and without a verb,

    Cic. Att. 12, 1, 1; Flor. 2, 6, 16 (but in Vell. 2, 110, 1, the better read. is consili).

    Lewis & Short latin dictionary > constituo

  • 111 constitutio

    constĭtūtĭo, ōnis, f. [constituo].
    I.
    In gen., a constitution, disposition, nature:

    firma corporis,

    Cic. Off. 3, 33, 117 (as transl. of the Gr. eustatheia tês sarkos); so Sen. Ep. 121, 10 and 14:

    prima naturae,

    Cic. Fin. 4, 6, 15.—
    II.
    In partic.
    A.
    A definition:

    ea constitutio summi boni, quae est proposita,

    Cic. Fin. 5, 16, 45.—
    B.
    In rhet., the issue in a cause, the point in dispute:

    constitutio est prima conflictio causarum ex depulsione intentionis profecta, hoc modo: Fecisti: Non feci, aut: Jure feci, etc.,

    Cic. Inv. 1, 8, 10; Auct. Her. 1, 11, 18 and 19; cf. Quint. 3, 6, 2 sq.—
    C.
    A regulation, order, arrangement:

    nec temporis unius nec hominis esse constitutionem rei publicae,

    Cic. Rep. 2, 21, 37, cf. id. ib. 1, 45, 69;

    2, 31, 53: constitutio est in lege, more, judicato, pacto,

    Quint. 7, 4, 6; cf. id. 7, 4, 5; 5, 2, 5:

    religionum,

    Cic. Leg. 2, 10, 23:

    senatus,

    Liv. 39, 53, 10; Plin. 34, 9, 21, § 99 al.—
    2.
    Esp., an imperial regulation, order: quodcumque ergo imperator per epistulam promulgavit, vel cognoscens decrevit, vel edicto praecepit, legem esse constat;

    hae sunt quae constitutiones appellantur,

    Just. Inst. 1, 2, 6; Gai Inst. 2, 5, § 3 al.

    Lewis & Short latin dictionary > constitutio

  • 112 decerno

    dē-cerno, crēvi, crētum, 3 (the syncop. forms decreram, etc., decrerim, etc., decresse are freq. in Cicero and Liv., also Plaut. Curc. 5, 3, 25; Ter. Hec. 1, 2, 73; 2, 1, 15, but not in Caes., where is only decreverat, B. G. 4, 17; 5, 5 fin.; 5, 53, 2), v. a. and n.
    I.
    (acc. to cerno, no. II. 3.) To decide, determine any thing disputed or doubtful. For syn. cf.: scisco, jubeo, statuo, constituo, dico, sancio, consilium capio, destino, obstino, definio, determino.
    A.
    Prop., of a judge, magistrate, etc., to pronounce a decision respecting something; to decide, judge, determine, decree; to vote for any thing (very freq. and class.).—Const. with acc., with acc. et inf., a relat. clause, with de, or absol.:

    alias (Verres praetor) revocabat eos, inter quos jam decreverat decretumque mutabat, alias, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 46:

    si quod est admissum facinus, si caedes facta, idem (Druides) decernunt,

    Caes. B. G. 6, 13, 5:

    consules de consilii sententia decreverunt secundum Buthrotios,

    Cic. Att. 16, 16, C, § 11: decernere vindicias secundum servitutem, in favor of slavery, i. e. restore the slave to his master, Liv. 3, 47, 5; cf. Caes. B. C. 1, 5, 4:

    cum senatus triumphum Africano decerneret,

    id. Fin. 4, 9, 22; cf.

    of a single senator: non decrevi solum, sed etiam ut vos decerneretis laboravi,

    id. Prov. Cons. 11, 28;

    so supplicationem decernere,

    id. Fam. 15, 4, 11;

    so also: Crassus tres legatos decernit,

    id. ib. 1, 1, 3:

    D. Junius silanus supplicium sumendum decreverat,

    Sall. C. 50, 4:

    quando id bellum senatus decrevisset, quando id bellum populus R. jussisset?

    Liv. 41, 7; 42, 36; id. 5, 36; id. 26, 2:

    id quod senatus me auctore decrevit,

    Cic. Phil. 6, 1, 1; Caes. B. C. 1, 2, 2:

    qui ordo decrevit invitus,

    on compulsion, Cic. Phil. 1, 6, 13:

    Ligures ambobus consulibus decernuntur,

    id. Liv. 42, 10; cf.:

    provinciam desponsam non decretam habere,

    Cic. Prov. Cons. 15 (v. the whole passage in connection):

    provinciae privatis decernuntur,

    Caes. B. C. 1, 6, 4 et saep.:

    ex annuo sumptu, qui mihi decretus esset,

    Cic. Att. 7, 1, 6 et saep.:

    mea virtute atque diligentia perditorum hominum patefactam esse conjurationem decrevistis,

    id. Cat. 4, 3: cum pontifices decressent ita;

    SI, etc.,

    id. Att. 4, 2, 3:

    senatus decrevit populusque jussit, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 67: in jure dicundo, ita decrevit, ut, etc., Suet. Galb. 7; cf.

    of individuals: Hortensii et mea et Luculli sententia... tibi decernit, ut regem reducas, etc.,

