-
1 kenningar-faðir
m. a father by name, Joseph var k. Jesu, Hom. (St.) -
2 kenningar-nafn
n. a surname, Ld. 52, Nj. 22, Ó. H. 139, Fms. ii. 51, Fbr. 80, Stj. 139, Bs. i. 589, Eluc. 12. -
3 kenningar-son
m. a natural son (see kenna A. 111. 1); Freysteinn var fóstri Þorbrands ok k., því at þat var flestra manna sögn at hann væri hans son, en ambátt var móðir hans, Eb. 156, Fms. xi. 162. -
4 kenning
* * *(pl. -ar), f.1) teaching, doctrine, lesson, esp. of preaching; kenna kenningar, to preach;* * *f. doctrine, teaching, lesson, esp. of preaching, Fms. i. 148; kenna kenningar, to teach, preach, 625. 24, K. Á. 22, Bs. i. 140, N. T., Vídal.; tíðagörð ok k., passim; á-kenning, q. v.; viðr-k., acknowledgment.2. a mark of recognition, Grett. 132 A; kenningar-orð, words of admonition, Hkr. iii. 23, Fb. iii. 279; kenningar-maðr = kennimaðr, Rb. 366; kenningar-sveinn, an apprentice, N. G. L. ii. 204.II. a poetical periphrasis or descriptive name (see kenna A. V. 2), Edda passim, opp. to ókennd heiti ( simple appellatives); a kenning is either simple (kennt), double (tví-kennt), or triple (rekit). The ancient circumlocutions were either drawn from mythology, as to call Thor the son of Earth (Jarðar sunr), and the heaven the skull of Ymir; or from the thing itself (sann-kenning), as to call the breast the mind’s abode: similar phraseology is found in all ancient poetry, but in the old northern poets it was carried farther and was more artificial than in other languages.COMPDS: kenningarfaðir, kenningarnafn, kenningarson. -
5 kenning
[kʲʰεn:iηg̊ʰ]f kenningar, kenningar1) учение, теория2) утверждение3) проповедь4) ощущение5) лит. кеннинг (поэтическая метафора, напр. sævar eldur золото, букв. огонь моря)◊láta sér e-ð að kenningu verða — извлекать урок из чего-л.
-
6 EDDA
f.2) the name of the book Edda, written by Snorri Sturluson, c. 1220.* * *u, f. a great-grandmother, Rm. 2. 4; móðir ( mother) heitir ok amma (grandmother), þriðja edda (the third is edda), Edda 108: this sense is obsolete.II. metaph. the name of the book Edda, written by Snorri Sturluson, and containing old mythological lore and the old artificial rules for verse making. The ancients only applied this name to the work of Snorri; it is uncertain whether he himself called it so; it occurs for the first time in the inscription to one of the MSS. of Edda, viz. the Ub., written about fifty or sixty years after Snorri’s death: Bók þessi heitir Edda, hann hefir saman setta Snorri Sturlusonr eptir þeim hætti sem hér er skipat (viz. consisting of three parts, Gylfagynning, Skáldskaparmál, and Háttatal), Edda ii. 250 (Ed. Arna-Magn.); sva segir í bók þeirri er Edda heitir, at sá maðr sem Ægir hét spurði Braga …, 532 (MS. of the 14th century); hann (viz. Snorri) samansetti Eddu, he put together the Edda, Ann. 1241 (in a paper MS., but probably genuine). As the Skáldskaparmál ( Ars Poëtica) forms the chief part of the Edda, teaching the old artificial poetical circumlocutions (kenningar), poetical terms and diction, and the mythical tales on which they were founded, the Edda became a sort of handbook of poets, and therefore came gradually to mean the ancient artificial poetry as opposed to the modern plain poetry contained in hymns and sacred poems; it, however, never applies to alliteration or other principles of Icel. poetry: reglur Eddu, the rules of Edda, Gd. (by Arngrim) verse 2, Lil. 96, Nikulas d. 4; Eddu list, the art of Edda, Gd. (by Arni) 79;—all poems of the 14th century. The poets of the 15th century frequently mention the Edda in the introduction to their Rímur or Rhapsodies, a favourite kind of poetry of this and the following time, Reinalds R. I. 1, Áns R. 7. 2, Sturlaugs R., Sigurðar þögla R. 5. 4, Rimur af Ill Verra og Vest, 4, 3, Jarlmanns R. 7. 1, 5, II. 3, Dímis R. 2. 4, Konraðs R. 7. 5;—all these in vellum and the greater part of them belonging to the 15th century. Poets of the 16th century (before 1612), Rollants R. 9. 6, 12. 1, Pontus R. (by Magnus Gamli, died 1591), Valdimars R., Ester R. 2. 2, 6. 3, Sýraks R. 1. 2, 6. 2, Tobias R. I. 2; from the first half of the 17th century, Grett. R., Flores R. 6. 3, 9. 2, Króka Refs R. 1. 7, Lykla Pétrs R. 4. 2, 12. 1, Apollonius R. 1. 5, Flovents R. 6. 3, Sjö Meistara R. 1. 7, 2. 1, 3. 8;—all in MS. In these and many other references, the poets speak of the art, skill, rules, or, if they are in that mood, the obscure puerilities and empty phrases of the Edda, the artificial phraseology as taught and expounded by Snorri; and wherever the name occurs (previous to the year 1643) it only refers to Snorri’s book, and such is still the use of the word in Icel.; hence compd words such as Eddu-lauss, adj. void of Eddic art; Eddu-borinn, part. poetry full of Eddic phrases; Eddu-kenningar, f. pl. Eddic circumlocutions, Kötlu Draumr 85, e. g. when the head is called the ‘sword of Heimdal,’ the sword the ‘fire or torch of Odin,’ etc.; Eddu-kendr = Edduborinn; Eddu-bagr, adj. a bungler in the Eddic art, etc. The Icel. bishop Brynjolf Sveinsson in the year 1643 discovered the old mythological poems, and, led by a fanciful and erroneous suggestion, he gave to that book the name of Sæmundar Edda, the Edda of Sæmund; hence originate the modern terms the Old or Poetical and New or Prose Edda; in foreign writers Eddic has been ever since used in the sense of plain and artless poetry, such as is contained in these poems, opposed to the artificial, which they call Scaldic (Skald being Icel. for a poet); but this has no foundation in old writers or tradition. Further explanation of this subject may be seen in Ersch and Gruber’s Encyclopedia, s. v. Graagaas. -
7 KENNA
* * *(-da, -dr), v.1) to know, recognize (Flosi kenndi Kára, er hann kom í stofuna);2) to know as one’s own, claim (kenna sér land);3) to assign or attribute to one (þá var ok ár um öll lönd, kenndu Svíar þat Frey);kenna e-m barn, to father a child upon one;4) kenna e-m e-t, to lay to one’s charge, impute (ef hann væri sannr verks þessa, er honum var kennt);kenna e-m um e-t, to charge one with a thing (Þorgeirr vildi ekki, at brœðrum hans mætti um kenna);5) to taste food or drink (kenna e-t or e-s);6) to feel, perceive, with acc. and gen. (ek kennda þín eigi, er þú hvíldir á brjósti mér);kenna sætan ilm, to perceive a sweet smell;kenna hita (kulda) af e-u, to feel heat (cold) from;kenna aflsmunar, liðsmunar, to feel the odds;hón kenndi í meira lagi, she felt considerable pain;absol., þá er þeir kómu upp í heiðina, kenndi at brá lit, the colour was felt to change, it began to darken;mér kennir heiptar við e-n, I feel hatred against one;kenna niðr, to touch the bottom (en er skipin kenndu niðr, þá gekk jarl á land);7) to show, bear witness of (virðist mér ákall þetta meirr kenna ranglætis en réttvísi);8) to call, name;kenna e-t við e-n, to call after one (Helgi trúði á Krist, ok kenndi því við hann bústað sinn);9) in poetry, to call by a periphrastic name (hvernig skal kenna sól, vind);10) kenna e-m e-t, to teach one a thing (kenna e-m rétta trú ok góða siðu);ek hefi kennt þér írsku at mæla, I have taught thee to speak Irish;11) to make one do a thing (kenna e-m bíta);12) refl., kennast, to seem, appear (Ulfr kennist mér vitr maðr);recipr., svá var myrkt, at þeir kenndust eigi, that they did not know one another;goldit var honum þetta svá, at hann mun lengi kennast, he was repaid for this in a way that he will long remember;kennast við, to recognize (kenndist hann af því þegar við mennina); to confess, acknowledge (at þeir mætti við kennast sinn lítilleik).