Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

hastati

  • 1 hastati

    hastātus, a, um, adj. [hasta, I. A.], armed with a spear.
    I.
    In gen. (very rare):

    Bellona,

    Stat. Th. 2, 718:

    prima utcumque acies hastata: ceteris praeusta aut brevia tela,

    Tac. A. 2, 14:

    currum decem milia hastatorum sequebantur,

    Curt. 3, 3, 10; 4, 15, 7.—
    II.
    In partic., milit. t. t.: hastāti, ōrum, m., the first line of a Roman army drawn up in order of battle (behind them were the Principes and Triarii):

    hastati dicti qui primi hastis pugnabant,

    Varr. L. L. 5, § 89 Müll.: hastati spargunt hastas, Enn. ap. Macr. 6, 1 (Ann. v. 287 Vahl.); so Liv. 8, 8, 6; 22, 5; Veg. Mil. 1, 20 al.; cf.

    Dict. of Antiq.—The hastati were divided into ten ordines (companies),

    Ov. F. 3, 128.—Hence,
    B.
    Transf.: primus, secundus, etc., ordo hastatus, and more freq. absol.: primus, secundus, etc., hastatus, the first, second, etc., company of hastati: in eo exercitu miles gregarius fui: tertio anno virtutis causa, mihi T. Quintius decimum ordinem hastatum assignavit, i. e. made me captain of the tenth (last) company, Liv. 42, 34, 5:

    cum signifer primi hastati signum non posset movere loco,

    Cic. Div. 1, 35, 77; cf. id. ib. 2, 31, 67:

    signifer secundi hastati,

    Liv. 26, 5 fin. —Hence, transf.,
    2.
    (Ellipt. for centurio ordinis hastati primus, secundus, etc., hastatus.) The captain of the first, second, etc., company, Veg. Mil. 2, 8: Q. Fulginius ex primo hastato, late first centurio (i. e. who had been discharged as first centurio, and then served as evocatus), Caes. B. C. 1, 46, 4.—
    b.
    Kat exochên, hastatus, i, m., the captain of the first company, Flor. 1, 18; Inscr. Orell. 3455.

    Lewis & Short latin dictionary > hastati

  • 2 hastatus

    hastātus, a, um, adj. [hasta, I. A.], armed with a spear.
    I.
    In gen. (very rare):

    Bellona,

    Stat. Th. 2, 718:

    prima utcumque acies hastata: ceteris praeusta aut brevia tela,

    Tac. A. 2, 14:

    currum decem milia hastatorum sequebantur,

    Curt. 3, 3, 10; 4, 15, 7.—
    II.
    In partic., milit. t. t.: hastāti, ōrum, m., the first line of a Roman army drawn up in order of battle (behind them were the Principes and Triarii):

    hastati dicti qui primi hastis pugnabant,

    Varr. L. L. 5, § 89 Müll.: hastati spargunt hastas, Enn. ap. Macr. 6, 1 (Ann. v. 287 Vahl.); so Liv. 8, 8, 6; 22, 5; Veg. Mil. 1, 20 al.; cf.

    Dict. of Antiq.—The hastati were divided into ten ordines (companies),

    Ov. F. 3, 128.—Hence,
    B.
    Transf.: primus, secundus, etc., ordo hastatus, and more freq. absol.: primus, secundus, etc., hastatus, the first, second, etc., company of hastati: in eo exercitu miles gregarius fui: tertio anno virtutis causa, mihi T. Quintius decimum ordinem hastatum assignavit, i. e. made me captain of the tenth (last) company, Liv. 42, 34, 5:

    cum signifer primi hastati signum non posset movere loco,

    Cic. Div. 1, 35, 77; cf. id. ib. 2, 31, 67:

    signifer secundi hastati,

    Liv. 26, 5 fin. —Hence, transf.,
    2.
    (Ellipt. for centurio ordinis hastati primus, secundus, etc., hastatus.) The captain of the first, second, etc., company, Veg. Mil. 2, 8: Q. Fulginius ex primo hastato, late first centurio (i. e. who had been discharged as first centurio, and then served as evocatus), Caes. B. C. 1, 46, 4.—
    b.
    Kat exochên, hastatus, i, m., the captain of the first company, Flor. 1, 18; Inscr. Orell. 3455.

    Lewis & Short latin dictionary > hastatus

  • 3 hastātus

        hastātus adj.    [hasta], armed with a spear currūs, Cu.— Plur m. as subst, the hastati, spearmen, first line of a Roman army in order of battle, L.; consisting of ten ordines or companies, O.— Of the hastati, of the first line: ordo, the tenth company, L.: cum signifer primi hastati (sc. ordinis): signifer secundi hastati, L.—As subst m. (ellipt. for centurio ordinis hastati), captain of a company of hastati: Fulginius ex primo hastato, late first centurion, Cs.
    * * *
    I
    hastata, hastatum ADJ
    armed with spear/spears; first line of a Roman army (pl.)
    II
    spearman; soldier in unit in front of Roman battle-formation; its centurion