    Cic. Fam. 1, 1, 3.— Impers.:

    in parricidas rei publicae decretum esse,

    Sall. Cat. 51, 25.—Esp. of the emperor, to determine the law by deciding a case:

    quodcumque imperator cognoscens decrevit, legem esse constat,

    Dig. 1, 4, 1, § 1; Just. Inst. 1, 2, 6.
    2.
    Transf., beyond the judicial sphere, to decide, determine, judge: qui nequeas nostrorum uter sit Amphitruo decernere, Plaut. fragm. ap. Non. 285, 26:

    rem dubiam decrevit vox opportune emissa,

    Liv. 5, 55; cf.:

    primus clamor atque impetus rem decrevit,

    id. 25, 41; Plin. 17, 27, 46, § 258:

    de his Catonis praecepta decernent,

    id. 17, 22, 35, § 190:

    duo talenta pro re nostra ego esse decrevi satis,

    Ter. Heaut. 5, 1, 67; id. Hec. 4, 1, 27:

    quam decrerim me non posse diutius habere,

    id. ib. 1, 2, 73:

    in quo omnia mea posita esse decrevi,

    Cic. Fam. 2, 6, 3; id. Att. 3, 15, 7:

    illum decrerunt dignum, suos cui liberos committerent,

    Ter. Hec. 2, 1, 15:

    in ejus controversiis quid decernas, non a te peto,

    Cic. Fam. 13, 59: aliquem decernere hostem, to proclaim one an enemy by a formal decree, id. Phil. 11, 7, 16.— Absol.:

    nequeo satis decernere,

    Ter. Ad. 4, 2, 5.
    B.
    Milit., to decide by combat; hence (like cernere and certare), in gen., to fight, combat, contend:

    castra castris conferamus, et Samnis Romanusne imperio Italiam regant, decernamus,

    Liv. 8, 23, 9; id. 1, 23, 9:

    in ipso illo gladiatorio vitae certamine, quod ferro decernitur,

    Cic. de Or. 2, 78, 317:

    proelium,

    id. Fam. 10, 10:

    pugnam,

    Liv. 28, 14; cf. id. ib. 33: de bello decernere, Auct. B. Hisp. 5 fin. Oud. N. cr.:

    ne armis decernatur,

    Cic. Att. 7, 3, 5; cf.:

    ferro ancipiti decernunt,

    Verg. A. 7, 525:

    and armis, ferro,

    id. ib. 11, 218; 12, 282; 695 (cf. et cernere ferro, id. ib. 709):

    cursibus et crudo caestu,

    id. G. 3, 20:

    cornibus inter se,

    id. ib. 218:

    lapidibus et subselliorum fragminibus,

    Suet. Ner. 26 et saep.:

    contra magnam vim hostium, artificio magis quam viribus, Auct. B. Afr. 14: acie,

    Liv. 2, 14; Nep. Milt. 4, 4:

    proelio cum proditore,

    Just. 13, 8, 4:

    classe decreturi,

    Nep. Hann. 10, 4:

    integriore exercitu,

    id. Eum. 9 fin.—Absol.:

    decernendi potestatem Pompeio fecit,

    Caes. B. C. 3, 41; cf. Liv. 21, 41.
    2.
    Transf., beyond the milit. sphere:

    decernite criminibus, mox ferro decreturi,

    Liv. 40, 8 fin. —So of a judicial contest:

    uno judicio de fortunis omnibus decernit,

    Cic. Quint. 2, 6; cf. Quint. 10, 1, 29;

    and qui judicio decernent,

    id. 12, 7, 5:

    de salute reipublicae,

    Cic. Att. 8, 5, 2:

    pro mea omni fama fortunisque,

    id. de Or. 2, 49:

    utinam meo solum capite decernerem,

    id. Att. 10, 9; Caes. B. C. 1, 35, 3.
    II.
    With reference to one's own acts, to decide, determine on doing something; to determine, resolve on something (freq. in all periods and styles).—Constr., with inf. and with acc. and inf.:

    si tu fluctus e gurgite tollere decreris, Lucil. ap. Rufin. § 26 (p. 238 ed. Frotsch.): quicquid peperisset decreverunt tollere,

    Ter. Andr. 1, 3, 14:

    Caesar his de causis Rhenum transire decreverat,

    Caes. B. G. 4, 17 et saep.:

    eos me decretum est persequi mores patris,

    Plaut. Asin. 1, 1, 58; id. Stich. 1, 3, 65; Ter. Heaut. 3, 1, 56; cf.:

    certum atque decretum est non dare signum,

    Liv. 2, 45:

    reliquam aetatem a republica procul habendam decrevi,

    Sall. C. 4. With ut and subjunct.:

    hic decernit ut miser sit,

    Cic. Tusc. 3, 27, 65.—With accus.:

    quicquam decernere,

    id. ib. —Hence, dē-crētum, i, n.
    A.
    (Acc. to no. I. A.) A decree, decision, ordinance of any political or judicial body (for syn. cf.:

    scitum, edictum, consilium, jus): senatus Caelium ab rep. removendum censuit. Hoc decreto eum consul senatu prohibuit,

    Caes. B. C. 3, 21, 3:

    si qui eorum (sc. Druidum) decreto non stetit, sacrificiis interdicunt,

    id. B. G. 6, 13, 5; cf. id. ib. §

    10: vestra responsa atque decreta evertuntur saepe dicendo,

    Cic. Mur. 13 fin.; id. Verr. 2, 2, 48:

    decurionum,

    id. Rosc. Am. 9, 25 et saep.:

    Caesaris,

    Vulg. Act. 17, 7.—Esp. leg. t. t., a decision of the emperor as judge, a precedent (cf. rescriptum), Gai. 1, 5; Just. Inst. 2, 15, 4.—
    B.
    Transf., in philos. lang. as a translation of the Gr. dogma, principle, doctrine, precept, Cic. Ac. 2, 9, 27; id. ib. § 29; cf. Sen. Ep. 94, 2 sq. and 95, 9 sq. (quis philoso, phorum) decretis suis paret? Lact. 3, 15, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > decerno

