i+observe

dē-nŏto, āvi, ātum, 1, v. a.

Lit., to mark, set a mark on, with chalk, color, etc.:

pedes venalium creta,

Plin. 35, 17, 58, § 199:

lineam conspicuo colore,

Col. 3, 15.—

Transf.

To mark out, point out, specify, indicate, denote, designate (rare but class.—cf. demonstro):

qui uno nuntio atque una significatione litterarum civis Romanos necandos trucidandosque denotavit,

Cic. de Imp. Pomp. 3, 7:

haud dubie Icilios denotante senatu,

Liv. 4, 55.—

To take note of, mark with the mind, observe accurately, denotantibus vobis ora ac metum singulorum, Tac. A. 3, 53:

cum denotandis hominum palloribus sufficeret vultus,

id. Agr. 45:

quot et quales sint nati,

id. 7, 9, 11:

cum ei res similes occurrant, quas non habeat denotatas,

Cic. Ac. 2, 18, 57; cf. Vell. 2, 70, 2.—

Trop., to stigmatize, scandalize, brand with reproach or infamy:

mollem et effeminatum omni probro,

Suet. Cal. 56 fin.:

turpia legata, quae denotandi legatarii gratia scribuntur,

Dig. 30, 54 init.:

qui gaudet iniquitate denotabitur,

Vulg. Sir. 19, 5 sq. —Hence, P. a., dēnŏtātus, marked out, conspicuous.—Comp.:

denotatior ad contumeliae morsum,

Tert. adv. Marc. 1, 19.

dē-prĕhendo or dēprendo (v. prehendo; cf. Quint. 9, 4, 59), di, sum, 3, v. a.

To take or snatch away, esp. any thing which is in motion; to seize upon, catch (freq. and class.—For syn. cf.: invenio, reperio, nanciscor; offendo, aperio, patefacio, detego; incido, consequor, assequor, etc.).

Lit.:

deprehensus ex itinere Cn. Magius,

Caes. B. C. 1, 24, 4:

in ipso fluminis vado deprehensus,

id. B. G. 5, 58, 6:

in agris,

id. ib. 6, 30:

in ponte,

Sall. C. 45:

nuntiorum pars deprehensa,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

deprehensis internuntiis,

id. B. C. 3, 112 fin.: tabellarios deprendere litterasque intercipere, Cassius ap. Cic. Fam. 12, 12; and:

litterae deprehensae,

intercepted, Liv. 2, 4:

onerarias naves,

to seize, take possession of, Caes. B. C. 1, 36, 2; so id. B. G. 7, 58, 4; id. B. C. 1, 26 al.:

volucres jaculis,

Sil. 16, 566:

cursu deprendere telum,

Stat. Th. 6, 568:

subito deprehensus locutus est,

taken by surprise, Sen. Ep. 11, 1.—

Transf. of inanimate subjects. So, esp. freq. of storms:

deprensa navigia,

caught, overtaken by, Lucr. 6, 429; cf. Catull. 25, 13; Verg. A. 5, 52; id. G. 4, 421; Ov. M. 11, 663; Curt. 7, 4 et saep.—

In a wider sense, to catch, overtake, surprise, apprehend, detect, find out, discover any one, esp. in doing any thing wrong.

Lit.:

deprehendi in aliquo manifesto scelere,

Cic. Verr. 2, 5, 43; so,

in maximo scelere,

Sall. C. 46, 2; 50, 4:

in facinore manifesto,

Cic. Brut. 68 fin.:

in alio maleficio,

id. Inv. 2, 4, 14:

in adulterio,

id. de Or. 2, 68, 275; Vulg. Johan. 8, 3 et saep.:

dolis deprehensus,

Plaut. Bac. 4, 9, 26:

nocte ferro deprehensus,

Quint. 7, 6, 8:

sine duce et sine equitatu deprehensis hostibus,

Caes. B. G. 7, 52, 2:

(mulier) deprensa,

caught in the act, Hor. S. 1, 2, 131; 134; 1, 4, 114:

in mendacio,

Quint. 5, 7, 30:

aliquos flentes,

id. ib. 7, 9, 11: agendi subita necessitate deprehensi, id. 1, 12, 4; 1, 8, 21:

aliquem occisum, Suet,

Caes. 35 et saep.—

Of inanimate objects:

venenum,

Cic. Clu. 7, 20; cf. id. ib. 16, 47 sq.; Liv. 42, 17:

res furtiva in domo deprehensa,

Quint. 5, 13, 49; cf.

sacrilegium,

id. 8, 6, 26.—

Trop.

To comprehend, perceive, understand, detect, discover, discern, observe (chiefly post-Aug. in prose, esp. in Quint.):

cujus ego facinora oculis prius quam opinione, manibus ante quam suspicione deprehendi,

Cic. Cael. 6 fin.:

quid si me stultior ipso deprenderis?

