grímr

* * *

(-da, -dr), v.

1) to make to slam, clash, with dat.;

skella aptr hurðu, to slam the door;

skella lófum saman, to clap the hands;

skella hrömmum yfir, to clutch;

skella e-u niðr, to throw down with a clash;

2) to strike, smite;

þær skelldu skip mitt, they shattered my ship;

skella af honum höndina, to cut off his hand;

skella fót undan, to smite off the foot;

3) skella á e-n, to scold one;

4) skella upp ok hlæja, to burst out laughing (Grímr skelldi upp ok hló).

f. rattle (for scaring horses).

* * *

d, causal of skjalla (q. v.), to make to slam, clash; skelldu skip mitt er ek skorðat hafðak, knocked my ship, Hbl., Sturl. i. 177; hann skelldi þeim saman, beat them together, Landn. 84; s. sverði í skeiðin, Eg. 304; s. aptr hurðu, to slam the door, Fb. i. 258, Fms. viii. 341: to smack, s. á lærin, to smack the thigh with the palm; skella lófum, to clap with the hands, Merl.; s. hrömmum yfir, to clutch, Ld. 52; spor svá stór sem keralds botni væri niðr skellt, footprints as great as if the bottom of a cask had been thrown down, Grett. 111.

2. with prepp., skella af, to strike clean off; hann skellir af honum höndina, Al. 40; s. fót undan, Am. 48; skálmin hljóp inn í bergit svá at skellisk við heptið, Fas. i. 56: skella upp, or s. upp yfir sik (skelli-hlátr), to burst out into roaring laughter, Dropl. 31, Sturl. ii. 136, Fms. iii. 113; hón skelldi upp yfir sik ok hló, Grett. 148: skella á e-n (Dan. skælde paa een), to scold one; var þá skellt á Þorstein, at honum hefði ílla tekizk, Orkn. 264; þeir er opt á mik skella, Bs. i. 667 (in a verse): rass-skella, to flog behind, punish children.

* * *

u, f. [speldi], a flake or slice; hér er skjöldr er ek vil gefa þér—Ærnar á Grímr fóstri minn flagspildur, Ísl. ii. 32; spilda af ísi, a flake of ice.

(pl. spjarrar), f. swathing-band, leg-band.

* * *

f., only in pl. spjarrar, mod. spjarir:—swathing-bands, used instead of hose or stockings; Auðr kona þín er í brókum ok vafit spjörrum mjök í skúa niðr, A. thy wife dresses in breeks (like a man), winding swathes round her legs almost down to the shoes, Ld. 136; hvítar brækr ok vafit at neðan spjörrum, því var hann vaf-spjarra Grímr kallaðr, swathing the legs (instead of stockings), for which he was called ‘swaddle-leg’ Gullþ. 14.

2. mod. a rag, tatter; þat sem áðr er slitið ok at spjörum orðit, Fas. iii. 7: the phrase, spyrja e-n ór spjörunum, to examine one without his hose on, i. e. to strip and examine him closely, Snót: in mod. usage also sing., hann á ekki eina spjör, not a scrap of clothing on his back.

* * *

(spring; sprakk, sprungum; sprunginn), v.

1) to spring, bound;

2) to spirt out, issue forth (sprakk blóð bæði af nösum hennar ok munni);

3) to burst, split, break (hornit sprakk í sundr í miðju); sprotinn kom í andlitit ok sprakk fyrir, the switch came on his face, and the skin was broken;

4) to die from over-exertion, grief, etc.; s. af harmi, to break one’s heart; ef þú hefðir eigi mat, nema á hræum spryngir, if thou couldst get no food save by overgorging upon corpses.

* * *

pres. spring; part. sprakk (Early Dan. sprank), sprakkt (sprakst), sprakk, pl. sprungu; subj. spryngi; imperat. spring; part. sprunginn: [common to all Teut. languages]:—prop. to spring, leap, bound; this sense, however, is obsolete in the Icel. and only found in poets; hefðir egi mat nema á hræjum spryngir, unless thou springest on carrion, as a beast of prey, Hkv. 2. 31.

II. to burst, split; steinar springa, Blas. 47; horuit sprakk í miðju, Eg. 212; kýlinu því er ek hugða fyrir löngu mynði s., Fms. vii. 121; sprakk fótrinn í nátt, of a boil, Hrafn. 15; eggið sprakk, the egg burst; rak hann niðr annat knó á arinhellu svá at sprakk mjök, Bs. i. 680; sprotinn kom á andlitið ok sprakk fyrir, struck him in the face so that the skin was grazed, Nj. 16; kom hamarinn í höfuð Þorvarði ok sprakk mjök fyrir en haussinn rifnaði, Sturl. ii. 38; ok springr fyrir undir, svá var höggit mikit, Fms. xi. 133; bold hans bólgnaði ok sprungu á sár, Mar.

2. to die from over-exertion, grief, or the like, Bs. i. 631; sumir sprungu með öllu ok dó úsárir, Fms. vi. 421; ok vóru þá sprungnir báðir, Eb. 178; eykirnir sprungu, Fms. x. 203, Gísl. 15, Karl. 310; annat mun þér verða enn þú springir af torfkasti, Sturl. iii. 225; Grímr var sprunginn af róðrinum, Fas. ii. 355; s. af harmi, Sæm. 158, Gkv. 1. 2; at hón hafi sprungit af stríði, Ld. 230; sprakk hón af harmi ok dó, Edda 38.

* * *

(-s, -ar), m.

1) stone, boulder, rock (s. einn mikill);

2) precious stone (bitullinn var settr steinum);

3) calculus or stone in the bladder;

4) paint (skip teint bæði hvítum steini ok rauðum);

5) stone building, cloister, cell; setjast (or ganga) í stein, to become a hermit.

* * *

m. [a word common to all Teut. languages], a stone, N. G. L. i. 65; meistari á stein, Barl. 167; steinn einn mikill, Fms. viii. 8, passim: a boulder, rock, stein at lýja járn við. Eg. 141: allit., stokkar eða steinar, Grág. ii. 132, Fb. ii. 102; gengr mark fyrir neðan ór steinum þeim er heita Klofningar, D. I. i. 471; dyrnar á steininum lukusk, Fas i. 514: of a gem (gim-steinn), Js. 78, Þkv. 16, 19, Ó. H. 30; settr steinum, Eg. 698; altaris-steinn, Vm. 37; leiðar-s., sólar-s., a loadstone: stones used for warming rooms, ok hófðu hvárki á því kveldi ljós né steina, Eb. 276; cp. mjólk var heit ok vóru á steinar, Lv. 70: dragging stones as a punishment, see Sól. (draga dreyrga steina); draga stein ok vera útlægr, N. G. L. iii. 16, 210. but it is of foreign origin.

2. metaph. phrases; verða milli steins ok sleggju, between the ‘stone and the sledge-hammer’ (stones being used for anvils). Fas. i. 34; taka stein, or kasta steini um megn sér, to throw too heavy a stone for one’s strength, to break down, Fær. 58, Eg. 473; þykkir ekki ór steini hefja (see hefja), Gísl. 54; ljósta e-n íllum steini, to hit with an evil stone, hit hard, Glúm, (see the verse); steins hljóð, stone-silence, dead silence.

II. spec, usages, a cell for an anchoret, Fms. x. 373; setjask í stein, Nj. 268, Grett. 162, Trist.; gefa sik í stein, Játv. ch. 8; sitja í helgum steini.

III. medic. stone, gravel, in the bladder, Pr. 472, Bs. i. 123, 644.

IV. pr. names; Steini, Steinarr, Steinn, Stein-björn, Stein-finnr, Stein-grímr, Stein-kell ( the stone-font for sacrifices), Stein-ólfr, Stein-móðr, Stein-röðr, Stein-þórr: of women, Stein-unn, Stein-vör: and in the latter part, Hall-steinn, Þór-steinn, Vé-steinn ( the Holy stone for sacrifices), Her-steinn, Há-steinn, Ey-steinn, Út-steinn, Inn-steinn, etc., Landn.: and in local names, Steinar, etc.; Dverga-steinn.

B. COMPDS, of stone: stein-altari, a stone-altar, Stj.; stein-bogi, q. v.; stein-borg, a stone-castle, Fms. x. 154; stein-garðr, a stone-wall, Str. 6; stein-dyrr, stone-doors, Vsp.; stein-gólf, a stone-floor, Stj., Fms. vi. 440; stein-hjarta, a heart of stone, Mar.; stein-hurð, a stone-hurdle, Fas. iii. 213; stein-hús, a stone-house, Fms. x. 154, v. l.; stein-höll, a stone-hall, 153, Nj. 6 (where it is an anachronism), Hkr. iii. 62; stein-kastali, a stone-castle, Sks. 423, Orkn. 318; stein-ker, a stone-vessel, Stj. 268; stein-ketill, a stone-kettle, Ó. H. 223; stein-kirkja, a stone-church, Fms. vi. 440, ix. 535, x. 409 (11th and 12th centuries), Bs. i. 32 (Kristni S. fine); stein-kjallari, a stone-cellar, B. K. 103; stein-knífr, a stone-knife, Stj. 117, 261; stein-topt, a stone-floor, Str. 70; stein-musteri, a stone-minster, Fms. vii. 100, Orkn. 258; stein-múrr, a stone-wall, Fms. ix. 434, x. 153; stein-nökkvi, a stone-boat, Fas. ii. 231, Bárð. 164 (of a giant in a tale); stein-ofn, a stone-oven, Bs. i. 830 (Laur. S.); stein-ráfr, a stone-roof, Mar.; stein-sker, a rock, Fms. viii. 367, v. l.; stein-smiði, stone work, stone implements, Íb. ch. 6; stein-spjald, a stone-tablet, Sks. 671, Ám. 46; stein-stólpi, a stone-pillar, Fms. i. 137; stein-súla, id., 655 xxviii. 1; stein-tabula, a stone-tablet, Stj. 311; stein-veggr, a stone-wall, Fms. vii. 64; stein-virki, id., Sks. 415; stein-þildr, stone-wainscotted, Str. 75; stein-þró, q. v.; stein-ör, a stone-arrow, Fas. ii. 260.

(pl. -ir), f.

1) a certain length of time, a while;

var s. til dags, it was a while before daybreak;

er á leið stundina, in the course of time, after a while;

þat var s. ein, it was but a short time;

er stundir líða (fram), as time goes on;

dvelja af stundir, to kill the time;

lítil er líðandi stund, brief is the fleeting hour;

2) adverbial phrases;

af stundu, ere long, soon;

af annarri stundu, ‘the next while’, ere long;

á lítilli stundu, in a little while;

fyrir stundu, a while ago;

langri stundu fyrr, a long while before;

um s., for a while;

litla (skamma) s., for a short while;

allar stundir, always;

alla s., all the time;

s. af s., s. frá s., little by little, by degrees;

stundum (dat.), at times, sometimes

3) little distance, a little way, a bit (hann stóð s. frá dyrunum);

4) hour;

tvær stundir dags, two hours;

5) pains, exertion;

leggja s. á e-t, to take pains about a thing.

n. dust (gneri hann of andlit honum moldar stundinu).

* * *

f., dat. stundu, pl. stundir, with neg. suff. stund-gi, q. v.; [A. S. stund; Old Engl. stound; Dan. stund; Germ. stunde]:—a certain length of time, a while, hour, of a longer or shorter time according to the context, mostly of a short time; en er at þeirri stundu kom at hón mundi barn ala, Fms. i. 14; var stund til dags, it was a while before daybreak, Ld. 44; stund var í milli ( a good while) er þeir sá framstafninn ok inn eptri kom fram, Fms. ii. 304; langa stund eðr skamma, for a long while or a short, Grág. i. 155; langri stundu fyrr, long ere, Fms. ix. 450; litla stund, a little while, for a short time, MS. 623. 32, Bs. i. 42, Eg. 160; jafnlanga stund sem áðr var tínt, Grág. i. 406; er á stundina líðr, er á leið stundina, in the course of time, after a while, Fms. x. 392, 404; jarl mælti er stund leið, after a while, Fær. 93; þat var allt á einni stundu, er … ok, that was all at the same moment, Bs. i. 339; var ok stundin eigi löng, it was but a short time, Fms. iv. 361; þat var stund ein, but a short time, 623. 32; allar stundir, always, Fms, i. 219, xi. 76; nú líða stundir, the the time passes on, Fær. 23; er stundir líða, as time goes on, in course of time, Nj. 54; vera þar þeim stundum sem hann vildi, whenever he liked, Ísl. ii. 205; stundu eptir Jól, a while after Yule, Fms. ix. 33; stundu síðarr enn Skalla-Grímr hafði út komit, Eg. 137;. alla stund, the whole time, all the time, Fær. 123; á þeirri stundu, er …, during the time, that…, in the meantime. Fms. xi. 360, K. Þ. K. 33 new Ed.; á þessi stundu, Eg. 424; fyrir stundar sakir, in respect of time, Gþl. 31; but um stundar sakir, but for a while; dvelja af stundir, to kill the time, Band. 23 new Ed.; hann gáði eigi stundanna, Fms. v. 195: savings, opt verðr lítil stand at seinum, Líkn.; lítil er líðandi stund, brief is the fleeting hour, Hkr. i. 154; hvat bíðr sinnar stundar, Grett. 168 new Ed.: allit., staðr ok stund, place and time.

