go+wrong+ru

1) wry, crooked, opp. to rétr’;

2) wrong (telja þat rangt, er rétt et, en þat rétt er rangt er); neut. ‘rangt’, as adv. wrongly, in a wrong way (stefna rangt); at röngu, með röngu, wrongfully.

* * *

röng, rangt, adj., compar. rangari, superl. rangastr; older form vrangr, which remains in Bragi: [mod. Swed. vrång; Dan. vrang; and in southern Norway also sounded vrang, Ivar Aasen; as also Goth. wraiqs: Engl. wrong. The Engl. wrong seems to be a Dan. word, as it does not appear in the A. S., although it has the parent word wringan, Engl. wring]:—awry, not straight, opp. to réttr; skór er skapaðr ílla eðr skapt er rangt, Hm. 127; ofra vröngnm ægi, he wuuld not paddle in the wrong water, i. e. pull backwards, Bragi; er hann fóttreðr flein sinn rangan. Fas. ii. 122 (in a verse); fótr var rangr, the foot was wrung, sprained, D. N. iv. 90: as also in the compds rang-eygr, rang-hverfa (q. v.), and rang-hvolfa:—this sense, however, although common in mod. Dan. and Swed., was never used in Icel., even by the oldest writers, and the word is only used

II. metaph. wrong, unjust, unrighteous; telja þat rangt er rétt er, en þat rétt er rangt er, Anal.; rangr dómr, Barl. 44, N. G. L. ii. 63; rangr eiðr, 174; röng fýst, Fb. ii. 391; ef menn hafa stikur rangar eðr kvarða ranga, Grág. i. 498; alnar rangar, id., rangar vættir, 499; röng kaup, Hom. 21; búar rangir í kvöð, Grág. ii. 40:—neut., með röngu, wrongly, Eg. 282; aðrir rétt en aðrir rangt, Grág. i. 80; stefna rangt, Nj. 35; hafa rangara mæla, Grág. i. 393.

* * *

1) stratum, layer;

2) due place, right position;

leggja stýri í lag, to ship the rudder;

ganga ór lagi, to go wrong;

fóru nú brýnn hans í lag, his brows became smooth and straight;

koma lagi á e-t, to put to rights, get a thing into order;

komast vel í lag, to fall into good order;

3) companionship, fellowship;

leggja (binda) saman lag sitt, to enter into fellowship;

4) living together (hann réðst til lags við Beru);

5) cohabitation;

eiga lag við konu, to cohabit;

6) market price, tax;

leggja lag á varning manna, to set or regulate the market price;

7) thrust, stab (with a knife, sword, or spear);

8) air, tune;

9) adverbial phrases:

í tvennu lagi, in two parts, double;

í öllu lagi, in every respect, quite;

í sumu (mörgu) lagi, in same (many) respects;

with compar. or superl., denoting degree;

í meira lagi, considerably, rather;

í fyrra lagi, rather early, among the earliest;

í verra lagi, among the worst;

í hljóðara lagi, rather silent;

í nærra lagi, rather close;

þann dag svaf Unnr í lengra lagi, U. slept that day longer than she was wont;

Helias var í fyrsta lagi spámanna, H. was one of the first of prophets;

í elzta lagi sona hans, among the oldest of his sons;

minnsta lag, the least share.

* * *

n. [leggja], a stratum, layer; vóru þá Varbelgir at taka af þau lög sem eptir vóru brúarinnar, Fms. ix. 512: freq. in mod. usage, e. g. lag í vegg, a layer or course of masonry.

II. metaph. shape, Lat. forma:

1. a laying in order, due place, right position; leggja stýri í lag, to ship the rudder in its place, hook it on, Fms. vii. 47; leggja stýri ór lagi, to unship the rudder, Al. 67; ganga ór lagi, to be displaced, get wrong, Fms. viii. 291; fóru nú brýnn hans í lag, his brows became smooth and straight, of a man frowning, Eg. 306; koma lagi á e-t, to make a thing right, get a thing into order, Fms. xi. 28; hann kvaðsk eigi lagi mundu á koma fyrir næstu vetrnætr, 67; fylkingar hans komask vel í lag, his ranks fell into good order, Al. 142; brugðit er nú lagi ór því sem vant er, i. e. matters go wrong, not as they were wont to go, Grett. 183 new Ed.; nærri lagi, pretty well.

2. companionship, fellowship, in an enterprise of peace or war; leggja saman lag sitt, to enter into fellowship, Orkn. 88; þeir áttu mikit lag við Þveræinga, Lv. 73; bundu þeir jarl lag sitt saman, Fms. i. 20; kom til lags við Sigurð jarl sá maðr er hét Rauðr, 194; þá réðsk til lags með honum Einarr þambarskelfir, v. 4; taka e-n til lags ok félagsskapar, x. 202; hann fór til lags með Sörkvi Karli ok herjaði, Nj. 183: of living together, hann réðsk til lags við Beru, Gullþ. 13; fé-lag, q. v.: cohabitation, eiga lag við konu, to cohabit, Karl. 47, Þiðr. 247, Ver. 27, H. E. i. 247, Fms. vi. 122; taka konu til lags, Bs. i. 852; fylgja e-m at lagi (i. e. not in wedlock), Sturl. i. 94, 97; fá lag konu, Þiðr. 299.

3. market price, tax, as e. g. in Icel. the godi of a district had to ‘lay,’ i. e. set or regulate the market price, Hænsaþ. S. ch. 2; gjalda allt at því lagi sem þar gengr, Grág. i. 213; leggja lag á mjöl, ii. 404; leggja lag á varning manna, Ísl. ii. 126; sagði þann vanda at hann legði lag á varning manna, id.; hundraðs-lag, B. K. 53; fjár-lag, tax, Grág. i. 500.

4. a thrust, stab, Nj. 97, 253, Eg. 231, 379, Orkn. 450, Fms. ii. 94, and passim; see leggja.

5. regular time; árar-lag (q. v.), a boating term, time, stroke; hafðu lagið, keep time! hafa seint, fljótt lagið, kunna ekki árarlagið: so in the saying, allt vill lagið hafa, all things require time and tact, or require to be done in a due manner; ó-lag, disorder; það er allt í ólagi, það er ólag á því:—naut., lag is the lull between the breakers, the nick of time for landing; but ólag, the wrong time, when the breakers are dashing against the shore; one of these waves is called dauða-lag, see the interesting passage in Ísl. Þjóðs. i. 660.

6. [Engl. lay], an air, tune; hétu þeir er bundnir vóru á hinn heilaga Thorlák biskup, at þeir skyldi lausir verða, lögum nokkrum (söngum, v. l.), Sturl. ii. 33: freq. in mod. usage, esp. of hymns, hymna-lag, a hymn-tune, of the Ambrosian hymns; sálma-lag, a psalm-tune; vísna-lag, a song-tune; rímna-lag, a ballad-air: also used of metres, in old metric, Haðar-lag, Edda (Ht.) 140; Togdrápu-lag, 137; tog-lag, 138; Fornyrða-lag, 142; Bálkar-lag, id.; Galdra-lag, 143; Flagða-lag, 245; it is possible that songs composed in these metres were a kind of ‘airs’ accompanied by singing.

II. adverb. in layers; í tvennu lagi, in two layers, double, Fms. i. 156; í öllu lagi, in every respect, in everything, quite, Band. 6 new Ed.; í mörgu lagi, in many respects, Fms. vi. 133, Fs. 123; í sumu lagi, in some respects, Fms. vi. 207.

2. with compar. or superl., denoting degree; í meira lagi, considerably, rather, Þiðr. 80; í fyrra lagi, rather early, among the earlier, Ísl. ii. 126; minnsta lag, the least share, Sturl. iii. 238; í verra lagi, among the worst, Hrafn. 9; í hljóðara lagi, rather silent, Sks. 370; í fastara lagi, Str. 9; í lengra lagi, þann dag svaf Unnr í lengra lagi, U. slept that day longer than she was wont, Ld. 14; í lægra lagi, Stj. 107; í hærra lagi, í fremra, síðara lagi, passim; í mesta lagi, very greatly; sá er í mesta lagi strauma þeirra er á Breiðafirði eru, Ld. 56, Stj. 156; í heldra lagi, Fms. ii. 72, Al. 92; Helias var í fyrsta lagi spámanna, H. was one of the first of prophets, Ver. 29; í elzta lagi sona hans, among the oldest of his sons, Fagrsk. 12; í nærra lagi, rather close, Konr. 3; í flesta lagi, very numerous, Gísl. 26:—sér í lagi, laid by itself, apart, D. N. ii. 93; meðallagi (q. v.), average.

COMPDS: lagskona, lagsmaðr.

B. Lög, only in plur., [prop. what is ‘laid,’ cp. Germ. gesetz, Gr. θεσμός; the Engl. law seems to be a Scandin. word, for Germ. and Saxon use other words; Dan. lov; Swed. lag]:—law; proverbs, með lögum skal land byggja en með ólögum eyða, Nj. 106; svo eru lög sem hafa tog, Kveldv. i. 45: various law phrases, segja lög, to say the law, tell what is law, esp. technically used of the law-speaker who had to read the law in public, and who, in cases of dispute, had to say what was the law; svá er mælt at sá maðr skal vera nokkorr ávallt á landi óru er skyldr sé til þess at segja lög mönnum, ok heitir sá lögsögu-maðr, Grág. i. 1; biskup skal lög segja en eigi leikmenn, Bs. i. 720; hlýðir þat hvergi at hafa eigi lög í landi, Nj. 149; sem ek veit sannast ok réttast ok helzt at lögum, in the oath formula, 232; leiða í lög, to introduce a law; eptir þat leiddi Skapti Þóroddsson í lög fimmtardóm ok allt þat er upp var talit, 151; þú hefir þó mest at gört, segir Gestr, þótt öðrum verði auðit í lög at leiða, 163; taka e-t í lög, id., Bs. i. 158; leggja lög á e-t, id.; dæma e-m lög, Eg. ch. 57; mæla lög, Fms. vii. 142; ræna e-n lögum, Ld. 102; bjóða, festa lög fyrir sik, N. G. L. passim; setja lög, Fms. xi. 75, Fb. ii. 48; halda vel log sín, 76.