* * *d, kennig, Hm. 164; part. kennandisk, Bs. i. 322, H. E. i. 499, Dipl. iv. 8; [Goth. kunnan; A. S. knáwan; Old Engl. and Scot. ken; Dan. kjende; Swed. känna]:—to ken, know, recognise; þú kennir konu þá er heitir Oddný, Fms. vii. 103, Hkv. 2. 12; hann kenndi hann þegar, Nj. 9; Flosi kenndi Kára er hann kom í stofuna, 282; hann kenndi skipit, því at hann hafði þat skip séð fyrr, Eg. 120; þar kenndi Ingimundr lönd þau er honum var til vísat, Landn. 175, Sd. 186; þóttisk hann kenna sitt mark á vísu þessari, Fms. iii. 20: with infin., þeir kenndu at þat var Eirekr viðsjá, Ísl. ii. 335; er þetta hann Skalla-grímr? Grímr sagði at hann kenndi rétt, Eg. 112; kennir þú nökkut til gripa þessara! Nj. 75.II. kenna sér e-t, to know as one’s own, claim; kenna sér land, Grág. ii. 204; hann á eigi þat er hann kennir sér, 219; Ingimundr kenndi sér fimm víntunnur … þú munt kenna þér þat er aðrir menn eigu, Bs. i. 433; því kenndi hvárr-tveggi sér nautin, Landn. 47; at enginn dirfi sik at kenna sér þat er hann görir eigi, Al. 88; ek spyrr hverr sér kenni M. M. at þingmanni, Grág. i. 19.III. to acknowledge as belonging to another, attribute to him; öll vár góðverk eru honum at kenna ok eigna, Stj. 25; þá var ok ár um öll lönd, kenndu Svíar þat Frey, Hkr. i. 16; hér er tunglinu kennt embætti sólarinnar, Skálda 211; k. e-m barn, to father a child upon one, Bs. i. 807, K. Á. 16; var sveinn sá kenndr Jóni er Þórarinn hét, Sturl. i. 223; þó at hann sé kenndr nokkurum manni at syni, Grág. ii. 113, (kenningar-son, a natural son): cp. the phrase, þar er enginn kenndr sem hann kemr ekki, no one is known where he comes not, i. e. men had better keep aloof from where they have no business to be.2. to lay to one’s charge, impute; Ásbjörn kenndi sér völd um þat harðrétti, Rd. 249; Eva kenndi sína synd orminum, Stj. 37; ef þeim eru engir laga-lestir kenndir, Grág. ii. 41; ef meiri eru ráð kennd um konu-nám þeim manni, i. 335; ef hann væri sannr verks þessa er honum var kennt, Fms. ii. 73; Sigurðr taldi þat úsatt sem Ingi konungr kenndi þeim, vii. 242; þeir kenndu honum, at hann hefði verit at vígi Benteins, 224; kenndi þat hvárr öðrum, at ekki héldi þat er mælt var, 248; það er mér að kenna, it is brought home to me; yðr er þat kenna, Am. 51: k. e-m um e-t, to charge one with a thing; Þorgeirr vildi ekki at bræðrum hans mætti um kenna, hvat sem í görðisk, Nj. 252; kenndu þeir því mest um, at Kjartan hafði þegit skikkjuna, Fms. x. 295.IV. to know, perceive, feel, taste, scent; þegar hirðin hafði kennt ( tasted) fyrsta rétt, Fas. iii. 302; þeir kenna svá sætan ilm at þeir höfðu aldri fyrr slíkan kenndan, Fms. i. 228; kenna fúlt, to perceive a foul smell, Hallfred; kenna daun, Fms. viii. 230; þeir brugðu í munn sér ok þóttusk ekki jafnsætt kennt hafa, Fb. i. 539; hundarnir röktu sporin, þvíat þeir kenndu ( got scent of) af hreinstökunum, Ó. H. 152; kenndi djákninn ekki ( he felt not) at þeir lægi á honum, Bs. i. 464; hón kenndi ( she felt pain) í meira lagi, þá er nálgaðisk hátíð Þorláks biskups, 323.β. kenna niðr (or niðri), to touch the bottom; en er skipin kenndu niðr þá gékk jarl á land, Hkr. i. 206; ok er skipit kenndi niðr, hlupu þeir fyrir borð, Grett. 97, Fms. viii. 317, ix. 23; svá var djúpt á bæði borð, at forkarnir kenndu eigi niðr, it was so deep that the boat-hooks did not reach the bottom, Ld. 56; þá er skipit flaut ok eigi kenndi niðr, 78.γ. absol., þá er þeir kómu upp í heiðina, kenndi at brá lit, the colour was felt to change, i. e. it began to darken, Sturl. iii. 217 C; þá kenndi ( one could scent) ór laukinum, Fbr. 215; þá er maðr heilundi er köra (acc. or gen.?) kennir inn til heila-basta, Grág. ii. 91.2. with prepp.; kenna af (á, at), to perceive, see; þess kennir nú at (af?) at þér þykkir ek févani, it is clear that …, I see that …, Eb. 38; kenndi þess mjök á ( it was much to be seen) um marga Upplendinga, at ílla hafði líkat aftaka Þóris, Ó. H. 188; þess kenna margir af, at þú ert frændstórr, Fb. ii. 270; deyr allt þat er af kennir ( all die that taste or smell of it), þeir deyja þegar er þeir kenna af, Rb. 352:—kenna til, to smart, feel pain, ache, freq. in mod. usage.3. with gen. to have feeling of, feel; kenna mæði, lo be exhausted, Eg. 124; hjarta manns kennir alls, Skálda 169; kenna sóttar, to feel sickness; kona kennir sér sóttar, of childbirth, Fs. 26, Fas. ii. 504, Sd. 176: kenna karlmanns, to ‘know’ a man, cohabit with, Mar.; ek kennda eigi karlmanns, barn at bera, Hom. 30; kenna aflsmunar, liðsmunar, ríkismunar, to feel the odds, be overmatched, Hkr. i. 286, Fms. iv. 331, Ld. 38; kenna harðinda, Fms. vi. 110; kenna kulda af e-u, to feel cold from, Eb. 42; k. hita af e-u, Bs. i. 42; k. odds, benja, to feel the point, the wound, Am. 59, 88; virðisk mér ákall þetta meir kenna ranglætis en réttvísi, it is more prompted by overbearing than by justice, Fb. i. 19; hón kenndi þess at þar stóð ör í, ii. 365; nú má vera at mér kenni heiptar við suma menn, that I feel hatred against somebody, Sturl. iii. 233; tók þá at kenna annars litar, it began to grow dark, 171; vínviðr var efst þar sem holta kenndi, the holts were covered with vines, Þorf. Karl. 420; kenna fæðu, to taste food, Stj. 490, 492; but also k. á fæðu, 453, 517; kenna grunns, to touch the bottom, of a ship or anything afloat, Grág. ii. 353; k. endi-skeiðs, Bragi.V. to call, name; kenna e-t við e-n, to call after one; Helgi trúði á Krist, ok kenndi því við hann bústað sinn, i. e. called it after Christ (Christness), Landn. 207; í þeim fjórðungi er dómrinn er við kenndr, in the quarter by which name the court is called, Grág. i. 65; at helga Þór allt landnám sitt ok kenna við hann, Landn. 97; k. mánuðinn við þann mann sem vatnsins gætir, Rb. 104; við þann er kennt Gunnars-holt, Nj. 29; Oddbjörn er Oddbjarnar-leið er við kennd, Eg. 102; Fleiri hlupu þeir fyrir berg, þar sem við þá er kennt síðan, Landn. 