exstare+aquā

ex-sto ( ext-), āre, v. n. ( part. fut. exstaturus, Plin. 17, 22, 35, § 7; Pand. 47, 2, 78 al.), to stand out or forth, to project, to stand above.

Prop.:

(milites) cum capite solo ex aqua exstarent,

Caes. B. G. 5, 18, 5;

for which: super aequora celso collo,

Ov. M. 11, 358:

aquis (navis),

id. Tr. 5, 11, 14; cf. absol., Caes. B. C. 1, 62, 2:

ferrum de pectore,

Ov. M. 9 128:

de arbore (surculus),

Col. 5, 11, 5:

ossa sub incurvis lumbis,

Ov. M. 8, 807:

aedificia modice ab humo exstantia,

Plin. 6, 22, 24, § 89:

paulum supra terram,

Gell. 19, 13, 3.— Poet. with acc.:

aliquem,

to overtop, Stat. S. 1, 2, 116.—

Trop. (syn.: emineo, eniteo), to be prominent, stand forth, be conspicuous:

quo magis id, quod erit illuminatum. exstare atque eminere videatur,

Cic. de Or. 3, 26, 101:

haec enitere et exstare aliquatenus,

Quint. 8, 5, 29:

arma tubaeque sonent, vox et tua noctibus exstet,

predominate, be heard above, Val. Fl. 5, 252.—

Meton. (causa pro effectu), to be visible, show itself, appear; [p. 705] to be extant, to exist, to be (most freq., esp. of inanim. and abstr. subjects):

hominum nemo exstat, qui, etc.,

Plaut. Trin. 2, 4, 142:

auctor doctrinae ejus non exstat,

Liv. 1, 18, 2. pecunia, cujus auctor non exstat, Quint. 7, 2, 57:

Sarmenti domina exstat,

still lives, Hor. S. 1, 5, 55:

exstant hujus fortitudinis impressa vestigia,

Cic. Balb. 5, 13:

exstant epistolae Philippi ad Alexandrum,

id. Off. 2, 14, 48:

litterae,

id. Inv. 1, 39, 70:

leges,

id. Rep. 5, 2 fin.:

orationes,

Quint. 10, 7, 30: clarorum virorum non minus otii quam negotii rationem exstare oportere, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

sine oculis non potest exstare officium et munus oculorum,

Cic. Div. 1, 32, 71; 2, 52, 107:

video hoc in numero neminem, cujus non exstet in me suum meritum,

id. Planc. 1, 2:

studium nostrum,

id. Fam. 1, 8, 7.—

Impers., with a subject or rel.-clause (very rare):

quem vero exstet et de quo sit memoriae proditum eloquentem fuisse, etc.,

Cic. Brut. 15, 57:

apparet atque exstat, utrum simus earum (artium) rudes an didicerimus,

id. de Or. 1, 16, 72 —Hence, ex-stans, ntis, P. a., projecting, prominent; comp. partes exstantiores, Cael. Aur. Tard. 5, 1, 3.

ex-sto ( ext-), āre, v. n. ( part. fut. exstaturus, Plin. 17, 22, 35, § 7; Pand. 47, 2, 78 al.), to stand out or forth, to project, to stand above.

Prop.:

(milites) cum capite solo ex aqua exstarent,

Caes. B. G. 5, 18, 5;

for which: super aequora celso collo,

Ov. M. 11, 358:

aquis (navis),

id. Tr. 5, 11, 14; cf. absol., Caes. B. C. 1, 62, 2:

ferrum de pectore,

Ov. M. 9 128:

de arbore (surculus),

Col. 5, 11, 5:

ossa sub incurvis lumbis,

Ov. M. 8, 807:

aedificia modice ab humo exstantia,

Plin. 6, 22, 24, § 89:

paulum supra terram,

Gell. 19, 13, 3.— Poet. with acc.:

aliquem,

to overtop, Stat. S. 1, 2, 116.—

Trop. (syn.: emineo, eniteo), to be prominent, stand forth, be conspicuous:

quo magis id, quod erit illuminatum. exstare atque eminere videatur,

Cic. de Or. 3, 26, 101:

haec enitere et exstare aliquatenus,

Quint. 8, 5, 29:

arma tubaeque sonent, vox et tua noctibus exstet,

predominate, be heard above, Val. Fl. 5, 252.—

Meton. (causa pro effectu), to be visible, show itself, appear; [p. 705] to be extant, to exist, to be (most freq., esp. of inanim. and abstr. subjects):

hominum nemo exstat, qui, etc.,

Plaut. Trin. 2, 4, 142:

auctor doctrinae ejus non exstat,

Liv. 1, 18, 2. pecunia, cujus auctor non exstat, Quint. 7, 2, 57:

Sarmenti domina exstat,

still lives, Hor. S. 1, 5, 55:

exstant hujus fortitudinis impressa vestigia,

Cic. Balb. 5, 13:

exstant epistolae Philippi ad Alexandrum,

id. Off. 2, 14, 48:

litterae,

id. Inv. 1, 39, 70:

leges,

id. Rep. 5, 2 fin.:

orationes,

Quint. 10, 7, 30: clarorum virorum non minus otii quam negotii rationem exstare oportere, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

sine oculis non potest exstare officium et munus oculorum,

Cic. Div. 1, 32, 71; 2, 52, 107:

video hoc in numero neminem, cujus non exstet in me suum meritum,

id. Planc. 1, 2:

studium nostrum,

id. Fam. 1, 8, 7.—

Impers., with a subject or rel.-clause (very rare):

quem vero exstet et de quo sit memoriae proditum eloquentem fuisse, etc.,

Cic. Brut. 15, 57:

apparet atque exstat, utrum simus earum (artium) rudes an didicerimus,

id. de Or. 1, 16, 72 —Hence, ex-stans, ntis, P. a., projecting, prominent; comp. partes exstantiores, Cael. Aur. Tard. 5, 1, 3.

ē-mĭnĕo, ŭi, 2, v. n., to stand out, project (freq. and class.).

Lit.

In gen. (syn.:

exstare, excedere): cum ex terra nihil emineret, quod contemplationi caeli officere posset,

Cic. Div. 1, 42:

globus terrae e mari,

id. Tusc. 1, 28:

stipites ex terra,

Caes. B. G. 7, 73, 6; cf.:

stipites ab ramis,

id. ib. §

3: belua ponto,

Ov. M. 4, 690:

rupes aequore,

Luc. 2, 667:

moles aquā,

Curt. 4, 2, 21:

oculi extra terram,

Plin. 17, 21, 35, § 154:

balaena dorso multum super aquas,

id. 9, 6, 5, § 14:

super corpus quasi verrucula,

Cels. 5, 28, 14:

ferrum per costas,

Liv. 8, 7 et saep.— Absol., Caes. B. C. 1, 41, 4; 2, 9, 1; Sall. J. 94, 2; Lucr. 1, 780 et saep.; cf.

alte,

Ov. M. 15, 697:

hasta in partes ambas,

id. ib. 5, 139:

jugum in mare,

Caes. B. C. 2, 24, 3; cf.:

lingua in altum (i. e. mare),

Liv. 44, 11.—

In partic., in painting, to stand out in relief, be prominent, as the lights in a picture, Cic. de Or. 3, 26, 101; Quint. 2, 17, 21; 8, 5, 26; Plin. 35, 11, 40, § 131 al.; cf. eminentia, I.—

Trop., to be prominent, stand out, become conspicuous (syn.: eluceo, praecello, excello, appareo, praesto, antecedo).

In gen.:

animus, cum erit inclusus in corpore, eminebit foras,

will extend beyond, Cic. Rep. 6, 26 Mos.:

ii quorum eminet audacia atque projecta est,

id. Clu. 65, 183:

quod quo studiosius ab ipsis opprimitur et absconditur, eo magis eminet et apparet,

comes out, becomes visible, id. Rosc. Am. 41 fin.; cf. id. Verr. 2, 5, 62 Zumpt N. cr.; id. Tusc. 2, 26 fin.; Quint. 2, 12, 7; 11, 1, 56; 11, 3, 73 Spald.; Liv. 2, 5 fin.; 2, 10 al.; Curt. 4, 1, 24; 8, 1, 50; Ov. F. 3, 250:

vix ex gratulando miser jam eminebam,

was but now emerging from the flood of congratulations, Plaut. Capt. 3, 2, 5:

vox eminet una,

makes itself distinctly audible, Ov. M. 15, 607.—

In partic., to be prominent, conspicuous through one's (good) qualities, to distinguish one's self, be eminent:

Demosthenes unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,

Cic. Or. 29 fin.; so with inter, Quint. 8, 5, 9; 12, 5, 5; cf. with super, Flor. 4, 2, 10:

in aliqua re,

Quint. 1, 12, 15; 2, 3, 6; 8, 3, 64 al.:

aliqua re,

Vell. 2, 127, 2; 2, 130, 1; Quint. 2, 8, 4; 3, 8, 65.— Absol.:

excellit atque eminet vis, potestas, etc.,

Cic. Rep. 2, 28;

so with excellit,

Tac. Or. 32:

quae (sententiarum ornamenta) emineant pauciora,

Cic. Or. 24, 81; so Liv. 5, 36; Vell. 2, 49 al.:

altius,

Nep. Chabr. 3, 3.—Hence, ēmĭnens, entis, P. a., standing out, projecting, prominent, high, lofty.