  • 113 demum

    dēmum (also demus, like prorsus, quorsus, rursus, deorsus, Liv. Andr. ap. Paul. ex Fest. p. 70, 8 Müll.; Plaut. Trin. 3, 3, 51 Ritschl and Brix), adv. [a sup. form from de, downmost; cf.: sub, summus], used to give prominence to an idea in opposition to or restriction of another, at length, at last, not till then; just, precisely; only, etc.
    I.
    In Latin of every period and description of writing (for syn. cf.: tandem, denique, postremum, primo).
    A.
    Enclitically with pronouns, like adeo (but less freq.), just, precisely, especially, exactly, indeed; also translated by an emphasis of the pronoun:

    id demum lepidumst,

    Plaut. Pers. 2, 3, 14; cf.:

    sic sentio, id demum aut potius id solum esse miserum, quod turpe sit,

    Cic. Att. 8, 8 init.:

    idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est,

    Sall. C. 20, 4; cf. id. ib. 12 fin.:

    relinquere aculeum in audientium animis is demum potest, qui, etc.,

    Plin. Ep. 1, 20, 18:

    tamquam ad eam linguam demum natus esset,

    Quint. 6 prooem. §

    11: me fortuna hac demum voluit consistere terra,

    Verg. A. 1, 629; cf. id. ib. 2, 743 al.:

    ille demum antiquis est adulescens moribus,

    Plaut. Capt. 1, 2, 20:

    per quaedam parva sane, si ipsa demum aestimes, ducunt,

    Quint. 1, 10, 5:

    vos demum, ut video, legem antiquastis sine tabella. Sed ego, etc.,

    Cic. Leg. 3, 17, 38 (but Bait. vos quidem):

    quae demum causae secundam valetudinem praestent, Cels. praef.: jam vero exsilium, si rerum naturam, non ignominiam nominis quaerimus, quantum demum a perpetua peregrinatione differt?

    Cic. Tusc. 5, 37, 107:

    sciscitando eo demum pervenit, ut haud procul esset, quin Remum agnosceret,

    Liv. 1, 5 fin.
    (β).
    Strengthened by a preceding verum enim vero, or a following profecto:

    verum enim vero id demum juvat, si quem, etc.,

    Ter. Ad. 2, 3, 2; Sall. C. 2, 9; cf. Liv. 4, 4:

    is demum profecto vitam aequa lance pensitabit, etc.,

    Plin. 7, 7, 5.—
    (γ).
    Separated from the pronoun:

    hoc est demum quod percrucior,

    Plaut. Bac. 5, 1, 13:

    illa seges demum,

    Verg. G. 1, 47.—
    B.
    Enclitically with the adverbs nunc, tum, or tunc, post, modo, jam, ibi, sic, etc.; just, precisely, not till; also freq. expressed by more strongly accenting those particles.—
    a.
    Nunc demum, Gr. nun dê, now, now at length, at last (cf.: nunc adeo, under 2. adeo, no. B. 2. c.):

    nunc demum ego cum illa fabulabor libere,

    Plaut. Poen. 5, 3, 40;

    so with scio,

    id. Epid. 3, 4, 22; id. Mil. 2, 6, 62;

    with intellego,

    Ter. Heaut. 2, 3, 12; cf.:

    nunc demum rescribo iis litteris, quas, etc.,

    Cic. Att. 16, 3; and:

    undevicesimo aetatis anno dicere in foro coepi et nunc demum, quid praestare debeat orator, adhuc tamen per caliginem video,

    yet it is only now that I am at length beginning to see, Plin. Ep. 5, 8, 8 et saep.—
    (β).
    In Plautus with following conjunctions, cum, quoniam, etc.:

    nunc demum a me insipienter factum esse arbitror, Cum rem cognosco,

    Plaut. Mil. 2, 6, 80; cf. id. Rud. 4, 4, 78.—
    (γ).
    Separated by pol, edepol, or other words:

    nunc pol demum ego sum liber,

    Plaut. Cas. 4, 4, 14:

    nunc edepol demum in memoriam regredior, cum cogito, etc.,

    id. Capt. 5, 4; 25; id. Cas. 4, 4, 14; id. Aul. 1, 2, 1:

    heu, nunc misero mihi demum Exsilium infelix!

    Verg. A. 10, 849.—
    b.
    Tum demum, then at length, then indeed (so most freq., esp. in the historians;

    in Caes. only in this connection): tum demum Liscus oratione Caesaris adductus, etc.,

    Caes. B. G. 1, 17; 1, 50, 2; 1, 51, 2; Liv. 2, 20; 3, 12; Plin. Ep. 6, 20, 6; Verg. A. 6, 330; 573; id. G. 3, 205; Ov. F. 4, 615 et saep.:

    utraque re satis experta tum demum consules,

    Liv. 2, 29.—
    (β).
    With foll. conjunct. ubi, si, cum, etc. (and in Plautus also separate; cf. above, no. 1. b. and c.):

    ubi expolivero, Magis hoc tum demum dices,

    Plaut. Poen. 1, 1, 61; Sall. J. 46; Cels. 7, 27 fin.:

    si id facies, tum demum scibis, etc.,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56; id. Men. 2, 2, 71; Cic. Rep. 1, 24; cf. with quodsi, Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 4:

    ac tum demum, cum medium tenuere, etc.,

    Plin. Ep. 8, 20, 7:

    tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, Ubi, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 3, 52.—Once in this connection demum alone:

    servata res est demum, si illam videro,

    Plaut. Merc. 5, 2, 68.—
    c.
    Tunc demum (cf. Drak. Liv. 41, 3, 5):

    tunc demum intelleges, etc.,

    Sen. Ep. 121; Suet. Calig. 9; Vulg. Gen. 41, 9; and with cum, Col. praef. fin.;

    with ubi,

    Cels. 3, 6, and 10.—
    d.
    Post demum, afterwards, not till after:

    post eum demum huc cras adducam,

    Plaut. As. 5, 2, 65:

    post igitur demum, etc.,

    id. Amph. 3, 1, 16.—With post as praep.: unas enim post idus Martias, Asin. Pollio ap. Cic. Fam. 10, 31, 4:

    post biduum demum,

    Suet. Aug. 10 fin.
    e.
    Modo demum, only now, now for the first time:

    modone id demum sensti,

    Ter. And. 5, 3, 11.—
    f.
    Jam demum, now at last, now (cf. dê... êdê, Eurip. Suppl. 980;