Hor. S. 2, 7, 43:

hominum erga se mentes,

Suet. Calig. 60:

falsas gemmas,

Plin. 37, 13, 76, § 198:

quam naturam ejus Pythagoras Samius primus deprehendit,

id. 2, 8, 6, § 37; 2, 9, 6, § 43; 9, 28, 44, § 86; Cels. 3, 18; 7 praef.; Plin. Ep. 4, 20, 3:

falsa facilius deprehendere et refellere,

Quint. 12, 1, 34:

quod vix a lectore deprehenditur,

id. 4, 2, 59:

in Livio Patavinitatem,

id. 1, 5, 56; cf. id. 3, 8, 69; 5, 13, 23 et saep.—

With acc. et inf.:

species diversas esse facile est deprehendere,

Quint. 9, 2, 44:

quosdam mitti,

Suet. Aug. 44:

deprehenditur vitiose loqui,

Quint. 1, 6, 7.—

To overtake, equal, imitate:

juvenemque puer deprehende parentem,

Stat. S. 4, 4, 74.—

To find, discover, come upon (always implying mental action, post-Aug.):

extra carmen non deprendas,

Quint. 1, 5, 18:

quod in epistolis Augusti deprehenditur,

id. 1, 7, 22; 8, 6, 71:

apud Ciceronem mira figurarum mixtura deprehenditur,

id. 9, 3, 40.—

With the predominant idea of restricting the free movement of an object, to impede, to check, to bring into a strait.

Lit.:

inter quas (latebras) deprehensus hostis,

Curt. 7, 4, 4:

in fovea,

id. 5, 3, 19:

flamina deprensa silvis,

i. e. impeded, confined, Verg. A. 10, 98:

viae deprensus in aggere serpens,

id. ib. 5, 273; cf. id. ib. 8, 247; Quint. 12, 2, 14. —

Trop., to bring into a strait, to embarrass:

deprehensum me plane video atque sentio,

Cic. de Or. 1, 48; id. Verr. 2, 4, 12 fin.:

deprensi pudorem explicant,

Quint. 6, 3, 100:

(testes) plus deprehensi nocent, quam firmi et interriti profuissent,

id. 5, 7, 11 al.

dē-prĕhendo or dēprendo (v. prehendo; cf. Quint. 9, 4, 59), di, sum, 3, v. a.

To take or snatch away, esp. any thing which is in motion; to seize upon, catch (freq. and class.—For syn. cf.: invenio, reperio, nanciscor; offendo, aperio, patefacio, detego; incido, consequor, assequor, etc.).

Lit.:

deprehensus ex itinere Cn. Magius,

Caes. B. C. 1, 24, 4:

in ipso fluminis vado deprehensus,

id. B. G. 5, 58, 6:

in agris,

id. ib. 6, 30:

in ponte,

Sall. C. 45:

nuntiorum pars deprehensa,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

deprehensis internuntiis,

id. B. C. 3, 112 fin.: tabellarios deprendere litterasque intercipere, Cassius ap. Cic. Fam. 12, 12; and:

litterae deprehensae,

intercepted, Liv. 2, 4:

onerarias naves,

to seize, take possession of, Caes. B. C. 1, 36, 2; so id. B. G. 7, 58, 4; id. B. C. 1, 26 al.:

volucres jaculis,

Sil. 16, 566:

cursu deprendere telum,

Stat. Th. 6, 568:

subito deprehensus locutus est,

taken by surprise, Sen. Ep. 11, 1.—

Transf. of inanimate subjects. So, esp. freq. of storms:

deprensa navigia,

caught, overtaken by, Lucr. 6, 429; cf. Catull. 25, 13; Verg. A. 5, 52; id. G. 4, 421; Ov. M. 11, 663; Curt. 7, 4 et saep.—

In a wider sense, to catch, overtake, surprise, apprehend, detect, find out, discover any one, esp. in doing any thing wrong.

Lit.:

deprehendi in aliquo manifesto scelere,

Cic. Verr. 2, 5, 43; so,

in maximo scelere,

Sall. C. 46, 2; 50, 4:

in facinore manifesto,

Cic. Brut. 68 fin.:

in alio maleficio,

id. Inv. 2, 4, 14:

in adulterio,

id. de Or. 2, 68, 275; Vulg. Johan. 8, 3 et saep.:

dolis deprehensus,

Plaut. Bac. 4, 9, 26:

nocte ferro deprehensus,

Quint. 7, 6, 8:

sine duce et sine equitatu deprehensis hostibus,

Caes. B. G. 7, 52, 2:

(mulier) deprensa,

caught in the act, Hor. S. 1, 2, 131; 134; 1, 4, 114:

in mendacio,

Quint. 5, 7, 30:

aliquos flentes,

id. ib. 7, 9, 11: agendi subita necessitate deprehensi, id. 1, 12, 4; 1, 8, 21:

aliquem occisum, Suet,

Caes. 35 et saep.—

Of inanimate objects:

venenum,

Cic. Clu. 7, 20; cf. id. ib. 16, 47 sq.; Liv. 42, 17:

res furtiva in domo deprehensa,

Quint. 5, 13, 49; cf.

sacrilegium,

id. 8, 6, 26.—

Trop.

To comprehend, perceive, understand, detect, discover, discern, observe (chiefly post-Aug. in prose, esp. in Quint.):

cujus ego facinora oculis prius quam opinione, manibus ante quam suspicione deprehendi,

Cic. Cael. 6 fin.:

quid si me stultior ipso deprenderis?

Hor. S. 2, 7, 43:

hominum erga se mentes,

Suet. Calig. 60:

falsas gemmas,

Plin. 37, 13, 76, § 198:

quam naturam ejus Pythagoras Samius primus deprehendit,

id. 2, 8, 6, § 37; 2, 9, 6, § 43; 9, 28, 44, § 86; Cels. 3, 18; 7 praef.; Plin. Ep. 4, 20, 3:

falsa facilius deprehendere et refellere,

Quint. 12, 1, 34:

quod vix a lectore deprehenditur,

id. 4, 2, 59:

in Livio Patavinitatem,

id. 1, 5, 56; cf. id. 3, 8, 69; 5, 13, 23 et saep.—

With acc. et inf.:

species diversas esse facile est deprehendere,

Quint. 9, 2, 44:

quosdam mitti,

Suet. Aug. 44:

deprehenditur vitiose loqui,

Quint. 1, 6, 7.—

To overtake, equal, imitate:

juvenemque puer deprehende parentem,

Stat. S. 4, 4, 74.—

To find, discover, come upon (always implying mental action, post-Aug.):

extra carmen non deprendas,

Quint. 1, 5, 18:

quod in epistolis Augusti deprehenditur,

id. 1, 7, 22; 8, 6, 71:

apud Ciceronem mira figurarum mixtura deprehenditur,

id. 9, 3, 40.—

With the predominant idea of restricting the free movement of an object, to impede, to check, to bring into a strait.