36; kenna þá með margfjölda atkvæði, address them in the plural, Sks. 312; sá var kenndr ( nicknamed) Knarrar-smiðr Ór, 43; Nótt en Nörvi kennda, i. e. Night, the daughter of Norvi, Alm. 30; hvar eru Hjörvarði haugar kenndir, where are the hows called Hjorward’s? Fas. i. 519 (in a verse); Mæringr mér of kenndr, my own sword M., Bjarn. (in a verse); hlutir er þú skal varask, at þú verðir eigi við kenndr, Sks. 358, 780; kenndr við styr, morð, connected with, Korm.2. in poetry, to call by a periphrasis or descriptive name; rétt er at kenna ( to call) hana (a woman) svá, at kalla hana selju þess er hón miðlar, Edda; hvernig skal kenna Þór?—Svá at kalla hann son Óðins …, how is Thor to be called?—Thus, call him the ‘son of Odin,’ 53: hvernig skal kenna mann?—Hanna skal k. við verk sín, 67: with prep., kona er kennd við stein, Edda; ok kenn þó hvárn til sinnar iðnar, Fms. vi. 362; konu skal k. til alls kvenn-búnaðar, Edda, etc., see Edda (Skáldskm.) passim; hence kennd heiti ( compound or circumlocutory names), opp. to ókennd heiti ( plain appellatives), Edda 49.B. In a causal sense, [Goth. kannjan = γνωρίζειν]:—to teach, with acc. of the thing, dat. of the person, or with infin. of the thing or absol.; kenna e-m íþróttir, Fms. v. 334; kenna e-m rétta trú ok góða siðu, i. 17; kenn mér engan sann, iii. 85; Gunnarr fór með öllu sem honum var ráð til kennt, as he was taught, Nj. 100; kenn þú ráðit til, Fms. x. 334; kenna e-m at flýja, Hkr. i. 149; ek hefi kennt þér Írsku at mæla, Ld. 72; kenna helgar ritningar, 623. 18; þing-kenna, to proclaim in public, N. G. L. i. 7; far sem ek kenni þér, as I tell thee, Sd. 182; ek em sunr Áka, svá er mér til kennt, so I am told, Fms. xi. 153.2. to teach in school; Andresi syni þeirra lét Herra biskup kenna ok vígði síðan, Bs. i. 716; kenna kenningar, to preach, 140; þá heyrði hann til er prestlingum var kennd íþrótt sú er grammatica heitir, 163; k. prestlingum, id.; þat kann ek it átjánda er ek æva kennig mey né manns konn, Hm. 164; ungr kenndak mér annat, I was taught otherwise when young, Fms. vi. 401 (in a verse); slíkt kennir mér at sofa lítið, Fas. ii. (in a verse).3. to teach, make one to do; kenna e-m falda rauðu, Edda (Ht.); kenna e-m bíta, lúta í gras, Lex. Poët.; kenna e-m at drúpa, Sighvat; k. e-m brautir, to shew one the way, Hðm. 12, Hbl. 56; ek mun þér stöðna kenna, 6.4. to tell; kennit mér nafn konungs, Hkv. Hjörv. 12.C. REFLEX. to feel, seem to oneself; þar er hann lætr kennask svá ágætan ilm, Fms. i. 229; Úlfr kennisk mér ( appears to one to be) vitr maðr, v. 334:—with prep., kennask við, to recognise; kenndisk hann af því þegar við mennina, Nj. 267, Bret. 48; ef engi kennisk viðr, N. G. L. i. 345; dilkunum þeim er eigi kennask ær við, Grág. ii. 312: to confess, kennask við sannan Guð, 625. 66; þeir eigu at kennask við sik, at þeir hafa vald af Guði, Gþl. 43; at þeir mætti við kennask sinn lítilleik, Edda. (pref.); ekki kennumk ek við þetta, segir Hrói, Fb. ii. 76; nefndr Skeggi viðr-kenndisk, at …, Dipl. ii. 8; nú em ek eigi svá heimskr maðr, at ek kennumk eigi við at ek hefi talat ílla, Fms. ii. 33; goldit var honum þetta svá, at hann mun lengi kennask, feel it, remember it, Edda. 30; kenndisk svá Kálfr, at, Vm. 48; ek kennumst með þessu mínu bréfi, at …, Dipl. v. 5.2. to feel, taste, touch; mold sýnisk mér, ok svá kennisk ( tastes) mér eigi síðr ostrinn er ek et, Ísl. ii. 352; hón þreifar um hann,—Barði mælti, hvé kennisk þér til, how is it to the touch? 342; slíks ek mest kennumk, Am. 52.II. recipr. to know, recognise one another; svá var myrkt at þeir kenndusk eigi, Fms. ix, 50; ef þeir höfðu hér áðr við kennsk, Grág. ii. 72.III. pass., þá kenndust ( were taught) margar ástir, Edda pref. (rare).IV. part. kenndr, vinsæll ok vel kenndr af sínum undirmönnum, Mar.; ílla kenndr, having ill report, Fs. 49.2. tipsy; kenndr af drykk, Stj. 172; hann er dálítið kenndr. -
8 auk-nefni
n. ‘eke-name,’ a nickname:α. a defamatory name, punishable with the lesser outlawry, Grág. ii. 146.β. in a less strong sense; hann var svartr á hár ok hörund, ok því þótti honum a. gefit er hann var Birtingr kallaðr, he was swarth of hair and skin, and for that it seemed a nickname was given him when he was called ‘Brighting,’ Fms. vii. 157: Helgi átti kenningar nafn, ok var kallaðr hvíti; ok var þat eigi a., því at hann var vænn maðr ok vel hærðr, hvítr á hár, Helgi had a surname (in a good sense), and was called ‘White;’ and that was no nickname, for he was a handsome man and well-haired, white of hair, Fbr. 80: þú hyggr at ek muna vilja giptast einum bastarði,—eigi em ek bastarðr nema at a., of William the Conqueror, Fb. iii. 464. In old times, esp. at the time of the colonisation of Iceland, such nicknames were in freq. use, as may be seen from the index in the Landnama; they gradually went out of use, but still occur now and then throughout the whole of the Saga period in Icel. down to the 14th century. -
9 HEFJA
enter on/upon* * *(hef; hóf, hófum; hafiðr and hafinn), v.1) to heave, raise, lift (hefja stein);hann hóf upp augu sin, he lifted up his eyes;hefja sik á lopt, to make a leap;hefja handa, to lift the hands (for defense);hefja höfuðs, to lift the head, be undaunted;hefja graut, to lift the porridge, eat it with a spoon;2) to exalt, raise in rank;hefja e-n til ríkis, to raise one to the throne;3) to begin;hefja mál sitt, to begin one’s speech;hefja ferð, to set out on a journey, to start;hefja flokk, to raise a party;hefja ákall, to raise a claim;impers., hefr e-t = hefr upp e-t, it begins (hér hefr Kristnisögu);refl., hefjast, to begin, originate (hvaðan af hefir hafizt skáldrskarpr?);4) impers. to be carried, drifted (by storm or tide);höf skipin öll saman (all the ships were drifted) inn at landinu;þeir létu hefja skipin ofan forstreymis, they let the ships drift down the stream;5) with preps.:hefja e-t af e-u, to take it off;impers., en er af henni hóf öngvit (acc.), when she recovered from her swoon;þá hóf af mér vámur allar, all ailments left me;refl., hefjast af höndum e-m, to leave one;hefja á rás, to take to one’s feet (= hafa á rás);refl., láta hefjast fyrir, to retreat, withdraw;hefja munn sinn í sundr, to open one’s mouth;impers., Birkibeina (acc.) hefr undan, the B. drew back;hefja e-t upp, to lift up (hann hóf orminn upp á hendi sér);impers., hóf honum upp brýn (acc.), his face brightened;hefja e-t upp, to begin (= hefja 3);Egill hóf upp kvæðit, E. began his poem;impers., hér hefr upp Konunga-bók, here begins the K.;refl., hefjast upp, to begin (hér hefjast upp landnám);hefjast upp til ófriðar (með ófriði), to begin warfare;láta hefjast við, to lay to (naut.).