    Latin-English dictionary > hastātus

  • 4 hastatus

    hastātus, a, um armé d'un javelot, armé d'une lance.    - ordo hastatus: compagnie de hastats.    - primus hastatus (ordo): première compagnie de hastats.    - hastati spargunt hastas, Enn. ap. Macr. 6, 1: les hastats font pleuvoir les javelots.    - hastatus, i, m. Flor. Cic.: le premier hastat (commandant deux centuries).
    * * *
    hastātus, a, um armé d'un javelot, armé d'une lance.    - ordo hastatus: compagnie de hastats.    - primus hastatus (ordo): première compagnie de hastats.    - hastati spargunt hastas, Enn. ap. Macr. 6, 1: les hastats font pleuvoir les javelots.    - hastatus, i, m. Flor. Cic.: le premier hastat (commandant deux centuries).
    * * *
        Hastatus, pen. prod. Adiectiuum. Hastati. Varro. Ceulx qui estoyent les premiers en l'armee combatants avec picques ou lances, Picquiers, Embastonnez de picques.
    \
        Acies hastata. Tacit. Picquiers.

    Dictionarium latinogallicum > hastatus

  • 5 triarii

    triāriī, iōrum, m. (tres), die Triarier, die ältesten u. erprobtesten Soldaten der röm. Legionen, die im Treffen das dritte Glied (als Reserve) ausmachten, hinter den hastati u. principes knieten, während diese kämpften, aber, wenn die hastati u. principes in Not waren, aufstanden u. fochten, Liv. 8, 8, 8 sqq. u.a.: Quid si militare nolis nisi imperator aut tribunus? etiam si alii primam frontem tenebunt, te sors inter triarios posuerit (dich ins dritte Glied gestellt hat), inde voce, adhortatione, exemplo, animo milita, Sen. de tranqu. anim. 4, 5. – Sing., triarius prior (der erste Triarier) centum homines gubernabat, Veget. mil. 2, 8. p. 43, 3 L2. – Sprichw., res ad triarios rediit, nun müssen die Triarier fechten = die Sache ist aufs Äußerste gekommen, so daß man die letzten Mittel anwenden muß, s. Liv. 8, 8, 11.