Lit.:

inter quas (latebras) deprehensus hostis,

Curt. 7, 4, 4:

in fovea,

id. 5, 3, 19:

flamina deprensa silvis,

i. e. impeded, confined, Verg. A. 10, 98:

viae deprensus in aggere serpens,

id. ib. 5, 273; cf. id. ib. 8, 247; Quint. 12, 2, 14. —

Trop., to bring into a strait, to embarrass:

deprehensum me plane video atque sentio,

Cic. de Or. 1, 48; id. Verr. 2, 4, 12 fin.:

deprensi pudorem explicant,

Quint. 6, 3, 100:

(testes) plus deprehensi nocent, quam firmi et interriti profuissent,

id. 5, 7, 11 al.

ef-fŭgĭo, fūgi ( inf. pass. effugiri, Pseud. Syr. Sent. 815 Rib.), 3, v. n. and a. (class. and freq., esp. in the active sense).

Neutr., to flee away; or, with reference to the result, to escape:

effugias ex urbe inanis,

Plaut. Trin. 3, 2, 75; so,

ex urbe,

id. ib. 2, 4, 196:

e proelio,

Cic. Phil. 2, 29:

e manibus,

id. de Imp. Pomp. 9 al.; cf.

transf.: ex sitella (sors),

Plaut. Cas. 2, 6, 44:

a vita marituma,

id. Bacch. 2, 3, 108:

a quibus,

Cic. Sest. 54 fin.:

patriă,

Plaut. Merc. 3, 4, 75:

foras,

id. Most. 1, 4, 3; cf. id. Curc. 5, 1, 8; Ter. Eun. 5, 5, 3:

ad regem,

Curt. 4, 15.— Absol.:

pisces ne effugiant, cavet,

Plaut. Truc. 1, 1, 16; Caes. B. G. 5, 58, 4; Cic. Att. 1, 16, 2; Verg. E. 3, 49 et saep.; cf.:

via Nolam ferente,

Liv. 8, 26.—With ne: parum effugerat ne dignus crederetur (= aegre impediebat, quin, etc.; Greek par oligon exephugen, etc.), Tac. H. 3, 39 fin.:

propinque clade urbis ipsi, ne quid simile paterentur, effugerunt,

Liv. 36, 25, 8.—

Of personal subjects: aliquid, to flee from, escape, avoid, shun (cf.:

vito, caveo, fugio): ita vix poteris effugere infortunium,

Plaut. Am. 1, 1, 295:

pauca (with subterfugere),

id. Capt. 5, 2, 18:

malam rem,

id. As. 2, 4, 9:

impias propinquorum manus,

Cic. Rep. 6, 12:

dolores,

id. Q. Fr. 1, 4, 4:

mortem,

Caes. B. G. 6, 30, 2:

periculum celeritate,

id. ib. 4, 35, 1; cf. id. B. C. 2, 41, 6:

equitatum Caesaris,

id. ib. 1, 65, 4:

haec vincula,

Hor. S. 2, 3, 71 et saep.; cf.:

haec morte effugiuntur,

Cic. Tusc. 1, 36:

ea aetas tua, quae cupiditates adolescentiae jam effugerit,

i. e. has passed beyond them, Tac. H. 1, 15:

effugere cupiditatem regnum est vincere,

Pub. Syr. 154 (Rib.).—Rarely with a rel. clause: numquam hodie effugies, quin mea moriaris manu, Naev. ap. Macr. S. 6, 1 (Trag. Rel. ed. Rib. p. 8).—Of inanimate subjects: res (me) effugit, it escapes me, I do not observe it:

ubi eum locum omnem cogitatione sepseris, nihil te effugiet,

Cic. de Or. 2, 34 fin.:

nullius rei cura Romanos,

Liv. 22, 33:

neque hoc parentes Effugerit spectaculum,

Hor. Epod. 5, 102:

somniculosum plurima effugiunt,

Col. 11, 1, 13 et saep.:

petitiones corpore effugi,

i. e. narrowly, barely, Cic. Cat. 1, 6, 15.— Rarely with a subject-clause:

custodis curam non effugiat observare desilientem matricem,

Col. 8, 11, 12.

frĕquento, āvi, ātum, 1, v. a. [frequens].