* * *pret. hóf, pl. hófu; part. hafinn, but also hafiðr (weak); pres. indic. hef; pret. subj. hæfi, with neg. suff. hóf-at, Korm.; [Ulf. hafjan; A. S. hebban; Engl. heave, pret. hove; O. H. G. hafan; Germ. heben; Dan. hæve; Swed. häfva; cp. Lat. capere, in-cipere.]A. To heave, lift, raise; hefja stein, to lift a stone, Eg. 142; ok munu nú ekki meira hefja fjórir menn, 140; (hón) hóf hann at lopti, hove him aloft, Ýt. 9; hefja e-n til himins, Edda 61 (in a verse); hóf hann sér af herðum hver, Hym. 36; þá er hefja af hvera (mod. taka ofan pott, to take the pot off), Gm. 42; hóf sér á höfuð upp hver Sifjar verr, Hým. 34; hón hófat augu af mér, she took not her eyes off me, Korm. 16; hann hóf upp augu sín, he lifted up his eyes, 623. 20; hefja sik á lopt, to make a leap, Nj. 144.2. phrases, hefja handa, to lift the hands (for defence), Nj. 65, Ld. 262; h. höfuðs, to lift the head, stand upright, be undaunted; sá er nú hefir eigi höfuðs, Nj. 213: h. sinn munn í sundr, to open one’s mouth, Sturl. iii. 189: hefja graut, skyr, etc., to lift the porridge, curds, etc., eat food with a spoon, Fms. vi. 364; Rindill hóf (Ed. hafði wrongly) skyr ok mataðisk skjótt, Lv. 63.3. hefja út, to lift out a body, carry it from the house (út-hafning), Eg. 24; er mik út hefja, Am. 100; var konungr hafiðr dauðr ór hvílunni, Hkr. iii. 146. The ceremony of carrying the corpse out of the house is in Icel. still performed with solemnity, and followed by hymns, usually verses 9 sqq. of the 25th hymn of the Passíu-Sálmar; it is regarded as a farewell to the home in which a person has lived and worked; and is a custom lost in the remotest heathen age; cp. the Scot. to lift.β. hefja (barn) ór heiðnum dómi, to lift ( a bairn) out of heathendom, is an old eccl. term for to be sponsor (mod. halda undir skírn), Sighvat (in a verse); N. G. L. i. 350 records three kinds of sponsorship—halda barni undir primsignan, önnur at hefja barn ór heiðnum dómi, þriðja at halda á barni er biskup fermir: to baptize, skal þat barn til kirkju færa ok hefja ór heiðnum dómi, 12; barn hvert er borit verðr eptir nótt ina helgu, þá skal haft vera ( baptized) at Páskum, id.4. to exalt, Ad. 20, cp. with Yngl. S. ch. 10; hóf hann Jóseph til sæmðar, Sks. 454; hafðr til ríkis, 458; upp hafðr, 451; önd hennar var upp höfð yfir öll engla fylki, Hom. 129; hann mektaðisk mjök ok hóf sik of hátt af þeim auðæfum, Stj. 154; at hann hæfi upp ( exaltaret) Guðs orð með tungunni, Skálda 208; konungr hóf hann til mestu metorða, 625. 31: er hans ríki hóf, 28.II. impers.,1. to be heaved, hurled, drifted, by storm, tide, or the like; þá hóf upp knörr (acc.) undir Eyjafjöllum, a ship was upheaved by the gale, Bs. i. 30; hóf öll skipin (acc. the ship drifted) saman inn at landinu, Hkr. i. 206; þetta hóf ( drifted) fyrir straumi, iii. 94; þeir létu hefja ofan skipin forstreymis, let the ship drift before the stream, Fms. vii. 253; Birkibeina hefr undan, the B. went back, ix. 528.2. medic., en er af henni hóf öngvit (acc. when she awoke, of one in a swoon), Bjarn. 68; þá hóf af mér vámur allar (acc. all ailments left me), svá at ek kenni mér nú hvergi íllt, Sturl. ii. 54; ek sé at þú ert fölr mjök, ok má vera, at af þér hafi, I see thou art very pale, but may be it will pass off, Finnb. 236; hóf honum heldr upp brún (acc. his face brightened), Eg. 55.III. reflex. to raise oneself, to rise; hefjask til ófriðar, to raise war, rebel, Eg. 264.β. to be raised; hefjask til ríkis, to be raised to the throne, Fms. i. 99; hefjask hátt, to be exalted, Fs. 13; hann hafði hafisk af sjálfum sér, he had risen by himself, Eg. 23; féll Hákon en hófsk upp Magnúss konungr, Sturl. i. 114; Þórðr hófsk ( rose) af þessu, Landn. 305, Hom. 152.2. phrases, hefjask við, to lay to, a naut. term; lét þá jarl hefjask við ok beið svá sinna manna, Fms. viii. 82; hefjask undan, to retire, draw back, Sd. 144: in the phrase, hefjask af höndum e-m, to leave one; hefsk nú aldregi af höndum þeim, give them no rest, Fms. xi. 59.3. part., réttnefjaðr ok hafit upp í framanvert, Nj. 29.B. Metaph. to raise, begin, Lat. incipere:1. to raise; hefja flokk, to raise a party, a rebellion, Fms. viii. 273; h. rannsókn, to raise an enquiry, Grág. ii. 193; h. ákall, to raise a claim, Eg. 39; h. brigð, to make a reclamation, Gþl. 295.2. to begin; hefja teiti, Fms. vii. 119; h. gildi, Sturl. i. 20; h. Jóla-hald, to begin ( keep) Yule, Fms. i. 31; h. boðskap, ii. 44: of a book, þar hefjum vér sögu af hinum helga Jóni biskupi, Bs. i. 151; h. mál, to begin one’s speech, Ld. 2; h. ferð, to start, Fb. ii. 38; h. orrustu.β. with prep. upp, (hence upp-haf, beginning); hóf Helgi upp mál sitt, Boll. 350; Egill hóf upp kvæðit, E. began his poem, 427; hann heyrði messu upp hafna, Fms. v. 225; hefja upp sálm, to begin a hymn, 623. 35; Flosi hóf upp suðrgöngu sína, F. started on his pilgrimage, Nj. 281; h. upp göngu sína, to start, Rb. 116.γ. hefja á rás, to take to one’s feet; síðan hefr hann á rás ok rann til bæjarins, Eg. 237; hinir Gautsku höfðu (thus weak vide hafa C. 2) á rás undan, Fms. iv. 120.δ. absol., hann hóf svá, he began thus, Fms. i. 33; þar hef ek upp, vii. 146; þar skal hefja upp við arftöku-mann, start from the a., Grág. i. 62.II. impers. to begin; hér hefr Þingfara-bólk (acc.), Gþl. 5; hér hefr upp Kristindóms-bólk, 39, 75, 378; hér hefr Landnáma-bók, Landn. 24; hér hefr upp landnám í Vestfirðinga fjórðungi, 64, 168 (v. l.), 237 (v. l.); hér hefr Kristni-Sögu, Bs. i. 3; nú hefr þat hversu Kristni kom á Ísland, id.; hér hefr sögu af Hrafni á Hrafnsevri, 639; hér hefr upp ok segir frá þeim tíðindum, er …, Fms. viii. 5; áðr en hefi sjálfa bókina, Gþl.; hér hefr sögu Gísla Súrs-sonar, Gísl. (begin.), v. l.: with upp, ok upp hefr Skáldskapar-mál ok Kenningar, Edda (Arna-Magn.) ii. 427; hér hefr upp Konunga-bók og hefr fyrst um þriðjunga-skipti heimsins, Hkr. Cod. Fris. 3; hann kom til Túnsbergs er upp hóf Adventus Domini, Fms. ix. 338.III. reflex. to begin; þar hefsk saga Harðar, Landn. 62; hvaðan hefir hafizk sú íþrótt, whence originates that art? Edda 47; hér hefjask upp landnám, Landn. 275; hófsk ríki Haralds konungs, king H.’s reign began, Ld. 2; áðr Rómverja-ríki hófsk, Rb. 402; hófusk (höfðusk, Ed. wrongly) þá enn orrostur af nýju, Fms. xi. 184; hvernig hafizk hefir þessi úhæfa, Al. 125; nú hefsk önnur tungl-öldin, Rb. 34; þá hefsk vetr, 70–78, 436. -
10 heiti
n. name, denomination.* * *n. a name, denomination, 623. 62, Fms. i. 23, Hkr. i. 320, Orkn. (begin.); úkennd heiti, simple nouns, opp. to kenningar, circumlocutions or metaphors, Edda (Sksm.); heiti and nafn are used almost synonymously, lands-heiti, staða-heiti. -