Lit. (syn. editus):

promontoria,

Caes. B. C. 2, 23, 2:

trabes,

id. ib. 2, 9, 5:

saxa,

Sall. J. 93, 4:

oculi,

Cic. Vatin. 2:

genae leviter,

id. N. D. 2, 57, 143:

statura,

Suet. Calig. 50:

capita papaverum,

Front. Strat. 1, 1, 4; Flor. 1, 7, 7: aedes, standing on high ground (opp. plana), id. 1, 9, 4:

nihil (in globo),

Cic. N. D. 2, 18; cf. ib. 1, 27; cf. also the art. eminentia: patibulo eminens affigebatur, Sall. H. Fragm. ap. Non. 366, 14 (4, 40 Dietsch).— Comp.:

trabes,

Caes. B. C. 2, 9, 3:

nasus a summo,

Suet. Aug. 79;

of perspective in painting: alia eminentiora, alia reductiora fecerunt,

Quint. 11, 3, 46.— Sup.:

aliquod in montibus (i. e. vertex),

Quint. 8, 2, 7; cf.

mons,

Flor. 4, 12, 49.—

Trop., lofty, distinguished, eminent (esp. freq. in the postAug. per., and mostly in the sup.; syn.:

praeclarus, praestans, excellens, etc.): species deorum quae nihil solidi habeat, nihil eminentis,

Cic. N. D. 1, 27, 75:

ingenium,

Quint. 6 prooem. §

1: res dictu,

Vell. 2, 114, 1.—Prov.:

eminentis fortunae comes invidia,

Vell. Pat. 1, 9, 6.— Plur. as subst.: ēmĭnentes, ĭum, m., distinguished men, Tac. Agr. 5.— ēmĭnentĭa, ĭum, n.

Admirable passages in an oration, Quint. 10, 1, 86.—

Greatness, distinction:

nun. quam eminentia invidia carent,

Vell. 2, 40, 6.— Comp.:

eloquentia,

Tac. Or. 25.— Sup.:

auctores,

Quint. 1, 2, 2; 1, 10, 10; 2, 3, 1; 9, 4, 79 et saep.; cf. Ruhnk. Vell. 2, 83 fin. — In the later empire, Eminentissimus was a title of the Praefectus praetorio, and of the Magister militum, Cod. Just. 12, 47, 1; 9, 41, 11 et saep.— Adv.: ēmĭnenter, highly, eminently, August. in Psa. 95, 1.— Comp.:

projectae cautes eminentius,

Amm. 24, 2, 12:

non eminentius quam municipaliter natus,

i. e. of higher, nobler birth, Sid. Ep. 1, 11.

ē-mĭnĕo, ŭi, 2, v. n., to stand out, project (freq. and class.).

Lit.

In gen. (syn.:

exstare, excedere): cum ex terra nihil emineret, quod contemplationi caeli officere posset,

Cic. Div. 1, 42:

globus terrae e mari,

id. Tusc. 1, 28:

stipites ex terra,

Caes. B. G. 7, 73, 6; cf.:

stipites ab ramis,

id. ib. §

3: belua ponto,

Ov. M. 4, 690:

rupes aequore,

Luc. 2, 667:

moles aquā,

Curt. 4, 2, 21:

oculi extra terram,

Plin. 17, 21, 35, § 154:

balaena dorso multum super aquas,

id. 9, 6, 5, § 14:

super corpus quasi verrucula,

Cels. 5, 28, 14:

ferrum per costas,

Liv. 8, 7 et saep.— Absol., Caes. B. C. 1, 41, 4; 2, 9, 1; Sall. J. 94, 2; Lucr. 1, 780 et saep.; cf.

alte,

Ov. M. 15, 697:

hasta in partes ambas,

id. ib. 5, 139:

jugum in mare,

Caes. B. C. 2, 24, 3; cf.:

lingua in altum (i. e. mare),

Liv. 44, 11.—

In partic., in painting, to stand out in relief, be prominent, as the lights in a picture, Cic. de Or. 3, 26, 101; Quint. 2, 17, 21; 8, 5, 26; Plin. 35, 11, 40, § 131 al.; cf. eminentia, I.—

Trop., to be prominent, stand out, become conspicuous (syn.: eluceo, praecello, excello, appareo, praesto, antecedo).