(Acc. to frequens, I.) To visit or resort to frequently, to frequent; to do or make use of frequently, to repeat (class.):

sermones eorum, qui frequentant domum meam,

Cic. Fam. 5, 21, 1:

juventus, quae domum Catilinae frequentabat,

Sall. C. 14, 7:

domum alicujus,

Quint. 12, 11, 5:

(Vespasianus) locum incunabulorum assidue frequentavit,

Suet. Vesp. 2:

scholam alicujus,

id. Gram. 7:

dum deus Eurotan immunitamque frequentat Sparten,

Ov. M. 10, 169:

plebes sic accensa, uti opifices agrestesque omnes relictis operibus frequentarent Marium,

often visited, resorted to him, Sall. J. 73, 6:

juvenis jam juventutis concursu, jam publicis studiis frequentabatur,

Tac. A. 5, 10.—With dat.:

istoc quidem nos pretio facile est frequentare tibi,

Plaut. Cist. 1, 1, 10; cf.:

ne coetu salutantium frequentaretur Agrippina,

Tac. A. 13, 18; id. H. 2, 16:

si aliquando alio domino solita est frequentari (domus),

Cic. Off. 1, 39, 139:

quae loca et nationes minus frequentata sunt,

Sall. J. 17, 2:

tu primas quasque partes in animo frequenta,

frequently think over, repeat, Auct. Her. 3, 24, 40:

haec frequentat Phalereus maxime,

Cic. Or. 27, 94; 25, 85:

turba ruunt et Hymen clamant, Hymenaee frequentant,

Ov. H. 12, 143:

memoriam alicujus,

to call to mind often, Sen. Cons. ad Marc. 3, 2:

exigis ut hoc epistolarum commercium frequentemus,

exchange letters oftener, id. Ep. 38, 1:

nec ideo conjugia et educationes liberum frequentabantur praevalida orbitate,

became more frequent, Tac. A. 3, 25:

prima trullis frequentetur inductio (calcis),

be repeated, Pall. 1, 15:

verbi translatio instituta est inopiae causa, frequentata delectationis,

Cic. de Or. 3, 38, 155; cf.:

quae (exempla levitatis Atheniensium) nata et frequentata apud illos, etc.,

id. Rep. 1, 3. —

(Acc. to frequens, II.) To fill with a great number or multitude, to fill, crowd, people, stock a place; to assemble or bring together in numbers (class.).

In gen.:

urbes sine hominum coetu non potuissent nec aedificari nec frequentari,

be peopled, Cic. Off. 2, 4, 15:

Italiae solitudinem frequentari,

id. Att. 1, 19, 4; cf. Suet. Aug. 46:

templa frequentari nunc decet,

to be crowded, Ov. F. 4, 871: mundum nova prole, to stock, Col. poët. 10, 213:

piscinas,

id. 8, 16, 2:

castaneta,

id. 4, 33, 3:

vineam,

id. 4, 15, 1:

quos cum casu hic dies ad aerarium frequentasset, etc.,

had assembled in great numbers, Cic. Cat. 4, 7, 15:

populum,

id. Dom. 33, 89:

acervatim multa frequentans,

crowding together, id. Or. 25, 85; cf.:

tum est quasi luminibus distinguenda et frequentanda omnis oratio sententiarum atque verborum,

id. de Or. 3, 52, 201:

digressis qui Pacarium frequentabant,

Tac. H. 2, 16; v. frequentatio, II.—

In partic. (like celebro, but much less freq.), to celebrate or keep in great numbers, esp. a festival: publicum est, quod civitas universa aliqua de causa frequentat, ut ludi, dies festus, bellum, Cic. Inv. 1, 27, 40:

nunc ad triumphum frequentandum deductos esse milites,

Liv. 36, 39:

sacra,

Ov. M. 4, 37:

ut mors Sulpicii publicis exsequiis frequentaretur,

Tac. A. 3, 48.—

Poet. and post-Aug. also of a single person, to celebrate, observe, keep:

Baccheaque sacra frequento,

Ov. M. 3, 691:

festos dies apud Baias Nero frequentabat,

Tac. A. 14, 4 Draeg. ad loc.:

dies sollennes,

Suet. Aug. 53:

quorundam exsequias usque ad rogum,

id. Tib. 32:

Cererem (Ennaeae nurus),

Auct. Priap. 77.—Hence, frĕquen-tātus, a, um, P. a.

Frequent, common, much used:

pavimenta,

Plin. 36, 25, 61, § 185:

gemma reginis,

id. 37, 10, 54, § 145.—

Full of, rich or abounding in:

aliud genus est non tam sententiis frequentatum quam verbis volucre atque incitatum,

Cic. Brut. 95, 325.—Hence, adv.: frĕquentāto, frequently, App. M. 9, p. 228, 29.

frĕquento, āvi, ātum, 1, v. a. [frequens].

(Acc. to frequens, I.) To visit or resort to frequently, to frequent; to do or make use of frequently, to repeat (class.):

sermones eorum, qui frequentant domum meam,

Cic. Fam. 5, 21, 1:

juventus, quae domum Catilinae frequentabat,

Sall. C. 14, 7:

domum alicujus,

Quint. 12, 11, 5:

(Vespasianus) locum incunabulorum assidue frequentavit,

Suet. Vesp. 2:

scholam alicujus,

id. Gram. 7:

dum deus Eurotan immunitamque frequentat Sparten,

Ov. M. 10, 169:

plebes sic accensa, uti opifices agrestesque omnes relictis operibus frequentarent Marium,

often visited, resorted to him, Sall. J. 73, 6:

juvenis jam juventutis concursu, jam publicis studiis frequentabatur,

Tac. A. 5, 10.—With dat.:

istoc quidem nos pretio facile est frequentare tibi,

Plaut. Cist. 1, 1, 10; cf.:

ne coetu salutantium frequentaretur Agrippina,

Tac. A. 13, 18; id. H. 2, 16:

si aliquando alio domino solita est frequentari (domus),

Cic. Off. 1, 39, 139:

quae loca et nationes minus frequentata sunt,

Sall. J. 17, 2:

tu primas quasque partes in animo frequenta,

frequently think over, repeat, Auct. Her. 3, 24, 40:

haec frequentat Phalereus maxime,

Cic. Or. 27, 94; 25, 85:

turba ruunt et Hymen clamant, Hymenaee frequentant,

Ov. H. 12, 143:

memoriam alicujus,

to call to mind often, Sen. Cons. ad Marc. 3, 2:

exigis ut hoc epistolarum commercium frequentemus,

exchange letters oftener, id. Ep. 38, 1:

nec ideo conjugia et educationes liberum frequentabantur praevalida orbitate,

became more frequent, Tac. A. 3, 25:

prima trullis frequentetur inductio (calcis),

be repeated, Pall. 1, 15:

verbi translatio instituta est inopiae causa, frequentata delectationis,

Cic. de Or. 3, 38, 155; cf.:

quae (exempla levitatis Atheniensium) nata et frequentata apud illos, etc.,

id. Rep. 1, 3. —

(Acc. to frequens, II.) To fill with a great number or multitude, to fill, crowd, people, stock a place; to assemble or bring together in numbers (class.).

In gen.:

urbes sine hominum coetu non potuissent nec aedificari nec frequentari,

be peopled, Cic. Off. 2, 4, 15:

Italiae solitudinem frequentari,

id. Att. 1, 19, 4; cf. Suet. Aug. 46:

templa frequentari nunc decet,

to be crowded, Ov. F. 4, 871: mundum nova prole, to stock, Col. poët. 10, 213:

piscinas,

id. 8, 16, 2:

castaneta,

id. 4, 33, 3:

vineam,

id. 4, 15, 1:

quos cum casu hic dies ad aerarium frequentasset, etc.,

had assembled in great numbers, Cic. Cat. 4, 7, 15:

populum,

id. Dom. 33, 89:

acervatim multa frequentans,

crowding together, id. Or. 25, 85; cf.:

tum est quasi luminibus distinguenda et frequentanda omnis oratio sententiarum atque verborum,

id. de Or. 3, 52, 201:

digressis qui Pacarium frequentabant,

Tac. H. 2, 16; v. frequentatio, II.—

In partic. (like celebro, but much less freq.), to celebrate or keep in great numbers, esp. a festival: publicum est, quod civitas universa aliqua de causa frequentat, ut ludi, dies festus, bellum, Cic. Inv. 1, 27, 40:

nunc ad triumphum frequentandum deductos esse milites,

Liv. 36, 39:

sacra,

Ov. M. 4, 37:

ut mors Sulpicii publicis exsequiis frequentaretur,

Tac. A. 3, 48.—

Poet. and post-Aug. also of a single person, to celebrate, observe, keep:

Baccheaque sacra frequento,

Ov. M. 3, 691:

festos dies apud Baias Nero frequentabat,

Tac. A. 14, 4 Draeg. ad loc.:

dies sollennes,

Suet. Aug. 53:

quorundam exsequias usque ad rogum,

id. Tib. 32:

Cererem (Ennaeae nurus),

Auct. Priap. 77.—Hence, frĕquen-tātus, a, um, P. a.

Frequent, common, much used:

pavimenta,

Plin. 36, 25, 61, § 185:

gemma reginis,

id. 37, 10, 54, § 145.—

Full of, rich or abounding in:

aliud genus est non tam sententiis frequentatum quam verbis volucre atque incitatum,

Cic. Brut. 95, 325.—Hence, adv.: frĕquentāto, frequently, App. M. 9, p. 228, 29.

fŭgĭo, fūgi, fŭgĭtum ( gen. plur. part. sync. fugientum, Hor. C. 3, 18, 1; part. fut. fugiturus, Ov. H. 2, 47 al.), 3, v. n. and a. [root FUG; Gr. PHUG, pheugô; Sanscr. bhuj; syn.: flecto, curvo; v. fuga], to flee or fly, to take flight, run away.

Lit.:

propera igitur fugere hinc, si te di amant,

Plaut. Ep. 3, 4, 78; cf.:

a foro,

id. Pers. 3, 3, 31:

senex exit foras: ego fugio,

I am off, Ter. Heaut. 5, 2, 47:

cervam videre fugere, sectari canes,

id. Phorm. prol. 7:

qui fugisse cum magna pecunia dicitur ac se contulisse Tarquinios,

Cic. Rep. 2, 19:

Aeneas fugiens a Troja,

id. Verr. 2, 4, 33, § 72:

omnes hostes terga verterunt, nec prius fugere destiterunt, quam ad flumen Rhenum pervenerint,

Caes. B. G. 1, 53, 1:

oppido fugit,

id. B. C. 3, 29, 1:

ex ipsa caede,

to flee, escape, id. B. G. 7, 38, 3; cf.:

ex proelio Mutinensi,

Cic. Fam. 10, 14, 1:

e conspectu,

Ter. Hec. 1, 2, 107: Uticam, Hor. Ep. 1, 20, 13: fenum habet in cornu;

longe fuge,

id. S. 1, 4, 34: nec furtum feci nec fugi, run away (of slaves), id. Ep. 1, 16, 46; cf.:

formidare servos, Ne te compilent fugientes,

id. S. 1, 1, 78; Sen. Tranq. 8.—

Prov.: ita fugias ne praeter casam,

i. e. in fleeing from one danger beware of falling into another, Ter. Phorm. 5, 2, 3 Ruhnk. —

In partic., like the Gr. pheugein, to become a fugitive, leave one's country, go into exile:

fugiendum de civitate, cedendum bonis aut omnia perferenda,

Quint. 6, 1, 19; so,

ex patria,

Nep. Att. 4, 4:

a patria,

Ov. Tr. 1, 5, 66:

in exilium,

Juv. 10, 160; cf. under II. A. b.—

Transf., in gen., to pass quickly, to speed, to hasten away, flee away; cf.:

numquam Vergilius diem dicit ire, sed fugere, quod currendi genus concitatissimum est,