11 HELDR
adv. compar.1) more, rather;heldr en, rather than, more than (vápn þeirra bitu eigi heldr en vendir);2) at heldr, any the more;also, all the more (at heldr tveimr, at ek mynda gjarna veita yðr öllum);at heldr þótt, even although;3) rather (nú vartu heldr til skjótr, en ek heldr til seinn);var brúðrin döpur heldr, the bride was rather sad;4) after a negative, but, on the contrary.* * *adv. compar.; superl. HELZT; [Goth. haldis; Dan. heller; Swed. hellre, heller: only Scandin., not being found in the Teut. dialects.]A. COMPAR.,I. more, rather:1. with the particle en (an), rather …, than; hann var heldr ljótr an góligr, Eluc. 55; kjós hann heldr til en frá, Bs. i. 480; umbeygilega hljóðs-grein heldr en hvassa, Skálda 182; með margföldu atkvæði heldr en einföldu, Sks. 311; hygg ek at heldr hafi hann helvíti en þessi maðr, Fms. vii. 118; vill hón at honum sé eigi frá vísat … heldr en þeir gefi upp borgina, Fms. i. 157: with a comparative, less than, more than; er þeim sé eigi minni kunnleikr á heldr en nábúum, Grág. ii. 343; bað hann skipa eptir konung-legri miskunn meirr, heldr en eptir hóflausri reiði Amans, Sks. 467.2. hvart-heldr …, eða, either …, or; whether …, or …; hvárt sem þat yrði heldr kú ildi eðr vaðmál, Dipl. iv. 13; en nú vitum vér eigi hvárt heldr er, … eða muntú …, now we know not which is the case, whether … or …, Fms. i. 33: eða being understood, Gunnlaugi kveðsk vel líka hvárt at heldr er, G. said he should be well pleased whatsoever was done, Ísl. ii. 267.3. at heldr, not merely …, but rather, all the more, or after a negative, any more; at heldr tveimr, at ek munda gjarna veita yðr öllum, not merely for two, but I would gladly yield it to you all, Nj. 117; ok þótti ekki hans hefnt at heldr, þótt (the more, though) þetta væri at gört, Ísl. ii. 273; en eigi er at heldr hefnt göfugra frænda várra, Fms. viii. 136, Hm. 95; ok at heldr þótt ( even though) þeir væri frjálsir menn, þá væri þeir þó ( yet) óbóta-menn, Eg. 737.II. intens. very; systur fríða heldr, a very pretty sister, Hom. 115; heldr hljóðr, heldr fámálugr, Fms. xi. 78; var brúðrin döpr heldr, Nj. 11; þaer vóru málgar ok heldr íllorðar, 66; heldr ertú fámennr, Glúm. 377; tala heldr harðfarliga, Eb. 256; konungr var h. úkátr, Eg. 44; mér er heldr kalt, I am very cold, Orkn. (in a verse); þat mun mál manna, at görð sjá sé heldr skökk, Eg. 738; Þorólfr fýsti heldr uppgöngu, Eg. 242; var þá svá komit deginum, at heldr tók út eyktina, that the hour of eykt was just passing, Fb. i. 192.III. but, on the contrary, Germ. aber, vielmehr, esp. after a negative; eru þat ekki engla nöfn? answer, heldr (no, but) kenningar-nöfn, Eluc. 12; eigi mælir hann svá …, heldr ( but), 40:—eigi, … nema enn heldr, but on the contrary, Stj. 409, 412, 428, 442; hann rak eigi erendi bróður síns, heldr bað hann þeirrar konu sér til handa, Fms. vii. 103; at hyggjandi sinni skylit maðr hræsinn vera, heldr gætinn at geði, Hm. 6; ekki er þat, heldr vill faðir þinn, at …, Glúm. 379; láta þeir sér þat eigi einhlítt, heldr hafa þeir tekið …, Ó. H. 32; hæfir þat ekki, … heldr er yðr þat sæmd, at …, Fagrsk. ch. 16; með lítilli gleði, heldr með miklu angri, Barl. 144.β. but, Lat. sed, at; Rútr mun ámæla þér í öngu, heldr mun hann biðja at allir geymi þín sem bezt, Nj. 14; eru þeir eigi einir saman í ráða-görð sinni, heldr hafa þeir með sér marga vitra menn, Sks. 313: very freq. in mod. usage, but, þar er hvorki kafald né vetrar-ríki né steypi-regn, heldr …, Od. ix; öngvar hafa þeir ráðs-samkomur eða lög, heldr búa þeir í víðum hellrum, 112; ekki hafa hjarðmenn þar yfirför, eða akryrkju-menn, heldr er eyin ávalt óbygð af mönnum, 123; ekki bjuggu Lótofagar bana-ráð mönnum mínum, heldr …, 92; hann vildi ekki aptr snúa … heldr vildu þeir eptir verða, 95; hann var hið mesta tröll, og ekki menskum manni líkr, heldr skógþöktum tindi hárra fjalla, 191; grát eigi lengr svo ákafliga, freista heldr ( but try) …, Od. iv. 544.IV. with adverbs; ekki heldr, neither; ekki allnærri, og ekki h. mjög langt undan landi, Od. ix. 117; né heldr, nor either; ekki er þar heldr umgangr af veiði-mönnum, neither is there …, 120; hvorki gróðr-setja þeir nokkra plantan með höndum sínum né heldr ( neither) plægja jörðina, 108: ekki … auk heldr, not to speak of, still less, far less; hann vill ekki ljá mér það, auk heldr gefa, he will not lend it to me, far less give it: hitt-þó-heldr, rather the contrary! proncd. hitt-ó-heldr! ironically, e. g. tarna er fallegt, hittó-heldr, how fine, or rather the contrary! i. e. what a shame! with adverb. datives, öngu heldr, no more; öllu heldr, miklu heldr, much sooner.B. SUPERL.,I. soonest; hefi ek þat helzt í hug mér, Nj. 21; kunnu þeir þat helzt at segja til Ástríðar, at …, Fms. i. 68; þeir þykkjask nú helzt menn, Nj. 66: most, nú er þetta fylskni helzt, 133; sem ek veit sannast ok réttast ok helzt at lögum, Grág. i. 75.2. freq. in mod. usage, soonest, best, most, Germ. am liebsten, am besten; eg vildi það helzt, það væri helzt reynanda.II. with adverbs; einkum helzt, especially; þeir er Guði þjóna einkum helzt, 625. 165; hóti helzt, nökkvi helzt; þeir áttu hóti helzt sér nokkura kosti í fémunum, Ísl. ii. 134; ok þat hefir hann nökkvi helzt, er Búi mælir fyrir honum, Fms. xi. 78; þá hafði nú helzt nökkut munr á fengizt, Edda 32; allra h., above all; allra helzt í lögum, Skálda 162; hvar helzt, wheresoever, Hom.III. helzti or hölzti, with an adjective, very much, very, often with the notion of far too; hölzti varr, Fms. viii. 91; hölzti nær oss! 133; hölzti vaskligir, Al. 37; hann létzk við hölzti mikinn hraustleik, 41; ok kvað Guðrúnu hölzti gott at vefja honum at höfði sér, Ld. 188, cp. Fms. ii. 255; helzti fáráðir, Fær. 37; helzti lengi ( far too long) hefir svá farit, Fms. vi. 393; þér sitið heima ok látið vænliga, ok eruð æ hölzti margir, Ld. 216; Þórólfr kvað þræl þann helzti auðgan, Eb. 154; hölzti miklir úgæfu-menn, Nj. 191; hölzti höfum vér verit auðtrygg, Fas. i. 531; þyki mér nú sú ræða helzti löng orðin, Sks. 352; ok er þér hvárr-tveggi helzti góðr, Fms. i. 75; kvað konung hölzti lengi þar hafa kropit um lyng, Hkr. iii. 376. -
12 LÆRA