In gen.:

animus, cum erit inclusus in corpore, eminebit foras,

will extend beyond, Cic. Rep. 6, 26 Mos.:

ii quorum eminet audacia atque projecta est,

id. Clu. 65, 183:

quod quo studiosius ab ipsis opprimitur et absconditur, eo magis eminet et apparet,

comes out, becomes visible, id. Rosc. Am. 41 fin.; cf. id. Verr. 2, 5, 62 Zumpt N. cr.; id. Tusc. 2, 26 fin.; Quint. 2, 12, 7; 11, 1, 56; 11, 3, 73 Spald.; Liv. 2, 5 fin.; 2, 10 al.; Curt. 4, 1, 24; 8, 1, 50; Ov. F. 3, 250:

vix ex gratulando miser jam eminebam,

was but now emerging from the flood of congratulations, Plaut. Capt. 3, 2, 5:

vox eminet una,

makes itself distinctly audible, Ov. M. 15, 607.—

In partic., to be prominent, conspicuous through one's (good) qualities, to distinguish one's self, be eminent:

Demosthenes unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,

Cic. Or. 29 fin.; so with inter, Quint. 8, 5, 9; 12, 5, 5; cf. with super, Flor. 4, 2, 10:

in aliqua re,

Quint. 1, 12, 15; 2, 3, 6; 8, 3, 64 al.:

aliqua re,

Vell. 2, 127, 2; 2, 130, 1; Quint. 2, 8, 4; 3, 8, 65.— Absol.:

excellit atque eminet vis, potestas, etc.,

Cic. Rep. 2, 28;

so with excellit,

Tac. Or. 32:

quae (sententiarum ornamenta) emineant pauciora,

Cic. Or. 24, 81; so Liv. 5, 36; Vell. 2, 49 al.:

altius,

Nep. Chabr. 3, 3.—Hence, ēmĭnens, entis, P. a., standing out, projecting, prominent, high, lofty.

Lit. (syn. editus):

promontoria,

Caes. B. C. 2, 23, 2:

trabes,

id. ib. 2, 9, 5:

saxa,

Sall. J. 93, 4:

oculi,

Cic. Vatin. 2:

genae leviter,

id. N. D. 2, 57, 143:

statura,

Suet. Calig. 50:

capita papaverum,

Front. Strat. 1, 1, 4; Flor. 1, 7, 7: aedes, standing on high ground (opp. plana), id. 1, 9, 4:

nihil (in globo),

Cic. N. D. 2, 18; cf. ib. 1, 27; cf. also the art. eminentia: patibulo eminens affigebatur, Sall. H. Fragm. ap. Non. 366, 14 (4, 40 Dietsch).— Comp.:

trabes,

Caes. B. C. 2, 9, 3:

nasus a summo,

Suet. Aug. 79;

of perspective in painting: alia eminentiora, alia reductiora fecerunt,

Quint. 11, 3, 46.— Sup.:

aliquod in montibus (i. e. vertex),

Quint. 8, 2, 7; cf.

mons,

Flor. 4, 12, 49.—

Trop., lofty, distinguished, eminent (esp. freq. in the postAug. per., and mostly in the sup.; syn.:

praeclarus, praestans, excellens, etc.): species deorum quae nihil solidi habeat, nihil eminentis,

Cic. N. D. 1, 27, 75:

ingenium,

Quint. 6 prooem. §

1: res dictu,

Vell. 2, 114, 1.—Prov.:

eminentis fortunae comes invidia,

Vell. Pat. 1, 9, 6.— Plur. as subst.: ēmĭnentes, ĭum, m., distinguished men, Tac. Agr. 5.— ēmĭnentĭa, ĭum, n.

Admirable passages in an oration, Quint. 10, 1, 86.—

Greatness, distinction:

nun. quam eminentia invidia carent,

Vell. 2, 40, 6.— Comp.:

eloquentia,

Tac. Or. 25.— Sup.:

auctores,

Quint. 1, 2, 2; 1, 10, 10; 2, 3, 1; 9, 4, 79 et saep.; cf. Ruhnk. Vell. 2, 83 fin. — In the later empire, Eminentissimus was a title of the Praefectus praetorio, and of the Magister militum, Cod. Just. 12, 47, 1; 9, 41, 11 et saep.— Adv.: ēmĭnenter, highly, eminently, August. in Psa. 95, 1.— Comp.:

projectae cautes eminentius,

Amm. 24, 2, 12:

non eminentius quam municipaliter natus,

i. e. of higher, nobler birth, Sid. Ep. 1, 11.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tum, adv. demonstr., of time [pronom. demonstr. stems to-, ta-; Gr. to, seen in ita, tam, etc.; cf. quom or cum], then.

Referring to a time previously specified.

To a definite past time.

To a period of time in which something was or happened (opp. later periods) = illis temporibus:

is dictu'st ollis popularibus olim Qui tum vivebant homines,

Enn. Ann. v. 308 Vahl.:

quod tum erat res in pecore et locorum possessionibus, i. e. Romuli temporibus,

Cic. Rep. 2, 9, 16:

cum illi male dicerent, quod tum fieri licebat, i. e. Periclis temporibus,

id. de Or. 3, 34, 138:

erat omnino tum mos ut faciles essent in suum cuique tribuendo,

id. Brut. 21, 85; cf. id. Tusc. 1, 46, 111:

vastae tum in his locis solitudines erant,

Liv. 1, 4, 6; 2, 6, 8; 3, 29, 3; 4, 6, 12; 42, 62, 11;

44, 9, 4: ut tum erant tempora,

Nep. Att. 1, 2; 12, 3; Liv. 1, 3, 3; 1, 8, 4; 2, 7, 4; 2, 9, 8; 2, 50, 2; 2, 63, 6;

39, 6, 7 and 9.—With illis temporibus: nam jam tum illis temporibus fortius... loquebantur quam pugnabant,

Nep. Thras. 2, 4.—

Referring to a point of time, then, at that time:

insigneita fere tum milia militum octo Duxit,

Enn. Ann. v. 336 Vahl.: ut jacui exsurgo;

ardere censui aedis: ita tum confulgebant,

Plaut. Am. 5, 1, 15:

jam duo restabant fata tum,

id. Bacch. 4, 9, 35; id. Cist. 1, 3, 14: quot eras annos gnatus tum, quom, etc.? Me Septuennis, nam tum dentes mihi cadebant primulum, id. Men. 5, 9, 56; id. Merc. prol. 66; id. Most. 1, 2, 49; id. Am. 2, 1, 56; Ter. And. 1, 1, 82: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether... undique flexit. Lucr. 5, 467; 5, 837; 5, 911; 5, 432;

5, 942: atque huic anno proximus Sulla consule et Pompejo fuit. Tum P. Sulpicii in tribunatu, cottidie contionantis, totum genus dicendi cognovimus,

Cic. Brut. 89, 306; id. Ac. 2, 22, 69:

scribit Eudemum Pheras venisse, quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis,

id. Div. 1, 25, 53; id. Rep. 2, 37, 63:

hi tum in Asia rhetorum principes,

id. Brut. 91, 316; id. Sest. 11, 26; id. Planc. 37, 90; id. Quint. 61, 170; id. Fam. 9, 21, 2:

hoc tum veritus Caesar Pharum prehendit,

Caes. B. C. 3, 112:

eodem anno a Campanis Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur,

Liv. 4, 44, 13; 1, 7, 14; 2, 9, 5;

2, 37, 7: praetores tum duos Latium habebat,

id. 8, 3, 9:

Aemilius, cujus tum fasces erant, dictatorem dixit,

id. 8, 12, 13; 5, 8, 4; 22, 46, 6;

1, 7, 12: tum Athenis perpetui archontes esse desierunt,

Vell. 1, 8, 3:

tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum,

id. 2, 8, 3; Val. Max. 1, 5, 3; Tac. H. 4, 49; 3, 57:

non timido, non ignavo cessare tum licuit,

Curt. 3, 11, 5:

Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat,

Nep. Pelop. 3, 2; id. Phoc. 3, 3.—With in eo tempore: eum quem virile secus tum in eo tempore habebat, Asell. ap. Gell. 2, 13, 5.—Repeated by anaphora:

quae nox omnium temporum conjurationis acerrima fuit. Tum Catilinae dies exeundi, tum ceteris manendi condicio, tum descriptio... constituta est, tum tuus pater, etc.,

Cic. Sull. 18, 52; cf. Lucr. 5, 1377; 5, 1399.—

Esp., referring to a former state, implying that it no longer exists:

quaesivit ex lege illa Cornelia quae tum erat,

Cic. Clu. 20, 55:

cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset,

id. ib. 27, 75:

Caere, opulento tum oppido,

Liv. 1, 2, 3; 3, 52, 3:

praetores aerarii (nam tum a praetoribus tractabatur aerarium), etc.,

Tac. H. 4, 9.—

Expressly opposed to present time (hodie, nunc, hoc tempore, etc.; class. and very freq.; but in post-Aug. writers tunc is regularly used): prius non is eras qui eras;

nunc is factu's qui tum non eras,

Plaut. Trin. 4, 2, 138:

tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopia?

Ter. Ad. 1, 2, 25; id. Hec. 3, 3, 48:

quae tabula, tum imperio tuo revulsa, nunc a me tamen reportata est,

Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112:

tum imperator populi Romani deos patrios reportabat, nunc praetor ejusdem populi eosdem illos deos... auferebat,

id. ib. 2, 4, 35, § 77; cf. id. ib. 2, 4, 35, § 78; 2, 5, 20, § 51; id. Clu. 31, 86; id. Planc. 9, 22; id. Quint. 22, 71; id. Phil. 14, 8, 21; id. Leg. 2, 22, 57; Caes. B. C. 3, 17; Liv. 5, 3, 5; 6, 15, 11; 10, 9, 6.—

Opposed to another time specified:

itaque tum eos exire jussit. Post autem e provincia litteras ad conlegium misit, se, etc.,

Cic. N. D. 2, 4, 11:

itaque ut tum carere rege, sic pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat,

id. Rep. 2, 30, 53; id. Mil. 21, 55:

sicut legatorum antea, ita tum novorum colonorum caede imbutis armis,

Liv. 4, 31, 7; 39, 22, 10; 9, 36, 1; 2, 52, 7; 4, 2, 10; 4, 57, 11;

21, 17, 1: et tum sicca, prius celeberrima fontibus, Ide,

Ov. M. 2, 218; Verg. A. 11, 33; Nep. Arist. 2, 3; id. Ham. 11, 7.—

In the historians in applying general statements or truths to the state of affairs spoken of: communi enim fit vitio naturae ut invisis atque incognitis rebus... vehementius exterreamur;

ut tum accidit,

Caes. B. C. 2, 4; 3, 68; id. B. G. 7, 3; 2, 6; id. B. C. 1, 80:

foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia fiunt. Tum ita factum accepimus,

Liv. 1, 24, 4; 1, 32, 14; 21, 31, 12.—

Denoting coincidence or inner connection with an action before mentioned = a temporal clause (tum = cum hoc fieret), then, on that occasion:

quis tum non ingemuit?

Cic. Vatin. 13, 31:

ne tum quidem hominum venustatem et facetias perspicere potuisti? i. e. cum coronam auream imponebant,

id. Fl. 31, 76: apud imperitos tum illa dicta sunt;

nunc agendum est subtilius,

id. Fin. 4, 27, 74:

itaque tum Stajenus condemnatus est,

i. e. in that trial, id. Clu. 36, 101; id. Sen. 7, 22:

M. Porcius Cato qui, asper ingenio, tum lenem mitemque senatorem egit,

Liv. 45, 25; Val. Max. 8, 3, 3:

sed tum supplicia dis... decernuntur,

Tac. A. 3, 64; 3, 72:

Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri,

Ov. M. 14, 474.—

With the occasion referred to specified in the same clause: Manlius... ex petulanti scurra in discordiis civitatis ad eam columnam tum suffragiis populi pervenerat,

Cic. Clu. 13, 39:

emisti tum in naufragio hujus urbis... tum, inquam, emisti ut, etc.,

id. Prov. Cons. 4, 7.—Repeated by anaphora: et Capitolinis injecit sedibus ignes. Tum statua Nattae, tum simulacra deorum, Romulusque et Remus cum altrice belua vi fulminis icti conciderunt, Cic. Div. 2, 20, 45;

so repeated seven times,

id. Rep. 1, 40, 62.—

Redundant, the time of the action being clear without it (esp. in Cic.):

atque hoc tum judicio facto... tamen Avitus Oppianicum reum statim non facit,

Cic. Clu. 20, 56:

itaque tum ille inopia et necessitate coactus ad Caepasios confugit,

id. ib. 20, 57; id. Brut. 23, 90; 39, 145; 43, 161; cf. id. Sull. 18, 51, where tum redundant occurs six times successively.—

In oblique discourse, referring to the time of the speaker, = nunc in direct discourse:

quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore?

if they were not now so, Liv. 3, 62, 1:

(dixit Sempronius)... nec tum agrum plebi, sed sibi invidiam quaeri,

id. 4, 44, 9; 4, 57, 4:

moenia eos tum transcendere non Italiae modo, sed etiam urbis Romanae,

id. 21, 35, 9; 5, 21, 7 (in this use nunc is also freq.).—

Referring to indefinite time.

Then, at such a time of the year, day, etc., at such a season:

tum denique tauros in gregem redigo (after Lyra rises),

Varr. R. R. 2, 5, 12; 1, 35 fin.; Col. 11, 2, 87.—

With the force of an indefinite temporal clause, at such a time, in such circumstances, i. e. when such a thing happens as has happened:

qui (porci) a partu decimo die habentur puri, ab eo appellantur sacres, quod tum ad sacrificium idonei habentur primum,

Varr. R. R. 2, 4, 16; 2, 7, 13:

deinde cibum sequitur somnus... quia plurima tum se corpora conturbant (i. e. cum cibum ceperunt),

Lucr. 4, 957; 3, 599; 4, 892; 4, 919;

4, 1030: quam regionem cum superavit animus... finem altius se efferendi facit. Tum enim sui similem et levitatem et calorem adeptus... nullam in partem movetur,