    Troad. 235),

    Ov. Tr. 2, 8.—
    g.
    Ibi demum, just there:

    illic ibi demum'st locus, ubi, etc.,

    Plaut. Capt. 5, 4, 3; Quint. 10, 3, 13:

    ibi demum morte quievit,

    Verg. A. 9, 445; cf. id. ib. 1, 629; Stat. Th. 2, 474; id. Silv. 2, 3, 14; cf.

    also ibi demum, of time,

    Ter. Hec. 1, 2, 53.—
    h.
    Sic demum:

    sic demum socios consumpta nocte reviso,

    Verg. A. 2, 795; 6, 154.—
    k.
    Ita demum, Vulg. 2 Mac. 6, 15.—
    2.
    With the abl. temp. or absol.:

    ego novus maritus anno demum quinto et sexagesimo fiam?

    Ter. Ad. 5, 8, 15:

    decimo demum pugnavimus anno,

    Ov. M. 13, 209:

    quarta vix demum exponimur hora,

    Hor. S. 1, 5, 23:

    hieme demum,

    Plin. Ep. 7, 2, 2:

    pontificatum maximum, quem numquam vivo Lepido auferre sustinuerat, mortuo demum suscepit,

    Suet. Aug. 31; cf.:

    appellato demum collegio obtinuit,

    id. Caes. 23:

    his demum exactis,

    Verg. A. 6, 637:

    noctu demum rex recessit,

    Curt. 7, 11, 20.—And once with the nominative of the part. perf.:

    damnatus demum, vi coactus reddidit Mille et ducentos Philippos,

    i. e. not until condemned, Plaut. Bac. 2, 4, 38.—
    C.
    To add emphasis to the idea contained in a proposition, in fact, in very truth, certainly, indeed (rare):

    ea sunt enim demum non ferenda in mendacio, quae, etc.,

    Cic. Rep. 2, 15:

    immemor est demum, nec frugum munere dignus, qui, etc.,

    Ov. M. 15, 122; Quint. 10, 6, 5;

    so to strengthen a comparative (cf.: adeo, etiam): latius demum ire,

    further yet, Plaut. Most. 3, 2, 156:

    num expositio haec longior demum esse debeat,

    Quint. 4, 2, 79.—
    II.
    In postAug. Latin.
    A.
    Only, solely, exclusively ( = duntaxat, tantum, solum, tantummodo, modo): ne vulgarem viam ingressus, alienis demum vestigiis insisterem, Quint. prooem. § 3; id. 2, 15, 1:

    adeo suis demum oculis credidit,

    id. 11, 3, 68: quaedam (verba) tertiae demum personae figura dicuntur, ut licet, piget, id. 1, 4, 29: [p. 545] qui (Cicero) non assecutus esset docendo judicem tantum et utiliter demum ac Latine perspicueque dicendo, ut, etc., id. 8, 3, 3 et saep.:

    nihil magis pro contione testatus est, quam id demum se habiturum, quod, etc.,

    but just that, Suet. Oth. 6 et saep.:

    ut non is demum sit veneficus, qui vitam abstulit data potione, sed etiam qui mentem,

    Quint. 9, 2, 105; cf.

    with the following verum etiam,

    id. 7 prooem. § 1.—
    b.
    Ita demum, only so; then or in that case only; not till then ( = tum demum);

    esp. freq. in conditional propositions: si plus humoris excernitur quam assumitur, ita demum secundae valetudinis spes est,

    Cels. 3, 21; Plin. Ep. 3, 3, 2; Suet. Claud. 25 al.—
    B.
    To point out something as taking place only after previous delay, at length, at last = tandem:

    quod oppidum Hispaniae frustra diu oppugnatum illitis demum galbano facibus succenderit,

    Suet. Galb. 3; cf. corresp. with tandem, id. Calig. 6.—
    * 2.
    For denique no. II. 2, finally, in fine:

    ex quibus alium Ciceroni, alium Caesari, singulis demum singulos opponeremus,

    Tac. Or. 26 fin. Cf. Hand Turs. II. p. 250-260; Zumpt ad Curt. 6, 39, 25; Mützell ad Curt. 3, 7, 8; 3, 22, 26.