* * *(-ða, -ðr), v. to teach (hann lærði Ara prest); lærast at e-m, to get information from a person.* * *ð, [Ulf. laisjan = διδάσκειν; A. S. lærnan; Old Engl. lere; Engl. learn = to teach formerly, and sometimes so used still; Scot. lair or lear; O. H. G. leran; Germ. lehren: Swed. lära; Dan. lære; in all changing the s into r; the word may be a derivative from lesa (I), to gather; cp. Eat. legere, to gather and to read]:I. to teach, with acc. or absol.; þeirra kenningar lærðu oss, Hom. (St.): the disciple in acc., læra annan í stað sinn, K. Þ. K. 60; hann lærði Ara prest, Hkr. (pref.); hverr sá maðr er lærir aðra, Gd. 35; hann lét læra hann á vígfimi ok riddara-skap ok allsháttar íþróttir, Fms. i. 97: lærðr á Látinu-tungu, K. Þ. K. 74; vel lærðir til vápna ok riddara-skaps, Sks. 381; nema hjarta heyrandans lærisk af helgum Anda, Greg. 19; lærask at e-m, to get information from a person, Karl. 444; cp. lærðr below.II. to learn, in mod. usage iir this sense only, but seems not to occur in old writers, for Fas. ii. 67 is a paper MS., but cp. læra bók, Nd. 18 (a poem of the beginning of the 15th century). -
13 læring
f. teaching, instruction.* * *f. teaching, learning, in olden times esp. for holy orders; þá seldu honum margir sonu sína til læringar, ok létu vígja til presta, Íb. 14, Bs. i. 63; til fóstrs eða læringar ( education) eða farar, Grág. i. 172; hann var settr til læringar, 623. 54:—teaching, precept, Hom. 108, 157; læringar = kenningar, Skálda 205 (in a verse). -
14 MYRKR
I)(acc. myrkan, -van, -jan), a.1) dark, murky (um kveldit, er myrkt var); myrkt var af nótt, the night was dark; gørði-myrkt, it grew dark;2) dark, obscure in meaning, hard to understand (myrkt þykki mér þat mælt at kalla skáldskap með þessum heitum).n. darkness (m. var mikit).* * *adj., myrk, myrkt, or myrt, Ó. H. 216; with a characteristic v before a vowel, myrkvan, myrkva, myrkvir; compar. myrkvari; superl. myrkvastr; later, as also in mod. usage, the v was dropped, which form occurs in later vellums of the 14th century, thus myrkar, Stj. 30; myrkari, Fms. vi. 229 (Hulda): j for v, myrkjar, Róm. 373: [A. S. myrc; Hel. mirki; Old Engl. and Scot. mirk; Engl. murky; Dan.-Swed. mörk]:—mirk, murky, dark; myrkvar grímr, Fas. i. 519 (in a verse); myrkvan veg, Rm. 34; inn myrkvan við, through the mirk-wood, Og. 25; myrkvan vafurloga, Skm. 8, 9; myrkt er úti, ’tis dark outside, Skm. 10; um kveldit er myrkt var orðit, Bs. i. 544; þeir biðu nætr, en er myrkt var, Eg. 80; myrkt var í stofunni, 215; görði myrt, Ó. H. 216; myrkt, 218; um kveldit er myrkt var, Hkr. i. 61; aldri varð svá myrkt af nótt, at eigi væri ærit ljóst þar er hann fór, Edda 70, Þiðr. 326; þá var sem myrkvast nætr, Fb. iii. 410, Fms. ix. 484; görði stundinn daginn svá myrkjan sem nótt væri, Róm. 373; of aptan er myrkt var, Ó. H. 139; í myrkri stofu, Bs. i. 508; myrk augu, dim eyes, Pr. 473: neut., gengu þeir þann dag allan til myrks, Edda 28: of colour, var vant kvígu þrévetrar myrkrar, hón hét Mús (but perh. read mýskrar or the like), Ísl. ii. 401.II. metaph. dark, obscure, hard to read; myrkvar kenningar, Gd. 78; myrk orð, dark sayings, riddles; myrkr stafr, þat verðr mörgum manni at um myrkvan staf villisk, of spell Runes with hidden powers, Eg. (in a verse); þá mælti Ægir, myrkt þykki mér þat mælt, at kalla skáldskap þessum heitum, Edda 48; hér hefr upp ok segir frá því er flestum er myrkt, N. G. L. i. 184; bækr myrkvar ok úskiljanligar, Stj. 30; þat mun ek sýna jafnan at ek em eigi myrkr í skapi, Nj. 179; myrkari ok kaldari ráð, Fms. vi. 229.III. local names, Myrk-á, Landn.; Myrk-viðr, Fms. xii, Gl. -
15 REKA
* * *I)(rek; rak, rákum; rekinn), v.1) to drive (r. hesta, fé, svín, naut); r. aptr, to drive back; r. aptr kaup sín, to recall, cry off from one’s bargains; r. af (ór) landi, to drive out of the land, drive into exile; r. af höndum, r. burt, to drive away; r. flótta, to pursue a flying host;2) to compel (segir, hver nauðsyn hann rekr til); þér vegit víg þau, er yðr rekr lítit til, ye slay men for small cause;4) to thrust, push violently (hann rak hann niðr mikit fall); r. aptr hurð, to fling the door to; r. hendr e-s á bak aptr, to tie one’s hands behind the back;5) various phrases, r. augu skygnur á e-t, to cast one’s eyes upon, see by chance; svá langt, at hann mátti hvergi auga yfir r., so far that he could not reach it with his eyes; r. minni til e-s, to recollect; r. upp hljóð, to set up a cry, utter a scream;6) r. nagla, hæl, to drive a nail, peg;7) impers., to be drifted, tossed (skipit rak inn á sundit); e-n rekr undan, one escapes (bað þá eigi láta Gretti undan r.); of a tempest, þá rak á fyrir þeim hríð, a storm rose upon them;8) with gen., to pursue, take vengeance for (ef þér rekit eigi þessa réttar, þá munu þér engra skamma r.);9) refl., rekast, to be tossed, wander (ek hefi rekizt úti á skógum í allan vetr); r. landa á milli, to go from one country to another; r. á e-m, to intrude oneself upon; r. eptir e-m, to accommodate oneself to a person; r. undan, to escape (ef Kjartan skal nú undan r.); rekast (vrekast) at virði, to quarrel over a meal.f. shovel, spade.* * *pres. rek, rekr; pret. rak, rakt (mod. rakst), rak, plur. ráku; subj. ræki; imper. rek, rektú; part. rekinn; originally vreka; [Ulf. wrikan = διώκειν, ga-wrikan = ἐκδικειν; A. S. and Hel. wrecan; Engl. wreak; O. H. G. rechan; Germ. rächen; Dan. vrage; Swed. vräka; Lat. urgere]:—to drive; reka hross, fé, svín, naut, to drive horses, cattle, Eg. 593, Fbr. 30, Nj. 118, 119. 264, Grág. ii. 327, 332, Gísl. 20. Fms. x. 269, 421, Lv. 47, Glúm. 342; reka burt, to expel, drive away, Fms. i. 70, x. 264; reka ór (af) landi, to drive into exile, Nj. 5, Eg 417; reka af höndum, to drive off one’s hands, drive away. Fms. vii. 27; rekinn frá Guði, Grág. ii. 167; reka djöfla frá óðum mönnum, Mar.; reka flótta, to pursue a flying host, Eg. 299, Hkr. i. 238.2. to compel; at því sem hlutr rak þá til, in turns, as the lot drove them to do, 625. 84; segir hver nauðsyn hann rekr til, Fms. x. 265; ér vegit víg þau er yðr rekr lítið til, Nj. 154.3. with prepp.; reka aptr, to drive back, repel, Ld 112: reka aptr kaup sín, to recall, make void, Nj. 32: to refute, N. G. L. i. 240:—reka fyrir, to expel, cp. Germ. ver-treiben, hann görði frið fyrir norðan fjall, ok rak fyrir vikinga, Ver. 45; þá vóru villumenn fyrir reknir, 54; fyrir reka argan goðvarg, Bs. i. 13 (in a verse):—reka út, to expel.II. to perform business or the like; reka hernað, to wage war. Fms. i. 105, xi. 91; reka eyrendi, Ld. 92; þat er lítið starf at reka þetta erendi. Eg. 408; reka sýslu, to transact business, Grág. ii. 332; reka hjúskap, to live in wedlock, H. E. i. 450.III. to thrust, throw, push violently; hann rak hann niðr mikit fall, Fms. i. 83; rak hann útbyrðis. Eg. 221; rak hann at höfði í soðketilinn, Nj. 248; Flosi kastaði af sér skikkluni ok rak í fang henni, 176: of a weapon, to run, hann rekr atgeirinn í gegnum hann, he ran it through his body, 115, 119, 264; hann rak á honum tálgu-kníf, stabbed him. Band. 14: reka fót undan e-m, to back the foot clean off, Sturl. iii. 6.2. reka aptr hurð, dyrr, to bolt, bar, Eg. 749, Fms. ix. 518; þeir ráku þegar aptr stöpulinn, viii. 247; hón rak lás fyrir kistuna, Grett. 