II. law community, communion, as also a law-district; þyki mér sem málum várum sé komit í únýtt efni, ef eigi hafa ein lög allir, en ef sundr-skipt er lögunum þá mun sundr-skipt friðinum, Nj. 164; í hverri þessi deild landsins er sitt lögþing ok sín lög, yfir hverjum lögum er lögmaðr, Ó. H. 65; þrælar mínir eru ekki í lögum eðr landsrétt við aðra menn, id.; kaupeyri mun ek fá þér svá mikinn at þú megir ganga í hraustra manna lög, Ld. 254; þóat menn vildi þangat ráðask er eigi vóru í þessum lögum, Fms. xi. 76; sögðusk hvárir ór lögum við aðra, Nj. 164; leiða e-n í lög, to introduce a person as a lawful citizen, naturalise, Grág. i. 357; eru þeir nú leiddir í lög með þeim Jómsvíkingum, Fms. xi. 80; lendum mönnum ok sýslumönnum í hverjum lögum ( law community) sem þeir sjá at bezt ber ok hæfir, Gþl. 56; innan laga várra, N. G. L. i. 7; ef maðr kemr ór lögum várum í fylki annat með bú sitt, 98; en þat görðisk þar, at annarr maðr at öðrum nefndi sér vátta ok sögðusk hvárir ór lögum við aðra enir Kristnu menn ok enir heiðnu, Bs. i. 22: in a geographical sense, almost as a local name, Gulaþings-lög, Eiðsævis-lög, Þrænda-lög, passim:—in nicknames of great lawyers, Laga-Eiðr, Bárð. new Ed.; Laga-Ulfljótr, Þórð. (1860) 94.

COMPDS: lagaafbrigði, lagabeiðsla, lagaboð, lagaboðorð, lagabók, lagabrjótr, lagabrot, Lagabætir, lagadeilur, lagadómr, lagaeiðr, lagaflækjur, lagafrestr, lagafrétt, lagagipt, lagagrein, lagagæzla, lagahald, lagahellur, lagahlýðni, lagakaup, lagakefli, lagakvánfang, lagalauss, lagaleiga, lagalyriti, lagalöstr, lagamaðr, lagamál, lagaorð, lagapróf, lagarefsing, lagarétting, lagaréttr, lagaripting, lagasetning, lagaskilnaðr, lagaskilorð, lagaskipan, lagaskipti, lagasnápr, lagasókn, lagastefna, lagatak, Lagatíð, lagaundanfærsla, lagaúrskurðr, lagavápn, lagavegr.

* * *

(brýt; braut, brutum; brotinn), v.

1) to break;

brjóta fót sinn, to break one’s leg;

brjóta tennr ór höfði manns, to break the teelh out of the head;

brjóta mann um stein, to break a man on a stone;

brjóta e-n í hjóli, to break on the wheel;

2) to break open (brjóta haug, búr);

3) to destroy, demolish (brjóta hof, skurðgoð, kastala);

brjóta skip, to break one’s ship, be shipwrecked;

4) to break, violate, transgress (brjóta heit, lög);

en þér konungr brutuð lög á Agli, you broke the law in Egil’s case;

5) to force, compel (brjóta menn til kristni);

brjóta e-n til hlýðni, to force to submission;

6) in various fig. phrases;

brjóta odd af oflæti sínu, to break the point of one’s pride, to humble oneself;

brjóta straum fyrir e-m, to break the stream before one, to bear the brunt of battle;

7) with preps.:

brjóta af brúna, to break off the bridge;

brjóta af við e-n, to wrong one;

brjóta á bak, to force or drive back (brjóta fylking á bak);

to neglect, disregard (brjóta á bak ráð e-s);

brjóta niðr, to demolish, break down (brjóta niðr hús);

brjóta niðr blótskap, villu, to put down, abolish;

brjóta sik niðr við jörðu, to bow down to the earth;

brjóta saman, to fold (brjóta saman skikkju);

to unite (brjóta saman et forna lögmál ok nýja);

brjóta sundr, í sundr, to break asunder (brjóta sundr silfrker);

to unfold (clothes);

brjóta (land, þjóð) undir sik, to subdue;

brjóta upp, to break up (þeir brutu upp þilit);

to force or break open (brjóta upp hurð, búr, kirkju, bréf);

to unpack (brjóta upp gersemar sínar);

brjóta upp vistir, to bring out the victuals (for the mess);

brjóta upp vápn, to get out the weapons, prepare for battle;

8) refl., brjótast á e-t, to break in upon;

Önundr brauzt á hurðina, tried to break in the door;

brjótast á milli, to break out between;

brjótast fram, to break forth;

brjótast í haug, to break into a cairn;

brjótast í e-u, to exert oneself in a thing;

þessi maðr brýzt í miklu ofrefli, struggles against great odds;

brjótast um, to make a hard struggle (björn brauzt um í vök);

brjótast við e-t, to fight or struggle hard against;

brjótast við ofrefli, to fight against odds;

brjótast við borgargørðina, to exert oneself in making the burg;

brjótast við e-u, to struggle against (brjótast við forlögunum, gæfu sinni);

9) impers. in a passive sense;

skipit (acc.) braut í spán, the ship was broken to pieces;

þá braut kirkju (acc.), the church was blown down;

strauminn braut á öxlinni, the current broke against his shoulder.

* * *

pret. braut; 2nd pers. brautt is obsolete; commonly brauzt or brauztu, Ó. H. 24 (in a verse), Fms. vi. 139 (in a verse of A. D. 1050); pl. brutu; sup. brotið; pres. brýt: [this word does not occur in Ulf. and is unknown in Germ.; the A. S. has breâtan, breôtan, but rarely and in the sense to destroy, demolish: but the Scandin. dialects all have it; Swed. bryta; Dan. bryde; whereas the Goth. braican, Germ. brechen, Engl. break are unknown to the Scandin. idioms. Du Cange records a Latin-Spanish britare = destruere; it is therefore likely that it came into Spain with the Goths, although Ulfilas does not use it]:—to break; with acc., Nj. 64, Bs. i. 346; þeir brutu báða fótleggi í honum, Hom. 115; sumir brutu ( hurt) hendr sínar, sumir fætr, Bs. i. 10; ef maðr brýtr tennr or höfði manns, Grág. ii. 11; hvárz þat er höggit, eðr brotið, cut or broken, id.; þeir kómu við sker ok brutu stýri, Fms. ix. 307; Þormóðr kvað betra at róa minna ok brjóta ekki, Grett. ch. 50: phrases as, b. á bak, to break the back, Fms. vii. 119; á háls, the neck, Vígl. 21; b. í hjóli (hveli), to break on the wheel, of capital punishment, Fms. xi. 372, Hom. 147; í þeim hring stendr Þórs steinn, er þeir menn vóru brotnir um ( on which the men were broken) er til blóta vóru hafðir, Eb. 26.

2. denoting to destroy, demolish; b. skurðgoð, Fms. x. 277, Bs. i. 10; þeir höfðu brotið hof en kristnað land, Fms. i. 32; Valgarðr braut krossa fyrir Merði ok öll heilög tákn, Nj. 167.

β. b. skip, to shipwreck (skip-brot); brutu þar skipit allt í span, Nj. 282, Ld. 8, Landn. 149: absol., hón kom á Vikarsskeið, ok braut þar, 110: nú er á ( a river) brýtr af annars manns landi, Gþl. 419; cp. land-brot.

3. adding prepp.; niðr, sundr, af, upp, to break down, asunder, off, or the like; sá er niðr braut alla Jerusalem, 673. 51; b. niðr blótskap, Fms. iii. 165, viii. (pref.); brutu þá Baglar af brúna, B. broke the bridge off, x. 331; b. sundr, ix. 482; b. upp, to break up; þeir brutu upp þilit, Eg. 235; þeir brutu upp búr hans (of burglars), 593; b. upp kirkju, Fms. ix. 12; b. upp hlið, to break up a fence, K. Þ. K. 84.

β. b. upp, to break up a package, unpack; brýtr hann nú upp gersemar sínar, Fær. 6:—as a naut. term, b. upp means to bring out victuals for the mess, Dan. bakke op; jarl ok hans menn b. upp vistir ok setjast til matar, Fms. xi. 147: milit., b. upp vápn means to take arms, prepare for battle (in a sea fight); brjóta upp vápn sín ok berjask, Fær. 85; menn brutu upp um annan öll vápn, Fms. vi. 313 (in a verse).

γ. b. or b. saman, to fold (clothes or the like); b. sundr, to unfold, Nj. 171: in mod. usage also b. bréf, to fold a letter (hence brot, to denote the size of a book); b. upp bréf, to break a letter open, Barl. 181; b. blað, to fold down a leaf in a book, etc.; b. út, to break ( a channel) through, Landn. 65 (of a river); þá var út brotinn óssinn, Bs. i. 315.

4. various metaph. phrases; b. bág við, to fight, v. bágr, Fas. i. 43; b. odd af oflæti sínu, to break the point off one’s pride, to humble oneself, Nj. 94 (where to disgrace oneself); b. straum fyrir e-u, to break the stream for one, metaphor from a post or rock in a stream, to bear the brunt of battle, Orkn. 344; b. bekrann, vide bekri, Grett.