    Lewis & Short latin dictionary > demum

  • 114 derogo

    dē-rŏgo, āvi, ātum, 1, v. a., jurid. t. t., to repeal a part of a law, to restrict or modify it.
    I.
    Prop.:

    huic legi nec obrogari fas est, neque derogari ex hac aliquid licet, neque tota abrogari potest,

    Cic. Rep. 3, 22; cf.:

    de lege aliquid derogare aut legem abrogare,

    id. Inv. 2, 45, 134; id. Cornel. I. Frag. 11:

    derogatur legi, cum pars detrahitur,

    Dig. 16, 102.—
    II.
    Transf., beyond the legal sphere, to take away, detract from, to diminish, to remove, withdraw.
    (α).
    With de:

    de magnificentia aut de honestate quiddam,

    Cic. Inv. 2, 58, 175; cf. id. ib. 2, 17, 53:

    de testium fide,

    id. Caecin. 1 fin.
    (β).
    With ex:

    si quid ex hac ipsa (aequitate) accusator derogat,

    Cic. Inv. 2, 46, 136.—
    (γ).
    With dat. (so most freq.):

    non mihi tantum derogo, tametsi nihil arrogo, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Amm. 32:

    fidem alicui,

    id. Fl. 4, 9; id. Div. 2, 71, 146; Luc. 9, 351; Cels. praef.; Lact. Epit. 50, 2; cf. the foll. no. B.;

    and simply, fidem,

    Cic. Quint. 23, 75:

    gratiam nomini,

    Plin. 7, 28, 29, §104:

    nihil universorum juri,

    Tac. A. 13, 27 et saep.—
    B.
    With abstract subjects:

    quorum virtuti, generi, rebus gestis, fidem et auctoritatem in testimonio cupiditatis suspicio derogavit,

    Cic. Font. 7; Quint. 9, 3, 102:

    ubi certam derogat vetustas fidem,

    Liv. 7, 6, 6.—
    C.
    To disparage, dishonor:

    et derogastis adversum me verba vostra (i. e. me verbis),

    Vulg. Ezech. 35, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > derogo

  • 115 describo

    dē-scrībo, psi, ptum (in MSS. and edd. often confounded with discribo, q. v.), 3, v. a.
    I.
    To copy off, transcribe any thing from an original (freq. in Cic.;

    elsewh. rare): scripsit Balbus ad me, se a te (i. e. e tuo exemplo) quintum de Finibus librum descripsisse,

    Cic. Att. 13, 21; cf. id. Ac. 2, 4, 11:

    epistolam,

    id. Att. 8, 9; id. Fam. 12, 17, 2;

    12, 7, 22: legem,

    Suet. Cal. 41; id. Dom. 20; so, to write down, write out:

    carmina in foliis,

    Verg. A. 3, 445;

    in carved letters: in viridi cortice carmina,

    id. E. 5, 14.— Class. and far more freq.,
    II.
    To sketch off, to describe in painting, writing, etc.: delineare, definire.
    A.
    Lit.:

    non potuit pictor rectius describere ejus formam,

    Plaut. As. 2, 3, 22; so,

    geometricas formas in harena,

    Cic. Rep. 1, 17 fin.:

    formas in pulvere,

    Liv. 25, 31; cf. Cic. Fin. 5, 19; id. Clu. 32, 87; id. Sen. 14, 49:

    sphaeram,

    id. Rep. 1, 14; cf.

    caelum,

    Varr. R. R. 2, 1, 7:

    caeli meatus radio,

    Verg. A. 6, 851; cf. id. E. 3, 41:

    vitam votivā tabellā,

    Hor. S. 2, 1, 33 et saep.—
    B.
    Trop.
    1.
    To represent, delineate, describe:

    malos mores,

    Plaut. Mil. 3, 1, 165; cf.:

    hominum sermones moresque,

    Cic. Or. 40, 138:

    definienda res erit verbis et breviter describenda,

    id. Inv. 1, 8 fin:

    qualem (mulierem) ego paulo ante descripsi,

    id. Cael. 20, 50; id. Phil. 2, 44; id. Sull. 29 fin.:

    me latronem ac sicarium,

    id. Mil. 18, 47:

    si quis erat dignus describi, quod malus ac fur, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 3:

    malo carmine,

    id. Ep. 2, 1, 154; Quint. 3, 4, 3:

    vulnera Parthi,

    Hor. S. 2, 1, 15:

    lucum, aram Dianae, flumen Rhenum, pluvium arcum,

    id. A. P. 18 et saep.:

    praecepta,

    id. S. 2, 3, 34:

    facta versibus,

    Nep. Att. 18, 6. —Rarely
    (β).
    with acc. and inf.:

    nec qui descripsit corrumpi semina matrum,

    Ov. Tr. 2, 415; Gell. 9, 1.— Part. subst.: dēscrip-ta, ōrum, n.:

    recitari factorum dictorumque ejus descripta per dies jussit,

    the diary, Tac. A. 6, 24.—
    2.
    To mark off, define, divide, distribute into parts. (But whenever the notion of distribution or division is implied, the form discribo seems to have been used by class. writers; and is now restored where de-scr. is found in earlier edd., e.g. Cic. Rep. 2, 8; id. de Or. 2, 71, 288; id. Sest. 30, 66 et saep.) Cf.:

    libertinos in quatuor urbanas tribus,

    Liv. 45, 15:

    annum in duodecim menses,

    Liv. 1, 19; Flor. 1, 2, 2. —Without in.:

    commode omnes descripti, aetates, classes, equitatus,

    Cic. Rep. 4, 2; and:

    classes centuriasque et hunc ordinem ex censu descripsit,

    Liv. 1, 42:

    terram,

    Vulg. Jos. 18, 6 al. et saep.—
    3.
    Aliquid (alicui), to ascribe, apportion, appoint, assign to any one (cf. remark, no. 2 supra); cf.: vecturas frumenti finitimis civitatibus, * Caes. B. C. 3, 42, 4; Liv. 1, 32 al.:

    officia,

    to define, Cic. Ac. 2, 36; id. Fam. 12, 1:

    vices (poetae),

    Hor. A. P. 86:

    munera pugnae,

    Sil. 9, 267 et saep.—Hence, dēscrip-tus, a, um, P. a., qs. marked out, i. e. precisely ordered, properly arranged (ap. Cic.):

    materies orationis omnibus locis descripta, instructa ornataque,

    Cic. de Or. 2, 34, 145; cf.:

    ordo verborum,

    id. Or. 59, 200:

    natura nihil est aptius, nihil descriptius,

    id. Fin. 3, 22, 74.— Neutr. plur. as subst.: dēscrip-ta, orum, things recorded, writings, Tac. A. 6, 24.— Sup. does not occur.—
    * Adv.: dē-scriptē, distinctly, precisely:

    descripte et electe digerere, opp. confuse et permixte dispergere,

    Cic. Inv. 1, 30, 49.

    Lewis & Short latin dictionary > describo

  • 116 descripta

    dē-scrībo, psi, ptum (in MSS. and edd. often confounded with discribo, q. v.), 3, v. a.
    I.
    To copy off, transcribe any thing from an original (freq. in Cic.;

    elsewh. rare): scripsit Balbus ad me, se a te (i. e. e tuo exemplo) quintum de Finibus librum descripsisse,

    Cic. Att. 13, 21; cf. id. Ac. 2, 4, 11:

    epistolam,

    id. Att. 8, 9; id. Fam. 12, 17, 2;

    12, 7, 22: legem,

    Suet. Cal. 41; id. Dom. 20; so, to write down, write out:

    carmina in foliis,

    Verg. A. 3, 445;

    in carved letters: in viridi cortice carmina,

    id. E. 5, 14.— Class. and far more freq.,
    II.
    To sketch off, to describe in painting, writing, etc.: delineare, definire.
    A.
    Lit.:

    non potuit pictor rectius describere ejus formam,

    Plaut. As. 2, 3, 22; so,

    geometricas formas in harena,

    Cic. Rep. 1, 17 fin.:

    formas in pulvere,

    Liv. 25, 31; cf. Cic. Fin. 5, 19; id. Clu. 32, 87; id. Sen. 14, 49:

    sphaeram,

    id. Rep. 1, 14; cf.

    caelum,

    Varr. R. R. 2, 1, 7:

    caeli meatus radio,

    Verg. A. 6, 851; cf. id. E. 3, 41:

    vitam votivā tabellā,

    Hor. S. 2, 1, 33 et saep.—
    B.
    Trop.
    1.
    To represent, delineate, describe:

    malos mores,

    Plaut. Mil. 3, 1, 165; cf.:

    hominum sermones moresque,

    Cic. Or. 40, 138:

    definienda res erit verbis et breviter describenda,

    id. Inv. 1, 8 fin:

    qualem (mulierem) ego paulo ante descripsi,

    id. Cael. 20, 50; id. Phil. 2, 44; id. Sull. 29 fin.:

    me latronem ac sicarium,

    id. Mil. 18, 47:

    si quis erat dignus describi, quod malus ac fur, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 3:

    malo carmine,

    id. Ep. 2, 1, 154; Quint. 3, 4, 3:

    vulnera Parthi,

    Hor. S. 2, 1, 15:

    lucum, aram Dianae, flumen Rhenum, pluvium arcum,

    id. A. P. 18 et saep.:

    praecepta,

    id. S. 2, 3, 34:

    facta versibus,

    Nep. Att. 18, 6. —Rarely
    (β).
    with acc. and inf.:

    nec qui descripsit corrumpi semina matrum,

    Ov. Tr. 2, 415; Gell. 9, 1.— Part. subst.: dēscrip-ta, ōrum, n.:

    recitari factorum dictorumque ejus descripta per dies jussit,

    the diary, Tac. A. 6, 24.—
    2.
    To mark off, define, divide, distribute into parts. (But whenever the notion of distribution or division is implied, the form discribo seems to have been used by class. writers; and is now restored where de-scr. is found in earlier edd., e.g. Cic. Rep. 2, 8; id. de Or. 2, 71, 288; id. Sest. 30, 66 et saep.) Cf.:

    libertinos in quatuor urbanas tribus,

    Liv. 45, 15:

    annum in duodecim menses,

    Liv. 1, 19; Flor. 1, 2, 2. —Without in.:

    commode omnes descripti, aetates, classes, equitatus,

    Cic. Rep. 4, 2; and:

    classes centuriasque et hunc ordinem ex censu descripsit,

    Liv. 1, 42:

    terram,

    Vulg. Jos. 18, 6 al. et saep.—
    3.
    Aliquid (alicui), to ascribe, apportion, appoint, assign to any one (cf. remark, no. 2 supra); cf.: vecturas frumenti finitimis civitatibus, * Caes. B. C. 3, 42, 4; Liv. 1, 32 al.:

    officia,

    to define, Cic. Ac. 2, 36; id. Fam. 12, 1:

    vices (poetae),

    Hor. A. P. 86:

    munera pugnae,

    Sil. 9, 267 et saep.—Hence, dēscrip-tus, a, um, P. a., qs. marked out, i. e. precisely ordered, properly arranged (ap. Cic.):

    materies orationis omnibus locis descripta, instructa ornataque,

    Cic. de Or. 2, 34, 145; cf.:

    ordo verborum,

    id. Or. 59, 200:

    natura nihil est aptius, nihil descriptius,

    id. Fin. 3, 22, 74.— Neutr. plur. as subst.: dēscrip-ta, orum, things recorded, writings, Tac. A. 6, 24.— Sup. does not occur.—
    * Adv.: dē-scriptē, distinctly, precisely:

    descripte et electe digerere, opp. confuse et permixte dispergere,

    Cic. Inv. 1, 30, 49.

    Lewis & Short latin dictionary > descripta

  • 117 descripte

    dē-scrībo, psi, ptum (in MSS. and edd. often confounded with discribo, q. v.), 3, v. a.
    I.
    To copy off, transcribe any thing from an original (freq. in Cic.;

    elsewh. rare): scripsit Balbus ad me, se a te (i. e. e tuo exemplo) quintum de Finibus librum descripsisse,

    Cic. Att. 13, 21; cf. id. Ac. 2, 4, 11:

    epistolam,

    id. Att. 8, 9; id. Fam. 12, 17, 2;

    12, 7, 22: legem,

    Suet. Cal. 41; id. Dom. 20; so, to write down, write out:

    carmina in foliis,

    Verg. A. 3, 445;

    in carved letters: in viridi cortice carmina,

    id. E. 5, 14.— Class. and far more freq.,
    II.
    To sketch off, to describe in painting, writing, etc.: delineare, definire.
    A.
    Lit.:

    non potuit pictor rectius describere ejus formam,

    Plaut. As. 2, 3, 22; so,

    geometricas formas in harena,

    Cic. Rep. 1, 17 fin.:

    formas in pulvere,

    Liv. 25, 31; cf. Cic. Fin. 5, 19; id. Clu. 32, 87; id. Sen. 14, 49:

    sphaeram,

    id. Rep. 1, 14; cf.

    caelum,

    Varr. R. R. 2, 1, 7:

    caeli meatus radio,

    Verg. A. 6, 851; cf. id. E. 3, 41:

    vitam votivā tabellā,

    Hor. S. 2, 1, 33 et saep.—
    B.
    Trop.
    1.
    To represent, delineate, describe:

    malos mores,

    Plaut. Mil. 3, 1, 165; cf.:

    hominum sermones moresque,

    Cic. Or. 40, 138:

    definienda res erit verbis et breviter describenda,

    id. Inv. 1, 8 fin:

    qualem (mulierem) ego paulo ante descripsi,

    id. Cael. 20, 50; id. Phil. 2, 44; id. Sull. 29 fin.:

    me latronem ac sicarium,

    id. Mil. 18, 47:

    si quis erat dignus describi, quod malus ac fur, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 3:

    malo carmine,

    id. Ep. 2, 1, 154; Quint. 3, 4, 3:

    vulnera Parthi,

    Hor. S. 2, 1, 15:

    lucum, aram Dianae, flumen Rhenum, pluvium arcum,

    id. A. P. 18 et saep.:

    praecepta,

    id. S. 2, 3, 34:

    facta versibus,

    Nep. Att. 18, 6. —Rarely
    (β).
    with acc. and inf.:

    nec qui descripsit corrumpi semina matrum,

    Ov. Tr. 2, 415; Gell. 9, 1.— Part. subst.: dēscrip-ta, ōrum, n.:

    recitari factorum dictorumque ejus descripta per dies jussit,

    the diary, Tac. A. 6, 24.—
    2.
    To mark off, define, divide, distribute into parts. (But whenever the notion of distribution or division is implied, the form discribo seems to have been used by class. writers; and is now restored where de-scr. is found in earlier edd., e.g. Cic. Rep. 2, 8; id. de Or. 2, 71, 288; id. Sest. 30, 66 et saep.) Cf.:

    libertinos in quatuor urbanas tribus,

    Liv. 45, 15:

    annum in duodecim menses,

    Liv. 1, 19; Flor. 1, 2, 2. —Without in.:

    commode omnes descripti, aetates, classes, equitatus,

    Cic. Rep. 4, 2; and:

    classes centuriasque et hunc ordinem ex censu descripsit,

    Liv. 1, 42:

    terram,

    Vulg. Jos. 18, 6 al. et saep.—
    3.
    Aliquid (alicui), to ascribe, apportion, appoint, assign to any one (cf. remark, no. 2 supra); cf.: vecturas frumenti finitimis civitatibus, * Caes. B. C. 3, 42, 4; Liv. 1, 32 al.:

    officia,

    to define, Cic. Ac. 2, 36; id. Fam. 12, 1:

    vices (poetae),

    Hor. A. P. 86:

    munera pugnae,

    Sil. 9, 267 et saep.—Hence, dēscrip-tus, a, um, P. a., qs. marked out, i. e. precisely ordered, properly arranged (ap. Cic.):

    materies orationis omnibus locis descripta, instructa ornataque,

    Cic. de Or. 2, 34, 145; cf.:

    ordo verborum,

    id. Or. 59, 200:

    natura nihil est aptius, nihil descriptius,

    id. Fin. 3, 22, 74.— Neutr. plur. as subst.: dēscrip-ta, orum, things recorded, writings, Tac. A. 6, 24.— Sup. does not occur.—
    * Adv.: dē-scriptē, distinctly, precisely:

    descripte et electe digerere, opp. confuse et permixte dispergere,

    Cic. Inv. 1, 30, 49.

    Lewis & Short latin dictionary > descripte

  • 118 destruo

    dē-strŭo, xi, ctum, 3, v. a., to pull or tear down any thing built (opp. construo— [p. 561] for syn. cf.: demolior, diruo).
    I.
    Prop. (rare but class.):

    navem, aedificium idem destruit facillime, qui construxit,

    Cic. de Sen. 20, 72; so,

    templum prope funditus,

    Suet. Vesp. 9:

    moenia,

    Verg. A. 4, 326:

    aras,

    Vulg. Exod. 34, 13 et saep.—
    B.
    Poet. transf.:

    crinemque manumque, i. e.,

    to strip off crown and sceptre, Stat. Th. 12, 93.—
    II.
    Trop., to destroy, ruin, weaken (perh. not ante-Aug.):

    destruere ac demoliri aliquid,

    Liv. 34, 3:

    tyrannidem,

    Quint. 1, 10, 48:

    orationem (opp. illustrare),

    id. 11, 1, 2; cf.

    finitionem (opp. confirmare),

    id. 7, 3, 19:

    singulos testes (opp. exornare),

    id. 5, 7, 25 sq.:

    hostem,

    Tac. A. 2, 63:

    senem,

    id. H. 1, 6:

    multa vetustas,

    Ov. F. 5, 132; cf. id. M. 15, 235:

    dicta vultu,

    id. A. A. 2, 312:

    legem,

    Vulg. Rom. 3, 31.

    Lewis & Short latin dictionary > destruo

  • 119 dijudico

    dī-jūdĭco, āvi, ātum, 1, v. a.
    1.
    With the idea of the verb predominating, to judge by discerning or distinguishing; to decide, determine (class.).
    A.
    Prop.:

    ego dicam, quod mihi in mentem venit: tu dijudica,

    Ter. Heaut. 5, 2, 33; so absol., Quint. 12, 7, 8 al.:

    aliena melius quam sua,

    Ter. Heaut. 3, 1, 98:

    callide verbis controversias, non aequitate,

    Cic. Caecin. 17, 49; so,

    controversiam,

    id. Fin. 3, 2, 6:

    causam,

    Liv. 40, 16:

    litem,

    Hor. C. 3, 5, 54 et saep.—With acc. and inf.:

    quam (sc. uxorem) omnium Thebis vir unam esse optimam dijudicat,

    judges, accounts, Plaut. Am. 2, 2, 45.—With rel. clause:

    neque dijudicari posset, uter utri virtute anteferendus videretur,

    Caes. B. G. 5, 44 fin. al.—
    B.
    Transf., to decide by arms:

    dijudicatā belli fortunā,

    Caes. B. C. 2, 32, 6:

    discordiae civium ferro,

    Vell. 2, 3, 3.—
    II.
    With the idea of the particle predominating, to discern by judging; to distinguish (between two):

    vera et falsa,

    Cic. Ac. 2, 33, 107; cf.:

    recta ac prava,

    id. de Or. 3, 50, 195:

    jus et injuriam, honesta ac turpia (shortly before: legem bonam a mala dividere),

    id. Leg. 1, 16, 44:

    amorem verum et fictum,

    id. Fam. 9, 16, 2:

    benevolum et simulatorem,

    Q. Cic. Pet. Cons. 10;

    also: vera a falsis, veri similia ab incredibilibus (with distinguere),

    Cic. Part. 40, 139:

    inter has sententias,

    id. Tusc. 1, 11, 23;

    for which simply: sententias subtilissime,

    Gell. 2, 7, 2.—With rel. clause:

    dijudicandum est, immodicum sit an grande,

    Plin. Ep. 9, 26, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > dijudico

  • 120 disturbo

    I.
    Lit.
    A.
    In gen. (rarely):

    vidistis contionem gladiis disturbari,

    Cic. Mil. 33 fin.:

    sortes,

    id. Div. 1, 34 fin.:

    freta (Auster),

    Sen. Hippol. 1012. —Far more freq. and class. (but not in the Aug. poets),
    B.
    Pregn., to demolish, destroy (esp. freq. of buildings):

    aedes,

    Lucr. 2, 1102; so,

    domos,

    id. 6, 241:

    domum meam,

    Cic. Phil. 5, 7, 19:

    urbes,

    Lucr. 6, 587:

    porticum Catuli,

    Cic. Att. 4, 3 et saep.:

    ignis cuncta disturbat ac dissipat,

    id. N. D. 2, 15, 41: opera, * Caes. B. C. 1, 26, 1:

    si qua in vineis fossor disturbavit,

    Col. 11, 2, 38.—
    II.
    Trop., to frustrate, thwart, ruin:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137: vitae societatem, Cic. Rosc. Am. 38, 111; cf.

    concordiam,

    Sall. H. Fragm. 1, 19 ed. Gerl. (Orat. L. Philippi); so,

    disturbare atque pervertere legem,

    Cic. Agr. 2, 37, 101:

    judicium tollere ac disturbare,

    id. Sull. 5, 15; cf. ib. 25, 71:

    rem,

    to hinder, prevent, id. Fam. 11, 21 fin.; cf.

    nuptias,

    Ter. And. 1, 2, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > disturbo

См. также в других словарях:

  • legem — See extra legem …   Ballentine's law dictionary

  • legem pone — payment of money, cash down, 1570s, from first two words of the fifth division of Psalm cxix, which begins the psalms at Matins on the 25th of the month; consequently associated with March 25, a quarter day in the old financial calendar, when… …   Etymology dictionary

  • legem amittere — To lose one s law. When a man was condemmed as a recreant, amittere liberem legem–to lose his free law–that is, to become infamous, and not to be accounted liber et legalis homo–a free and lawful man–he was supposed thereby to be forsworn, and… …   Ballentine's law dictionary

  • legem positus — See extra legem positus …   Ballentine's law dictionary

  • legem — n. statute, ordinance (Law) …   English contemporary dictionary

  • legem — /liyjam/ Lat. Accusative of lex, law. Occurring in various legal phrases, as follows …   Black's law dictionary

  • legem — /liyjam/ Lat. Accusative of lex, law. Occurring in various legal phrases, as follows …   Black's law dictionary

  • Legem brevem esse oportet, quo facilius ab imperitis teneatur. — См. Коротко да ясно, оттого и прекрасно …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • LEGEM BREVEM ESSE OPORTET — – закон должен быть краток …   Советский юридический словарь

  • legem amittere — /liyjam amitariy/ To lose one s law; that is, to lose one s privilege of being admitted to take an oath …   Black's law dictionary

  • legem facere — /liyjam feysariy/ In old English law, to make law or oath …   Black's law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»