159; reka hendr e-s á bak aptr, to tie one’s hands to the back, pinion, Fms. xi. 146.IV. various phrases; reka auga, skygnur á e-t, to cast one’s eyes upon, see by chance, hit with the eye, Ld. 154: svá langt at hann mátti hvergi auga yfir reka, so far that he could not reach it with his eyes, Fms. xi. 6; reka minni til, to remember, vi. 256, vii. 35 (of some never-to-be-forgotttn thing); reka fréttir um e-t, to enquire into, i. 73; reka sparmæli við e-n, Grett. 74; reka ættar-tölur (better rekja), Landn. 168, v. l.; reka upp hljóð, skræk, to lift up the voice, scream aloud; these phrases seem to belong to a different root, cp. the remarks s. v. rekja and réttr.V. to beat iron, metal; reka járn, Grett. 129 A (= drepa járn); reka nagla, hæl, saum, to drive a nail, a peg (rek-saumr); selrinn gékk þá niðr við sem hann ræki hæl, Eb. 272.VI. impers. to be drifted, tossed; skipit rak inn á sundit, Fms. x. 136; skipit rak í haf út, Sæm. 33; rak þangat skipit, Eg. 600; rekr hann (acc.) ofan á vaðit, Nj. 108:—to be drifted ashore, viðuna rak víða um Eyjar, hornstafina rak í þá ey er Stafey heitir síðan, Ld. 326; ef þar rekr fiska, fugla eðr sela, ef við rekr á fjöru … nú rekr hval, Grág. ii. 337; borð ný-rekit, Fs. 25; hann blótaði til þess at þar ræki tré sextugt, Gísl. 140; hafði rekit upp reyði mikla, Eb. 292; fundu þeir í vík einni hvar upp var rekin kista Kveldúlfs, Eg. 129:—e-n rekr undan, to escape, Nj. 155:—of a tempest, þá rak á fyrir þeim hrið (acc.), a tempest arose, Fs. 108; rekr á storma, myrkr, hafvillur, þoku, to be overtaken by a storm, … fog.VII. reflex. to be tossed, wander; ek hefi rekisk úti á skógum í allan vetr, Fms. ii. 59; görask at kaupmanni ok rekask landa í milli, 79; lítið er mér um at rekask milli kaupstaða á haustdegi, Ld. 312; ok ef Kjartan skal nú undan rekask ( escape), 222; at hann rækisk eigi lengr af eignum sínum ok óðulum, Fms. ix. 443; hann bað yðr standa í mót ok rekask af höndum óaldar-flokka slíka, Ó. H. 213.VIII. with gen. to wreak or take vengeance; þér hafit rekit margra manna sneypu ok svívirðinga, Fbr. 30; en áttu at reka harma sinna í Noregi, Fb. ii. 120: ok ef þér rekit eigi þessa réttar, þá munu þér engra skamma reka, Nj. 63; þér vilduð eigi eitt orð þola, er mæltt var við yðr, svá at þér rækit eigi, Hom. 32; frændr vára, þá er réttar vilja reka, Eg. 458; mjök lögðu menn til orðs, er hann rak eigi þessa réttar, Ld. 250; átru vér þá Guðs réttar at reka, Ó. H. 205.IX. part., þykki mér ok rekin ván, at …, all hope past, that …, Ld. 216. 2. rekinn = inlaid, mounted; öxi rekna, Ld. 288; hand-öxi sína ina reknu, Lv. 30; öxi forna ok rekna, Sturl. ii. 220, Gullþ. 20.3. a triple or complex circumlocution is called rekit; fyrst heita kenningar ( simple), annat tvíkennt ( double), þriðja rekit, þat er kenning at kalla ‘flein-brag’ orrostu, en þat er tvíkennt at kalla ‘fleinbraks-fur’ sverðit, en þá er rekit er lengra er, Edda 122; cp. rek-stefja. -
16 skap-ligr
adj. [Engl. shapely], shapely, handsome; kona stór vexti en þó skaplig, Grett. 143 new Ed.2. suitable, due, meet, Fms. vi. 176; hús svá mikit at þér sé skapligt ( suitable) at hvíla i, xi. 4; kenningar hans vóru skapligar ok skemtiligar, his teachings were suitable and instructive, Bs. i. 164; sem skapligt var, as was due, Ld. 32: due, meet, deserved, skapligt erendi, Fms. viii. 90, Eb. 84; hann mun þykkjask eiga við oss skapligan fund, Fms. i. 309 (x. 356). -
17 SPARA
* * *(-ða, -ðr, also -aða, -at), v.1) to spare (hann sparir eigi peninga Þórólfs); s. e-m e-t, to leave it to another (spörum þetta verk öðrum); s. e-n til e-s, to spare one from (þeir spörðu hana eigi til erfiðis ok skaprauna); skal ek eigi mitt til s., I, for my part, shall not be sparing in the matter; s. e-t við e-n, to withhold from one (eigi spari ek mat við þik); s. e-t við sik, to shrink from; hverr sá er, at eigi sparir þat úhapp við sik, who does not shrink from that crime;2) refl., sparast til e-s, to shrink from, forbear (hefi ek lengi til þessa sparazk); to spare oneself, spare one’s strength; þat orð flyzt af, at þú sparist við, that thou sparest thyself, dost not use all thy strength.* * *pres. spari; pret. sparði; subj. sperði; part. sparat; imperat. spari; but also sparar, sparaði, sparat, which prevails in mod. usage: [A. S. sparjan; Dan. and Engl. spare; Germ. sparen]:—to spare: hann sparir eigi penninga Þórólfs, Fms. i. 290; ok sparði þó aldri penninga at nauðsynjum, Bs. i. 74; hirðir hann eigi at eins fé sitt ok sparar, 656 A. ii. 2; því spari ek minn mat, at þér sparit yðvarn mat, Fs. 145; ef þeir sperði svá mat sinn, at …, Fms. viii. 66; Geirríðr sparði eigi mat við menn, Landn. 100; nú spari ek eigi mat við ykkr, Fms. ii. 105; ek sparða aldri við yðr nytsamligar kenningar, 656 C. 17; ek hefi engan hlut til þess sparat, Eg. 423; skal ek eigi mitt til spara, Nj. 3; sparar hann bæði við sik ok aðra, 656 A. 2: s. e-m e-t, to leave to another; opt sparir leiðum þat hefir ljúfum hugat, Hm.; spörum þetta verk öðrum, Ld. 144.2. metaph., partly of things; þat hygg ek, at meirr komi þar til lítilmennska enn þú sparir at ek henda gaman at deilu ykkarri, Eb. 170; spari ek eigi goð geyja, Nj. 160; at þeir mundi eigi af s. at rægja Þórólf, Eg. 59; viltú kaupa þræl at mér?—þat spari ek eigi, segir Gunnarr, I am not unwilling to do that, Nj. 73; viljum vér, at þú sparir ekki af við Þorgrím, Gísl. 26; mun hér ekki af sparat at veita oss, Fms. xi. 341; spara e-t við sik, to shrink from; sá er eigi sparir þat ú-happ við sik, shrinks not from such a crime, Fms. vii. 270: partly of persons, ok sperða ek þik til þess, I would fain spare thee from that, Band. 30 new Ed.; ek spari þik til harðra álaga fyrir okkarn vinskap, Fs. 18; en sjá kveðsk hón, at þeir spörðu hana eigi til erfiðis ok skaprauna, Eb. 126.II. reflex. to spare oneself; þat orð flytzk af, at þú sparisk við, thou sparest thyself, dost not use all thy strength, Gísl. 26; sparðisk hann ekki sjálfr við orrostuna, Fms. ii. 328; muntú eigi sparask til eins drykkjar meira, Edda 32.2. to shrink from, forbear; hefi ek lengi til þessa sparask, Gísl. 43; tók fátækis-fólkit at gráta er þat mátti eigi þat skjól sækja er þat hafði lengi til sparask, long pined for, Bs. i. 332, 356. -
18 svipa
* * *I)(að), v.1) to move swiftly, of a sudden but noiseless motion (fugl einn fló inn um glugginn ok svipaði um húsit);2) refl., svipast at e-u or eptir e-u, to look after (s. at hrossum); s. um, to look around (svipuðust menn um ok fannst hann eigi í liðinu).(að), v. to whip, horsewhip.f. whip (hann hafði svipu í hendi ok keyrði hana).* * *u, f. a whip; berja með svipum, Stj. 578, MS. 623. 12; hann hafði svipu í hendi ok keyrði hana, Sd. 185: esp. a horse-whip, svipu-ól, svipu-skapt, the lash, handle of a whip. svipu-leikr, m. a play, ‘swoop-game,’ perh. it should be sviðu-leikr (sviþu-leikr, p having crept in for þ), Fms. iii. 193, 196.II. gramm. a polysyndeton; svipa heitir þat ef fleiri sann-kenningar heyra einum hlut, Skálda 193. -