5. metaph. to break, violate, lög, rétt, etc.; mun ek þó eigi fyrir þínar sakir brjóta lögin né konungs tignina, eða svá landsréttinn, Fms. iv. 263; en þér, konungr, brutuð lög á Agli, you broke the law in Egil’s case, Eg. 416, Fms. x. 401; at þú brjótir lög þín, xi. 93; engi skyídi annars ráð brjóta, Bret.; b. á bak, to infringe, Fas. i. 528 (cp. lög-brot, laga-brot); b. af við e-n, to wrong one, iii. 551: in theol. sense, H. E. i. 460 (vide af-brot, mis-brot, crime, sin): absol. to transgress, brjóta þau ok bæði, ok göra hórdóm, K. Á. 134.

β. denoting force, to force, compel; b. menn til Kristni, Ld. 178, Fms. i. 142; til trúar, Fs. 98; til hlýðni, to force to submission; allt landsfólk var undir brotið ríki þeirra, all people were brought under their rule, Fms. iv. 64; hón er í hernaði ok brýtr undir sik víkinga, Odd. 22; b. konu til svefnis, a law term, violare, Grág. i. 338.

II. reflex., with prepp. í, ór, um, út, við, or adv. braut; brjótask, to break in, out, etc.; hann brauzk í haug Hrólfs Kraka, Landn. 169; brjótumk vér þá burt ór húsinu, to break out of the house, Fas. i. 88; brjótask á, to break in upon, press; Önundr brauzk á hurðina, Onund tried to break in the door, Fs. 101, Fms. vii. 187; b. fram, to break forth, Bb.; b. milli, to break out between, Bs. i. 634; b. út, to break out, esp. in the metaph. sense of plague, disease, fire, or the like; er út brýzk vökvi ok úhreinindi, Greg. 22 (út-brot, a breaking out, eruption); b. um, to make a hard struggle (e. g. of one fettered or pinioned); því harðara er hann brauzk um, Edda 20; björn einn brauzk um í vök, Fs. 146; af ofrgangi elds þess er um brýtsk ( rages) í grundvöllum landsins, Sks. 151; b. við e-t, to struggle ( wrestle) hard against; þeir brutusk við skóga eðr stóra steina, of enraged berserkers, Fas. i. 515: metaph. to fight hard against, hann brauzk við heiðinn lýð, Fms. xi. 396; b. við ofrefli, to fight against odds, Ísl. ii. 394: absol. to strive hard, Stj. 411; Hákoni jarli var ekki mikit um at b. við borgargörðina, Haco did not care to exert himself much about making the burg, Fms. ix. 46: with dat., b. við e-u, to fight against (in a bad sense); b. við gæfu sinni, to break with one’s good luck, iv. 233; b. við forlögunum, to struggle against fate, Fs. 20; b. í e-u, to be busy, exert oneself in a thing; eigi þarftú í þessu at brjótask lengr, i. e. give it up, Fms. iii. 102; því at þessi maðr Ólafr brýzk í miklu ofrefli, this man Olave struggles against great odds, iv. 77.

2. recipr., þeir rérust svá nær, at brutusk árarnar fyrir, that they broke one another’s oars, Fms. viii. 216.

III. impers. in a pass. sense; skipit (acc.) braut í spán, the ship was broken to pieces, Ld. 142; skip Þangbrands braut austr við Búlandshöfða, Nj. 162; tók út skip Þangbrands ok braut mjök, Bs. i. 15: of a house, or the like, destroyed by wind or wave, þá braut kirkju (acc.), the church was blown down, 30: the phrase, straum (acc.) brýtr á skeri, the stream is broken against a skerry ( rock); strauminn braut á öxlinni, the stream broke against his shoulders, Grett. 140 (the new Ed.), the old Ed. straumrinn—not so well; lá (acc.) brýtr, the surf breaks, abates, Edda (Ht. verse 78).

IV. part. brotinn, broken; sverð slæ ok brotin, Hkr. i. 343: as adj. in such compds as fót-brotinn, væng-brotinn, háls-brotinn, hrygg-brotinn, etc., with broken leg, wing, etc.

* * *

(geng; gekk, gengum; genginn), v.

1) to walk (reið jarl, en Karkr gekk);

2) to go;

ganga heim, to go home;

ganga braut, to go away;

ganga til hvílu, to go to bed;

ganga á skip, to go on board;

ganga af skipi, to go ashore;

with infin., ganga sofa or at sofa, to go to sleep;

ganga at eiga konu, to marry a woman;

3) to go about grazing, to graze (kálfrinn gekk í túni um sumarit);

4) of a ship, to run, sail (gekk skipit brátt út á haf);

5) to stretch out, extend, project (nes mikit gekk í sæ út);

6) of report, tales, to be current (litlar sögur megu ganga af hesti mínum);

7) to prevail;

gekk þaðan af í Englandi Valska, thereafter the French tongue prevailed in E.;

8) of money, to be current (peningar þeir, sem nú ganga);

of laws, to be valid (þau lög, er gengu á Uppsalaþingi);

of sickness, plague, famine, to rage (þá gekk landfarsótt, drepsótt, hallæri);

9) to go on, last (gnustu þá saman vápnin, ok gekk þat um hríð);

impers., gekk því lengi, so it went on for a long while;

10) láta ganga e-t, to let go on;

láta höggin ganga, to rain blows;

Birkibeinar létu ganga lúðrana, blew the trumpets vigorously;

11) to succeed;

ef þat gengr eigi, if that will not do;

impers., svá þykt, at þeim gekk þar eigi at fara, so close, that they could not go on there;

þeim gekk ekki fyrir nesit, they could not clear the ness;

12) to turn out, go in a specified way;

ganga andæris, to go all wrong;

mart gengr verr en varir, many a thing goes worse than is looked for;

gekk þeim lítt atsókinn, they made little progress with the attack;

impers., e-m gengr vel (illa), one fares (goes on, gets on) well (badly);

13) with acc., ganga e-n á bak, to force one to go backwards (harm gengr bjöninn á bak);

14) with dat., to discharge (gekk bann þá blóði);

15) with preps. and adverbs:

ganga af e-u, to depart from, leave (þá gekk af honum móðrinn);

ganga af vitinu, to go out of one’s wits;

ganga af trú sinni, to apostatize;

to pass (síðan gengu af páskarnir);

to go off (gekk þegar af höfuðit);

to be left as surplus (þat er af skuldinni gekk);

nú gengr honum hey af, now he has some hay left;

ganga af sér, to go to extremities, to go beyond oneself (mjök ganga þeir fóstbrœðr nú af sé);

ganga aptr, to revert (return) to the former proprietor (síðan gengu þau lönd aptr undir Árna);

to be void, annulled (þá skal kaup aptr ganga);

of a ghost, to walk again; of a door, to close, shut (gekk eigi aptr hurðin);

ganga at e-m, to attack one;

ganga at e-u, to agree to, accept a choice or offer (Flosi gekk fljótt at þessu öllu); to fit (skaltu fá mér lukla þá, sem ganga at kistum yðrum);

ganga á e-t, to encroach upon (ganga á ríki e-s); to break (ganga á orð sín, eiða, grið, sættir, trygðir); to pierce, penetrate;

hann var í panzara, er ekki gekk á, that was proof against any weapons;

ganga á vald e-s or e-m, ganga á hönd (hendr) e-m, to submit to, give oneself up to, surrender to one;

ganga á bak e-u, to contravene;

ganga eptir e-u, to go for, go to fetch (göngum heim eptir verðinu); to pursue, claim;

ganga eptir, to prove true, be fulfilled (þetta gekk allt eptir, sem M. sagði fyrir);

ganga frá e-u, to part with, lose (sumir munu ganga frá öllu fénu);

ganga fram, to step forward;

ganga fram vel, to go forward bravely, in a battle;

to come to pass, come into execution (skal þess bíða, er þetta gengr fram);

to increase (fé Hall gerðar gekk fram ok gørðist allmikit);

to depart this life (H. bóndi gengr fram til frænda sinna);

ganga fyrir e-n, to present oneself before one (ganga fyrir konung);

ganga fyrir e-u, to take charge of, manage (var þar mart fólk, en húsbóndi gekk svá fyrir, at ekkert skorti); to yield to, be swayed by (hann gekk þá fyrir fortölum hennar);

ganga í gegn e-m, to set oneself against one;

ganga í gegn e-u, to confess, acknowledge;

maðr gengr í gegn, at á braut kveðst tekit hafa, the man confessed and said that he had taken it away;

ganga í mál, to undertake a case;

ganga með e-m (of a woman), to marry;

ganga með barni, to be with child;

ganga með burði (of animals), to be with young;

ganga með e-u, to assist in, plead (ganga með máli, bónorði);

ganga milli (á m., í m.), to go between, intercede;

ganga móti (á m., í m.) e-m, to go to meet one;

ganga móti e-u, to resist, oppose;

to confess, = ganga í gegn, ganga við e-u;

ganga nær e-m, to be troublesome to one (þótti hón œrit nær ganga Þórgerði);

ganga e-m nær, to approach, come near to one (sá hefir á brott komizt, er næst gekk Gunnari um alla hluti);

ganga saman, to marry;

of an agreement, bargain, to be brought about;

saman gekk kaupit með þeim, they came to a bargain;

ganga sundr (í s.), to go asunder, part;

ganga til, to go up to a thing (gangit til ok hyggit at); of the wind, to veer (veðrit gekk til útsuðrs);

e-m gengr e-t til e-s, one has some reason for doing a thing;

en þat gekk mér til þess (that was my reason), at ek ann þér eigi;

hversu hefir ykkr til gengit, how have you fared?