    lateinisch-deutsches > triarii

  • 6 princeps

    [st1]1 [-] princeps, cĭpis, adj. et subst. [primus + capio]: qui occupe la première place. a - le premier.    - ut quisque in fuga postremus, ita in periculo princeps erat, Cic. Verr. 5, 90: le dernier dans la fuite était aussi le premier au danger.    - Firmani principes pecuniae pollicendae fuerunt, Cic. Phil. 7, 23: les habitants de Firmum furent les premiers à promettre de l'argent.    - cf. Cic. Phil. 5, 44 ; 10, 24 ; Or. 175.    - principes sententiarum consulares, Liv. 8, 21: les anciens consuls qui votaient les premiers.    - qui princeps in agendo est, Cic. Caecil. 47: celui qui est le premier à poursuivre.    - principes belli inferendi, Caes. BG. 5, 52: les premiers à faire la guerre.    - [attribut]: omnium nationum princeps Sicilia se... applicuit, Cic. Verr. 2, 2: la Sicile est la première de toutes les nations qui se soit attachée à...    - cf. Caes. BG. 1, 12, 6 ; 1,41, 2 ; 7, 2, 1.    - avec des n. de choses exordium princeps omnium esse debet, Cic. Inv. 1, 19: l'exorde doit être en tête de tout.    - principem locum implere, Tac. An. 11, 16: occuper la première place, le trône. --- cf. Tac. An. 1, 9. b - le plus important, la tête.    - princeps Academiae, Cic. Br. 306 ; Graeciae, Cic. Ac. 2, 2: le chef de l'Académie, le principal citoyen de la Grèce.    - princeps legationis, Cic. Verr. 4, 15: le chef de l'ambassade.    - in re publica principes, Cic. Fam. 1, 9, 12: les premiers dans l'état.    - princeps juventutis, Cic. Vat. 24: l'honneur de la jeunesse [romaine]. c - qui est en tête, qui guide, dirige, conseille, etc.    - Pericles princeps consilii publici fuit, Cic. de Or. 1, 216: Périclès fut le maître de la politique [à Athènes].    - princeps Argonautarum, Cic. Tusc. 4, 32, 69: le chef des Argonautes (= Jason).    - princeps ad suscipiendam rationem horum studiorum, Cic. Arch. 1: un guide pour entreprendre cet ensemble d'études. --- cf. Cic. Lael. 26.    - princeps ad salutem, Cic. Sull. 9: un guide pour mener au salut.    - princeps ad omnia pericula, Cic. Fam. 10, 17, 2, un guide pour affronter tous les périls.    - princeps atque architectus sceleris, Cic. Clu. 22, 60: conseiller et artisan du crime.    - hujus consilii principes, Caes. BG. 2, 14: ceux qui étaient responsables de cette décision. d - [sens particuliers].    - princeps senatus, Liv. 34, 44, 4: le prince du sénat [le premier inscrit sur la liste du sénat par les censeurs ou par un des censeurs tiré au sort à cet effet; il opine le premier].    - cf. Liv. 27, 11, 9 et 12.    - princeps, à partir d'Auguste: l'empereur, le prince (Auguste, sous le nom de prince du sénat, avait concentré tout le pouvoir entre ses mains). --- Tac. An. 1, 1.    - principes juventutis à l'époque républicaine: l'élite de la jeunesse, la fleur de la noblesse. --- Liv. 2, 12, 15 ; 9, 14, 16 ; à partir d'Auguste, titre donné aux princes de la maison impériale mis à la tête des escadrons de chevaliers. --- Tac. An. 1, 3. e - [milit.] principes: soldats de première ligne au temps de la phalange, puis, dans la disposition en manipules, en seconde ligne après les hastati et devant les triarii.    - Liv. 8, 8, 6 ; 30 32, 15.    - ou princeps, Liv. 26, 6, 1: un manipule des principes.    - primi principis signum inferre in cohortem Hispanorum, Liv. 26: porter l'enseigne du premier manipule des soldats de deuxième ligne contre la cohorte des Espagnols.    - octavum principem ducere, Cic. Ep. Br. 1, 8, 2: commander le huitième manipule des principes.    - ou princeps: un centurion des principes.    - princeps prior, Caes. BC. 3, 64, 4: le centurion de la première centurie des principes.    - cf. Liv. 25, 14, 7, primus princeps: centurion du premier manipule. [st1]2 [-] Princeps, cĭpis, m.: Princeps (nom d'homme).    - Phaedr. 5, 7, 4.
    * * *
    [st1]1 [-] princeps, cĭpis, adj. et subst. [primus + capio]: qui occupe la première place. a - le premier.    - ut quisque in fuga postremus, ita in periculo princeps erat, Cic. Verr. 5, 90: le dernier dans la fuite était aussi le premier au danger.    - Firmani principes pecuniae pollicendae fuerunt, Cic. Phil. 7, 23: les habitants de Firmum furent les premiers à promettre de l'argent.    - cf. Cic. Phil. 5, 44 ; 10, 24 ; Or. 175.    - principes sententiarum consulares, Liv. 8, 21: les anciens consuls qui votaient les premiers.    - qui princeps in agendo est, Cic. Caecil. 47: celui qui est le premier à poursuivre.    - principes belli inferendi, Caes. BG. 5, 52: les premiers à faire la guerre.    - [attribut]: omnium nationum princeps Sicilia se... applicuit, Cic. Verr. 2, 2: la Sicile est la première de toutes les nations qui se soit attachée à...    - cf. Caes. BG. 1, 12, 6 ; 1,41, 2 ; 7, 2, 1.    - avec des n. de choses exordium princeps omnium esse debet, Cic. Inv. 1, 19: l'exorde doit être en tête de tout.    - principem locum implere, Tac. An. 11, 16: occuper la première place, le trône. --- cf. Tac. An. 1, 9. b - le plus important, la tête.    - princeps Academiae, Cic. Br. 306 ; Graeciae, Cic. Ac. 2, 2: le chef de l'Académie, le principal citoyen de la Grèce.    - princeps legationis, Cic. Verr. 4, 15: le chef de l'ambassade.    - in re publica principes, Cic. Fam. 1, 9, 12: les premiers dans l'état.    - princeps juventutis, Cic. Vat. 24: l'honneur de la jeunesse [romaine]. c - qui est en tête, qui guide, dirige, conseille, etc.    - Pericles princeps consilii publici fuit, Cic. de Or. 1, 216: Périclès fut le maître de la politique [à Athènes].    - princeps Argonautarum, Cic. Tusc. 4, 32, 69: le chef des Argonautes (= Jason).    - princeps ad suscipiendam rationem horum studiorum, Cic. Arch. 1: un guide pour entreprendre cet ensemble d'études. --- cf. Cic. Lael. 26.    - princeps ad salutem, Cic. Sull. 9: un guide pour mener au salut.    - princeps ad omnia pericula, Cic. Fam. 10, 17, 2, un guide pour affronter tous les périls.    - princeps atque architectus sceleris, Cic. Clu. 22, 60: conseiller et artisan du crime.    - hujus consilii principes, Caes. BG. 2, 14: ceux qui étaient responsables de cette décision. d - [sens particuliers].    - princeps senatus, Liv. 34, 44, 4: le prince du sénat [le premier inscrit sur la liste du sénat par les censeurs ou par un des censeurs tiré au sort à cet effet; il opine le premier].    - cf. Liv. 27, 11, 9 et 12.    - princeps, à partir d'Auguste: l'empereur, le prince (Auguste, sous le nom de prince du sénat, avait concentré tout le pouvoir entre ses mains). --- Tac. An. 1, 1.    - principes juventutis à l'époque républicaine: l'élite de la jeunesse, la fleur de la noblesse. --- Liv. 2, 12, 15 ; 9, 14, 16 ; à partir d'Auguste, titre donné aux princes de la maison impériale mis à la tête des escadrons de chevaliers. --- Tac. An. 1, 3. e - [milit.] principes: soldats de première ligne au temps de la phalange, puis, dans la disposition en manipules, en seconde ligne après les hastati et devant les triarii.    - Liv. 8, 8, 6 ; 30 32, 15.    - ou princeps, Liv. 26, 6, 1: un manipule des principes.    - primi principis signum inferre in cohortem Hispanorum, Liv. 26: porter l'enseigne du premier manipule des soldats de deuxième ligne contre la cohorte des Espagnols.    - octavum principem ducere, Cic. Ep. Br. 1, 8, 2: commander le huitième manipule des principes.    - ou princeps: un centurion des principes.    - princeps prior, Caes. BC. 3, 64, 4: le centurion de la première centurie des principes.    - cf. Liv. 25, 14, 7, primus princeps: centurion du premier manipule. [st1]2 [-] Princeps, cĭpis, m.: Princeps (nom d'homme).    - Phaedr. 5, 7, 4.
    * * *
        Princeps, principis, pen. corr. communis gene. Virg. Cic. Prince, ou Princesse.
    \
        Princeps praelium inibat. Liu. Il commencoit premier le combat.
    \
        Ad omnia pericula princeps esse non recusabat. Plancus ad Ciceronem. Premier au danger.
    \
        Patria, in qua multis virtutibus et beneficiis floruit princeps. Cic. Qui estoit le plus vertueux et le plus secourable de tout son pays.
    \
        Princeps legis Agrariae, P. Rullus. Cic. Le maistre de toute l'entreprinse, L'autheur.
    \
        Princeps philosophorum et authoritate et antiquitate, Socraticus Aristippus. Cic. Le plus excellent.
    \
        Princeps atque architectus sceleris. Cic. Le principal autheur et inventeur.
    \
        Inter principes ciuitatis. Plin. iunior. Entre les plus grands de la ville.
    \
        Exercere principem, et praestare. Sueton. Faire le prince, Se monstrer prince.
    \
        Foeminae principes. Plin. Grandes dames, De grand renom.
    \
        Princeps, Adiectiuum, Primum significat. Principem locum inter grammaticos tenuit. Sueton. Le premier lieu.
    \
        Princeps mensis, Ianuarius. Colum. Le premier mois.
    \
        Patroni principes. Ci. Les principaulx advocats, et plus renommez.
    \
        Principem habuimus Pansam. Cic. Pansa a esté nostre principal aide et secours.