2. adverbial phrases; af stundu, ere long, soon, Íb. 12; fundusk þeir af stundu, Sighvat; munu þeir margir hans úvinir af stundu, er …, Ld. 146, Fms. vii. 159, xi. 357; af annarri stundu, ‘the next while,’ ere long, Band. 27 new Ed.; fyrir stundu, a while ago, Ölk.; um stund, for a while, Fb. i. 170, Ísl. ii. 260; nú um stund, now for a while, Grág. i. 317: stundum (dat.), [cp. A. S. stundum], at times, sometimes, Ld. 256, Fms. i. 14; optliga allar saman en stundum ( but now and then) sér hverir, 52; stundum … stundum, sometimes … sometimes, Sks. 96; gaus upp eldrinn stundum en stundum sloknaði, alternately, Nj. 204.

3. in a local sense, a certain little distance, a little way, a bit; hann stóð stund frá dyrunum, Bs. i. 660; hann hafði tjaldat upp frá stund þá; stund þá, a bit, Fms. xi. 85; jarðhús-munna er stund þá var brott frá bænum, Fær. 169; þar í brekkunni stund frá þeim, Rd. 316; stund er til stokksins önnur til steinsins, Hbl., cp. Germ. stunde.

4. gen. stundar, stundar hríð, a good while, Hkr. i. 150: very, quite, with an adjective, stundar fast, Grett. 84 new Ed.; stundar-hart, Fms. iv. 153; stundar hátt, vi. 303, Eg. 408; stundar mikill, Þorf. Karl. 426; öx stundar mikil, Fbr. 12; stundar heilráðr, Eb. 54.

II. an hour, adding ‘dags’ (cp. Lat. hora diei); í dægri era stundir tólf, Rb. 6; önnur, þriðja stund dags, Mar., Fms. iii. 57; eina stund dags, 623. 29; tvær stundir dags, two hours, Fms. x. 218; of þrjár stundir dags, 623. 14.

III. metaph. care, pains, exertion; leggja stund á e-t, to take pains, Ísl. ii. 341; leggja hér mikla stund á, to make great exertion, Boll. 354; leggja mesta stund á, Nj. 31; leggja minni (litla, önga) stund á, Ísl. ii. 347.

COMPDS: stundarél, stundarhríð, stundaklukka, stundarstefna, stundatal, stundarvegr, stundarþögn.

1) a sweeping movement;

2) sudden loss (frændum Hrafns þótti mikill s., er hann fór í brott);

3) a brief glimpse of a person; a fleeting, evanescent appearance (Ólafr vaknaði ok þóttist sjá svip konunnar);

4) look, countenance (þik hefi ek sét honum líkastan at svip).

* * *

m., pl. svipir, a swoop; svipr einn var þat, it was a sudden swoop, but a moment, Hkv.; sverða svipr, a swoop of swords, Fms. vi. (in a verse): a moment, í þann svipinn, í þessum svip = svipan, q. v.; sitt í hvern svipinn, one moment this, another that.

2. a sudden loss; at þeim þykki heldr svipr í at missa mín, Fms. vi. 222; mér þykkir næsta s. at brautför ykkarri, ii. 102; frændum Hrafns þótti mikill s. er hann fór í brott, Ísl. ii. 101; Friggjar þótti svipr at syni, Mkv.

II. metaph. a glimpse of a person, a fleeting, evanescent appearance; við þetta vaknaði Grímr, ok þóttisk sjá svip mannsins, G. awoke and thought be saw the shadow of a man, Fms. iii. 57; Ólafr vaknaði ok þóttisk sjá svip konunnar, Ld. 122; en er konungr vaknaði, þóttisk hann sjá svip mannsins er braut gékk, Ó. H. 196; þóttusk þeir sjá svip manns niðr við ána, Fs. 73; hann hefir af svip af göngu mannsins, ok mælti, at hann þóttisk þar kenna Eyjólf, Bs. i. 531; Þorbjörn hafði svip af konunni, ok lét eigi sjá sik, Grett. 121; þóttisk Kolbeinn sjá svipinn til konungs, at hann stökk fyrir borð, Fms. iii. 2; annarr segir, at hann sá svipinn mannsins er stökk yfir götuna … þeir vissu eigi hvárt þessu olli menn eðr tröll, Fb. ii. 132.

2. a look, countenance; sýndi konungr vinganar-svip ( a friendly look) til Einars, Fms. vi. 279; með áhyggju-svip, a grave, concerned look, 239, vii. 30; spurt muntú hafa úþyktar-svip Ísólfs til vár, his frowning towards us, Lv. 79; reiði-s., Bs. i. 774; gleði-svipr, a cheerful, glad countenance; svipum hefi ek nú yppt, Gm. 45.

3. a likeness; ættar-svipr, a family likeness; það er svipr með þeim; or, hann hefir svip af henni móður sinni til augnanna.

1) a board-game, ‘tables’, chess, draughts; sitja at tafli, leika t., at tafli, to play at chess; nú eru brögð í tafli, there is a trick in the game, there is foul play;

2) the board with the pieces (taflit svarfaðist);

3) piece in the game, = tafla.

* * *

n., pl. töfl, [from the Lat. tabula, but borrowed at a very early time, for it is used even in the oldest poems]:—a game, like the Old Engl. tables or draughts, used also of the old hneftafl (q. v.), and later of chess and various other games; sitja at hnef-tafli, … Hvítserkr ok Sigurðr láta þegar falla niðr taflit, Fas. i. 285; leika skák-tafl, 523; þar vóru mjök töfl uppi höfð ok sagna-skemtan, ok mart þat er til híbýla-bótar mátti vera, Þorf. Karl. 407; þeir bitusk bæði um tafl ok kvátru, Sturl. i. 173; vera at tafli, Fs. 40; Valdimarr konungr lék at skáktafli … konungr sá eigi af taflinu, Fms. xi. 365; konungr bar aptr tafl hans, Ó. H. 167; konungr sat ok teflði hneftafl, ok nefndi maðrinn töfl (fem. sing.) konungs, … taflmaðrinn ætlaði at konungr mundi tala til taflsins, Fms. vi. 29; leika at tafli, Ó. H. 167: þá skildi á um tafl, of chess, Sturl. iii. 123; tafl em ek örr at efla, iþróttir kann ek níu, Orkn. (in a verse); ek em maðr hagari ok teflig hneftafl betr, Mork. 186; tefldi annarr Austmaðr við heima-mann Þorgils … kallaði Austmaðr á Sigurð at hann réði um taflit með honum, þvíat hann kunni þat sem aðrar iþróttir, ok er hann leit á, þótti honum mjök farit vera taflit, … en taflit svarfaðisk, 204, 205; um daginn eptir tefldi Grímr við Austmann ok rann at borðinu sveinn ok rótaði taflinu, Dropl. 31; Eiðr sat at tafli ok synir hans tveir, Ísl. ii. 359, Vigl. 17; jafnan skemtu þau Helga sér at tafli ok Gunnlaugr, Ísl. ii. 205: the pieces were of gold and silver, cp. gullnar-töflur, Vsp.; þar sátu konur tvær ok léku at hnet-tafli, ok var taflit allt steypt af silfri enn gyllt allt it rauða … en hann hefði taflit ok þat er fylgði, Gullþ. 20; taflborð ok tafl af lýsi-gulli gört, Fas. iii. 627: of walrus, tennr eigi stærri en göra má mjök stór knífskepti af eðr tafl, Sks. 127, cp. Skíða R. 164, Worsaae, Nos. 560–563; hnefa-tafl, skák-tafl, goða-tafl: in the phrases, verða tafli seinni, to be too late; Snorri kvað enn farit hafa sem fyrr, at þeir höfðu orðit tafli seinni enn Arnkell, Eb. 166; nú eru brögð í tafli, a trick in the game, foul play, Fas. iii. 607; merkti Ögmundr biskup at þá vóru brögð í tafli ok líkaði stórílla, Bs. ii. 318, cp. Þryml. 13; jarl kvað Aron svá tafli teflt hafa við sik ( played him such a game), at okkur sambúð mun skömm vera, Bs. i. 632.

2. also of dice-throwing, dicing; en þeim er leggr fé við tafl eðr aðra hluti, verðar fjörbaugs-garð, Grág. ii. 198; enn eru þeir hlutir er þú skalt flýja ok varask, þat er drykkja, tafl, portkonur, Sks. 26.

B. COMPDS: taflborð, taflbrögð, taflbyrðingr, taflfé, taflkast, taflmaðr, taflpungr, taflspeki.

* * *

(tek; tók, tókum; tekinn), v.

1) to take, catch, seize (tóku þeir laxinn ok otrinn ok báru með sér);

G. tók inni vinstri hendi spjótit á lopti, G. caught the spear with his left hand;

man hón taka fé okkart allt með ráni, she will take all our goods by force;

taka e-n höndum, to seize one, take captive;

tökum vápn vár, let us take to our weapons;

2) fig., taka trú, to take the faith, become a Christian;

taka skírn, to be baptized;

taka hvíld, to take a rest;

taka flótta, to take to flight;

taka rœðu, umrœðu, to begin a parley;

taka ráð, to take a counsel (= taka til ráðs);

taka e-n orðum, to address one;

taka sættir or sættum, to accept terms;

taka þenna kost, to take this choice;

taka stefnu, to fix a meeting;

taka boði, to accept an offer;

taka sótt, to be taken ill;

taka úgleði, to get out of spirits;

taka andviðri, to meet with contrary winds;

taka konung, to take, elect a king;

taka konu, to take a wife;

taka úkunna stigu, to take to unknown ways;

taka e-n or e-m vel, to receive one well;

taka e-t þvert, to take a thing crossly, deny flatly;

taka upp höndum, to raise the hands;

3) to reach, stretch forth, touch;

fremri hyrnan tók viðbeinit, the upper horn caught the collar bone;

því at ek tek eigi heim í kveld, for I shall not reach home to-night;

hárit tók ofan á belti, the hair came down to her waist;

4) to reach and take harbour (þeir tóku land á Melrakka-sléttu);

5) to take, hold, of a vessel (ketill, er tók tvær tunnur);

6) to be equivalent to, be worth (hringrinn tók tólf hundruð mórend);

7) with infin., to begin (hann tók at yrkja, þegar er hann var ungr);

nú taka öll húsin at lóga, now the whole house began to blaze;

impers., þá tók at lægja veðrit, then the wind began to fall;

8) to touch, regard, concern (þat allt, sem leikmenn tekr);

9) to catch (up), come up with (hann var allra manna fóthvatastr, svá at engi hestr tók hann á rás);

10) to start, rush (Eirikr tók út or stofunni, en konungr bað menn hlaupa eptir honum);

taka á rás, taka frá, to take to running, run away (svá illt sem nú er frá at taka, þá mun þó síðarr verra);

11) impers. it is taken;

þá tók af veðrit (acc.) then the storm abated;

kom á fótinn, svá at af tók, the stroke came on his leg, so that it was cut off;

sýnina tekr frá e-m, one becomes blind;

tók út skip Þangbrands, Th.’s ship drifted out;

um várit er sumarhita tók, when the summer heat set in;

12) with preps, and advs., taka e-n af lífi, lífdögum, taka e-n af, to take one’s life, put to death;

taka e-n af nafni ok veldi, to deprive one of his title and power;

taka af hesti, to take (the saddle) off a horse;

taka e-t af e-m, to take a thing from one, deprive one of (er vér tókum seglit af honum, þá grét hann);

taka af sér ópit, to cease weeping;

taka e-t af e-m, to get frotn one (tekr hann af öllu fólki mikil lof);

taka mikinn (mikil), lítinn (lítil) af e-u, to make (say) much, little of;

hón tók lítil af öllu, she said little about it, took it coldly;

øngan tek ek af um liðveizlu við þik, I will not pledge myself as to helping thee;

taka e-t af, to choose, take;

G. bauð þér góð boð, en þú vildir engi af taka, G. made thee good offers, but thou wouldst take none of them;

fara sem fœtr mega af taka, at the top of one’s speed;

hann sigldi suðr sem af tók, as fast as possible;

to abolish, do away with (lagði á þat allan hug al taka af heiðni ok fornar venjur);

taka e-t aptr, to take back, render void (taka aptr þat, er ek gef); to recall (taka aptr orð, heil sín);

taka á e-u, to touch (hón tók á augum hans);

taka vel, auðvelliga, lítt, illa á e-u, to take (a thing) well, in good part, ill, in ill part (fluttu þeir þetta fyrir jarli, en hann tók vel á);

taka e-t á sik, to take upon oneself (kvaðst heldr vilja taka þat á sik at gefa honum annát augat);

tóku þeir á sik svefn mikinn, they fell fast asleep;

taka arf eptir e-n, to inherit one;

taka e-t eptir, to get in return;

með því at þú gerir svá, sem ek býð þér, skaltu nökkut eptir taka, thou shalt have some reward;

taka e-t frá e-m, to take a thing away from one (þeir tóku spjótin frá þeim ok báru út á ána);

taka e-n frá e-u, to deprive one of (taka e-n frá landi, ríki);

taka e-t fyrir e-t, to take in return for (hann keypti sveinana ok tók fyrir þá vesl gott ok slagning); to take for, look upon as (lökum vér þat allt fyrir satt; því tek ek þat fyrir gaman);

taka fyrir e-t, to refuse (tók E. eigi fyrir útanferð at sumri);

taka hendi í e-t, to thrust one’s hand into;

taka í hönd e-m, to shake hands with one;

taka í móti, to offer resistance (þeir brendu víða bygðina, en bœndr tóku ekki í móti);

taka niðr, to pull down, demolish (taka niðr til grundvallar allt þat verk); to graze a little, = taka til jarðar (þeir láta nú taka niðr hesta sína);

taka niðri, to touch (feel) the bottom;

taka ofan, to take down (Högni tekr ofan atgeirinn); to pull down (hann hafði látil taka ofan skála sinn);

taka í sundr, to cut asunder;

impers., slœmdi sverðinu til hans, svá at í sundr tók manninn, so that the man was cleft asunder;

taka til e-s, to take to (tóku þá margir til at níða hann);

taka til máls (orðs, orða), to begin to speak;

nú er þar til máls at taka, at, now we must take up the story at this point, that;

taka til varnar, to begin the defence;

taka til e-s, to have recourse to, resort to (taka e-t til ráðs, bragðs); to concern (þetta mál, er til konungs tók);

láta e-t til sín taka, to let it concern oneself, meddle with (Gísli lét fátt til sín taka);

taka e-n til e-s, to choose, elect (Ólafr var til konungs tekinn um allt land);

absol., taka til, to begin (hann hélt allt austr um Svínasund, þá tók til vald Svíakonungs);

taka e-t til, to take to, do;

ef hann tekr nökkut illt til, if he takes to any ill;

taka um e-t, to take hold of, grasp (nú skaltu taka um fót honum);

taka e-t undan, to take away;

impers., undan kúnni tók nyt alla, the cow ceased to give milk;

taka undan, to run away, escape (B. tók undan með rás);

taka undir e-t, to take hold under a thing;

hann tók undir kverkina ok kyssti hana, he took her by the chin and kissed her;

to undertake, take upon oneself;

H. kvaðst ekki taka mundu undir vandræði þeira, H. said he would have nothing to do with their troubles;

taka undir e-t með e-m, to back, help one in a thing (vil ek, at þér takit undir þetta mál með mér);

þau tóku undir þetta léttiliga, they seconded it readily;

hann tók seinliga undir, he was slow to answer;

taka undir, to echo, resound (fjöllin tóku undir);

taka e-t undir sik, to take on hand (Gizurr tók undir sik málit); to lay hold of (hann tekr undir sik eignir þær, er K. átti í Noregi);

taka e-t upp, to pick up (S. tók upp hanzka sinn);

taka upp fé fyrir e-m, to seize on, confiscate;

taka upp borð, to set up the tables before a meal, but also to remove them after a meal;

taka upp bygð sína, to remove one’s abode;

hón tekr mart þat upp, er fjarri er mínum vilja, she takes much in hand that is far from my will;

drykk ok vistir, svá sem skipit tók upp, as the ship could take;

taka upp ný goðorð, to establish new priesthoods;

taka upp verknað, to take up work;

taka upp stœrð, to take to pride;

taka upp sök, to take up a case;

taka upp draum, to interpret a dream;

taka e-t upp, to choose (seg nú skjótt, hvern kost þú vill upp taka);

absol., taka upp, to extend, rise (rekkjustokkr tekr upp á millum rúma okkarra);

taka út, to run out (E. tók út ór stofunni);

taka við e-u, to receive (A. hafði tekit við föðurarf sínum);

taka vel við e-m, to receive one well, give one a hearty welcome;

taka við trú, to take the faith;

þeir tóku vel við, they made a bold resistance;

tók við hvárr af öðrum, one took up where the other left off;

taka yfir e-t, to extend over (hann skal eignast af Englandi þat, sem uxahúð tekr yfir);

impers. to come to an end, succeed (kveðst nú vænta, at nú mundi yfir taka);

þeir munu allt til vinna at yfir taki við oss, to get the better of us;

13) refl., takast;

1) taking, capture, of a fortress, prisoner;

2) taking, seizing, of property;

3) revenue, = tekja( með öllum tökum ok skyldum).

* * *

pres. tek, tekr; tökum, takit, taka; pret. tók, tókt (tókst), tók, pl. tóku; subj. tæki (tœki); imperat. tak, taktú; part. tekinn: with neg. suff. tek’k-at ek, I take not, Kristni S. (in a verse); tak-a-ttu, take thou not, Fas. i. (in a verse); tekr-at, Grág. (Kb.) i. 9: [Ulf. têkan, pret. taitok = απτεσθαι; Swed. take; Dan. tage, sounded tā, ‘du tar det ikke, vil du ta det;’ Engl. take is a word borrowed from the Dan., which gradually displaced the Old Engl. niman.]

A. To take hold of, seize, grasp; taka sér alvæpni, Eg. 236; tóku menn sér þar byrðar ok báru út, Egill tók undir hönd sér mjöð-drekku, 237; nú taki hest minn, ok skal ek ríða eptir honum, 699; tóku þeir skíð sín ok stigu á, 545; hann tók inni vinstri hendi spjótið ok skaut, Nj. 42; lauk upp kistu ok tók upp góð kvennmanna-klæði, Ld. 30; hann tekr nú bogann, … tekr nú kaðal einn, Fas. ii. 543; taka upp net, K. Þ. K. 90; hross skal maðr taka ok teyma ok hepta, þótt heilagt sé, id.

2. to seize; þeir tóku þar herfang mikit, Nj. 43; tóku skipit ok allt þat er á var, Fms. vii. 249; þeir tóku þar skútu, viii. 438; tóku skip hans, landtjald, klæði, ix. 275; taka fé okkat allt með ráni, Nj. 5; engi maðr skal fyrir öðrum taka, Gþl. 473; hann leiddi þik til arfs … munu taka óvinir þínir ef þú kemr eigi til, Nj. 4; þeir tóku bæinn, seized, Sturl. ii. 149; kona hafði tekit ( stolen) … ok vildi hann refsa henni, Fms. vii. 330.

3. to catch; Skotar munu hafa tekit njósnir allar, Nj. 126; standi menn upp ok taki hann, 130; hann skyldi taka hundinn, 114; þeir tóku á sundi mann einn, Fms. vii. 225; gröf, at taka í dýr, Flóv. 33; taka höndum, to lay hold of, take captive, Nj. 114, 275; in a good sense, Fms. x. 314.

4. taka e-n af lífi, to take one from life, Fms. x. 3, Eg. 70; taka e-n af lífdögum, id., Fms. vii. 204: ellipt., taka af (af-taka), to take one off, put to death, Js. 23; taka e-n af nafni ok veldi, to deprive of …, Eg. 268; tóku þeir af eignum jarla konungs, Fms. i. 6: taka af e-m, to take a thing from one, x. 421, Nj. 103, 131, Eg. 120, Ld. 288; taka frá e-m, to take from, off, Nj. 253, K. Þ. K. 48; taka ofan, to take down, pull down, Nj. 119, 168; taka ór, to set apart, 232; taka undir sik, to take under oneself, subject, Fms. x. 24: to take charge of, Nj. 110, Eg. 725: taka upp, to take up, pick up, assume, 23.

5. to take, grasp; taka í hönd e-m, to shake hands, Nj. 129; taka á lopti, to interrupt, Fms. x. 314; taka í ketil, of the ordeal, Grág. i. 381, Gkv. 3. 7; taka í jörð, to graze, of an animal, Bs. i. 338; jó lætr til jarðar taka, Skm. 15; skulu þér láta taka niðr hesta yðra, to graze a little, Band. 14 new Ed.; tók einn þeirra niðr í sinn klæðsekk, Stj.

II. metaph., taka upphaf, to begin, Hom. 49; taka vöxt ok þroska, to increase, Rb. 392; taka konungdóm, Eg. 646; taka ráð, 49; taka skírn, 770; taka trú, to take the faith, become a Christian, Nj. 273; taka hvíld, to take rest, 43, 115; taka á sik svefn, 252; taka ræðu, to begin a parley, Eg. 578; taka umræðu, id., Nj. 146; þau taka þá tal, Ld. 72, Fms. ii. 254; taka nærri sér, see nær l. 2; taka á sik göngu, Fbr. 101 new Ed.; taka á sik svefn, Nj.; taka eld, to light a fire, 199; taka e-n orðum, to address; taka í sætt, to receive into reconciliation, Eg. 168; taka sættir, to accept terms, id. (also taka sættum, id.); taka þenna kost, 280; taka samheldi, Fms. ix. 344; ok tóku þat fastliga, at friðr skyldi standa, declared firmly that, x. 40, v. l.; taka stefnu, to fix a meeting, xi. 400; tóku þeir stefnu í milli sín, 402; nú er svá tekið um allt landit, at …, fixed by law that …, Gþl. 275; þeir tóku fastmælum sín í milli, at …, Bret. 82; taki í lög, to take into fellowship, Fms. xi. 96; lög-taka, cp. lófa-tak, vápna-tak; Gunnarr bauð þér góð boð enn þú vildir engi af taka, thou wouldst accept none of them, Nj. 77; tók hann þann kost af, at leggja allt á konungs vald, Fms. iv. 224; ok þat tóku þeir af, ix. 367; Ólafr kvaðsk þat mundu af taka, Ld. 72; taka e-t til ráðs, or taka ráðs, bragðs, to resort to, Nj. 75, 124, 199: also, taka e-t til, to resort to, 26, Fms. xi, 253, passim (til-tæki); taka mót, to receive, Edda 15; taka e-t við, to receive in return, Fms. ii. 269; taka bætr fyrir e-t, xi. 253; með því þú görir sem ek býð þér, skaltú nökkuð eptir taka, take some reward for it, Ld. 44; þat er bæði at vér róum hart, enda mun nú mikit eptir taka, a great reward, Finnb. 232 (eptir-tekja); taka fæðu, to take food; taka corpus Domini, Mar.; taka samsæti, Fms. ii. 261; taka arf, Eg. 34; taka erfð, Gþl. 241; taka fé eptir föður sinn, Fms. xi. 47; taka laun, Nj. 68; taka veizlu, to take, receive a veizla (q. v.), Fms. xi. 239; konungr … hann tekr ( receives) af mörgum, skal hann því mikit gefa, 217; taka mikit lof, x. 367; taka helgun af Guði, Rb. 392; taka heilsu, to recover, Stj. 624; ek skal taka hæði-yrði af þér, Nj. 27; taka af honum rán ok manntjón, Ld. 64; taka úskil af íllum mönnum, Greg. 44; taka píslir ok dauða, 656 B. 30; drap hann þar menn nökkura, þótti mönnum hart at taka þat af útlendum manni, Bs. i. 19; þeir tóku mikinn andróða, Fms. viii. 438; taka andviðri, Eg. 87; þeir tóku norðan-veðr hörð, were overtaken by, Nj. 124; taka sótt, to be taken sick or ill (North E. to take ill), 29, Fms. xi. 97, Eg. 767; taka þyngd. id., Ísl. ii. 274; taka fótar-mein, Nj. 219; taka úgleði, to get out of spirits, Eg. 322; hann tók þá fáleika ok úgleði, Fms. vii. 103; hann tók langt kaf, 202; taka arftaki, to adopt, Grág. i. 232; taka konung, to take, elect a king, Fms. ix. 256; taka konu, to take a wife, x. 397; hann kvángaðisk ok tók bróður-dóttur þess manns er Finnr hét, 406; tók Magnús konungr Margrétu, 413; taka konu brott nauðga, to carry off a woman, Grág. i. 353; tók hann þá til háseta, he hired them, Eg. 404; taka far or fari, Landn. 307, Grág. ii. 406 (far, ii. 3); taka úkunna stigu, to take to unknown ways, Fms. viii. 30; taka ferð, to start, Stj.; taka til konungs, or the like, Eg. 367, 400, Fms. vii. 252; taka til siðar, Sks. 313; taka e-n vel, to receive well; ok taki ér, herra, vel þá Hjalta ok Gizur, Bs. i. 19; tók Skota-konungr hann vel, Fms. xi. 419; taka e-t þvert, to take a thing crossly, deny flatly, Nj. 26; taka fyrir e-t, to stop, interrupt, refuse, Fms. x. 251.

III. to reach, stretch forth, touch; hann beit skarð, allt þat er tennr tóku, Eg. 605; eigi djúpara enn þeim tók undir hendr, Ld. 78; skurðrinn tók á framan-verðan bakkann, Krók.; hyrnan tók andlitið, Nj. 253; rödd tekr eyru, Skálda 175; döggskórinn tók niðr akrinn upp-standanda, Fas. i. 173; hafði flóð tekit þær, swept them away, Fms. xi. 393; spjót langskept svá at vel taki skipa meðal, Sks. 385; nef hans tók austr til landsenda … véli-fjarðar tóku norðr í Finnabú, Fms. viii. 10; tekr mörkin náliga allt it efra suðr, Eg. 58; þvíat ekki tek ek heim í kveld, Nj. 275; mun ek taka þangat í dag? Hbl.; bóndans bót tekr fyrir ( encompasses) konu, hans ok börn ok hjón, N. G. L. i. 341; taka niðri, to take the ground, of a ship or thing floating, Fas. iii. 257; svá at upp tekr um klaufir, Boll. 336; at eigi tæki hann (acc.) regnit, Stj. 594; skulu vér varask, at eigi taki oss þau dæmi, Hom. 70; svá mikit er uxa-húð tekr yfir, Fas. i. 288; nær því er þú sér at taka mun en ekki ór hófi, Sks. 21; hundr bundinn svá at taki eigi til manna, Grág. ii. 119; taka höndum upp, to lift up hands, Bs. i. 735, Edda 22; ek sé fram undir brekkuna, at upp taka spjóts-oddar fimtán, Finnb. 286; þetta smíði (Babel) tók upp ór veðrum, Edda 146 (pref.); hárit tók ofan á belti, Nj. 2; stöpul er til himins tæki, 645. 71; hér til tekr en fyrsta bók, reaches here, 655 vii. 4; taka mátti hendi til fals, Eg. 285; þeir tóku fram árum, took the oars, Fms. vii. 288; smeygði á sik ok tók út höndunum, 202; þeir tóku undun, to escape, viii. 438: to reach, land, take harbour, gaf honum vel byri ok tóku Borgarfjörð, Nj. 10; tóku þeir Friðar-ey, 268; þeir tóku land á Melrakka-sléttu, Ísl. ii. 246; byrjaði vel ok tóku Noreg, Ld. 72, 310; tóku þar land sem heitir Vatnsfjörðr, Landn. 30: ellipt., hann tók þar sem nú heitir Herjólfs-höfn, id.; þeir tóku fyrir sunnan land, 175.

2. to take, hold, of a vessel; ketill or tók tvær tunnur, Fb. i. 524; lands þess er tæki ( of the value of) fjóra tigi hundraða, Sturl. i. 98, v. l.; hringrinn tók tólf hundruð mórend, Nj. 225: so in the phrase, það tekr því ekki, it is not worth the while; þann enn eina grip er hann átti svá at fé tæki, the sole object of value he had, Bs. i. 636.

3. spec. usages; fara sem fætr mega af taka, Finnb. 288; konur æpa sem þær megu mest af taka, Al. 47, (aftak, aftaka-veðr, q. v.), Karl. 109, 196; fóru hvárir-tveggju sem af tók, went as fast as possible, Fms, iv. 304; hann sigldi suðr sem af tók, Eg. 93: in the phrase, taka mikinn, lítinn … af e-u, to make much, little of, take it to heart or lightly; mikit tekr þú af þessu, thou takest it much to heart, Lv. 10; öngan tek ek af um liðveizlu við þik, I will not pledge myself as to helping thee, Ld. 105; eigi töku vér mikit af at tortryggva þá bók, þótt mart sé undarligt í sagt, we will not strongly question the truth of the book, although many wonders are told therein, Sks. 78; Óspakr kvað hana mikit af taka, said he used very strong language, Ld. 216; mikinn tekr þú af, segir konungr, thou settest much by it, said the king, Fms. vi. 206: munda ek sýnu minna hafa af tekit ef ek væra údrukkinn, I would have kept a better tongue, xi. 112; Þórvarðr tók eigi af fyrir útanferð sína, did not quite refuse the going abroad, Sturl. iii. 244; hann kvaðsk eigi taka mega af því hvat mælt væri, he did not much mind what folks said, Nj. 210; hón tók lítið af öllu, said little about it, took it coolly, Eg. 322; tók hann minna af enn áðr við Íslendinga, he spoke not so strongly of them as he used to do, Glúm. 328; ok er sendi-menn kómu tók hann lítið af, Fms. x. 101; Flosi svaraði öllu vel, en tók þó lítið af, F. gave a civil but reserved answer, Nj. 180.

IV. with prepp.; taka af hesti, to take (the saddle) off a horse, Nj. 4, 179; taka af sér ópit, to cease weeping, Ölk. 35; taka skriðinn af skipinu, Fms. ii. 305; taka e-t af, to abolish, vii. 1, x. 152, Ísl. ii. 258:—taka á e-u, to touch (á-tak), Nj. 118; þegar sem nær þeim er komit ok á þeim tekit, Stj. 76; sá er tekr fyrst á funa, Gm.; þat er ok, áðr þeir taki á dómum sinum ( ere they deliver sentence), at þeir skolu eið vinna áðr, Grág. i. 64; taka vel, auðvelliga, lítt, ekki vel, ílla … á e-u, to take a thing so and so, take it well, in good part, ill, in ill part, etc., Ld. 50, 248, Fms. xi. 124, Nj. 206, 265; Gunnarr talaði fátt um ok tók á öngu úlíkliga, 40; tak glaðan á ( cheerfully) við konunginn, Fms. xi. 112; þeir höfðu sagt hversu hann hafði á tekit þeim feðgum, Rd. 284; Leifr tekr á þessu eigi mjök, Fb. ii. 397; tók Börkr (á) því seinliga, Eb. 15 new Ed.:—taka eptir, to notice, observe, Sturl. i. 2 (eptir-tekt):—taka móti, to withstand, resist, Nj. 261, Fms. ix. 307, 513 (mót-tak):—taka með, to reserve, accept, iv. 340, xi. 427 (með-taka): taka við, hann tókþar ok við mörg önnur dæmi, bæði konunga æfi, he tacked to it many records, the lives of kings, etc., Ó. H. (pref.): this isolated phrase has led editors (but wrongly) to substitute hann ‘jók’ þar við:—taka aptr, to take back, render void, undo, Bs. i. 631, Nj. 191, Sks. 775; eigi má aptr taka unnit verk, a saying, Fms. ii. 11: to recall, unsay, mun ek þau orð eigi aptr taka, Ld. 42, Fms. ii. 253:—taka í, to pull off; taktu í hann, to pull his stocking off:—taka um, to take hold of, grasp, Eg. 410, Hkr. ii. 322:—taka upp, to pick up, assume; niðr at fella ok upp at taka, 625. 68, Eg. 23; taka upp borð, to put up the tables before a meal; tekr upp borð ok setr fyrir þá Butralda, Fbr. 37; vóru borð upp tekin um alla stofuna ok sett á vist, Eg. 551: but also to remove them after a meal (= taka borð ofan), 408, Hkr. ii. 192, Fms. i. 41, Orkn. 246 (see borð II); taka upp vist, to put food on the table, Vm. 168; taka upp bygð sína, to remove one’s abode, passim; taka upp, of a body, to take up, disinter, Hkr. ii. 388; taka upp, to seize on, confiscate, Nj. 73, 207, Ld. 38, Eg. 73; þeir tóku upp ( laid waste) þorp þat er heitir Tuma-þorp, Fms. i. 151; var þá tekin upp bygð Hrolleifs, Fs. 34; hón tekr þat mart upp er fjarri er mínum vilja, Nj. 6l; at þú gefir ró reiði ok takir þat upp er minnst vandræði standi af, 175; taka upp verknað, to take up work, Ld. 34; taka upp stærð, to take to pride, Fms. x. 108; halda upp-teknu efni, i. 263; taka upp sök, mál, to take up a case, Nj. 31, 71, 231: to interpret, eigi kann ek öðruvís at ráða þenna draum … glíkliga er upp tekit, Sturl. iii. 216; ok skal svá upp taka ‘síks glóð,’ þat er ‘gull,’ Edda 127; kvæði, ef þau eru rétt kveðin ok skynsamliga upp tekin, Hkr. (pref.); tók hann svá upp, at honum væri eigi úhætt, Fms. ix. 424; drykk ok vistir svá sem skipit tók upp, as the ship could take, iv. 92; er þat skip mikit, ok mun þat taka oss upp alla, Nj. 259; þat hjóna er meira lagði til félags skal meira upp taka, Gþl. 220; þótti þeim í hönd falla at taka upp land þetta hjá sér sjálfum, Ld. 210; skal sá sem at Kálfafelli býr taka upp vatn at sínum hlut, Vm. 168; taka upp giptu hjá Dana-konungi, Fms. xi. 426; taka upp goðorð, Nj. 151, 168, Grág. i. 24; taka upp þing. Ann. 1304 ( to restore); tókusk þá upp lög ok landsréttr, Fs. 27; taka upp vanda, Fms. vii. 280:—taka til, to take to; hefna svá at ekki fýsi annan slík firn til at taka, 655 xiii. A. 3; tóku margir þá til at níða hann, Bs. i; taka til ráða, ráðs, bragðs, Nj. 19, 75, 124; hann tók til ráða skjótt, 19; enn þó munu vér þat bragðs taka, 199; hvat skal nú til ráða taka, 124; ef hann tekr nökkut íllt til, 26; hverja úhæfu er hann tekr til, Fms. xi. 253; taka til máls, to take to talking, Nj. 16, 71; taka til orðs, or orða, 122, 230, 264; hann tók nú til at segja söguna, to take to telling a story; taka til varnar, to begin the defence, Grág. i. 60, Nj. 271; nú er þar til at taka, at …, 74; er blót tóku til, Landn. 111; þá tók til ríki Svía-konungs, Fms. iv. 118; um Slésvík þar sem Dana-ríki tók til, xi. 417: to concern, þat mun taka til yðar, Hom. 150; þetta mál er til konungs tók, Fms. xi. 105; láta til sín taka, to let it concern oneself, meddle with, Band. 23 new Ed.; Gísl lét fátt til sín taka, Fms. vii. 30; vil ek nú biðja þik at þú létir ekki til þín taka um tal várt, Nj. 184: to have recourse to, þú tekr eigi til þeirra liðsinnis ef ekki þarf, Fms. vii. 17, Grág. i. 41; taka til segls, Eg. 573, Fms. ix. 22; taka til sunds, 24; taka til e-s, to note, mark, with dislike:—taka undir, to take under a thing; hann tók undir kverkina, took her by the chin, Nj. 2; þá tók Egill undir höfða-hlut Skalla-grími, Eg. 398: to undertake, þat mál er þeir skyldi sjálfir undir taka, Hkr. i. 266; þá skal hann taka undir þá sömu þjónostu, Ó. H. 120: to back, second, hann kvaðsk ekki mundu taka undir vandræði þeirra, Nj. 182; undir þann kviðling tók Rúnolfr goði, ok sótti Hjalta um goðgá, Bs. i. 17: ek mun taka undir með þér ok styðja málit, Fms. xi. 53; hann tók ekki undir þat ráð, Fb. ii. 511; þau tóku undir þetta léttliga, seconded it readily, Ld. 150; hann tók seinliga undir, Nj. 217; hann hafði heyrt tal þeirra ok tók undir þegar, ok kvað ekki saka, Ld. 192: göra tilraun hversu þér tækit undir þetta, Fb. i. 129: to echo, blésu herblástr svá at fjöllin tóku undir, Fas. i. 505; taka undir söng, to accompany singing:—taka við, to receive; nú tóktú svá við sverði þessu, Fms. i. 15; siðan hljópu menn hans, enn hann túk við þeim, 105; jörð tekr við öldri, Hm.; til þess er akkerit tók við, grappled, took hold, Dan. holde igen, Fms. x. 135. v. l.; þar til er sjár tók við honum, Edda 153 (pref.); taka við ríki, Eg. 241, Fms. i. 7; taka við trú, Nj. 158, 159; taka við handsölum á e-u, 257; ef maðr görr við at taka við dæmdum úmaga, Grág. i. 258; taka vel við e-m, to receive well, Nj. 5; ekki torleiði tekr við yðr, no obstacle stops you, Al. 120; þeir tóku við vel ok vörðusk, made a bold resistance, Fms. i. 104; eggjuðu sumir at við skyldi taka, vii. 283; at þeir skyldi verja landit, en þeir vildu eigi við taka, xi. 386; ganga fram á mel nökkurn, ok segir Hrútr at þeir mundu þar við taka, Ld. 62; þar stóð steinn einn mikill, þar bað Kjartan þá við taka, 220; seg þú æfi-sögu þína, Ásmundr, en þá skal Egill við taka, tell thy life’s tale, Asmund, and then shall Egil take his turn, Fas. iii. 374; tók við hvárr af öðrum, one took up where the other left off:—taka yfir, hann vildi eigi til ráða nema hann ætlaði at yfir tæki, Fms. iv. 174; þeir munu allt til vinna, at yfir taki með oss, Nj. 198; at eyrendi þeirra skyldi eigi lyktuð né yfir tekin, Fms. iv. 224.

V. to take to, begin:

1. with infin., tóku menn at binda sár sín, Eg. 93; hann tók at yrkja þegar er hann var ungr, 685; hans afli tók at vaxa, Fms. viii. 47; á þeim veg er ek tæka ganga, Sks. 3; taka at birtask, 568; tekr at dimma, birta … rigna, it gets dim, takes to darken … rain; allt þat er hann tekr at henda, Nj. 5; þá tók at lægja veðrit, 124; tók þá at morna, 131; tók þá at nátta, Fms. ix. 54; kvölda tekr = Lat. vesperascit, Luke xxiv. 29.

2. in other phrases, taka á rás, to take to running, to run, Nj. 253, Eg. 216, 220, Eb. 62 (hófu á rás, 67 new Ed.), Hrafn. 7: ellipt., tók bogmaðr ok hans menn á land upp undan, they took to the inland and escaped, Fms. ix. 275; tók hann þegar upp um brú, viii. 169; svá íllt sem nú er frá at taka (to escape, shun), þá mun þó síðarr verr, Fs. 55; taka flótta, to take to flight, Hm. 30; Eirekr tók út ór stofunni, took out of the room, ran out, Sturl. ii. 64; þeir tóku út eitt veðr allir, stood out to sea with the same wind, Fb. ii. 243.

VI. with dat., to take to, receive (perh. ellipt. for taka við- e-u); jarl tók vel sendi-mönnum ok vináttu-málum konungs, Fms. i. 53; konungr tók honum vel ok blíðliga, vii. 197; tekit mundu vér hafa kveðju þinni þóttú hefðir oss fyrri fagnat, Ld. 34; Grímr tók því seinliga, Eg. 764; Sigurðr tók því máli vel, 38, Fms. x. 2; konungr tók þá vel orðum Þórólfs, Eg. 44; hann tók því þakksamliga, Fms. i. 21; taka vel þeirra eyrendum, x. 33; Barði tók þessu vel, Ld. 236; Hákon tók því seinliga, Fms. i. 74; eigi mun konungr taka því þótt slík lygi sé upp borin fyrir hann, Eg. 59; tók Brynjólfr þá sættum fyrir Björn, 168; Njáll átti hlut at, at þeir skyldi taka sættum, Nj. 120; taka handsölum á fé, 257; taka heimildum á e-u, Fms. x. 45; taka fari, Grág. ii. 399, Nj. 111, 258 (see far); taka bóli, to take a farm (on lease), Gþl. 328, 354; mun ek máli taka fyrir alla Íslenzka menn þá er á skipi eru, speak for them, Bs. i. 421.

VII. impers. it is taken; hann brá upp hendinni ok tók hana af honum ok höfuðit af konunginum, Nj. 275; ok tók af nasarnar, Fms. x. 135, v. l.; þá tók af veðrit (acc.), the weather ‘took up’ (as is said in North of England), the storm abated. Fas. i. 157; svá at þar tæki af vega alla, all roads were stopped, Fms, iii. 122; af þeim tók málit ok görask úfærir, Fas. ii. 549; kom á höndina fyrir ofan úlflið svá at af tók, Nj. 84; kom á fótinn svá at af tók, 123; þá tók efa af mörgum manni, Fms. iii. 8; sýnina tekr frá e-m, to become blind, x. 339; undan kúnni tók nyt alla, Eb. 316; jafnskjótt tók ór verkinn allan, Fms. iv. 369; tók út skip Þangbrands ór Hitará, she drifted out, Bs. i. 15; í þat mund dags er út tók eykðina, when the time of ‘eykð’ was nearly passed, Fms. xi. 136; um várit er sumar-hita tók, when the summer heat set in, Fs. 67; réru svá skjótt at ekki tók (viz. þá) á vatni, Fms. vii. 344.

2. as a naut. term, to clear, weather a point; veðr var litið ok tók þeim skamt frá landi, the weather was still, and they kept close in shore, Fms. vi. 190: hence the mod. naut. phrase, e-m tekr, to clear, weather; mér tók fyrir nesit, I cleared, weathered the ness; vindr þver, svo að þeim tekr ekki.

3. þar er eigi of tekr torf eðr grjót, where neither is at hand, Grág. ii. 262; þau dæmi tekr til þessa máls, the proofs of this are, that when …, Hom. 127.

B. Reflex., takask mikit á hendr, to take much in hand, Band. 3, Nj. 228, Fms. i. 159; tókumk ek þat á hendr, xi. 104; láta af takask, to let oneself be deprived of, Eg. 296; takask e-n á hendr.

2. to be brought about, take effect, succeed; cp. þykkir mikit í hættu hversu þér teksk, Ld. 310; þat tóksk honum, he succeeded, Bárð. 167; tekst þá tveir vilja, it succeeds when two will, i. e. joint efforts prevail, a saying:—takask til, to happen; Ásgrími tóksk svá til (it so happened to A.), sem sjaldan var vant, at vörn var í máii hans, Nj. 92; ef svá vill til takask. Fas. i. 251; svá erviðliga sem þeim hafði til tekizk at herja á þá feðga, Fms. i. 184; mér hefir úgiptuliga tekizk, Ld. 252; þætti mér allmiklu máli skipta at þér tækisk stórmannliga, that thou wouldst behave generously, Hkr. ii. 32; hefir þetta svá tekizk sem ván var at, er hann var barn at aldri, 268.

3. to take place, begin; tóksk orrosta, Nj. 8; teksk þar orrosta, 122; ráð takask, of a marriage; en ef þá takask eigi ráðin, if the wedding takes not place then, Grág. i. 311; lýkr svá at ráðin skyldi takask, 99; ráð þau skyldi takask at öðru sumri, Eg. 26, Fms. x. 40: to be realised, hvatamaðr at þessi ferð skyldi takask, Ld. 240; síðan er mægð hafdi tekizk með þeim, since they had intermarried, Eg. 37; takask með þeim góðar ástir, they came to love one another much, of newly-married people, passim; féráns dómr teksk, Grág. i. 95; takask nú af heimboðin, to cease, Ld. 208; ok er allt mál at ættvíg þessi takisk af, 258.

II. recipr., takask orðum, to speak to one another, Fms. xi. 13; ok er þeir tókusk at orðum, spurði hann …, Eg. 375; bræðr-synir takask arf eptir, entreat one another, Gþl. 241; ef menn takask fyrir árar eða þiljur, take from one another, 424: takask á, to wrestle, Bárð. 168; takask fangbrögðum, Ld. 252, Ísl. ii. 446: takask í hendr, to shake hands, Grág. i. 384, Nj. 3, 65.

III. part. tekinn; vóru þá tekin ( stopped) öll borgar-hlið ok vegar allir, at Norðmönnum kæmi engi njósn, Fms. vi. 411: Steinþórr var til þess tekinn, at …, S. was particularly named as …, Eb. 32, 150; hann var til þess tekinn, at honum var verra til hjóna en öðrum mönnum, Grett. 70 new Ed. (cp. mod. usage, taka til e-s, to wonder at): lá hann ok var mjök tekinn, very ill, Sturl. i. 89: Álfhildr var þungliga tekin, ok gékk henni nær dauða, Fms. iv. 274; hann var mjök tekinn ok þyngdr af líkþrá, ii. 229; þú ert Ílla at tekin fyrir vanheilsu sakir, vii. 244; ú-tekin jörð, an untaken, unclaimed estate, Sturl. iii. 57, Gþl. 313.

2. at af teknum þeim, except, Fms. x. 232; at af teknum úvinum sínum, 266, (Latinism.)

* * *

(-tta, -ttr), v.

1) to grant, give (v. e-m líð, hjálp, huggun, grið, trygðir);

2) to help, assist, stand by one (þeir veittu Gizuri hvíta í hverju máli);

3) to grant, permit (Þ. beiddist at sjá gripina, ok þat veitti hón henni); v. e-m bœn, to grant one a request;

4) v. veizlu, to give a feast; v. brúðkaup e-s, to hold a wedding; v. útferð e-s, to hold a funeral feast; also absol. to give a feast or entertainment (v. stórmannliga, með inni mestu rausn);

5) to entertain, treat (konungr veitti sveitungum sínum);

6) to sustain, support an indigent person (síra Hafliði veitti þessi góðu konu allt til dauðadags);

7) of a performance; v. e-u áhald, to lay hold on; v. atfór, heimferð at e-m, to make an expedition against one; v. e-m atsókn, to allack; v. e-m áverka, to inflict a wound on; v. e-m eptirför, to pursue one;

8) e-t veitir e-m þungt, erfitt, it proves hard, difficult for one (Dönum veitti þungt atsóknin); impers., keisaranum veitti þungt, the emperor had the luck against him; e-t veitir erfitt, it is hard work; Geirmundi veitti betr, G. got the better of it, carried the day;

9) to happen (þat veitir sjaldan, optliga, stundum);

10) recipr., veitast at, to back one another (vit Egill munum nú v. at); þeir veittust at öllum málum, they stood by one another in all suits.

(-tta, -ttr), v. to convey, lead (water), with acc. or dat. (v. vatn or vatni); v. ánni ór enum forna farveg, to divert the river from its old course; impers., veitir vatn til sjóvar, the rivers trend towards the sea.

1) draining;

2) ditch; trench;

3) = veitiengi.

* * *

t, [Dan. yde], to grant, give; veita far, to give a man a passage, Grág. ii. 268; veita e-m lið, to give one help, assist (lið-veizla), Fms. xi. 27, 121; veita hjálp, aðstoð, huggun, to give help, comfort; veita grið, trygðir, várar, etc., passim; veita manni fyrir Guðs sakir, to give alms, Gþl. 274; konungr veitti honum skatta alla, condoned, remitted, Fms. i. 120: absol. to help, assist, þeir veittu Giziri hvíta at hverju máli, Nj. 86; veita frændum þínum ok mágum, 226; hann veitti þeim Ingólfi (in a battle), Landn. 32.

2. veita veizlu, to give a feast, Nj. 6, Fb. ii. 177, 301; veita brúðkaup e-s, to hold a wedding; veitti hann brúðkaup þeirra um vetrinn þar at Helga-felli, Eb. 142, Fms. x. 47; veita útferð e-s, to hold an ‘arvel,’ funeral feast. Fas. i. 387; konungr veitti Jól í Björgyn, Fms.; veita Jól sín, Fb. iii. 274: also absol. to give a feast or entertainment, konungr veitti sveitungum sínum, Fms. ix. 340; veita stórmannliga, Eg. 62; konungr skyldi veita í þeim tveim tréhöllum … lét konungr þar veita í, Fms. x. 13.

3. to give a grant, grant a fief; Sveinn veitti Eireki Raum-ríki, Fms. iii. 15.

4. to grant a request, allow, permit; þat munu vér nú veita þér, Ld. 218; veita e-m eina bæn, Fms. i. 12; eigi mun ek þat veita ykkr, Eg. 95; konungr kvaðsk veita mundu, 86; veitti hann þeim at vígja Jón, Fms. vii. 240.

5. of a performance; veita e-m þjónustu, Eg. 112; veita e-m nábjargir (q. v.), Nj. 154; veita tíðir, to perform the service, 195; veita sér afskipti, to take part in, Grág. ii. 241; veita e-u áhald, to lay hold on, Fms. x. 393; veita umbúð, to manage, Nj. 115; veita formála (= mæla fyrir), Eg. 389; veita órskurð, to give a decision, 281; veita tilkall, to claim, Grett. 88; veita þögn, to be silent, Fms. x. 401; veita e-m atför, heimferð, to make an expedition against one, i. 54, Eg. 73; veita atsókn, to attack, Nj. 124; veita áverka, to inflict a wound, 98; veita áþján, to tyrannise, Eg. 47; veita e-m vegskarð, Nj. 118.

II. spec. usages; e-t veitir so and so, a thing turns, proves (hard, easy); veitti þat flestum þungt, it proved hard, difficult, Eg 754; keisaranum veitti þungt, the emperor had the luck against him, Fms. i. 121; e-t veitir ervitt, Nj. 171; ok hefir oss ervitt veitt, it has been hard work indeed, 117; ervitt hafa draumar veitt, dreams have been hard, Ld. 270; þeir börðusk, veitti Geirmundi betr, G. carried the day, Landn. 125: the phrase, honum veitir ekki af, he has nothing to spare.

2. to happen; þat verðr ok veitir optliga, it often happens and comes to pass, Stj. 38; veitir þat jafnan, at þeir fá …, Js. 53; nú kann veita þat stundum, at bændr fá eigi vinnu-menn, Jb. 373; því veitir þat allopt, at þeir fá fyrst mann-skaðann, Gþl. 169; ef honum veitir þat optarr, N. G. L. i. 11.

III. recipr. to give, grant to one another; þeir veittusk at öllum málum, backed one another, Lv. 36; vit Egill munum nú veitask at, Eg. 425.

IV. pass., a Latinism, to be given, 623. 20, H. E. i. 514; yðr skal fyrr veitast öll þjónusta, Fms. vi. 48, 94, xi. 309.

t, qs. vreita, probably different from the preceding word, [see the following]:—to make a trench, make an aqueduct, lead water, with acc. and dat.; hann veitti sjáinn í gögnum háva hálsa, Al. 93; veita vatn, göra stíflur, grafa engi sitt, veita svá vatn á engit, Grág. ii. 281; grafa mikit díkit ok veita vatni í á eptir, Fb. ii. 124; veita vötnum, Grág. (Kb.) ii. 97; but a few lines below, ok skal eigi þá (acc.) veita, ef menn veita merki-vötn; so also, Grímr veitti honum (the brook) á eng sína ok gróf land Ljóts, Landn. 145; hann veitti vatnið (þau vötn veitti hann, v. l.) með fjölkyngi austr fyrir Sólheima … síðan veitti hvárr þeirra vötnin frá sér, 250, 251, freq. in mod. usage, but then always with dat.

II. reflex., in the following passages the word may be vita …, q. v.; einn stjörnu-veg, hverr upp ríss af sjó Frisiæ, ok veittist ( trends) meðal Teuthoniam ok Galliam, Karl. 129; ok hefir hann (acc.) undan veitt, turned him to flight (?), Bret. 66; veitir vatn til sjóvar, rivers trend towards the sea, Grág.

* * *

(veit, vissa, vitaðr), v.

1) to have sense, be conscious (hann var enn eigi ørendr, en vissi þó ekki);

with gen., gráðugr halr, nema geðs viti, unless he has his senses about him;

2) to know;

engi vissi skapara sinn, no one knew his maker;

þeir er vel mart vitu, those who know many things;

vita sik saklausan, to know oneself to be innocent;

veizt þú, hvat þér man verða at bana, dost thou know what will be the cause of thy death?;

vita skyn á e-m, to know one;

Flosi kvaðst eigi vita skyn á, hverir lögmenn væri beztir, F. said that he knew nothing about who were the best lawyers;

vita ván or vánir e-s, to expect, look for (G. vissi slíks matar þar ekki ván);

vita fram, to be prescient, know the future;

veit þat trúa min, upon my faith!;

3) to see, try to find out (bað þá vita, hvat af Gretti yrði);

vittu, ef þú hjálpir, see if thou canst help;

vit, at þá náir sverði því, try to get that sword;

4) to look, be turned towards;

vita upp, fram, aptr, to look (be turned) upwards, forwards, backwards;

vita móti sólu, at sjánum, to face the sun, the sea;

vita til norðrættar, to look north;

ormahöfuð öll vitu inn í húsit, all the heads of the serpents look into the hall;

with gen., þeir fundu vínvið allt þar sem holta vissi, they found the vine wherever there was woodland;

5) to come under a certain head;

sökin veit til lands-laga, en ekki til Bjarkeyjar-réttar, the case comes under the country-law, and not under the town-law;

6) to bode, betoken, with gen. (ekki vita slík orð lítils);

þat mun eigi øngra tíðinda vita, this betokens no small tidings;

7) to mean, have such and such bearing;

hvat veit óp þetta, what means this shouting?;

eigi veit þannig við, that is not the case;

seg mér hit sanna, hversu við veit, how things stand;

ok rœddu um þat, at nú mundi vel vita, that things were likely to take a good turn;

8) with preps.:

vita af e-u, to know of (ekki vissi á. af kaupi þeira);

vita e-t at sér, to know oneself to be guilty of;

vita e-t eptir sér = vita e-t at sér (vita eptir sér slíkan glœp);

vita e-t frá sér, to be conscious (sensible) of (ek var svá syfjaðr, at ek vissa fátt frá mér);

vita e-t fyrir, to know beforehand (ørlög sín viti engi maðr fyrir);

vita til e-s, vita til um e-t, to know of (ekki vissu landsmenn til um ferð Þórólfs);

vita ekki til sín, vita ekki til manna, to have lost consciousness, one’s senses;

recipr. to know of an another (þeir vissust jafnan til í hafinu);

vita um e-t, to make inquiries about (fara at vita um e-t);

to know about (eigi veit ek um gaman þetta);

vita e-t við e-n, to get to know a thing, from one (mun ek vita við skipverja mina, hvat þeim sýnist ráð).

* * *

a verb whose present is in a preterite form, see Gramm. p. xxiii: pres. veit, veizt (veiztu), veit; plur. vitum, vituð, vitu, later and mod. vitið, vita; the latter form appears in vellums early in the 14th century, e. g. þér vitið, Fms. vi. 144, from the Hulda: pret. vissa, vissir, vissi (never visti, cp. Goth. wissa, mod. Dan. vidste): subj. pres. vita, pret. vissa; imperat. vit, vittú; part. vitaðr (vitinn, Hornklofi): with neg. suff. veit-at, knows not, Hm. 74; veit-k-a-ek, ‘wot I not I,’ Hkr. iii. 376; veizt-attu, Hbl. 4; vitum-a, we know not, Skv. 3. 18; vissi-t, knew not: [Ulf. witan = εἰδέναι, γιγνώσκειν; A. S. and Hel. witan; Engl. wit; Germ. wissen; Dan. vide; Swed. vita; Lat. videre; Gr. εἰδέναι.]

A. To wit, have sense, be conscious; hneig hón aptr ok vissi ekki til manna, Bjarn. 68; varð hann svá feginn at varla vissi hann, Flóv.; faðirinn vissi ekki lengi, svá þótti honum mikit, Bs. i. 369; hann þóttisk nær ekki vita fyrir hræzlu, Fms. vii. 142; hann var enn eigi örendr en vissi þó ekki, Fb. ii. 453; ek var svá syfjaðr at ek vissa fátt frá mér, Gísl. 6l; hestr laust einn ungan mann í höfuðit, ok sprakk mjök, ok vissi ekki, Bs. i. 314, l. c.; tók hann einn þeirra ok varðisk með, þar til er sá vissi ekki til sín, Fms. vi. 110; hann tók augna-verk strangan, ok vissi hann löngum hvárki í þenna heim né annan, Bs. i. 317; hann vissi lengi ekki hingat, 336; ok vissi þá ekki til sín löngum, 335; hvárt skal hjóna færa annat fram þat sem heldr hefir fé til, nema annat þeirra viti eigi vel ( unless he be not in the enjoyment of his full senses) en þegar er því batnar, Grág. i. 300: with gen., gráðigr halr nema geðs viti, Hm. 19 (see B. 3).

2. vita skyn á, to understand, know, Nj. 223, Grág. ii. 167, Fms. i. 186, xi. 323 (see skyn); vita ván e-s, to expect, Eg. 746, Fms. viii. 180, Nj. 75, Blas. 46.

II. to wit, know; vituð ér enn eða hvat, Vsp.; þeir er vel mart vitu, Hm. 53: ek veit, 76; vita sik saklausan, to know oneself to be sackless. Eg. 49; síðan skaltú vita þitt eyrendi, Finnb. 258; ef þeir vitu þetta eigi, Nj. 231; skaltú ok þat vita, at …, 88; lát sem þú vitir eigi, Ísl. ii. 250; þeir munu vitað hafa með Þráni, Nj. 136; ek veit allt með henni, El.; hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, Nj. 2; veit ek þann mann er þora man, 89; veizt þú hvat þér man verða at bana?—Veit ek, segir Njáll, 85; veitat hinn er vætki veit, Hm. 74.

2. with prepp.; vita fram (fram-viss); vissi hann vel fram sem Vanir aðrir, Þkv. 15: vita fyrir, to foreknow (for-vitri); vita örlög sín fyrir, Hm. passim; mundi hann þat vita fyrir er hann vissi dauða sinn, Nj. 98: vita til e-s, to know of. Fms. x. 337; ekki vissu landsmenn til um ferð Þórólfs. Eg. 78.

3. with the particle ‘at;’ þóttisk Þorkell vita at Grímr var þar, Dropl. 34; hana vissi at skíða-hlaði var við dyrr þær, 29; eigi munda ek vita at blóðrefillinn kæmi við mik í gær líttað, Fms. xi. 144: veitka ek nema þú þykkisk nú minn lávarðr, Hkr. iii. 376.

III. in exclamations; hvat veit ek hvárt menn munu aldri hætta lygi-sögum, Fb. i. 184; var þetta hans bani, sem vita mátti, i. e. of course, Stj. 541; hvat ek veit, hvárt ek mun, what know I! should I? …, as an interjection, Nj. 85; veiztu, ef þú vin átt, farðú at finna opt, Hm. 43; veit þat trúa mín, upon my faith! Edda; veit menn, mod. viti menn! see maðr B. 3; hvar viti menn ( whoever knew) slíku bellt við konungmann, Eg. 415; hvar viti áðr orta mærð með æðra hætti, Edda (Ht.)

IV. to see, try; má ek vita at ek fá af henni nökkurn vísdóm, Stj. 491; ek mun ríða ok hitta Óspak, ok vita at hanni vili sættask, Band. 5; ok vita at vér næðim Sokka víkingi, Fms. ii. 5; sá skal vita, er á strenginum heldr, hvárt hann skelfr, Fb. ii. 129; vil ek fara ok vita, at ek mega bjarga honum, 623. 16; vittu ef þú hjálpir, see if than canst help, Og. 5; vit at þú náir sverði því, Dropl. 28; fara heim ok vita hvers víss yrði, Nj. 114; vér skulum hlaupa at fylkingu þeirra, ok vita at vér komimk svá í gegnum, Fær. 81; skal yðr þat heimilt, ok vita at þit þroskizk hér, 45; sendi Sirpa bónda sinn at vita sér um brún-gras, to fetch for her (cp. vitja), Finnb. 258; ókunnugr ertú mér, ok vil ek vita við skipverja hvat þeim sýnisk ráð, Fbr. 62 new Ed.; ok bað hana vita af hón kenndi höfuðit, Bjarn. 68.

V. to look towards, of a place, = Lat. spectare ad, vergere in; in þat er vissi til norðr-ættar, Edda 22; sá armr er vissi at dikinu, Fms. vi. 406; ok lögðusk þaðan undir sem at veit bænum, viii. 377; bæði þat er aptr vissi ok fram, vii. 94; á þann bekk er vissi móti sólu, vi. 439; þann arminn er vissi at sjánum, viii. 115; rökðu þangat sporin sem klaufirnar höfðu vitað, Ó. H. 152; vissu þá grundvellir upp, en veggir í jörð niðr, Sks. 142 new Ed.; fætr vissu upp, Eg. 508; þar á eynni er vissi til Atleyjar, 222; þeir fundu vínvið allt þar sem holta vissi, they found the vine wherever there was woodland, Þorf. Karl. 420; en þróask, ef hann vissi til mikilleiks, if it shewed growth, Korm. 8; allt þat er honum þótti grjóts vita, þótti honum við gull glóa, Konr.

2. metaph. to come under that and that head, to respect, mean, have such and such bearing; sökin veit til lands-laga en ekki til Bjarkeyjar-réttar, this case comes under the country-law, and not under the town-law, Fms. vii. 130; eigi veit þannig við, that is not the case, Nj. 180; ef öðru-vísi veit við, Al. 106; seg mér et sanna, hversu við veit, how things stand, Fms. iii. 70; konungr svarar, at mál þat vissi allt annan veg við, Ó. H. 199; hvat veit hrygð þessi? Stj. 600; hvat veit óp þetta, what means this shouting? Fms. viii. 141; hvat vissi laga-frétt sú er Emundr spurði í gær? Ó. H. 87; skipan er hér á vorðin, ok veit ek eigi hvat þat veit, I know not what it means, cannot understand it, Fs. 6; þat man eigi öngra tíðenda vita, i. e. that will mean something great, Nj. 83; gör sem ek býð þér, ok kann vera, at þór viti vel, do as I bid thee, and may be, it will be well with thee, 655 xiii. B. 4; ok rædda um þat at nú mundi vel vita, Ísl. ii. 354; hræzlu (gen.) þat vissi, it savoured of fear, Am. 97; ekki vita slík orð lítils, Sd. 151; hlæra þú af því at þér góðs viti, it is for no good that thou laughest, Bkv. 2. 31; er lítils góðs vissi, Barl. 20: þá gleði er viti til meins, Hom. (St.); þat er til hans veit, what respects him, Orkn. 314; þat er til heiðins siðar veit, N. G. L. i. 383.

3. vita á, to forebode; brakar í klaufum, vind mun á vita, Mar. 1057 (cp. á-vitull); það veit á regn, storm, …, of weather marks.

B. Recipr. to know of one another; þeir vissusk jafnan til í hafinu, Landn. 56; ok vitask þeir við mála-munda þann sín á miðli, to know mutually, Grág. i. 469; better, ok vitusk þeir þat við mála-munda þann, Kb. i. 131.

2. pass.; skyldi aldrei annat vitask, to be known, Fas. i. 22.

3. part.; vitandi né valdandi þessa verks, Fms. ix. 412; margs vitandi, Vsp. 20, Edda 11; vitandi vits, Hm. 17, Fms. v. 258 (cp. A l); vitandi mann-vits, Edda 9; viss vitandi, intentionally, knowingly, jb. 309 A; visir vitendr, Grág. (Kb.) i. 243, ii. 57; visar vitendr, Grág. i. 228.

4. the past pret.; á morgun skal okkur saga vituð verða, to be known, proved, 655 xiii. B. 1; þat mátti eigi vitað verða, 625. 83; ef þetta er satt, þá er þat vitað (clear, manifest) at hón hefir eigi mær verit, Fms. x. 294; þat er vitað ( well known) at sjá. maðr er afbragð annarra manna, vi. 144; ok er þat vitað hver stóriðendi görðusk um hans mál, vii. 124; sá er þeim völlr of vitaðr, that field is marked out for them, Vþm. 18; valr vitinn Friggjar faðm-byggvi, allotted to Odin, Hornklofi.

* * *

(-nta, -nt), v.

1) to give one hope of, v. e-m e-u (ek vænti þér sættinni, en ek heit eigi);

2) to hope for, expect, with gen. (væntum vér oss góðra viðtakna); v. til e-s, to hope for; v. í e-u, to hope in, set one’s hope in (væntum í hans miskunn);

3) impers., (þess) væntir mik, at, I expect (hope) that (væntir mik enn, at honum fari vel).

* * *

t, and vætta, the latter form being in old writers the most frequent, and in poets, e. g. in rhymes, v ætti and h ætta, sætt, h itta, and the like; [Dan. vænte]:—to expect, hope for, with gen.; báðu hann engrar vináttu vænta, Hkr. ii. 217; væntum vér oss góðra viðtakna, Fms. xi. 282; af þér vættu vér miskunnar, 623. 34; ok vættir þú þaðan fulltings, Blas. 48; ok vættir þangat Pálnatóka, Fms. xi. 20: vætta, opp. to kvíða, vætta fagnaðar en kvíða við harmi, Skálda; vænta at …, vænti ek, at þér muni vel fara, Nj. 154; vænti ek enn at koma muni betri dagar, Bs. i; dul vættir ok vil, at …, Skálda; þeir vættu at hann mundi lifna, 623. 36; hón vætti ( suspected) at Grímr mundi eptir þeim leita, Landn. 214, v. l.; vætti ek ( I fear) at þú fáir ekki ríkit, Hkr. i. 195.

2. impers., væntir mik enn at honum fari vel, Nj. 64; vættir mik, 54; vættir mik at þar komi Halldórr fóstbróðir þinn, … vættir mik, at menn sé forkunnar margir, Ísl. ii. 322; fár maðr vættir mik at frá því kunni at segja, Edda i. 140.

3. to believe; ekki vænti ek ( I think not) at þit séð jafnir menn, Fms. vii. 168.

4. to hope; væntum í hans miskunn, Magn. 502; hverr vænti um aldr í þinni miskunn ok hneykðisk siðan, Th. 25.

1) then, at that time (var hón þá fjórtán vetra gömul); þá er, þá es, when (Y. var með þorvaldi, þá er Einarr var veginn); þá ok þá, at every moment (létu sem þeir mundi fara norðir þá ok þá);

2) then, there-upon (et næsta Gunnari sat Njáll, þá Skarphéðinn, þá Helgi, þá Grimr);

3) then, in that case (þykki mér þá vel sýslat, ef þú heyrir orð Svíakonungs);

4) pleonastic, beginning the apodosis, then (ok er Illugi bjóst, þá sat Gunnlaugr í stofu); en af því at…, þá, þá hann miskunn af konunginum, but because…, then he received mercy from the king;

5) when, = þá er (ferr nú til Arna, þá konungr er þar at veizlu).

f. thawed ground (þeir reka spor sem hundar bæði á þá ok hjarni).

from þiggja.

* * *

f. [from the verb þeyja; Engl. thaw; Germ. thau, in thou-wind; Dan. tö]:—a thaw, esp. in the sense of thawed ground; þat er einn eykr má draga á þá á sléttum velli, Grág. ii. 362; þeir rekja spor sem hundar bæði á þá. ok á hjarni, Hkr. i. 111.

m. the god Thor.

* * *

m., gen. Þórs, dat. and acc. Þór, but Þóri dat., Bragi; in Runic inscriptions spelt Þur; [A. S. þunor; Engl. thunder; North. E. thunner; Dutch donder; O. H. G. donar; Germ. donner; Hel. thunar; Dan. Tor, in tor-den; cp. Lat. tŏno and tonitrus; the word Þór-r is therefore formed by absorption of the middle n, and contraction of an older dissyllabic Þonor into one syllable, and is a purely Scandinavian form; hence in A. S. charters or diplomas it is a sure sign of forgery when names compd with þur- appear in deeds pretending to be of a time earlier than the Danish invasion in the 9th century; although in later times they abound; the Engl. Thurs-day is a later form, in which the phonetic rule of the Scandin. tongue has been followed; perh. it is a North. E. form. There is a short essay by Jacob Grimm on the etymology of this word.]

A. The god Thor, the god of thunder, keeper of the hammer, the ever-fighting slayer of trolls and destroyer of evil spirits, the friend of mankind, the defender of the earth, the heavens, and the gods, for without Thor and his hammer the earth would become the helpless prey of the giants. He was the consecrator, the hammer being the cross or holy sign of the ancient heathen, hence the expressive phrase on a heathen Danish Runic stone, Þurr vigi þassi runar, ‘Thor, consecrate these Runes!’ Rafn 193. Thor was the son of mother Earth; blunt, hot-tempered, without fraud or guile, of few words and ready stroke,—such was Thor, the favourite deity of the ancients. The finest legends of the Edda, - and the best lays (the lays of Hymir, Thrym, and Harbard) refer to Thor, see the Edda passim, Eb. the first chapters—hann varðveitti þar í eyinni Þórs-hof, ok var mikill vin Þórs, … hann gékk til fréttar við Þór ástvin sinn …, Eb.; Helgi var blandinn í trú, hann trúði á Krist, en hét á Þór til sjófara ok harðræða, Landn. 206. For a head of Thor carved on the high-seat pillars, see Eb., Fbr.: or on a talisman, Fs. 97.

B. COMPDS OF PROPER NAMES.—The name of Thor has always been thought to sound well, and is much used in pr. names; (hann átti) son er Steinn hét, þann svein gaf Þórólfr Þór vin símim ok kallaði Þorstein, Eb.; uncompd only in the form Þórir of a man, Þóra of a woman, but common in compds, where in mod. usage the vowel is sounded long before a vowel, and before b and d, elsewhere short, but in old times it was no doubt ó throughout;—thus, as a prefix, Þór-álfr, Þórólfr, Þórarr, Þór-arinn, Þór-oddr, Þór-haddr, Þór-halli, Þór-hallr; but Þor-bergr, Þor-björn, Þor-brandr, Þor-finnr, Þor-gautr, Þor-geirr, Þor-gestr (Þórgestlingar, the family of Th., Eb.), Þor-grímr, Þor-gils, Þor-gnýr, Þor-kell (qs. Þorketill), Þor-lákr (sounded Þollákr, Bs. i. 356, l. 18, and so in mod. usage), Þor-leifr, Þor-leikr, Þor-ljótr, Þor-móðr, Þor-mundr (Dan. Runic stone), Þor-steinn (sounded Þosteinn, and often, spelt so in later vellums), Þor-valdr, Þor-varðr, Þór-viðr; of women, Þór-ey, Þór-arna, Þor-finna, Þor-gríma, Þor-gunna, Þór-halla, Þór-hildr, Þór-unn, Þór-dís, Þor-gerðr, Þor-björg, Þor-katla, Þór-ný, Þor-veig, Þór-vör. 2. as a suffix. -Þórr, -Þóra, -dórr, -dóra; Arn-órr, qs. Arn-þórr and Arn-óra, Stein-dórr, Hall-dórr and Hall-dóra, Berg-þórr and Berg-þóra, Ey-þórr and Ey-þóra, Haf-þórr. Of all these names, three demand special mention, viz. Þórðr, being a contr. qs. Þór-røðr (as Bárðr = Bár-röðr), the old uncontr. form occurs in poems of the 10th century, e. g. Þórröðr vinon óra, Korm. 132; so Sighvat calls his own father Þórröðr (dissyll.). yet he makes it rhyme as if contracted (Þorröðr er var forðum), so Þ orðr sk orðu, Bjarn. (in a verse): the other name is Þuríðr, a fem. name, a weakened form for Þóríðr, Íb. 363 (qs. Þór-ríðr, like Sig-ríðr); thirdly, Þyri, a fem. name, weakened from Þór-vé, or still older Þór-veig, mod. Dan. Thyra, see Landn. 309; Þurvi (Þiurvi), gen. Þurviar, on Runic stones.

II. in local names, Þórs-mörk, Þórs-nes, Þórs-á, Landn., Eb.; whence Þórs-nes-ingar, the men from Th., Landn.; and Þórs-ness-lönd, -þing, Eb., Landn., Korm.: Þórsnesinga-goðord, Landn., Eb., Sturl.: Þórs-engi, n., i. e. Þórs-vengi, = Thaasinge in Fünen, Denmark.

C. COMPDS: Þórsdagr, Þórshani, Þórshof.

(þykki, þótta, þótt), v.

1) to be thought to be, seem to be, be esteemed or reckoned as;

hón þótti beztr kostr, she was thought the best match;

2) with dat. it seems to one, one thinks (þykki mér ráð, at þú farir at finna Gizur hvíta);

e-m þykkir at e-u, one feels hurt at, takes it to heart, is displeased with (þótti mönnum mikit at um víg Kjartans);

mér þykkir fyrir (or fyr) e-u, I dislike, am unwilling to (mér þykkir meira fyrir en öðrum mönnum at vega menn);

e-m þykkir mikit um e-t, one takes it much to heart (honum þótti svá mikit um fall Ólafs konungs, at);

e-m þykkir mikit undir e-u, one thinks it of great importance (mikit þótti spökum mönnum undir því, at);

impers., vilda ek, at þér þœtti eigi verr, I wish that thou wouuldst not take it amiss;

þótti sinn veg hvárum, they disagreed;

þykki mér sem undan sé gaflveggrinn, it seems to me as though the gable-wall were down;

þótti mér þeir sœkja at (= sem þeir sœkti at), methought they pressed hard on me;

3) refl., þykkjast, to seem to oneself, think oneself, think (en ek þykkjumst þó mjök neyddr til hafa verit);

hann þykkist einn vita allt, he thinks he alone knows everything;

þykkist hann mjök fyrir öðrum mönnum, he thinks himself far above other men;

en Brynhildr þykkist brúðr var-gefin, but B. will think she is ill-matched.

1) thought;

liking, sentiment, disposition;

fóru þykkjur þeira saman, their sentiments went together;

2) dislike, displeasure (leggja þykkju á e-n or e-t).

* * *

pres. þykkir, pret. þótti, subj. þætti (i. e. þœtti), part. þótt: a middle form þykkjumk and þóttumk: the form with kk is the true old one, and is always so written in rhymes by old poets (with fékk, hykk, þekkir, etc.): in mod. usage one k has been lost, þykja, þykir, and so often in Editions, but erroneously; the ancients often sounded this word with i, þikkja, þikkir, but y is the older and better form: with neg. suff. þykkir-a, þótti-t, þóttisk-a-þú, Ls. 60; þykkj-at, Hkv. 2. 22; þikkir-a, Fms. vi. 447 (in a verse): [þykkja þótti and þekkja þátti are correlative verbs, one neut. the other transit.; so also Goth. þagkjan þahta = λογίζεσθαι, and þugkjan þauhta = δοκειν; A. S. þencan þahte and þincan þuhte; Germ. denken dachte and dünken dünkte; a trace of the neut. sense remains in Engl. methinks, methought.]

A. To be thought, seem:

I. to be thought to be, seem to be, be esteemed, valued; ok hann mundi þá þykkja betr gengit hafa, en sitja við eldstó móður sinnar, Fs. 6; muntú þar göfugr þykkja á því landi ok verða kynsæll, Landn. 260; öngir þóttu ( were thought) löglegir dómar nema hann væri í, … hón þótti beztr kostr, Nj. 1; tíðindi þau er mörgum þótti mikil, 123; saka-staði þá er hann þótti á eiga, 166; þótti hvárum-tveggja þær ræður skemtiligar, Eg. 686; öllum þótti þeirra ferð in svívirðiligsta, Nj. 263; bætt vóru vígin sem vert þótti, 88; ek þótta ok þjóðans rekkum hverri hæri, I was thought by them to be, Gkv. 1. 19.

II. with dat. it seems to one, one thinks, denoting thought, feeling, sentiment, also resentment, as may be seen from the references, (cp. Germ. mich dünkt; Engl. methinks); mikit þótti spökum mönnum undir því at menn ætti gott saman í útverjum, Ld. 38; Halli þótti Ingjaldr lítt vilja hefja sitt ráð til þroska, id.: vel þykki mér, hvergi þykki mér við hníta, Ísl. ii. 343; þér þótti eigi þess vert at við mik væri um talat, þykki mér þetta ráð eigi svá mikils-háttar, id.; vilda ek, at þér þætti eigi verr, that thou shouldest not think the worse, be displeased, Nj. 17; þótti sinn veg hvárum, they disagreed, Ld. 38; þeir ræddu at Guðrúnu þætti lítið dráp Bolla, they said that G. took little thought of Bolli’s death, 246; þótti okkr gott ( it seemed good to us) er þeim var ótti at ykkr, Nj. 252; allir menn mæltu at betra þætti hjá Skarphéðni dauðum en þeir ætluðu, 209; Finnr lét sér fjándskap í þykkja við konung, Fms. vi. 294; Gunnari þótti fýsilegt … þótti þeim sér nú mundu lítið fyrir, Nj. 113; mér þykkir sem málum várum sé komit í únýtt efni, ef …, 150; þan (tíðendi) megu mér mikil þykkja, ok eigi ólíklig, Fs. 9; vil ek sjá hverr slægr mér þykkir í þér vera, 11; mér þykkir þeir merkiligstir menn, 19; ekki þikki mér þetta sjór, Landn. 251; vel þykkir mér at þú farir brott, 260; eigi þikki mér sem vér munim í þessum dal búnað reisa, Fs. 25; þat þótti honum mest af bregða, 77; líkami Bergþóru þikki mér at líkendum ok þó vel, Nj. 208; nú þykkja þeim eigi tíðir í görandi, K. Þ. K. 154; nú þikkir presti eigi rétt at skírn farit, 14; þikki mér ráð, at þú farir at finna Gizur hvíta, Nj. 77; ek veit at þér þykkir mikit fyrir ferðum, id., Fms. i. 195; undr þótti mér, er bróðir þinn vildi eigt taka af þér þetta starf, Nj. 77; höfðu menn þat fyrir satt at þeim þætti mikit fyrir at skiljask, Ld. 190; hvárt þykkir þér undir því sem mest at vit sém sem vitrastir, Nj. 263; honum þykkir mikit undir at þeim færisk vel, Ísl. ii. 343; hann heilsar þeim … þat ætlum vér at þér þykki lítið undir um vára heilsan, … en þat vitum vér at oss þykkir eigi verr at þú værir eigi heil, Fbr. 62; hann segir sér mikit þykkja at láta eignir sínar, Eg. 539; þó þú látir þér einskis þ. vert um dráp Bárðar, 255; hann spurði hvat honum þótti, eða þykkir þér hér eigi gott, Nj. 126; hefir ek nökkut þat gört at þér þykki við mik at, Gísl. 16; allt þat er honum þykkir af við mik, Ó. H. 148; þótti honum mikit at um víg Kjartans, Ld. 226; sem mér þykkir meira fyrir en öðrum mönnum at vega menn, Nj. 85; ek hygg at honum muni nú minnst fyrir þ., Fms. xi. 113; er mér þykkir allítið fyrir at missa, … þótti þeim sem Egill mundi eigi aptr koma, Eg. 223; þótti honum sér úvænt til undan-kvámu, 406; þeir er höfðu sér traust at mæla sem þótti, to speak as they thought, Fms. i. 22; þat þótti Þorkatli mest af bregða er í vatni skyldi þvásk, Fs. 77: with the notion of vision, dreams, or the like, þótti mér þeir sækja at öllu-megin … en Hjört þótti mér þeir hafa undir, … eptir þat þótti mér stökkva vargarnir, Nj. 95; þeim þótti hann vera kátr ok kveða í hauginum, 118; ok þótti honum hann vekja sik, 121; þá þótti mér undarliga við bregða, mér þótti hann þá kalla …, 211; æpti hann svá mikit óp at mér þótti allt skjálfa í nándir, 212; hón þótti mér þat vel þekkjask, Ísl. ii. 194; ekki þótti henni blómit svá mikit á vera, 14; ok þótti mér ílla sæma … þótti mér sjá skaði miklu meiri, etc., Ld. 126. 128.

B. Reflex.; the forms þykkjumk and þóttumk, also spelt with mz:

I. subject and object being the same person, I myself, he himself, or the like; to seem to oneself, to think oneself, of oneself, with oneself, or the like; hversu mikinn styrk fólkit þykkisk af honum hafa, Edda (pref.) 148; ok þóttumk ek ekki þess verðr frá henni, því at ek þykkjumk þat hafa lýst nökkurum sinnum, at mér hefir ekki hennar úvirðing betri þótt en sjálfs míns, Gísl. 35; svá þykkjumzt ek jafnan gört hafa, Fms. vi. 101; en ek þykkjumk þó mjök neyddr til hafa verit, Nj. 88: to seem to oneself, ok þóttisk-a þú þá Þórr vera, thou didst not seem to thyself to be Thor, daredst not call thyself Thor, Ls. 60; hét Grímr ferðinni þá er hann þættisk búinn, Eg. 108; til hvers þykkjask þessir menn færir, Hrafn. 17: with the notion of presumption or pride, ok þykkisk hann mjök fyrir öðrum, he thinks himself much above others, Ld. 38; þó þykkisk ér þjóðkonungar, Skv. 3. 35; hann þykkisk einn vita allt, Nj. 32: with the notion of appearance, not reality, þá þóttisk hann rista henni manrúnar, he deluded himself. Eg. 587: with the notion of vision, to dream that, Njáll mælti, undarliga sýnisk mér nú, ek þykkjumk sjá um alla stofuna (ok þykki mér sem undan sé gaflveggrinn), Nj. 197; þat dreymdi mik at ek þóttumk ríða fram hjá Knafahólum, þar þóttisk ek sjá varga marga, … ok þóttumk ek þá eigi vita hvat mér hlífði … en ek þóttumk verða svá reiðr, at …, 95; hann þóttisk játa því, 121; ek þóttisk staddr at Lómagnúpi, Nj.; dreymt hefir mik í nótt … þar þóttumk ek vera staddr er eigi þótti öllum einnog, ok þóttumk ek hafa sverðit … en ek þóttumk kveða vísur tvær í svefninum, Ísl. ii. 352; þat dreymði mik at ek þóttisk heima vera at Borg, … álpt eina væna ok fagra ok þóttisk ek eiga, ok þótti mér allgóð …, 194; hón þóttisk sjá tré mikit í rekkju þeirra Grímkels, 14; úti þóttumk ek vera stödd við læk nokkurn, … ek þóttumk vera stödd hjá vatni einu … ok þóttumk ek eiga ok einkar vel sama, … ek þóttumk eiga gullhring, … er ek þóttumk þá bera hjá mér þann hug, … þá þótumk ek sjá fleiri brestina á … ek þóttumk hafa hjálm á höfði … ek þóttumk eiga þá görsemi, Ld. 126, 128; hvat er þat drauma? ek þóttumk fyr dag rísa, etc., Em. (begin.) In the first person the ancients use the form þóttumk þykkjumk much more frequently than þykkist þóttisk, which is the mod. form.

II. the subject being different, he or it seemed to me, a middle form, this use is rare, and only occurs in poetry; gott þóttumk þat, er ek þögn of gat, it seemed good to me, I was glad that I got a bearing, Höfuðl. 19; úlfar þóttumk öllum betri, ef þeir léti mik lífi týna, the wolves seemed all the better friends if they would let me lose my life, Gh. 11.

v. сильн. VI; praes. hlæ, pl. hlægjum; praet. hló, pl. hlógum; conj. hlæga; pp. hleginn

1) смеяться

Grímr var ekki kátr, ok aldri hló hann síðan Helgi var fallinn — Грим был мрачен и никогда не смеялся с тех пор, как погиб Хельги

, Dropl. 12

2) (e-n) смеяться над кем-л., высмеивать кого-л.

□

hlæja at

* * *

гл. сильн. VI смеяться