Loka gekk lítt til, it fared ill with L.;

ganga um e-t, to go about a thing;

ganga um beina, to wait upon guests;

ganga um sættir, to go between, as peacemaker;

ganga um e-n, to befall, happen to one (þess, er um margan gengr guma); of the wind, to go round, veer (gekk um veðrit ok styrmdi at þeim); to manage (fékk hón svá um gengit, at);

ganga undan, to escape to absent oneself;

g. undir e-t, to take upon oneself, undertake (a duty);

ganga undir e-n, to subject oneself to;

ganga upp, to be wasted (of money);

to get loose, to he torn loose (þeir glímdu svá at upp gengu stokkar allir á húsinu);

of a storm, gale, to get up, rise (veðr gekk upp);

of an ice-bound river, áin var gengin upp, swollen with ice;

ganga við staf, to walk with a stick;

ganga við e-u or e-t, to avow;

ganga yfir e-t, to go beyond, disregard (hann vildi eigi ganga yfir þat, er hann vissi réttast);

ganga yfir e-n, to overcome, to befall, happen to one;

slíkt sem yfir hefir gengit, all that has happened;

eitt skal yfir okkr ganga, we shall share one fate;

16) refl., gangast.

1) walking (hann mœddist í göngu);

vera í göngu, to be on foot, to walk;

2) course (ganga tungls, vinds).

* * *

pret. gekk or gékk, 2nd pers. gékkt, mod. gékst; pl. gengu, geingu, or géngu, and an old poët. gingu; gengengu in Vsp. 12 is a mere misspelling (vide Sæm. Möb. 258); pres. geng, pl. göngum; pret. subj. gengi (geingi); imperat. gakk and gakktú; with the neg. suffix geng-at, gengr-at, gékk-at, gakk-attu, passim; a middle form göngumk firr, go from me, Gm. 1: a contracted form gá occurs now and then in mod. hymns; it is not vernacular but borrowed from Germ. and Dan.: [cp. Ulf. gaggan; A. S. and Hel. gangan; Scot. and North. E. gang, mod. Engl. go; Dan.-Swed. gange or gå; Germ. gehen; Ivar Aasen ganga: Icel., Scots, and Norsemen have preserved the old ng, which in Germ. and Swed.-Dan. only remains in poetry or in a special sense, e. g. in Germ. compds.]

A. To go:

I. to walk; reið jarl en Karkr gékk, Fms. i. 210, Rm. 1, 2, 6, 14, 23, 24, 30, Edda 10, Grág. ii. 95, passim; ganga leiðar sinnar, to go one’s way, Fms. x. 290, Krók. 26: adding acc., g. alla leið, Fms. xi. 202, 299; g. berg, to climb a cliff; g. afréttar, to search the fell-pastures (fjallganga), Háv. 39; also g. ( to climb) í fjall, í kletta, Fms. x. 313: Icel. also say, ganga skó og sokka, to wear out shoes and socks; hann gékk tvenna skó; ganga berserks gang, q. v.

β. absol. to go a-begging, Grág. i. 226, 232, Ísl. ii. 25; ganga vergang, húsgang, id. (göngumaðr).

II. adding adverbs, infinitives, adjectives, or the like,

α. an adverb denoting direction; g. út ok inn, Vkv. 4, Lv. 26; g. inn, Fms. i. 16, vi. 33; g. út, to go out, Lat. exire, Nj. 194; g. aptr, to return, Fms. x. 352; g. fram, to step forward, Hm. 1, Eg. 165; g. upp, to go up, ashore; g. ofan, niðr, to go down; g. heiman, 199; g. heim, to go home; gakk hingat, come hither! 488; g. móti, í gegn e-m, to go against, to meet one; g. braut, to go away; g. til e-s, or at e-m, to go to one; g. frá e-m, to leave one; g. með e-m, to go with one; g. hjá, to pass by; g. saman, to go together; g. yfir, to go over; g. gegnum, to go through; g. undir, to go under; g. undan, fyrir, to go before; g. eptir, to go behind; g. um, to rove, stroll about, and so on passim; g. í sæti, to go to one’s seat, take a seat, Eg. 551; g. til hvílu, to go to bed, Nj. 201; g. til matar, to go to dinner, Sturl. iii. 111, Eg. 483; g. til vinnu, verks, to go to one’s work, cp. Hm. 58; g. í kirkju, to go to church, Rb. 82; g. á fjall, to go on the fells, Hrafn. 34; g. á skip, to go on board, Fms. x. 10; g. af skipi, to go ashore.

β. with infin., in old poems often dropping ‘at;’ ganga sofa, to go to sleep, Fm. 27; g. at sofa, Hm. 19; g. vega, to go to fight, Vsp. 56, Ls. 15; g. at eiga konu, to go to be married, Grág. i. 318.

γ. with an adj.; g. hræddr, to be afraid; g. úviss, to be in ignorance, etc., Fms. vii. 271, Sks. 250, 688.

2. in a more special sense; g. til einvígis, bardaga, to go to a duel, battle, Nj. 64; g. á hólm (hólmganga), Eg. 504, 506; g. á eintal, Nj. 103; g. til máls við e-n, to speak to one, Eg. 199, 764; g. í glímu, to go a-wrestling, Ísl. ii. 246; g. á fang, id., Ld. 206; g. í danz, to go a-dancing; g. til skripta, to go to shrift, Hom. 157; g. at brúðkaupi, to go to be married, Fms. vii. 278; g. í skóla, klaustr, to go to school, go into a cloister (as an inmate), (hence skóla-genginn, a school-man, scholar), Bs. passim; g. í þjónustu, to take service, Nj. 268; g. í lið með e-m, to enter one’s party, side with one, 100; g. í lög, to enter a league with one; g. ór lögum, to go out of a league, passim; g. í félag, ór félagi, id.; g. á mala, to take service as a soldier, 121; g. á hönd, g. til handa, to submit to one as a liegeman, surrender, Eg. 19, 33, Ó. H. 184, Fms. vii. 180; g. á vald e-m, to give oneself up, Nj. 267; g. á hendr e-m, to encroach upon, Ver. 56; g. í skuld, to bail, Grág. i. 232, Dipl. ii. 12; g. í trúnað, to warrant, Fms. xi. 356; g. til trygða, Nj. 166, and g. til griða, to accept truce, surrender, Fas. ii. 556; g. í mál, to enter, undertake a case, Nj. 31; g. í ánauð, to go into bondage, Eg. 8; g. til lands, jarðar, ríkis, arfs, to take possession of …, 118, Stj. 380, Grág., Fms. passim; g. til fréttar, to go to an oracle, take auspices, 625. 89; g. til Heljar, a phrase for to die, Fms. x. 414; g. nær, to go nigh, go close to, press hard on, Ld. 146, 322, Fms. xi. 240 (where reflex.); var sá viðr bæði mikill og góðr því at Þorkell gékk nær, Th. kept a close eye on it, Ld. 316.