Sen. Ep. 108 med. (mostly poet. and of inanim. and abstr. things):

tenuis fugiens per gramina rivus,

Verg. G. 4, 19:

Tantalus a labris sitiens fugientia captat Flumina,

Hor. S. 1, 1, 68:

concidunt venti fugiuntque nubes,

id. C. 1, 12, 30:

spernit humum fugiente pennā,

hasting away, rapidly soaring, id. ib. 3, 2, 24:

nullum sine vulnere fugit Missile,

Stat. Th. 9, 770:

insequitur fugientem lumine pinum (i. e. navem),

Ov. M. 11, 469:

fugere ad puppim colles campique videntur,

Lucr. 4, 389:

fugiunt freno non remorante dies,

Ov. F. 6, 772:

sed fugit interea, fugit irreparabile tempus,

Verg. G. 3, 284:

annus,

Hor. S. 2, 6, 40:

hora,

id. C. 3, 29, 48:

aetas,

id. ib. 1, 11, 7.—Of persons:

evolat ante omnes rapidoque per aëra cursu Callaicus Lampon fugit,

hastens away, Sil. 16, 335. Here perh. belongs: acer Gelonus, Cum fugit in Rhodopen atque in deserta Getarum, i. e. swiftly roves (as a nomade), Verg. G. 3, 462 (acc. to another explan., flees, driven from his abode).—

Pregn., to vanish, disappear, to pass away, perish:

e pratis cana pruina fugit,

Ov. F. 6, 730:

fugiunt de corpore setae,

id. M. 1, 739; cf.:

jam fessae tandem fugiunt de corpore vires,

Verg. Cir. 447;

for which: calidusque e corpore sanguis Inducto pallore fugit,

Ov. M. 14, 755:

fugerat ore color,

id. H. 11, 27:

nisi causa morbi Fugerit venis,

Hor. C. 2, 2, 15:

fugiunt cum sanguine vires,

Ov. M. 7, 859:

amor,

Prop. 1, 12, 12:

memoriane fugerit in annalibus digerendis, an, etc.,

Liv. 9, 44, 4:

gratissima sunt poma, cum fugiunt,

i. e. when they wilt, become wilted, Sen. Ep. 12; cf.: vinum fugiens, under P. a.—

Trop. (rare but class.):

nos naturam sequamur, et ab omni, quod abhorret ab oculorum auriumque approbatione, fugiamus,

Cic. Off. 1, 35, 128; cf.: omne animal appetit quaedam et fugit a quibusdam;

quod autem refugit, id contra naturam est, etc.,

id. N. D. 3, 13, 33; Quint. 11, 1, 54:

ad verba,

to have recourse to, Petr. 132.

Act., to flee from, seek to avoid; to avoid, shun any thing.

Lit. (mostly poet.): erravi, post cognovi, et fugio cognitum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38 (Trag. v. 160 Vahl.):

cum Domitius concilia conventusque hominum fugeret,

Caes. B. C. 1, 19, 2:

neminem neque populum neque privatum fugio,

Liv. 9, 1, 7:

vesanum fugiunt poëtam qui sapiunt,

Hor. A. P. 455:

percontatorem,

id. Ep. 1, 18, 69:

hostem,

id. S. 1, 3, 10:

lupus me fugit inermem,

id. C. 1, 22, 12:

nunc et ovis ultro fugiat lupus,

Verg. E. 8, 52:

(Peleus) Hippolyten dum fugit abstinens,

Hor. C. 3, 7, 18:

scriptorum chorus omnis amat nemus et fugit urbes,

id. Ep. 2, 77; id. S. 1, 6, 126:

data pocula,

Ov. M. 14, 287; cf.

vina,

id. ib. 15, 323.— Pass.:

sic litora vento Incipiente fremunt, fugitur cum portus,

i. e. is left, Stat. Th. 7, 140. —

In partic. (cf. supra, I. A. b.), to leave one's country:

nos patriam fugimus,

Verg. E. 1, 4:

Teucer Salamina patremque cum fugeret,

Hor. C. 1, 7, 22.—Hence:

quis exsul Se quoque fugit?

Hor. C. 2, 16, 20.—

Transf. (causa pro effectu), to flee away from, to escape, = effugio ( poet.;

but cf. infra, B. 2.): hac Quirinus Martis equis Acheronta fugit,

Hor. C. 3, 3, 16:

insidiatorem,

id. S. 2, 5, 25:

cuncta manus avidas fugient heredis,

id. C. 4, 7, 19.—And in a poetically inverted mode of expression: nullum Saeva caput Proserpina fugit (= nemo tam gravis est, ad quem mors non accedat), none does cruel Proserpine flee away from, avoid (i. e. none escapes death), Hor. C. 1, 28, 20.—

Trop., to flee from, avoid, shun (very freq. and class.):

conspectum multitudinis,

Caes. B. G. 7, 30, 1:

ignominiam ac dedecus,

Cic. Rep. 5, 4:

nullam molestiam,

id. ib. 3, 5; cf.

laborem,

Ter. Heaut. 1, 1, 114; Verg. A. 3, 459 (opp. ferre):

recordationes,

Cic. Att. 12, 18:

vituperationem tarditatis,

id. de Or. 2, 24, 101; cf.:

majoris opprobria culpae,

Hor. Ep. 1, 9, 10:

judicium senatus,

Liv. 8, 33, 8:

vitium,

Quint. 2, 15, 16:

hanc voluptatem (with reformidare),

id. 8, 5, 32:

disciplinas omnes (Epicurus),

id. 2, 17, 15:

nuptias,

Ter. And. 4, 4, 27; cf.:

usum conjugis,

Ov. M. 10, 565:

conubia,

id. ib. 14, 69:

amplexus senis,

Tib. 1, 9, 74:

nec sequar aut fugiam, quae diligit ipse vel odit,

Hor. Ep. 1, 1, 72:

spondeum et dactylum (opp. sequi),

Quint. 9, 4, 87.— Pass.:

simili inscitiā mors fugitur, quasi dissolutio naturae,

Cic. Leg. 1, 11, 31:

quemadmodum ratione in vivendo fugitur invidia, sic, etc.,

Auct. Her. 4, 38, 50:

quod si curam fugimus, virtus fugienda est,

Cic. Lael. 13, 47:

fugiendas esse nimias amicitias,

id. ib. 13, 45:

fugienda semper injuria est,

id. Off. 1, 8, 25; id. Verr. 2, 3, 43, § 103:

vitiosum genus fugiendum,

id. Or. 56, 189; cf. Quint. 11, 3, 128:

petenda ac fugienda,

id. 3, 6, 49.—

Like the Gr. pheugein, with inf. (mostly poet.), to avoid doing something, to omit, forbear, beware, = omittere, cavere:

illud in his rebus longe fuge credere, etc.,

Lucr. 1, 1052:

o fuge te tenerae puerorum credere turbae,

Tib. 1, 4, 9:

quid sit futurum cras, fuge quaerere,

Hor. C. 1, 9, 13; cf.

also: fuge suspicari, etc.,

id. ib. 2, 4, 22:

mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis?

Verg. A. 9, 200; cf. Ov. H. 9, 75:

fugeres radice vel herbā Proficiente nihil curarier,

Hor. Ep. 2, 2, 150; cf.:

neque illud fugerim dicere, ut Caelius, etc.,

Cic. de Or. 3, 38, 153:

huic donis patris triumphum decorare fugiendum fuit?

id. Mur. 5, 11.—

Transf. (causa pro effectu; cf. supra, II. A. 2.), to escape ( poet. also of things as subjects):

tanta est animi tenuitas, ut fugiat aciem,

Cic. Tusc. 1, 22, 50; Ov. F. 2, 80:

sed tamen admiror, quo pacto judicium illud Fugerit,

Hor. S. 1, 4, 100:

quos viros vigilantia fugit,

whom any vigilance escapes, Verg. G. 2, 265; cf. id. E. 9, 54.—

Esp. freq., res me fugit, it escapes me, escapes my notice; I do not observe it, do not know it (cf.:

latet, praeterit): novus ille populus vidit tamen id, quod fugit Lacedaemonium Lycurgum,

Cic. Rep. 2, 12; cf.:

illos id fugerat,

id. Fin. 4, 23, 63:

hominem amentem hoc fugit,

id. Verr. 2, 4, 12, § 27:

quem res nulla fugeret,

id. Rep. 2, 1:

quae (ratio) neque Solonem Atheniensem fugerat, neque nostrum senatum,

id. ib. 2, 34;

1, 16: non fugisset hoc Graecos homines, si, etc.,

id. de Or. 1, 59, 253:

neminem haec utilitas fugit,

Quint. 2, 5, 17:

nisi quae me forte fugiunt, hae sunt fere de animo sententiae,

Cic. Tusc. 1, 11, 22; Quint. 9, 2, 107; 7, 1, 40:

nullam rem esse declarant in usu positam militari, quae hujus viri scientiam fugere possit,

Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:

quae (partitio) fugiet memoriam judicis,

Quint. 4, 5, 3; cf. Gell. 1, 18, 6.—With a subject-clause:

de Dionysio, fugit me ad te antea scribere,

Cic. Att. 7, 18, 3; 5, 12, 3:

illud alterum quam sit difficile, te non fugit,

id. ib. 12, 42, 2.—Hence, fŭgĭens, entis, P. a., fleeing, fleeting, vanishing.

Lit.:

accipiter,

Lucr. 3, 752:

membra deficiunt, fugienti languida vitā,

id. 5, 887:

vinum,

growing flat, spoiling, Cic. Off. 3, 23, 91:

ocelli,

dying, Ov. Am. 3, 9, 49:

portus fugiens ad litora,

running back, retreating, Prop. 4 (5), 6, 15.—

Subst. in the later jurid. lang., like the Gr. ho pheugôn, the defendant:

omnimodo hoc et ab actore et a fugiente exigi,

Cod. Just. 2, 58, § 4 (for which, reus, § 7).—

Trop., with gen.:

nemo erat adeo tardus aut fugiens laboris, quin, etc.,

averse to labor, indolent, Caes. B. C. 1, 69, 3:

doloris,

Lact. 3, 8, 13:

solitudinis (with appeteus communionis ac societatis),

id. 6, 10, 18.— Comp., sup., and adv. do not occur.

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—

Also, with a double object, to make, render:

praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

Sall. C. 41, 5:

qui pascua publica infesta habuerant,

Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

necdum omnia edita facinora habent,

id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

Plin. Ep. 2, 9, 1:

sed Pompeium gratia impunitum habuit,

kept, Vell. 2, 1, 5.—

Hence:

in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

Sall. J. 14, 1:

in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

Curt. 6, 9, 12:

majora in eo obsequia habiturus,

Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—

To have or hold a person in any manner, to treat, use:

is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

Plaut. Capt. 2, 2, 64:

equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

id. J. 103, 5; 113, 2:

Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

video quam molliter tuos habeas,

Plin. Ep. 5, 19, 1:

militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

Curt. 8, 8, 11:

virgines tam sancte habuit,

id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

male habere aliquem,

Nep. Eum. 12, 1:

neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

Tac. A. 2, 10.—

With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.

Habere se:

Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

Cic. Att. 7, 2, 3:

praeclare te habes, cum, etc.,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

id. Att. 11, 7, 4:

Bene habemus nos,

id. ib. 2, 8, 1:

ego me bene habeo,

am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

ita se res habet, ut ego, etc.,

id. Quint. 1, 2:

sic profecto res se habet,

id. de Or. 2, 67, 271:

scire aveo, quomodo res se habeat,

id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

ut se tota res habeat,

id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

ut meae res sese habent,

Ter. Phorm. 5, 4, 1.—

Mid.:

virtus clara aeternaque habetur,

exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

sicuti pleraque mortalium habentur,

as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—

Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—

To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

aliquem fidelem sibi habere,

Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

deos aeternos et beatos,

Cic. N. D. 1, 17, 45:

id habent hodie vile et semper habuerunt,

id. Balb. 22, 51:

maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

id. Fin. 1, 11, 37:

eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

id. Brut. 15, 61:

Ut et rex et pater habereter omnium,

id. Rep. 1, 36; 2, 21:

parentem Asiae et dici et haberi,

id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

id. N. D. 1, 15, 38:

cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

Caes. B. G. 4, 21, 7:

nihil pensi habere,

Quint. 11, 1, 29; cf.

also: an perinde habenda sit haec atque illa,

id. 7, 3, 11:

sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

aliquem pro hoste,

Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 2:

licet omnia Italica pro Romanis habeam,

Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

istuc jam pro facto habeo,

Cic. Att. 13, 1, 2:

Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

id obliviscendum, pro non dicto habendum,

Liv. 23, 22, 9:

hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

Cic. Att. 5, 5 fin.:

aliquem in deorum numero,

id. N. D. 1, 14, 36:

aliquem in hostium numero,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

aliquem suorum In numero,

Hor. S. 2, 6, 41;

for which also: hostium numero haberi,

Cic. Att. 11, 6, 6:

numero impiorum ac sceleratorum haberi,

Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

quem Aegyptii nefas habent nominare,

Cic. N. D. 3, 22, 56:

mutare nefas habent,

Quint. 12, 8, 6:

nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

Cic. Fam. 3, 13, 2:

unum hoc sic habeto: si, etc.,

id. ib. 2, 6 fin.:

sic habeto: omnibus, etc.,

id. Rep. 6, 13:

enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

Cic. Fam. 13, 29, 2:

tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

id. ib. 2, 8, 2.—

To take, accept, bear, submit to, endure:

neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

Sall. C. 51, 11:

egestas facile habetur sine damno,

id. ib. 6, 37:

quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

Tac. A. 4, 21:

neque tantum maleficium impune habendum,

id. ib. 3, 70;

12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—

To hold, have possession of, occupy, a place:

urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

qui mortales initio Africam habuerint,

id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

urbem Romanam a principio reges habuere,

Tac. A. 1, 1:

Hispaniae tribus legionibus habebantur,

id. ib. 4, 5; 12, 54.—

More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

ille geminus qui Syracusis habet,

Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

ubi nunc adulescens habet?

id. Trin. 1, 2, 156:

apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—

To spend, pass (time, etc.):

aetatem procul a republica,

Sall. C. 4, 1:

vitam,

id. ib. 51, 12 al.—

To have in one's mind, to know, be acquainted with:

siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

nunc cognosce de Bruto,

there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

habetis igitur primum ortum tyranni,

id. Rep. 2, 27:

habetis sermonem bene longum hominis,

id. de Or. 2, 88, 361; cf.

also: habes nostras sententias,

Suet. Claud. 4:

habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —

To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—

To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

alium quaerebam, iter hac habui,

made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

iter,

id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

vias,

Luc. 2, 439:

C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

senatum,

id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

concilia,

id. B. G. 5, 53, 4:

contionem,

Cic. Att. 4, 1, 6:

censum,

id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

delectum (militum),

id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

v. delectus: ludos,

Suet. Rhet. 1:

sermonem,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

orationem,

to deliver, id. Rep. 1, 46:

multis verbis ultro citroque habitis,

id. ib. 6, 9 fin.:

disputationem,

id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

dialogum,

Cic. Att. 2, 9, 1:

verba,

id. de Or. 2, 47, 190:

querelam de aliquo apud aliquem,

id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

controversiam de fundo cum aliquo,

id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

Caes. B. G. 6, 23, 6.—

Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

istum exheredare in animo habebat,

Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

Caes. B. G. 6, 7, 5:

neque bello eum invadere animo habuit,

Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—

Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

res tuas tibi habeas or habe,

Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

apage sis amor: tuas tibi res habeto,

Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

Cic. Fam. 7, 25, 2:

verum haec tu tecum habeto,

id. Att. 4, 15, 6.—

Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

duxi, habui scortum,

Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

habeo, inquit, non habeor a Laide,

Cic. Fam. 9, 26, 2.—

Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—

Transf.:

hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

Certe captus est! Habet!

Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).

In gen.

Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—

Trop.:

ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

Ter. Heaut. 2, 4, 22.—

In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

corpulentior videre atque habitior,

Plaut. Ep. 1, 1, 8:

si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.