19 VANDA
(að), v.1) to work elaborately, bestow great pains on, prepare carefully (hón gerði honum ok klæði öll, er mest skyldi vanda);vandaðr, elaborate, highly finished (vandaðr skipabúnaðr);vandaðar krásir, choice dainties;2) to pick out the best, choose carefully (muntu þurfa at vanda til ferðar þessar bædi menn ok skip);3) to find fault with, be particular about, care, mind, with a negative (vanda lítt um siðu manna); vanda ek eigi, þótt sá sé drepinn, I mind not though he be killed; vanda um e-t við e-n, to find fault with one for a thing, complain of;4) refl., vandast, to become difficult, precarious (þykki mér nú vanda málit); impers., vandast um e-t, it becontes difficult.* * *að, to make elaborately, take care and pains in a work or a choice, to pick out the best, choose; vanda til ferðar bæði menn ok skip, Nj. 122; búa ferð sína ok vanda menn til, Orkn. 108; þat var siðr um ríkra manna börn, at vanda mjök menn til at ausa vatni ok gefa nöfn, Fms. i. 14; þurfti þann stað at vanda, at hann væri sléttr, Eg. 275; vóru menn vandaðir til at varðveita hofin at vitrleik ok réttlæti, Landn. (Append.) 334; svá skal sannaðar-menn vanda at frændsemi við aðilja, at …, Grág. i. 30, 75, ii. 245; vanda skal búa í þingkvöð, at fjár-eign, i. 142; svá skal vanda sögu sem um erlendis víg, i. e. the procedure is the same as, 183; svá skal vanda tíð at eiðfæra ómaga, sem til þess at eiga hreppa-dóm, the same season is to be appointed for it as for h., 245.2. to work elaborately; þann bæ lét hann mjök vanda, Eb. 26; hón görði honum klæði öll þau er mest skyldi vanda, Fs. 61; láta göra skip ok vanda sem mest, 322; göra drykkju-skála ok vanda sem mest, Fms. i. 290; þú skalt vanda sem mest bæði hátt ok orðfæri ok einna mest kenningar, Fb. i. 215: vandaðr, choice, elaborate; stofu nýja ok vandaða, Eg. 49; skip vandat at öllu sem mest, 68; skip vandat forkunnar-mjök at smíð. Orkn. 332; mikit lið ok frítt ok mjök vandaðan skipabúnað, Fms. x. 36; var vandaðr mjök róðr á drekanum, vi. 309; stöpul vandaðan, Bs. i. 132; vandaðar krásir, choice, Fms. iv. 160; umgörð vandaða, Fs. 97.3. vanda sig, vanda ráð sitt, to be honest, lead a righteous life, passim; lítt vandaðr, not very honest, Fms, xi. 275; ú-vandaðr, plain, common, dishonest.II. [ vanda = to carp at, find fault, Ivar Aasen], to object, make difficulties:1. only in the negative phrase, vanda ekki, not to mind; hann sagði dóttur sinni, at hann mundi eigi vanda at gipta honum dóttur sína, Stj. 206; vanda eigi, to mind not, care not; vanda ek eigi ( I mind not) þótt sá sé drepinn, 181; vanda ekki ( care not) hvárt luklar finnask, Al. 44; vandar eigi þótt þykkt so skipat, 41.2. to find fault, be fastidious; hvárt sem þær vanda eðr gefa ósæmilig orö, D. N. ii. 16; þá eigu hásetar eigi at vanda þá hlezlu fyrir styrimanni ok fari við svá búit, N. G. L. ii. 275: and thus freq. in mod. speech of Norway, ‘vanda maten’ (cp. Icel. mat-vandr); in Icel. it remains in the phrase, vanda um e-t, to complain of, Eg. 142, 711, Landn. 141, Orkn. 90, Fs. 137, Eb. 144, Gullþ. 26, Dropl. 15.III. reflex. to become difficult, precarious; nú vandask málit, Nj. 4; vandask ráða-görðin, Fms. vii. 183. -
20 viðkenning
Страницы
- 1
- 2
См. также в других словарях:
Kenningar — Als die Kenning (von altnord. kenna „kennzeichnen“, Pl. Kenningar) wird in der altgermanischen, besonders der altisländischen Stabreimdichtung (Edda, Skalden) das Stilmittel einer poetischen Umschreibung einfacher Begriffe bezeichnet. Im… … Deutsch Wikipedia
Kenningar — Kenning Un kenning (pluriel savant : kenningar) est une figure de style propre à la poésie scandinave, qui consiste à remplacer un mot par une périphrase à valeur métaphorique. La guerre est par exemple appelée vacarme des épées dans… … Wikipédia en Français
Kenningar — Plural de la palabra Kenning en la lengua de Old norse (Nórdico antiguo), que significa, símbolo, hecho de nombrar. Y Kenna que significa conocer, nombrar con un kenning. El Kenningar es una Figura retórica usada en las producciones literarias… … Enciclopedia Universal
Kenning — Kenning, en el nórdico antiguo, significa símbolo, el hecho de nombrar, cuyo plural en esa lengua es kenningar. Relacionado con kenna que significa conocer, nombrar con un kenning. La kenning es una figura retórica usada en las producciones… … Wikipedia Español
Altgermanische Dichtung — Die germanische Dichtung, weniger genau altgermanische Dichtung, ist eine Versdichtung, deren hervorragendes Kennzeichen der Stabreim, die Alliteration, ist, der die bedeutungstragenden Wörter durch gleichen Anlaut der Stammsilben hervorhebt.… … Deutsch Wikipedia
Drottkvaett — Das Dróttkvætt („Hofton“) ist die strengste Strophenform der altnordischen Skaldendichtung und gleichsam ihr Hauptversmaß. 5/6 aller erhaltenen Texte sind im Hofton abgefasst. Inhaltsverzeichnis 1 Struktur 1.1 Metrik + Stäbe 1.2 Binnenreime 1.3 … Deutsch Wikipedia
Germanische Literatur — Die germanische Dichtung, weniger genau altgermanische Dichtung, ist eine Versdichtung, deren hervorragendes Kennzeichen der Stabreim, die Alliteration, ist, der die bedeutungstragenden Wörter durch gleichen Anlaut der Stammsilben hervorhebt.… … Deutsch Wikipedia
Edda De Snorri — Couverture d un manuscrit de l Edda de Snorri illustré par Ólafur Brynjúlfsson (1760). Copenhague, Bibliothèque royale. Sont représentés les corbeaux Hugin et Munin, entourant Odin, le foret Rati, la vache Audhumla, le loup Fenrir, la Valhöll, le … Wikipédia en Français
Edda de Snorri — Couverture d un manuscrit de l Edda de Snorri illustré par Ólafur Brynjúlfsson (1760). Copenhague, Bibliothèque royale. Sont représentés les corbeaux Hugin et Munin, entourant Odin, le foret Rati, la vache Audhumla, le loup Fenrir, la Valhöll, le … Wikipédia en Français
Edda de snorri — Couverture d un manuscrit de l Edda de Snorri illustré par Ólafur Brynjúlfsson (1760). Copenhague, Bibliothèque royale. Sont représentés les corbeaux Hugin et Munin, entourant Odin, le foret Rati, la vache Audhumla, le loup Fenrir, la Valhöll, le … Wikipédia en Français
Edda en Prose — Edda de Snorri Couverture d un manuscrit de l Edda de Snorri illustré par Ólafur Brynjúlfsson (1760). Copenhague, Bibliothèque royale. Sont représentés les corbeaux Hugin et Munin, entourant Odin, le foret Rati, la vache Audhumla, le loup Fenrir … Wikipédia en Français