B. Joined with prepp. and adverbs in a metaph. sense:—g. af, to depart from, go off; þá gékk af honum móðrinn ok sefaðisk hann, Edda 28; þá er af honum gékk hamremin, Eg. 125, Eb. 136, Stj. 118; g. af sér, to go out of or beyond oneself; mjök g. þeir svari-bræðr nú af sér, Fbr. 32; í móti Búa er hann gengr af sér ( rages) sem mest, Fb. i. 193; þá gékk mest af sér ranglæti manna um álnir, Bs. i. 135: so in the mod. phrases, g. fram af sér, to overstrain oneself; and g. af sér, to fall off, decay: to forsake, g. af trú, to apostatize, Fms. ii. 213; g. af vitinu, to go out of one’s wits, go mad, Post. 656 C. 31; g. af Guðs boðorðum, Stj. passim: to pass. Páskar g. af, Ld. 200: to be left as surplus (afgangr), Rb. 122, Grág. i. 411, K. Þ. K. 92:—g. aptr, to walk again, of a ghost (aptrganga), Ld. 58, Eb. 278, Fs. 131, 141, passim; and absol., g. um híbýli, to hunt, Landn. 107: to go back, be void, of a bargain, Gþl. 491:—g. at e-m, to go at, attack, Nj. 80, 160: to press on, Grág. i. 51, Dipl. ii. 19 (atgangr): g. at e-u, to accept a choice, Nj. 256; g. at máli, to assist, help, 207: to fit, of a key, lykla þá sem g. at kístum yðrum, Finnb. 234, Fbr. 46 new Ed., N. G. L. i. 383: medic. to ail, e-ð gengr at e-m; ok gengr at barni, and if the bairn ails, 340, freq. in mod. usage of ailment, grief, etc.:—g. á e-t, to go against, encroach upon; ganga á ríki e-s, Fms. i. 2; g. upp á, to tread upon, vii. 166; hverr maðr er ólofat gengr á mál þeirra, who trespasses against their measure, Grág. i. 3: to break, g. á orð, eiða, sættir, trygðir, grið, Finnb. 311, Fms. i. 189, Ld. 234; g. á bak e-u, to contravene, Ísl. ii. 382; ganga á, to go on with a thing, Grág. ii. 363; hence the mod. phrase, mikið gengr á, much going on; hvað gengr á, what is going on? það er farið að g. á það (of a task or work or of stores), it is far advanced, not much left:—g. eptir, to go after, pursue, claim (eptirgangr), Nj. 154, Þórð. 67, Fms. vii. 5; g. eptir e-m, to humour one who is cross, in the phrase, g. eptir e-m með grasið í skónum; vertu ekki að g. eptir stráknum; hann vill láta g. eptir ser (of a spoilt boy, cross fellow): to prove true, follow, hón mælti mart, en þó gékk þat sumt eptir, Nj. 194; eptir gékk þat er mér bauð hugr um, Eg. 21, Fms. x. 211:—g. fram, to go on well in a battle, Nj. 102, 235, Háv. 57 (framgangr): to speed, Nj. 150, Fms. xi. 427: to grow, increase (of stock), fé Hallgerðar gékk fram ok varð allmikit, Nj. 22; en er fram gékk mjök kvikfé Skallagríms, Eg. 136, Vígl. 38: to come to pass, skal þess bíða er þetta gengr fram, Nj. 102, Fms. xi. 22: to die, x. 422:—g. frá, to leave (a work) so and so; g. vel frá, to make good work; g. ílla frá, to make bad work; það er ílla frá því gengið, it is badly done:—g. fyrir, to go before, to yield to, to be swayed by a thing; heldr nú við hót, en ekki geng ek fyrir slíku, Fms. i. 305; þó at vér gangim heldr fyrir blíðu en stríðu, ii. 34, Fb. i. 378, Hom. 68; hvárki gékk hann fyrir blíðyrðum né ógnarmálum, Fms. x. 292; hann gékk þá fyrir fortülum hennar, Bs. i. 742: in mod. usage reflex., gangast fyrir íllu, góðu: to give away, tók hann þá at ganga fyrir, Fb. i. 530: Icel. now say, reflex., gangast fyrir, to fall off, from age or the like (vide fyrirgengiligr): to prevent, skal honum þá eigi fyrnska fyrir g., N. G. L. i. 249; þá er hann sekr þrem mörkum nema nauðsyn gangi fyrir, 14; at þeim gangi lögleg forföll fyrir, Gþl. 12:—g. í gegn, to go against, to meet, in mod. usage to deny, and so it seems to be in Gþl. 156; otherwise in old writers it always means the reverse, viz. to avow, confess; maðr gengr í gegn, at á braut kveðsk tekit hafa, the man confessed and said that he had taken it away, Ísl. ii. 331; ef maðr gengr í gegn legorðinu, Grág. i. 340; sá goði er í gegn gékk ( who acknowledged) þingfesti hans, 20; hann iðraðisk úráðs síns, ok gékk í gegn at hann hefði saklausan selt herra sinn, Sks. 584,—this agrees with the parallel phrase, g. við e-t, mod. g. við e-u, to confess, both in old and mod. usage, id.:—g. hjá, to pass by, to waive a thing, Fms. vi. 168:—g. með, to go with one, to wed, marry (only used of a woman, like Lat. nubere), þú hefir þvert tekit at g. með mér, Ld. 262, Sd. 170, Grág. i. 178, Þiðr. 209, Gkv. 2. 27, Fms. xi. 5: medic., g. með barni, to go with child, i. 57; with acc. (barn), Bs. i. 790, and so in mod. usage; a mother says, sama sumarið sem eg gékk með hann (hana) N. N., (meðgöngutími); but dat. in the phrase, vera með barni, to be with child; g. með burði, of animals, Sks. 50, Stj. 70; g. með máli, to assist, plead, Eg. 523, Fms. xi. 105, Eb. 210; g. með e-u, to confess [Dan. medgaae], Stj., but rare and not vernacular:—g. milli, to go between, intercede, esp. as a peacemaker, passim (milli-ganga, meðal-ganga):—g. í móti, to resist, Nj. 90, 159, 171: of the tide, en þar gékk í móti útfalls-straumr, Eg. 600:—g. saman, to go together, marry, Grág. i. 324, Fms. xi. 77: of a bargain, agreement, við þetta gékk saman sættin, Nj. 250; saman gékk kaupit með þeim, 259:—g. sundr, to go asunder, part, and of a bargain, to be broken off, passim:—g. til, to step out, come along; gangit til, ok blótið, 623. 59; gangit til, ok hyggit at, landsmenn, Fms. iv. 282: to offer oneself, to volunteer, Bs. i. 23, 24: the phrase, e-m gengr e-ð til e-s, to purpose, intend; en þat gékk mér til þess ( that was my reason) at ek ann þér eigi, etc., Ísl. ii. 269; sagði, at honum gékk ekki ótrúnaðr til þessa, Fms. x. 39; gékk Flosa þat til, at …, Nj. 178; gengr mér meirr þat til, at ek vilda firra vini mína vandræðum, Fms. ii. 171; mælgi gengr mér til, ‘tis that I have spoken too freely, Orkn. 469, Fms. vi. 373, vii. 258: to fare, hversu hefir ykkr til gengið, how have you fared? Grett. 48 new Ed.; Loka gékk lítt til, it fared ill with L., Fb. i. 276: mod., þat gékk svá til, it so happened, but not freq., as bera við is better, (tilgangr, intention):—g. um e-t, to go about a thing; g. um sættir, to go between, as peacemaker, Fms. v. 156; g. um beina, to attend guests, Nj. 50, passim: to manage, fékk hón svá um gengit, Grett. 197 new Ed.; hversu þér genguð um mitt góðs, 206: to spread over, in the phrase, má þat er um margan gengr; þess er um margan gengr guma, Hm. 93: to veer, go round, of the wind, gékk um veðrit ok styrmdi at þeim, the wind went round and a gale met them, Bs. i. 775:—g. undan, to go before, escape, Ver. 15, Fms. vii. 217, Blas. 49: to be lost, wasted, jafnmikit sem undan gékk af hans vanrækt, Gþl. 338: to absent oneself, eggjuðusk ok báðu engan undan g., Fms. x. 238:—g. undir, to undertake a duty, freq.: to set, of the sun, Rb. 468, Vígl. (in a verse): to go into one’s possession, power, Fms. vii. 207;—g. upp, to be wasted, of money, Fær. 39, Fms. ix. 354: of stones or earth-bound things, to get loose, be torn loose, þeir glímdu svá at upp gengu stokkar allir í húsinu, Landn. 185; flest gékk upp þat sem fyrir þeim varð, Háv. 40, Finnb. 248; ok gékk ór garðinum upp ( was rent loose) garðtorfa frosin, Eb. 190: to rise, yield, when summoned, Sturl. iii. 236: of a storm, gale, to get up, rise, veðr gékk upp at eins, Grett. 94, Bárð. 169; gengr upp stormr hinn sami, Bs. ii. 50: of an ice-bound river, to swell, áin var ákafliga mikil, vóru höfuðísar at báðum-megin, en gengin upp ( swoln with ice) eptir miðju, Ld. 46, Fbr. 20 new Ed., Bjarn. 52; vötnin upp gengin, Fbr. 114; áin var gengin upp ok íll yfirferðar, Grett. 134:—g. við, in the phrase, g. við staf, to go with a staff, rest on it: with dat., g. við e-u, to avow (vide ganga í gegn above):—g. yfir, to spread, prevail, áðr Kristnin gengi yfir, Fms. x. 273; hétu á heiðin goð til þess at þau léti eigi Kristnina g. yfir landit, Bs. i. 23: the phrase, láta eitt g. yfir báða, to let one fate go over both, to stand by one another for weal and woe; hefi ek því heitið honum at eitt skyldi g. yfir okkr bæði, Nj. 193, 201, 204, Gullþ. 8: so in the saying, má þat er yfir margan gengr, a common evil is easier to bear, Fbr. 45 new Ed. (vide um above); muntu nú verða at segja slíkt sem yfir hefir gengið, all that has happened, Fms. xi. 240; þess gengr ekki yfir þá at þeir vili þeim lengr þjóna, they will no longer serve them, come what may, Orkn. 84: to overrun, tyrannize over, þeir vóru ójafnaðar menn ok ganga þar yfir alla menn, Fms. x. 198 (yfirgangr): to transgress, Hom. 109: to overcome, þótti öllum mönnum sem hann mundi yfir allt g., Fms. vii. 326: a naut. term, to dash over, as spray, áfall svá mikit at yfir gékk þegar skipit, Bs. i. 422; hence the metaph. phrase, g. yfir e-n, to be astonished; það gengr yfir mig, it goes above me, I am astonished.

C. Used singly, of various things:

1. of cattle, horses, to graze (haga-gangr); segja menn at svín hans gengi á Svínanesi, en sauðir á Hjarðarnesi, Landn. 124, Eg. 711; kálfrinn óx skjótt ok gékk í túni um sumarit, Eb. 320; Freyfaxi gengr í dalnum fram, Hrafn. 6; þar var vanr at g. hafr um túnit, Nj. 62; þar var til grass (görs) at g., Ld. 96, Grág. passim; gangandi gripr, cattle, beasts, Bjarn. 22; ganganda fé, id., Sturl. i. 83, Band. 2, Ísl. ii. 401.

2. of shoals of fish, to go up, in a river or the like (fiski-ganga, -gengd); vötn er netnæmir fiskar g. í, Grág. i. 149; til landauðnar horfði í Ísafirði áðr fiskr gékk upp á Kvíarmiði, Sturl. ii. 177; fiskr er genginn inn ór álum, Bb. 3. 52.

3. of the sun, stars, vide B. above, (sólar-gangr hæstr, lengstr, and lægstr skemstr = the longest and shortest day); áðr sól gangi af Þingvelli, Grág. i. 24; því at þar gékk eigi sól af um skamdegi, Landn. 140, Rb. passim:—of a thunder-storm, þar gékk reiði-duna með eldingu, Fb. iii. 174:—of the tide, stream, water, vide B. above, eða gangi at vötn eða skriður, K. Þ. K. 78.

4. of a ship, gékk þá skipit mikit, Eg. 390, Fms. vi. 249; létu svá g. suðr fyrir landit, Eg. 78; lét svá g. suðr allt þar til er hann sigldi í Englands-haf, Ó. H. 149; réru nótt ok dag sem g. mátti, Eg. 88; gékk skipit brátt út á haf, Ó. H. 136.

β. to pass; kvað engi skip skyldi g. (go, pass) til Íslands þat sumar, Ld. 18.

II. metaph. to run out, stretch out, project, of a landscape or the like; gengr haf fyrir vestan ok þar af firðir stórir, Eg. 57; g. höf stór ór útsjánum inn í jörðina; haf (the Mediterranean) gengr af Njörva-sundum (the Straits of Gibraltar), Hkr. i. 5; nes mikit gékk í sæ út, Eg. 129, Nj. 261; í gegnum Danmörk gengr sjór (the Baltic) í Austrveg, A. A. 288; fyrir austan hafs-botn þann (Bothnia) er gengr til móts við Gandvík (the White Sea), Orkn. begin.: frá Bjarmalandi g. lönd til úbygða, A. A. 289; Europa gengr allt til endimarka Hispaniae, Stj. 83; öllum megin gengr at henni haf ok kringir um hana, 85; þessi þinghá gékk upp ( extended) um Skriðudal, Hrafn. 24: of houses, af fjósi gékk forskáli, Dropl. 28.

2. to spread, branch out; en af því tungurnar eru ólíkar hvár annarri, þær þegar, er ór einni ok hinni sömu hafa gengit eða greinzt, þá þarf ólíka stafi í at hafa, Skálda (Thorodd) 160: of a narrative, gengr þessi saga mest af Sverri konungi, this story goes forth from him, i. e. relates to, tells of him, Fb. ii. 533; litlar sögur megu g. af hesti mínum, Nj. 90; um fram alla menn Norræna þá er sögur g. frá, Fms. i. 81.

III. to take the lead, prevail; gékk þaðan af í Englandi Valska, thereafter (i. e. after the Conquest) the Welsh tongue prevailed in England, Ísl. ii. 221; ok þar allt sem Dönsk tunga gengi, Fms. xi. 19; meðan Dönsk tunga gengr, x. 179:—of money, to be current, hundrað aura þá er þá gengu í gjöld, Dropl. 16; eigi skulu álnar g. aðrar en þessar, Grág. i. 498; í þenna tíð gékk hér silfr í allar stórskuldir, 500, Fms. viii. 270; eptir því sem gengr ( the course) flestra manna í millum, Gþl. 352:—of laws, to be valid, ok var nær sem sín lög gengi í hverju fylki, Fms. iv. 18; Óðinn setti lög í landi sínu þau er gengit höfðu fyrr með Ásum, Hkr. i. 13; þeirra laga er gengu á Uppsala-þingi, Ó. H. 86; hér hefir Kristindóms-bálk þann er g. skal, N. G. L. i. 339; sá siðr er þá gékk, Fb. i. 71, (vide ganga yfir):—of sickness, plague, famine, to rage, þá gékk landfarsótt, bóla, drepsótt, hallæri, freq.; also impers., gékk því hallæri um allt Ísland, Bs. i. 184; mikit hallæri ok hart gékk yfir fólkið, 486, v. l.; gékk sóttin um haustið fyrir sunnan land; þá gékk mest plágan fyrri, Ann. 1402, 1403.

IV. to go on, last, in a bad sense, of an evil; tókst síðan bardagi, ok er hann hafði gengit um hríð, Fs. 48: impers., hefir þessu gengit ( it has gone on) marga manns-aldra, Fms. i. 282; gékk því lengi, so it went on a long while, Grett. 79 new Ed.; gékk þessu enn til dags, Nj. 272; ok gékk því um hríð, 201; ok gékk því allan þann dag, Fms. vii. 147; lát því g. í allt sumar, xi. 57; gengr þessu þar til er …, Fb. i. 258.

V. denoting violence; létu g. bæði grjót ok vápn, Eg. 261; létu þá hvárir-tveggju g. allt þat er til vápna höfðu, Fms. ix. 44; láta höggin g., to let it rain blows, Úlf. 12. 40; háðung, spottyrði, hróp ok brigzl hver lét með öðrum g. á víxl, Pass. 14. 3, (vápna-gangr); Birkibeinar róa þá eptir, ok létu g. lúðrana, and sounded violently the alarum, Fms. ix. 50, (lúðra-gangr); láta dæluna g., to pour out bad language, vide dæla.

VI. to be able to go on, to go, partly impers.; ef þat gengr eigi, if that will not do, Fms. vi. 284; svá þykt at þeim gékk þar ekki at fara, they stood so close that they could not proceed there, Nj. 247; þá nam þar við, gékk þá eigi lengra, there was a stop; then it could go no farther, Fms. xi. 278; leiddu þeir skipit upp eptir ánni, svá sem gékk, as far as the ship could go, as far as the river was navigable, Eg. 127: esp. as a naut. term, impers., e. g. þeim gékk ekki fyrir nesið, they could not clear the ness; þá gengr eigi lengra, ok fella þeir þá seglið, Bs. i. 423; at vestr gengi um Langanes, 485, v. l.

VII. with adverbs; g. létt, fljótt, to go smoothly; g. þungt, seint, to go slowly; oss munu öll vápna-viðskipti þungt g. við þá, Nj. 201; þungt g. oss nú málaferlin, 181; gékk þeim lítt atsóknin, Stj. 385; at þeim feðgum hefði þá allir hlutir léttast gengit, Bs. i. 274; seint gengr, Þórir, greizlan, Ó. H. 149; g. betr, verr, to get the better, the worse; gékk Ribbungum betr í fyrstu, Fms. ix. 313; gengu ekki mjök kaupin, the bargain did not go well, Nj. 157, cp. ganga til (B. above):—to turn out, hversu g. mundi orrostan, 273; gékk þá allt eptir því sem Hallr hafði sagt, 256; ef kviðir g. í hag sækjanda, if the verdict goes for the plaintiff, Grág. i. 87; þótti þetta mál hafa gengit at óskum, Dropl. 14; mart gengr verr en varir, a saying, Hm. 39; þykir honum nú at sýnu g. ( it seems to him evident) at hann hafi rétt hugsað, Fms. xi. 437; g. andæris, to go all wrong, Am. 14; g. misgöngum, to go amiss, Grág. i. 435; g. e-m í tauma, to turn false ( crooked); þat mun mér lítt í tauma g. er Rútr segir, Nj. 20; g. ofgangi, to go too high, Fms. vii. 269.

VIII. of a blow or the like; hafði gengit upp á miðjan fetann, the axe went in up to the middle of the blade, Nj. 209; gékk þegar á hol, 60; gékk í gegnum skjöldinn, 245, Fb. i. 530.

IX. of law; láta próf g., to make an enquiry; láta vátta g., to take evidence, D. N.

X. to be gone, be lost; gékk hér með holdit niðr at beini, the flesh was torn off, Fb. i. 530: esp. in pass. part. genginn, dead, gone, eptir genginn guma, Hm. 71; moldar-genginn, buried, Sl. 60; hel-genginn, 68; afli genginn, gone from strength, i. e. powerless, Skv. 3. 13.

β. gone, past; gengið er nú það görðist fyr, a ditty; mér er gengið heimsins hjól, gone for me is the world’s wheel ( luck), a ditty.

XI. used as transit. with acc.; hann gengr björninn á bak aptr, he broke the bear’s back in grappling with him, Finnb. 248; ok gengr hana á bak, ok brýtr í sundr í henni hrygginn, Fb. i. 530.

2. medic. with dat. to discharge; ganga blóði, to discharge blood (Dan. blodgang), Bs. i. 337, 383; Arius varð bráðdauðr ok gékk ór sér öllum iðrum, Ver. 47.

D. REFLEX.:

I. singly, gangask, to be altered, to change, be corrupted; gangask í munni, of tradition; var þat löng ævi, ok vant at sögurnar hefði eigi gengisk í munni, Ó. H. pref.; má því eigi þetta mál í munni gengisk hafa, Fb. ii. Sverr. S. pref.; ok mættim vér ráða um nokkut, at málit gengisk, that the case could miscarry, be lost, Glúm. 380:—láta gangask, to let pass. waive; lét Páll þá g. þá hluti er áðr höfðu í millum staðit, Sturl. i. 102; ef þú lætr eigi g. þat er ek kref þik, Fms. xi. 61.

2. e-m gengsk hugr við e-t, to change one’s mind, i. e. to be moved to compassion, yield; sótti hón þá svá at honum gékksk hugr við, Eb. 264; þá gékksk Þorgerði hugr við harma-tölur hans, Ld. 232; ok mun honum g. hugr við þat, svá at hann mun fyrirgefa þér, Gísl. 98; nú sem hann grét, gékksk Ísak hugr við, Stj. 167; er sendimaðr fann at Birni gékksk hugr við féit, Ó. H. 194; við slíkar fortölur hennar gékksk Einari hugr (E. was swayed) til ágirni, Orkn. 24.

II. with prepp. (cp. B. above); gangask at, to ‘go at it,’ engage in a fight; nú gangask þeir at fast, Dropl. 24, Ísl. ii. 267; gengusk menn at sveitum, of wrestlers, they wrestled one with another in sections (Dan. flokkevis), Glúm. 354; þeir gengusk at lengi, Finnb. 248:—gangask fyrir, vide B. above:—gangask í gegn, at móti, to stand against, fight against; at vér látim ok eigi þá ráða er mest vilja í gegn gangask (i. e. the extreme on each side), Íb. 12, cp. Fms. ii. 241; at þeir skipaði til um fylkingar sínar, hverjar sveitir móti skyldi g., i. e. to pair the combatants off, ix. 489; þeir risu upp ok gengusk at móti, Stj. 497. 2 Sam. ii. 15:—g. nær, to come to close quarters (Lat. cominus gerere), Nj. 176, Fms. xi. 240:—gangask á, to dash against one another, to split; á gengusk eiðar, the oaths were broken, Vsp. 30: to be squared off against one another, sú var görð þeirra, at á gengusk vígin húskarlanna, Rd. 288; ekki er annars getið en þeir léti þetta á gangask, i. e. they let it drop, Bjarn. 47; gangask fyrir, to fall off, Fms. iii. 255:—gangask við, to grow, gain strength; áðr en við gengisk hans bæn, before his prayer should be fulfilled, x. 258; ef þat er ætlað at trúa þessi skuli við g., Nj. 162; hétu þeir fast á guðin, at þau skyldi eigi láta við garrgask Kristniboð Ólafs konungs, Fms. ii. 32; þetta gékksk við um öll þau fylki, vii. 300; mikit gékksk Haraldr við (H. grew fast) um vöxt ok afl, Fb. i. 566; Eyvindr hafði mikið við gengizk um menntir, E. had much improved himself in good breeding, Hrafn. 24; vildi hann prófa hvárr þeirra meira hafði við gengisk, which of them had gained most strength, Grett. 107: to be in vogue, in a bad sense, ok löngum við gengisk öfund ok rangindi, Fms. i. 221, cp. Pass. 37. 7:—gangask ór stað, to be removed, Fms. xi. 107.

III. in the phrase, e-m gengsk vel, ílla, it goes well, ill with one, Hom. 168, Am. 53; ílls gengsk þér aldri, nema …, the evil will never leave thee, thou wilt never be happy, unless …, 65.

(að), v. to take a wrong direction; eigi veit, hvar úskytja ör geigar, none can tell where a shaft ill-shol may stray to.

* * *

að, to take a wrong direction, to rove at random, of a bolt or the like; ok geigaði á fluginu, Grett. 124; hann skaut tveimr örum eðr þremr ok geigaði þat allt, Sturl. ii. 135; eigi veit hvar óskytja ör geigar, none can tell where a shaft ill-shot may stray to, Fms. vii. 262, Fas. ii. 358, (a saying.)

2. láta augun g., to look askance, Hom. (St.)

* * *

(að), v.

1) to incline or turn sideways, with dat. (halla keri, skipi);

2) to sway to the wrong side (= halla til um. e-t);

halla sögu, to give an unfair report;

halla nökkurum orðum til, to let fall a few words;

halla eptir e-m, to be biassed in one’s favour;

halla sér, to lean with one’s body;

impers. to lie over, with dat. (hallaði honum svá, at sjór féll inn á annat borð);

sólu hallar, the sun sinks;

vetri hallar, the winter is declining;

tafli hallar á e-n, the game turns against one;

3) to slope (hann skildi eigi fyrr við þá en hallaði af norðr);

4) refl., hallast, to lean with the body;

to lie over (þá tók mjök at hallast Ormrinn);

á þá hallaðist bardaginn, the battle turned against them;

hallast eptir e-u, to sway towards a thing.

* * *

að, [Dan. hælde; Swed. hälla], to lean or turn sideways, with dat., esp. of a vessel, ship, or the like; halla keri, fötu, staupi, skipi; but also of anything else, h. borði, stóli; Icel. distinguish between halla and the derivative hella, to pour out; hann hallar skipinu á ymsa vega, Fbr. 100 new Ed.

II. metaph. to sway to the wrong side, in words or acts; halla dómi, to give an unfair judgment, Gþl. 174, Fs. 121, Sks. 662; h. sögu, to give an unfair report, Fms. vi. 261; ok um allar sagnir hallaði hann mjök til, id., Nj. 270; h. orðum til, to impute, Fms. ix. 332; h. eptir e-m, to be swayed, biased in one’s favour, 59; mér þykir þér hafa hallat til—hallat hefi ek víst ( no doubt have I swerved) segir konungr, ok þó í hag þér, ii. 272; halla sæmd e-s, to let one’s honour swerve, do it injury, Orkn. 240; h. undan e-u, to avoid, shun one, Al. 83; h. sér, to lean with one’s body, seig at honum svefn, ok hallaði hann sér í kné henni, Fb. i. 280: with acc., h. sik (less correct), Karl. 292.

III. impers. to swerve, with dat.; taka stór tré ok fella á Orminn, svá at honum halli til, so that she (the ship) swerved on one side, Fms. ii. 326; skip sveif upp á grunn ok hallaði (viz. því) mjök, vii. 264; hallaði honum svá at sjór féll inn á annat borð, Eg. 386.

2. to decline, of the day; þegar er út hallaði á kveldum, Lv. 43; hence Icel. say of the day-marks, hallandi dagmál, hádegi, nón, … náttmál, past dagmál, i. e. when the sun has just passed the day-mark in the horizon; sólu hallar, the sun sinks, Þjal. Jón 28; or degi hallar, the day is sinking, Luke ix. 12; or hallar út degi, as Til hafs sól hraðar sér | hallar út degi, Hymn-book, No. 294; vetri, sumri hallar, the winter, summer is declining, Fas. ii. 552.

3. of a river-basin, to slope; hann skildi eigi fyrr við þá en hallaði af norðr, Boll. 348; stigum þeim er hölluðu frá þjóðgötum, Sks. 1: the phrase, það hallar undan fæti, it slopes down hill.

4. tafli hallar á e-n, the game turns against one, Karl. 205.

IV. reflex. to lean with the body; Bolli hallaðisk upp at sels-vegginum, Ld. 244; hann hallaðisk ok lagði höfuð ( he nodded and laid his head) í kné Finni Árnasyni, Ó. H. 210; lengi ek hölluðumk, long have I been nodding (from sleep), Sl. 36; hann hallaðisk undan högginu, Fms. vi. 66.

2. to swerve; þá tók mjök at hallask Ormrinn, the ship lay over-much on one side, Fms. ii. 229: to be turned, tók þá at hallask taflit, svá at öðrum var komit at máti, Bs. ii. 186; á þá hallaðisk bardaginn, the battle turned against them, O. H. L. 20; hallask eptir e-u, to swerve towards a thing, Fms. ii. 32; h. til vináttu við e-n, Fs. 116: metaph., at mín virðing mundi halla ( that my honour would be tarnished) af þínu tilstilli, Lv. 34.

* * *

1) part (í þeim hluta veraldar); at mínum hluta, for my part, as far as I am concerned;

2) share, lot; gera á hluta e-s, to wrong one; eptir er enn yðarr h., your part (of the work) remains yet.

* * *

a, m. a part; í þeim hluta veraldar, Edda (pref.); mikinn hluta af Englandi, Eg. 270; mikinn hluta Skotlands, Ó. H. 131; mikill (mestr, lítill) h. liðs, Fms. i. 110, Eg. 269, Edda 82, Fb. ii. 283; bleikt silfr ok skal vera meiri hluti silfrs, Grág. i. 500: adverb, phrases, at öllum hluta, for the whole lot or share, 245; að mestum hluta, for the most part; að nokkrum hluta, for some part; at mínum (sínum) hluta, for my ( her) part, Nj. 250, Fs. 62.

II. a share, but the weak form is seldom used in this sense, as in the phrase, göra á hluta e-s, to encroach upon one’s share, wrong one, Fms. vii. 219, Vígl. 25; eptir er enn yðarr hluti, your part, portion of the work, Nj. 144; ok undi hann þó verr sínum hluta, Fms. vii. 176 (v. l. hlut better).

(older form miss), adv. amiss; so as to miss;

farast þeir hjá á mis, they pass each other without meeting.

* * *

adv., also á mis, the older form of which was miss, which remains in missa, missir, miss-eri, and was in the earliest times sounded so, as may be seen from such rhymes as m iss-löng, v issa, Fms. xi. 196 (in a verse of the beginning of the 11th century); [Ulf. misso = ἀλλήλων, prop. a subst. = Lat. vices]:—amiss, denoting to miss one another, pass one another without meeting: þá ríðr hann undir melinn hjá Mosvöllum er þeir bræðr ríða hit efra ok farask þeir hjá á mis, Gísl. 19; as also simply farast á mis, to pass by one another so as to miss; sverð Saul hjó aldri mis, Stj. 495, 2 Sam. ii. 22; hann ætlaði at drepa keisarann … en grípr á mis Karlamagnús, he intended to slay the emperor Charlemagne, but missed him, Karl. 151; gripu þeir á miss hins bezta ráðs, they missed their opportunity, Róm. 278; göra á miss, to do amiss, Hom. 14; leggja á mis, to lay athwart or across.

B. In a great number of compds, denoting,

α. alternately, Germ. wechsel, as in mis-svefni, mis-vitr, miss-eri, missöng;

β. amiss, in a wrong way; and lastly,

γ. wrong, evil, see the following compds.

m. offence, harm; gøra e-m til miska, to offend, wrong a person.

* * *

a, m. [mis], a misdeed, offence; in the phrase, göra e-m til miska, to offend, wrong a person, Finnb. 258, Ld. 76, Hrafn. 27. miska-ráð, n. pl. misdeeds, Harms. 14.

* * *

1) error, falsehood;

2) heresy;

3) delusion.

(-ta, -tr), v.

1) to lead astray (nótt hefir mik villt); ok er svá villt fyrir mér, at, I am so bewildered that;

2) to falsify, counterfeit (v. heimildir á. fé); villtar rúnar, dark, obscure runes; rísta (rúnar) villt, to mis-write, write wrong; v. leitina fyrir e-m, to confound the search, put one on a wrong scent;

3) refl., villast, to go astray, lose one’s way (hafði hann villzt ok snúizt frá guði); with gen., nú villtust þeir vegar, now they lost the road; villtust hundarnir farsins, the hounds lost the track; þeim öllum villtist sýn, at engi þeira mátti finna hann, they were all so bewildered that none of them could find him.

* * *

t, to bewilder; ok er svá villt fyrir mér ( there is such bewilderment before me) at ek veit eigi frá mér, Háv. 56.

2. to falsify, forge, counterfeit, as a law term; um fé þat er hann hafði markat, ok villt á heimildir, Lv. 48; hinn skal segja heimili sitt, en ef hann villir heimili sitt, N. G. L. i. 223; er þeim lítið fyrir at villa járnburð þenna, Ó. H. 140; sá maðr hefir viljat villa leitina fyrir oss (cp. Dan. ‘bringe en paa vildspor’), Fms. i. 72; hvárt sem þeir villa ( give a false account of) faðerni eðr móðerni eða bæði, Grág. i. 357; ef hann leynir fé eðr villir heimildir, gives a false title, Jb. 336; hvar þess er aðrir taka arf enn erfingi réttr fyrir því at kyn var villt, Grág. i. 191; villir hann vísdóm allan, to belie, Fms. vii. (in a verse); draumar villa oss, ef …, do our dreams belie us, if …, Gísl. (in a verse); villtar rúnir, falsified. Am. 9; rísta villt, to write falsely, mis-write, 12; allr lands-lýðr syrgði hann villtan, Hkr. i. 102 (Fms. x. 379).

II. reflex. to go astray, miss the way; kenndi þá hvárr öðrum þat er þeir höfðu villzk, Bs. i. 288; hafði hann villzk ok snúisk frá guði, Fb. ii. 392; nú villask þeir þaðan á braut, Grág. ii. 312; þá er frá honum villtisk, 192: with gen., nú villtusk þeir vegar, lost the road, Fms. ii. 77; villisk er nú vegarins, Valla L. 217; villtusk hundarnir farsins, the hounds lost the track, Hom. 120.

2. metaph., þat verðr mörgum manni, at um myrkvan staf villisk, Eg. (in a verse); ef þeim villask váttar, Grág. ii. 209; villtusk allir spådómar, Rb. 381; ok er svá villt fyrir mér ( I am so bewildered) at ek veit eigi frá mér, Háv. 56; þeim öllum villtisk sýn, at engi þeirra mátti finna hann, Fb. ii. 385; villtisk hann mér ok mátti ek eigi finna hann, Karl. 309; hón villtisk öll frá mér ( she forsook me quite) ok lagði hón íllt fyrir sik, Clem. 137.

* * *

1) error, falsehood;

2) heresy;

3) delusion.

(-ta, -tr), v.

1) to lead astray (nótt hefir mik villt); ok er svá villt fyrir mér, at, I am so bewildered that;

2) to falsify, counterfeit (v. heimildir á. fé); villtar rúnar, dark, obscure runes; rísta (rúnar) villt, to mis-write, write wrong; v. leitina fyrir e-m, to confound the search, put one on a wrong scent;

3) refl., villast, to go astray, lose one’s way (hafði hann villzt ok snúizt frá guði); with gen., nú villtust þeir vegar, now they lost the road; villtust hundarnir farsins, the hounds lost the track; þeim öllum villtist sýn, at engi þeira mátti finna hann, they were all so bewildered that none of them could find him.

* * *

u, f. a going astray, losing the way: metaph. error, falsehood, villa ok fáfræði, Sks. 613 B; lögvilla (q. v.), hann snöri því í villu er hón hafði mælt, Nj. 161; Þorleifr spaki er með viti lagði þá villu, Fms. x. 379: eccl. false doctrine, heresy, Rb. 338; Djöfuls villa, 655. 56; villa Arii, the Arian heresy, Ann.

2. villu-andi, Stj. 240; villu-kenning, a false doctrine; villu-átrúnaðr, false belief, unbelief, 103; villu-efni, Fb. i. 409; villu-bönd skurðgoða, Fms. ii. 96; villu-boðorð, fortala, Anecd. 32, 70; villu-glapstigr, Stj. 49; villu-hellir, Barl. 154; villu-myrkr, Post.; villu-ráð, Anecd. 28; villu-draumr, a false dream, Barl. 108; villu-nótt, a night of error, Hom. 41; villu-þoka, Gþl. 45; villu-biskup, villu-páfi, a false bishop, a false pope, Fms. viii. 369, Ann. 415. 19; villu-prestr, a false priest, Anecd. 12; villu-spámaðr, a false prophet, Stj. 593.

COMPDS: villu-dýr = villidýr, N. G. L. i. 317. villu-karl, m. = villumaðr, Barl. 102. villu-lauss, adj. free from error, orthodox, Barl. 99. villu-maðr, m., eccl. a heretic, Barl. 149, Stj. 21, Clem. 52; Maumets villumenn, Orkn. 364, N. T., Vídal. passim. villu-ráfandi, part. roving astray; v. sauðr. villu-samligr, adj. false, Anecd. 30, Sks. 528. villu-samr, adj. erroneous, false, Barl. 157. villu-stigr, m. a false path, Barl. 145, Anecd., Stj. 637, v. l. villu-trú, f. unbelief, Barl. 103. villu-vegr, m. a way of error, Fb. i. 117. villu-víg, n. an intended murder; e. g. vega mann til arfs, Gþl. 252.

(-ða, -ðr, and görr), v.

1) to make, construct, build (gør(v)a hús skip, haug);

gør(v)a bók, to write a book;

2) to set in order, prepare, perform, etc.;

gør(v)a veizlu, to make a banquet;

gør(v)a seið, blót, to perform a sacrifice;

gør(v)a ferð, to make a journey;

gør(v)a ráð sitt, to make up one’s mind;

gør(v)a ráð með e-m, to take counsel with, advise one;

3) to contract (gør(v)a vináttu, félagskap);

4) to grant, render;

gør(v)a kost, to give a choice;

5) with acc. of an a.;

gør(v)a sik líkan e-m, to make oneself like to, imitate one;

gør(v)a sik reiðan, to take offence;

gør(v)a skjót-kørit, to make a quick choice;

6) to do, act;

gør(v)a gott (illt), to do good (evil);

hefir hann marga hluti gört stór-vel til min, I have received many great benefits at his hands;

gør(v)a e-m gagn, to give help to one;

7) to do, avail;

þat mun ekki gør(v)a, that won’t do;

ekki gørir at dylja, it is no use denying it;

8) to send, dispatch (hann gørði þegar menn frá sér);

9) to beget (af henni gørði hann hinn fyrsta soninn);

10) to judge or arbitrate in a case (= gør(v)a um mál);

to fix the amount of a fine (gørði Njáll hundrað silfrs);

gør(v)a sér e-t, to adjudge to oneself;

11) with infin. as an auxiliary verb;

ef hón gørði koma, if she did come;

gørðit hón hjúfra, she did not wail;

12) impers. one becomes;

hann gørði fölvan, he turned pale;

veðr gørði hvast, a gale arose;

brið mikla gørði at þeim, they were overtaken by a storm;

mér gørir svefnhöfugt I grow sleepy;

13) with preps.:

gør(v)a mikit af sér, to distinguish oneself;

gør(v)a e-t af e-m, to extort (take)from one;

gør(v)a e-t af við e-n, to wrong a person, transgress against one (ek hefi engan hlut af gørt við þik);

gør(v)a góðan (mikinn) róm at máli e-s, to cheer (praise) another’s speech;

gør(v)a at e-u, to mend, put right (tekr bann kníf ok gørir at skónum);

to heal (kannt þú nókkut gør(v)a at slíkum meinum);

hann gørði þat eina at, er hann átti, he did only what he ought;

slíkt gørir at, er sölin etr, so it happens when one eats seaweed;

gør(v)a at skapi e-s, to conform to one’s wishes;

gør(v)a at álitum, to take into consideration;

gør(v)a sér úgetit at e-u, to be displeased with;

gør(v)a á hluta e-s, to wrong one, do harm to;

gør(v)a fáleika á sik, to make oneself look sad;

gør(v)a eptir e-m, to send for one;

gør(v)a e-t eptir, to imitate;

gør(v)a ráð fyrir e-u, to suppose;

gør(v)a sér mikit (lítit) fyrir, to make great (small) efforts;

gør(v)a sér e-t hug, to resolve, plan;

gør(v)a sér gott hug, to be easy in mind;

gør(v)a milli (á m.) e-m, to decide between;

gør(v)a til e-rra, to make preparations for;

gør(v)a e-t til, to prepare, make ready, dress meat;

gør(v)a til e-s, to de serve a thing;

hvat hafðir þú til gört, what hadst thou done to deserve it?;

gør(v)a sœmdir til e-s, to confer honour upon one;

gør(v)a til saka við e-n, to transgress against one;

gør(v)a um mál, to arbitrate in a case (þær urðu málalyktir, at Þórdr skyldi gør(v)a um);

gør(v)a mikit um sik, to make a great noise;

gør(v)a sér mikit um e-t, to make much of, admire;

gør(v)a upp, to rebuild, restore (gør(v)a upp hús, skála);

gør(v)a e-n upp, to upset one;

gør(v)a e-n útan, to banish, exile (Flosi var görr útan);

gør(v)a e-t við e-n, to do with one (þá var um rœtt, hvat við þá skyldi gør(v)a);

gør(v)a við e-u, to prevent;

14) refl., gørast.

adv. unlawfully, Grág. i. 473, ii. 367, Gþl. 294, 432, 473, Hkr. ii. 246, Al. 153; ganga a., Stj. 430.

2. now used in the sense to be out of joint, things going wrong.