    Dictionarium latinogallicum > princeps

  • 7 αστάτοις

    ἄστατοι
    hastati: masc dat pl
    ἄστατος
    never standing still: masc /fem /neut dat pl
    ——————
    ἀστάτοις, ἄστατοι
    hastati: masc dat pl
    ἀστάτοις, ἄστατος
    never standing still: masc /fem /neut dat pl

    Morphologia Graeca > αστάτοις

  • 8 αστάτους

    ἄστατοι
    hastati: masc acc pl
    ἄστατος
    never standing still: masc /fem acc pl
    ——————
    ἀστάτους, ἄστατοι
    hastati: masc acc pl
    ἀστάτους, ἄστατος
    never standing still: masc /fem acc pl

    Morphologia Graeca > αστάτους

  • 9 αστάτων

    ἄστατοι
    hastati: masc gen pl
    ἄστατος
    never standing still: masc /fem /neut gen pl
    ——————
    ἀστάτων, ἄστατοι
    hastati: masc gen pl
    ἀστάτων, ἄστατος
    never standing still: masc /fem /neut gen pl

    Morphologia Graeca > αστάτων

  • 10 triarii

    triāriī, iōrum, m. (tres), die Triarier, die ältesten u. erprobtesten Soldaten der röm. Legionen, die im Treffen das dritte Glied (als Reserve) ausmachten, hinter den hastati u. principes knieten, während diese kämpften, aber, wenn die hastati u. principes in Not waren, aufstanden u. fochten, Liv. 8, 8, 8 sqq. u.a.: Quid si militare nolis nisi imperator aut tribunus? etiam si alii primam frontem tenebunt, te sors inter triarios posuerit (dich ins dritte Glied gestellt hat), inde voce, adhortatione, exemplo, animo milita, Sen. de tranqu. anim. 4, 5. – Sing., triarius prior (der erste Triarier) centum homines gubernabat, Veget. mil. 2, 8. p. 43, 3 L2. – Sprichw., res ad triarios rediit, nun müssen die Triarier fechten = die Sache ist aufs Äußerste gekommen, so daß man die letzten Mittel anwenden muß, s. Liv. 8, 8, 11.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > triarii

  • 11 antepilani

    1) антепиланы, солдаты (hastati и principes), занимавшие в строю место ante pilanos, т. е. впереди триариев, вооруженных pilum L
    2) Amm = antesignani 1.

    Латинско-русский словарь > antepilani

  • 12 hastatus

    I hastātus, a, um [ hasta 2. ]
    вооружённый копьём (prima acies T; ordo L)
    II hastātus, ī m.
    копьеносец, копейщик, гастат QC
    hastati L etc.легионеры первой линии (составлявшие 10 манипулов, т. е. одну треть легиона)
    primus hastatus (sc. ordo) C, Csпервый манипул или (sc. centurio) Veg центурион первого манипула
    alicui sextum ordinem hastatum assignare L — возложить на кого-л. командование шестым манипулом гастатов

    Латинско-русский словарь > hastatus

  • 13 manipulus

    ī m. [ manus + *. pleo ]
    1) горсть, пучок, сноп (feni Sen; felĭcum V; manipulos vincire Col)
    2) манипул, отряд солдат = 1/30 легиона =1/3 когорты = 2 центуриям (60 человек у triarii, 120 — у velites, hastati и principes) Cs, O, Ap, Sil etc.
    3) шутл. шайка (m. furum Pl)
    4) pl. CA = halteres

    Латинско-русский словарь > manipulus

  • 14 princeps

    I prīnceps, cipis adj. [ primus + capio ]
    1) первый (Hannĭbal p. in proelium ibat L)
    2) главный, лучший (p. amicorum C); крупнейший, значительнейший ( principes philosophi Nep); основной ( principem locum tenere C); виднейший (civis C; Juno dearum p. O)
    p. ad aliquid C, L — особенно пригодный для чего-л.
    3) знатный (Sophocles principe loco genitus PM)
    II prīnceps, cipis m., f. [ primus + capio ]
    1) глава ( Stoicorum C); руководитель ( legationis L); предводитель ( equitatūs QC); вожак, главарь ( conjurationis C)
    p. senatūs Lстарший из сенаторов (имя которого ставилось первым в списке и который при голосовании первым приглашался высказаться)
    p. juventutis C, T — первый в списке всадников, в императорск. эпоху сын императора, наследник престола
    2) вдохновитель ( ad suscipiendum aliquid C); творец (consilii Cs, C); подстрекатель, виновник ( belli inferendi Cs); зачинщик (sceleris C, Cs, Nep)
    p. nobilitatis alicujus L — чей-л. родоначальник
    4) повелитель, властелин, владыка (Roma p. urbium H); принцепс, государь, император
    5) pl. принципы, вначале солдаты первого, впоследствии тяжеловооружённые бойцы второго боевого строя ( между hastati и triarii L)
    6) манипул принципов (signum primi principis L; octavum principem ducere C)

    Латинско-русский словарь > princeps

  • 15 triarii

    triāriī, ōrum m. [ tres ]
    триарии (самые опытные солдаты в римск. легионе, которые ставились в третьем ряду, после hastāti и principes, в качестве резерва) Vr, L, Sen

    Латинско-русский словарь > triarii

  • 16 antepilanus

    ante-pīlānus, ī, m., I) als milit. t.t., a) antepilani = die Hastati u. Principes, die in der röm. Schlachtordnung vor den mit dem Pilum bewaffneten Triariern standen, Liv. 8, 8, 7. – b) = antesignani (w.s.), Amm. 16, 12, 20. – II) übtr., der Vorkämpfer bei Schandtaten, cum Maximino velut antepilano suo contendens, Amm. 28, 1, 46.

    lateinisch-deutsches > antepilanus

  • 17 concurro

    con-curro, currī ( selten cucurrī), cursum, ere, zusammenlaufen, zusammenrennen, I) von allen Seiten herbei- od. hineilen, eilig zusammenkommen, eilig sich einstellen (im Passiv unpers. concurritur, concursum est u. dgl.), a) v. Pers., Fahrzeugen, Geschossen u. dgl., concurrite, concurrite, cives! Val. Max.: tantus in curia clamor factus est, ut populus concurreret, Cic.: im Bilde, verba confestim concurrunt, Cic. – undique ex agris, Nep.: undique ab navibus (v. Booten), Liv.: ex omnibus locis, Liv.: ex proximis castellis eo concursum est, Caes. – alci obviam, von allen Seiten entgegeneilen, Ter.: ad curiam, Cic.: ad arma, unters Gewehr treten, Caes. (und unpers., concurritur ad arma, Caes.): ad hos (druides) disciplinae causā, Caes.: in Capitolium, Suet: in muros, Val. Max.: tela in eosdem concurrentia, Curt. – de contione domum tuam, Cic.: ad spectaculum in portum, Liv.: ad alqm audiendum, Suet.: ad Perdiccam opprimendum, Nep.: ad me restituendum Romam, Cic.: m. Infin., undique concurrunt arcem defendere cives, Claud. gigant. 50: m. 1. Supin., unde hospites atque amici gratulatum Romam concurrerint, Cic. Mur. 89. – im weitern Sinne = wohin seine Zuflucht nehmen, ad Leonidam, Iustin.: nullae vires, nulla sedes, quo concurrant, qui rem publicam defendere velint, Cic. – b) (als mediz. t. t.) v. flüssigen Stoffen, wohinzusammenfließen, wo sich ansammeln, -sich anhäufen, concurrens eo materia, Cels.: si in stomachum quaedam biliosa concurrunt, Cels.

    II) von zwei od. mehreren Seiten zusammentreffen, 1) sich zugleich einfindend (einstellend), sich vereinigend, a) v. Pers.: ubi legati concurrerent, certo tempore utrimque dimissi, ibi termini statuerentur, Mela 1. § 38. – b) v. lebl. Konkr.: si ossa forte recte concurrerint, wenn die Bruchenden zufällig richtig aufeinander passen, Cels. – concurrunt labra, gehen (unwillkürlich) zusammen, schließen sich (unwillkürlich) bei dem, der reden will, der aber vor Furcht oder Scham die Lippen nicht auseinander bringen kann, Sen. ep. 11, 2: u. so os coit atque concurrit, Quint. 10, 7, 8. – quia si ita diceretur, obscenius concurrerent litterae ( nämlich cum nobis wie cunno bis klingen würde), Cic.: ut neve aspere (verba) concurrerent neve vastius diducantur, Cic. – actor in scaena cum stetit, concurrit dextera laevae, vereinigt sich die R. mit der L. (zum Beifallklatschen), Hor. – est quibus Eleae concurrit palma quadrigae, mit denen am Rennziele zusammentrifft = denen zuteil wird, Prop. 3, 9, 17. – c) v. Abstr., zusammentreffen, zusammenfallen, zugleich (zu einer Zeit) stattfinden, -eintreten (s. Spengel Ter. Andr. 511), tot concurrunt veri similia, Ter.: multa concurrunt simul, quî coniecturam hanc nunc facio, Ter.: quae ut concurrant omnia, optabile est, Cic.: nisi ista casu nonnumquam, forte temere concurrerent, Cic. – als t. t. der Geschäftsspr., ut non concurrerent nomina (die gegenseitigen Zahlungen), Cic. – als mediz. t. t., accessiones (febrium) modo singulae singulis diebus fiunt, modo binae pluresve concurrunt, Cels.

    2) prägn., zusammenrennen, hart zusammentreffen, aufeinanderrennen od. -stoßen, zusammenstoßen, a) übh.: α) v. Konkr.: ne prorae concurrerent, Liv.: itaque ancoras, ne inter se concurrerent naves, iecere, Liv.: inter se atomi fortuito concurrentes, Augustin.: concurrentes rami, Curt.: contra Thracium Bosporum duae parvae (insulae) parvoque distantes spatio et aliquando creditae dictaeque concurrere et Cyaneae vocantur et Symplegades, Mela. – β) v. Abstr.: inter se c., miteinander kollidieren, in Konflikt geraten, Quint. 12, 2, 15. – u. (als jurist. t. t.) v. Pers., mit jmd. bei Rechtsansprüchen konkurrieren, alci, ICt.: alci in hereditatem, in pignus, ICt. – b) feindlich aufeinander rennen, zum Kampfe od. im Kampfe zusammentreffen, zusammenstoßen, u. mit bloßer Berücksichtigung des Angreifenden = anrennen, anstürmen, attackieren (im Passiv unpers. concurritur, concursum, concurrendum est), sine mora concurrit, Galba b. Cic.: cum pedes concurrit, Liv.: hoc spectaculo classis Sicula et Rhodia concurrerunt, Suet.: omnia ventorum concurrere proelia vidi, Verg.: priusquam concurreretur, Liv.: nobis incompositis erat concurrendum, Liv. – utrimque magno clamore concurritur, Sall.: c. maximo clamore cum infestis signis, Sall. – c. infestis cuspidibus, Liv.: infestis pilis, Liv.: ferro, Ov.: rostris (v. Schiffen), Liv. – mutuis vulneribus (v. zweien), Sen. suas. 7, 14. – ex insidiis, aus dem Hinterhalte hervoreilen u. mit dem Feinde anbinden, Liv.: priusquam concurrerent acies, Caes.: c. acie, Vell.: cum Arunte in acie, Val. Max.: cum acie legionum rectā fronte, Liv.: mutuis ictibus cum alqo, Vell.: concurrunt hastati cum hastatis, concurrit centurio cum centurione, Liv. – concurrunt equites inter se, Caes.: quae (naves) primae agminis concurrerant inter se, Liv: c. rudibus inter se in modum iustae pugnae, Liv.: rostris inter se (v. Vögeln), Curt. – m. Dat., c. civis civi, Varr.: c. equitibus impigre, Liv. 24, 15, 7 W. et H. (Madvig occurrissent): comminus hosti, Ov.: credas montes concurrere montibus, Verg. – m. adversus alqm, Liv. 35, 1, 6: contra alqm, Auct. b. Afr. 6, 2: in alqm, Sall. Iug. 97, 4 u. (v. Meereswogen) Iustin. 4, 1, 10. – dah. übtr., concurrentis belli minae, des anstürmenden (d.i. hereinbrechenden) Kr., Tac. hist. 4, 22 in.

    lateinisch-deutsches > concurro

  • 18 hastatus

    hastātus, a, um (hasta), mit einem Wurfspieße versehen, -bewaffnet, I) adi.: acies, Tac.: Bellona, Sil. – II) subst. hastātī, ōrum, m., A) mit Speeren Bewaffnete, Speerträger, Curt. 3, 3 [8], 20. – B) insbes., die Hastaten der röm. Legion, die im Treffen das erste Glied bildeten u. aus zehn Kompanien bestanden, Liv. u.a. – dah.: a) primus hastatus (sc. ordo), die erste Kompanie der Hastaten, Cic., Caes. u.a.: so auch secundus h., Liv.: u. vollst. decumus ordo hastatus, Liv. – b) primus (secundus) hastatus (sc. centurio), der Hauptmann der ersten (zweiten) Kompanie der Hastaten, Veget. mil. 2, 8: centurio hastatus primus leg. IIII., Corp. inscr. Lat. 2, 1681: adstato (so!) et principi et primipilo leg. VII. gem., ibid. 11, 5215.

    lateinisch-deutsches > hastatus

  • 19 manipulus

    manipulus (bei Dichtern auch synkop. maniplus), ī, m. (manus u. *pleo), eine Handvoll, I) eig.: A) ein Bund od. Bündel, feni, Sen.: filicum manipli, Verg.: de his (herbis) manipulos fieri ac vehi ad villam, Varro: manipulos vincire, Colum. – B) manipuli = ἁλτηρες, die Hanteln od. Wuchtkolben unserer Turnplätze, Cael. Aur. de morb. chron. 5, 2, 38. Vgl. halteres. – II) übtr., eine Anzahl Fußsoldaten (bei den velites, hastati u. principes 120, bei den triarii 60 Mann), Manipel, Kompagnie (deren 3 eine Kohorte bildeten), so genannt nach dem Bündel Heu, das zu Romulus' Zeit statt der Fahne vorgetragen wurde (s. Ov. fast. 3, 117 sq.), Caes. u.a.: von Reitern, Sil. u. Apul.: scherzh. übtr., von Dieben, m. furum, Ter. eun. 776. – / Plur. heterogen manipula, Spart. Hadr. 10, 2.

    lateinisch-deutsches > manipulus

  • 20 ordo

    ōrdo, inis, m. (ordior), I) die Reihe, Ordnung, A) im allg.: olivarum, Cic.: duplex dentium, Val. Max. u. Plin.: longus vehiculorum, Sen.: longus funebrium pomparum, Ps. Quint. decl.: arbuscula in ordinem ponere, Varro: vites ordine ponere, Verg.: arbores serere in ordines, Varro. – ordine, α) der Reihe nach, Punkt für Punkt, bis ins einzelne, Komik. u. Cic. β) ordnungsmäßig, wie sich's gebührt, gehörig, Plaut. u. Cic. (s. Wagner Ter. heaut. 706. Lorenz Plaut. Pseud. 655): verb. recte et (od. atque) ordine, Sall. u. Liv. – ex ordine, α) nach der Reihe u. Ordnung, Ter. u. Cic. β) in einem weg, Verg. γ) sofort, sogleich, Verg. – in ordinem, Cic., od. in ordine, Verg., nach der Reihe, -Ordnung: nullo ordine, ohne Ordnung, ungeordnet, nicht in Reih u. Glied gestellt, Caes. – extra ordinem, α) außer der Reihe u. Ordnung, außerordentlich, alci provinciam decernere, Cic.: provincia data est, Suet. β) außerordentlich, ungemein, Cic. γ) außerordentlich, zufälligerweise, Quint. δ) wider alle Ordnung, -Gewohnheit, -Sitte, Cic. – ordine se vocante, als ihn die Reihe traf, Macr. sat. 2, 2, 12. – B) insbes.: 1) die Reihe Bänke od. Sitze, v. Ruderbänken, Verg. u. Plin.: in quattuordecim ordinibus sedēre, auf den vierzehn Reihen Bänken sitzen, Ritter sein (denn ihre Sitze im Theater hießen quattuordecim ordines), Cic. – 2) als milit. t. t. = Glied, Reih und Glied, ordines explicare (ausbreiten), Liv.: ordine egredi, aus R. u. Gl. treten, Sall.: u. so excedere ordinem agminis, Liv.: ordinem u. ordines commutare, die Front verändern, Sall.: servare ordinem, Liv., ordines, Caes.: observare ordines, Sall.: ordines restituere, Sall.: ordines turbare, Liv.: Romanorum ordines conturbare, Sall.: ordines perrumpere, Liv.: ordines pugnantium dissipare, Liv. – u. ein Glied, Zug, eine Zenturie, Kompanie, ordinem ducere, eine Kompanie befehligen, Zenturio (Hauptmann) sein, Caes. u.a.: honestum ordinem in Algido ducere, Zenturio von höherem Range sein, ein höheres Kommando haben, Liv. – alqm in ordinem cogere, s. cōgono. II, 2, a (Bd. 1. S. 1248): meton.: a) die Zenturionenstelle, Hauptmannsstelle, Caes. u. Liv. – b) der Hauptmann selbst, ordines primi, Hauptleute von den ersten Kompanien (der hastati, principes und triarii, die in zehn solche ordines oder centuriae eingeteilt gewesen zu sein scheinen: also ordo = der dreißigste od. sechzigste Teil einer Legion), Caes. u. Liv. – 3) der Stand, a) die Klasse der Bürger (in Rom Senatoren-, Ritter- u. Plebejerstand), ordo amplissimus od. senatorius, der Senatorenstand, Cic.: so auch hic ordo, Senat, Kollegium (des Senates), Cic. Cat. 1, 20: in Kolonien u. Munizipien, ordo Mutinensis, Tac.: ferner ordo equester, Ritterstand, Cic.: ordo pedester, die Klasse der Bürger, die zu Fuß dienen, Liv. – b) übh., der Stand, die Klasse, Abteilung, publicanorum, libertinorum, scribarum, Cic.: sacerdotum od. sacerdotalis, Eccl.: matronarum, Val. Max.: homo mei loci atque ordinis, von meinem Range u. Stande, Ter. – u. der Rang, die Stellung, mearum rerum ordo, die meinen Vermögensverhältnissen angemessene St., Plaut: scis ordine ut aequomst tractare homines, jeden nach seiner Stellung u. Lage, Plaut.: illa (luxuriae spolia) per ordinem (nach der Rangordnung) expandere (Ggstz. in unum acervum dare), Sen. – II) die Ordnung, Reihenfolge, gehörige Aufeinanderfolge, ordentliche Einrichtung, -Beschaffenheit, A) eig.: rerum, Cic.: ordo annalium, die R. der Begebenheiten in den Annalen, Cic.: vicissitudines rerum atque ordines, Wechsel u. Aufeinanderfolge in der Natur, Cic.: cetera nomina in ordinem referre, in ihrer O. eintragen, Cic.: in ordinem se referre, wieder in Ordnung kommen, Cic.: res in ordinem adducere, in Ordnung bringen, Cic.: in ordinem redigere, s. redigono. II, B, a: servare ordinem in sententiis rogandis, Cic.: servare hunc ordinem laboris quietisque, Liv.: ordinem conservare od. tenere, Cic.: ordinem sequi, Cic.: ordinem immutare, Cic.: explicare ordines temporum, die Begebenheiten chronologisch ordnen, Cic. – B) übtr.: 1) die Verfassung, der Zustand, Plaut. trin. 451. – 2) die Verordnung, Einrichtung, magni numinis, Manil. 1, 531.

    lateinisch-deutsches > ordo

См. также в других словарях:

  • hastaţi — HASTÁŢI s.m. pl. Numele soldaţilor veterani, înarmaţi cu lance, care formau prima linie dintr o legiune romană. – Din lat. hastati. Trimis de tavilis, 13.09.2007. Sursa: DEX 98  HASTÁŢI s.m.pl. (Ant.) Nume dat soldaţilor veterani înarmaţi cu… …   Dicționar Român

  • Hastati — (Singular: Hastatus ) were a class of infantry in the armies of the early Roman Republic who originally fought as spearmen, and later as swordsmen. They were originally some of the poorest men in the legion, and could afford only modest equipment …   Wikipedia

  • HASTATI — dicebantur in exercitu Rom. primi ordinis milites, qui armaturam Romanam ferebant. Erat autem illa primum scutum, dein cum scuto ensis pendens ad dextrum femur, Hispaniensis dictus, anceps, mucrone eximio: ad haec veruta duo galeaqueve aenea et… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Hastāti — (lat.), in der röm. Legion vor der Zeit des Marius der Teil des Fußvolkes, der im Kampf das erste Treffen bildete und nach der ursprünglichen Hauptwaffe, der Hasta (s. d.), benannt war; später Titel für die Centurionen der beiden letzten… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Hastati — Hastāti (lat.), ein Teil der schweren röm. Infanterie, das erste Treffen der Schlachtordnung bildend …   Kleines Konversations-Lexikon

  • hastati — ● hastati Mot latin (pluriel de hastatus) désignant les légionnaires romains armés du pilum (lourd javelot) et combattant au premier rang avec les principes …   Encyclopédie Universelle

  • Hastati — Die Hastati waren ein Truppenteil der schweren Infanterie während des römischen Reiches. Inhaltsverzeichnis 1 Ursprünge 2 Frühe Republik 3 Späte Republik und Kaiserzeit 4 …   Deutsch Wikipedia

  • Hastati — Les hastati (sing. hastatus) sont une unité militaire de la Rome antique, composée d hommes jeunes, bien entraînés et extrêmement efficaces. Ils forment la première ligne de l unité tactique, appelé le triplex acies , de la légion républicaine,… …   Wikipédia en Français

  • Hastati — Recibían este nombre las tropas de la segunda línea de la legión. Equipados con armadura ligera y el fácilmente reconocible escudo romano (scutum) de la época. A una orden, golpeaban los escudos con las jabalinas, comenzaban a desplazarse al… …   Enciclopedia Universal

  • Гастаты — (Hastati) один из 4 х родов пехоты римских легионов, отличавшихся по старшинству сроков службы и степени годности к военному делу. Г. составляли линейную пехоту, и в них зачисляли людей среднего возраста, из числа которых в принципы выбирались… …   Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона

  • ГАСТАТЫ —    • Hastāti,          см. Legio, Легион …   Реальный словарь классических древностей

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»