Cic. Tusc. 1, 19, 43; 1, 31, 75; 3, 23, 55; 4, 24, 54; Tac. Dial. 7.—

With the force of a conditional clause, then, in this instance, if so: immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis. Ph. Tum tu igitur, qua causa missus es ad portum, id expedi (i. e. si ita est), Plaut. Stich. 2, 2, 39; id. Most. 5, 1, 55; id. As. 1, 1, 93; 2, 2, 64; 3, 3, 36; id. Aul. 3, 6, 31; id. Capt. 3, 4, 108; 4, 2, 78: non potitus essem;

fuisset tum illos mi aegre aliquot dies,

Ter. Phorm. 1, 3, 7; id. Eun. 2, 2, 50; 5, 1, 23; id. Hec. 3, 5, 12:

ego C. Caesaris laudibus desim, quas, etc.? Tum hercule me confitear non judicium aliquod habuisse,

Cic. Planc. 39, 93: scribant aliquid Isocrateo more...;

tum illos existimabo non desperatione formidavisse genus hoc,

id. Or. 70, 235; id. Font. 21, 49 (17, 39); id. Tusc. 1, 35, 85; id. Fam. 9, 8, 2; Ov. H. 18 (19), 81: vellem tam ferax saeculum haberemus...;

tum ego te primus hortarer, etc.,

Plin. Ep. 4, 15, 8.—

Referring to future time.

To a definite time before mentioned:

ut sit satius perdere Quam aut nunc manere tam diu, aut tum persequi,

i. e. after my future return, Ter. Ad. 2, 2, 27:

jam nunc mente prospicio quae tum studia hominum, qui concursus futuri sint,

Cic. Div. in Caecin. 13, 42; id. Verr. 1, 13, 37; 1, 10, 30; id. Prov. Cons. 7, 17; id. Marcell. 9, 30:

tum meae... Vocis accedet bona pars,

Hor. C. 4, 2, 45.—

With the force of a conditional clause (cf. 3. b, supra), then, in this instance, if so: specta, tum scies. Plaut. Bacch. 4, 9, 100; cf.:

quom videbis, tum scies,

id. ib. 1, 2, 37: tuom incendes genus;

Tum igitur aquae erit tibi cupido, etc.,

id. Trin. 3, 2, 50; id. Curc. 2, 3, 17:

confer sudantes, ructantes, refertos epulis... tum intelleges, etc.,

Cic. Tusc. 5, 34, 100; id. Planc. 18, 45; id. Phil. 2, 45, 115:

agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem qui sciet, etc.,

Liv. 2, 29, 12; Cic. Phil. 10, 3, 6; id. Or. 23, 78; 71, 235; Liv. 4, 22, 11; 5, 16, 10; 9, 11, 4.—

Referring to a time subsequent to a time mentioned, then, thereupon.

Simple sequence in time.

Time proper (only of an immediate sequence;

otherwise deinde, postea, etc., are used): tum cum corde suo divum pater atque hominum rex Effatur, etc.,

Enn. Ann. 179:

dico ei quo pactod eam viderim erilem nostram filiam sustollere. Extimuit tum illa,

Plaut. Cist. 2, 3, 9; id. Bacch. 3, 3, 29; id. As. 4, 1, 58: tum ille egens forte adplicat Primum ad Chrysidis patrem se. Ter. And. 5, 4, 21; id. Eun. 3, 1, 17; Cato, R. R. 48 (49); 135 (136); so id. ib. 112 (113): equos quinto anno... amittere binos (dentes);

tum renascentes eis sexto anno impleri,

Varr. R. R. 2, 7, 2 sq.: collo [p. 1909] cari jussit hominem in aureo lecto, abacosque complures ornavit... Tum ad mensam eximia forma pueros jussit consistere, eosque, etc., Cic. Tusc. 5, 21, 61:

dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire ad eum Laelium... Tum Scipio e cubiculo est egressus, etc.,

id. Rep. 1, 12, 18; id. Div. 2, 66, 135; id. Clu. 14, 40; id. Cat. 3, 5, 10; id. Ac. 2, 5, 13; id. Div. 1, 35, 77:

hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt ut, etc.,

Caes. B. G. 5, 26; cf. id. ib. 7, 64; 5, 43 fin.;

5, 48: adsurgentem ibi regem cuspide ad terram adfixit. Tum spolia caputque abscisum spiculo gerens... hostes fudit,

Liv. 4, 19, 5; 5, 21, 1; 1, 26, 9; 1, 18, 10; 1, 20, 1; 1, 22, 6; 1, 28, 4; 1, 28, 9; 2, 24, 4;

3, 8, 11, etc.: tum Caesar cum exercitu Thessaliam petit,

Vell. 2, 52, 1; Val. Max. 5, 1, 3; Curt. 4, 3, 7; Tac. A. 3, 28; 11, 35; id. H. 4, 84; Ov. M. 2, 122; 4, 80; 7, 121; 10, 481; 14, 386; Flor. 1, 13, 12; Gell. 1, 19, 5; 1, 23, 5.—

In partic., foll. by an abl. absol.:

tum, prope jam perculsis aliis tribunis, A. Verginius Caesoni capitis diem dicit,

Liv. 3, 11, 9; 8, 32, 1; 10, 29, 12:

tum omni spe perdita, Meherdates dolo ejus vincitur, traditurque victori,

Tac. A. 12, 15; 12, 16:

tum, ferro extracto, confestim exanimatus est,

Nep. Epam. 9, 4.—

Implying a connection between two events, hence, under these circumstances, accordingly, thereupon:

at pater omnipotens ira tum percitus acri... Phaethonta... Deturbavit in terram,

Lucr. 5, 399:

madefactum iri Graeciam sanguine... tum neque te ipsum non esse commotum, Marcumque Varronem et M. Catonem... vehementer esse perterritos,

Cic. Div. 1, 32, 68; cf. id. ib. 1, 34, 76; Caes. B. G. 4, 25; cf. id. ib. 5, 49; 5, 51;

7, 59: quippe quibus nec domi spes prolis, nec cum finitimis conubia essent. Tum ex consilio patrum Romulus legatos circa vicinas gentes misit,

Liv. 1, 9, 2; 3, 26, 1; 3, 31, 7; 4, 45, 7.—

Enumeration of a series of events; the co-ordinate clauses introduced by tum... tum, or primum (primo)... deinde... tum, etc.

Succession of time proper:

ducem Hannibali unum e concilio datum (a Jove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.,

Cic. Div. 1, 24, 49; 1, 27, 57; 2, 28, 58 sq.:

primo... deinde... tum... tum,

id. Fin. 1, 16, 50; 5, 23, 65; id. Tusc. 5, 2, 5:

primum... deinde... tum... postremo,

id. N. D. 2, 1, 3; 3, 3, 6: primum colonos inde Romanos expulit: inde in Latinam viam transgressus, etc., inde Lavinium recepit; tum deinceps Corbionem, Vitelliam;

postremum, etc.,

Liv. 2, 39, 4:

primi consules sub jugum missi, tum ut quisque gradu proximus erat, tum deinceps singulae legiones,

id. 9, 6, 1:

primo... deinde... tum... tum,

id. 21, 22, 8; id. praef. 9; 3, 28, 8: 5, 39, 7;

23, 23, 6: deinde... deinde... Tum... post quas, etc.,

Curt. 3, 3, 24: primum... deinde... deinde... tum... postea, Masur. Gabin. ap. Gell. 5, 13, 5; Gai. Inst. 4, 60.—

So in partic.: tum (also hic, et;

not deinde or postea), to denote the succession of speakers in dialogue: immo duas dabo, inquit adulescens... Tum senex ille: Si vis, inquit, quattuor sane dato,

Plaut. Stich. 4, 1, 46 dub.:

tum Piso... inquit, etc. Tum Quintus... inquit, etc. Hic ego... inquam, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Piso... inquit, etc. Et ille ridens... inquit, etc. Tum Piso exorsus est, etc.,

Cic. Fin. 5, 1, 2 sqq.:

tum Atticus... inquit, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Brutus, etc. Tum ille, etc. Tum Atticus, etc. Tum Pomponius... inquit, etc.,

id. Brut. 3, 11 sqq., and through the whole treatise; cf. id. Ac. 1, 2, 4; 1, 3, 9; 1, 4, 13; 1, 12, 43 and 44; 2, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 15 sqq.; id. Rep. 1, 13, 19 sqq.; Liv. 7, 10, 2 sqq.; 23, 12, 8; Tac. Dial. 3; 15; 25; 42; Gell. 3, 1, 11 sqq.; 18, 1, 9 sqq.; Ov. M. 14, 594.—

Transf., of sequence or succession of thought, passing into mere co-ordination (v. C. 2. b, g), then... again... furthermore:

qui mi in cursu obstiterit, faxo vitae is obstiterit suae. Prius edico ne quis, etc. Tum pistores scrofipasci qui, etc. Tum piscatores.... Tum lanii autem qui, etc.,

Plaut. Capt. 4, 2, 28; 4, 2, 34; 4, 2, 39: (res familiaris) primum bene parta sit, tum quam plurimis se utilem praebeat, deinde augeatur ratione, diligentia, etc., Cic. Off. 1, 26, 92; id. