-
1 HÁLFA
f.1) region, part (veröldin var greind í þrjár hálfuir);2) lineage, kin (frjálsborinn í allar hálfur);3) af e-s hálfu, on one’s behalf; on one’s part; af guðs hálfu ok lands-laga, on behalf of God and the law of the land.* * *u, f. often proncd. álfa, [akin to hálfr; Goth. halba = μέρος, 2 Cor. iii. 9; A. S. half; Hel. halba = latus]:—prop. a half, a part:I. a region, quarter, of the world, Stj. 72; í fyrrnefndum fjallsins hálfum, 87; í öllum hálfum heimsins, 18; í álfum Orkneyjaríkis, Magn. 502; í várri byggilegri hálfu ( zone), Rb. 478; veröldin var greind í þrjár hálfur, Edda 147; whence Austr-álfa, the East = Asia; Norðr-álfa, the North = Europe; Suðr-hálfa, Africa; vestr-álfa, America, (mod.); heims-álfa, one of the three (four) quarters; lands-álfa, region, Jesús gékk burt þaðan og fór í lands-álfur Tyri og Sidonis, Matth. xv. 21.β. with the notion of lineage, kin; svá höfðu þeir grimmliga leikit alla þá hálfu, all people of that kin, Fms. viii. 23; þá skulu taka arf bræðrungar ok systrungar, en fleiri menn ór annari hálfu ( lineage), Grág. i. 17; seint er satt at spyrja, mér hefir kennt verit, at móðir mín væri frjálsborin í allar hálfur, Ó. H. 114; konungborin í allar ættir ok hálfur, Fb. ii. 171, cp. Ó. H. 87, l. c.γ. setja út í hálfur, to expand, of a metaphor, Edda 69.II. as a law phrase, on one’s behalf or part; af Guðs hálfu ok lands-laga, on behalf of God and the law of the land, Fms. vi. 94, Sks. 638; af e-s hálfu, on one’s part, Fms. xi. 444; Jóns biskups af einni hálfu, ok Gísla bónda af annarri hálfu, Dipl. iii. 7; á báðar hálfur, on both sides, v. 26; af annarra manna hálfu, on the part of other men, 2; af minni hálfu, on my part; hvártveggi hálfan, both parts, D. N. hálfu-þing, n. a kind of hustings, N. G. L. i. 251. -
2 HLIÐ
I)n.1) gate, gateway (h. heitir á garði);2) wide gap;3) space, interval (var hvergi h. í milli);4) space of time; pause, halt (eptir þat varð h. á orrostunni).(pl. -ar), f. side; standa á aðra h. e-m, to stand on one side of one; á tvær hliðar e-m, on either side of one; á allar hliðar, on all sides.* * *1.f., pl. hliðar (hliðu dat. obsolete, Gm. 35):—a side, Lat. latus; standa á hlið e-m, to stand beside one, Stor.; komask á hlið e-m, Nj. 262; á hlið hvára, on each side, Rm. 5; á aðra hlið, at one’s other side, Ísl. ii. 363, Ad. 10; á báðar hliðar, á tvær hliðar, on both sides, Fb. ii. 351; á vinstri hlið, on the left hand, Eg. 213, Fms. i. 16; á hægri hlið, on the right hand; snúask á hlið, to turn oneself (in sleep), Fs. 6; skjöldr, sverð á hlið, Gullþ. 64; á allar hliðar, on all sides; veltask á ymsar hliðar, to toss to and fro, Bs. ii. 171, Od. xx. 24; leggja e-t fyrir hlið, to lay beside, Al. 151.2.n. [A. S. hlið; O. H. G. hlit; Dan. led; root no doubt akin to Gr. κλείς, etc.]:—a gate, gateway; hlið á garði ok hjarra-grind fyrir, Grág. ii. 264, Fsm, 10, 44, Rb. 380, Edda 110, Eg. 244, Fms. i. 104, v. 331, passim.2. a wide gap, Stor. 6, Fms. i. 105, Gþl. 391, N. G. L. i. 344, Orkn. 350, Sks. 398: in law a gap in a fence not above sixty feet long was hlið, if more it was a breach (bálka-brot), Gþl. 391.II. metaph. a space, interval (= bil); hann hafði fyrr við brugðit svá at hlið var í milli þeirra, Fms. vii. 171; þeir görðu hlið í millum skipanna, Nj. 42; ok var hvergi hlið í milli, Ld. 96; hann ríðr fyrst þeirra ok nokkuru harðara svá at hlið var á millum þeirra, Ísl. ii. 360; hús ok hlið í milli ok heima-dyranna, Fs. 42; horfði hann á hliðit ( the empty space) þar sem skjöldrinn hafði hangit, Fas. iii. 42; ok nú varð enn á hlið mjök langt, Fms. ii. 302, x. 346: temp., síðan varð á lið (a halt) nokkvot, 345; eptir þat varð hlið (a stop, halt) á orrostunni, vii. 289; hvíldar hlið, Fb. iii. 567 (in a verse). -
3 SÍÐA
(að), v. to improve, esp. to reform the faith (s. land, fólk);refl., siðast, to be improved, civilized (þar eptir siðaðist landit).* * *1.u, f. [A. S. siðe; Engl. side; O. H. G. sita; Germ. seite]:— a side = Lat. latus; hljóp sverðit á síðuna, Nj. 262; leggja síður sínar við spjóts-oddum, Fms. xi. 30; millum síðu hans ok skyrtunnar, Bs. i. 44; konungr lagði hendr sínar yfir síðu Egils þar er verkrinn lá undir, Fms. iv. 369; reip sveigð at síðum mér, Sól. 37; hafa verk undir síðunni, to have a stitch in the side; síðu-stingr, siðu-verkr, a stitch in the side, side-ache; síðusár, a wound in the side, 625. 80; síðu-sárr, adj. wounded in the side, Str. 47; á síðu hestinum, Gullþ. 72.2. of meat, a side of meat; nauta-limir hálfr fjórði tigr, síður hálfr þriði tigr, Dipl. v. 18; síður af nauti allfeitar, Fms. x. 303; rauðar runa siður, red-smoked sides of bacon, vi. (in a verse).3. metaph. side, direction; á allar síður, to all sides, Fas. i. 5; á hverri heimsins síðu, Sks. 194 B; allar heimsins síður, id.II. a local name, coast, water-side; Balagarðs-síða, Kinnlima-síða, in the Baltic; Jótlands-síða, the west coast of Jutland; Hallands-síða, in Sweden, Fms. xii: or counties bordering on rivers, Temsar-síða, Thames-side, Fms. v. (in a verse); of a sloping county, Síða, in the east of Icel., whence Síðu-menn, m. pl. the men of S.; Síðu-hallr, m. the Hall of S.; Síðu-múli, Kristni S., Landn.; Hvítár-síða, Ægi-síða, map of Icel.2.a def. old strong verb, of which occur only the infin. pret. seið, Vsp. 25; pl. siðu, Ls. 29; part. siðit; and a weak pret. síddi: [seiðr, seiða]:— to work a charm through seiðr, q. v.; þeir létu síða í hundinn þriggya manna vit, Hkr. i. 136; stjúpmóðir Dómalda lét síða at honum úgæfu, 20; þá var siðit til þess, at …, 136; hann síddi þar ok var kallaðr skratti, Fms. x. 378; sízt at bræðr þínum siðu blíð regin, Ls. 29; seið hón leikin, Vsp. 25; seið Yggr til Rindar, Kormak, of a love charm.
См. также в других словарях:
Latus — can refer to: * Latus (game) * Latus (anatomy) … Wikipedia
Latus — (lat.), 1) Seite; 2) in fortlaufenden Rechnungen die Summe Einer Seite, welche dann auf die andere Seite transportirt u. hier gewöhnlich die erste Post wird. L. per se, wenn nur Eine Post auf einer Seite enthalten ist, mit Einschluß der… … Pierer's Universal-Lexikon
Lätus — Lätus, 1) s. Pomponius; 2) einer der Siebenschläfer; 3) lateinischer Name für Fröhlich … Pierer's Universal-Lexikon
Latus — (lat.), Seite, in größern Rechnungen oder Konten die Summe der einzelnen Posten einer Seite, die auf eine andre Seite zu übertragen ist; daher laterieren, solche Summen ziehen und übertragen (transportieren); L. per se, Seite für sich (bei der… … Meyers Großes Konversations-Lexikon
Lätus — Lätus, Julius Pomponius, ital. Giulio Pomponio Leto, Humanist, geb. 1425 zu Salerno, lehrte seit 1457 zu Rom, gest. 9. Juni 1498 … Kleines Konversations-Lexikon
Latus — (lat.), Seite, s. Laterieren … Kleines Konversations-Lexikon
Latus — Latus, lat., Seite; in fortlaufender Rechnung die Summe einer Seite, die auf die andere übergetragen (transportirt) hier der erste Posten wird … Herders Conversations-Lexikon
latus — index broad, extensive Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 … Law dictionary
Latus — Der Latus und der Transport sind ja verfluchte Kerle; sie fressen ja so viel wie die andern alle zusammen, sagte der Oberst, als er die Verpflegungslisten seiner Mannschaft einsah. [Zusätze und Ergänzungen] 2. Der Latus ist auf dem Transport.… … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
latus — n.; pl. latera [L. latus, side] (ARTHROPODA) 1. The side of the body. 2. (ARTHROPODA: Crustacea) In Cirripedia, any of the capitular plates except paired scuta and terga and unpaired rostrum, carina, subrostrum and subcarina of certain… … Dictionary of invertebrate zoology
Latus — This interesting and unusual surname, recorded in London Church Registers under the variant spellings Latus, Lettice, Leates, Lettuce, Lattos, Laytus, Latehouse and Laughtisse, is of English origin, and derives from the Latin laetitia meaning joy … Surnames reference
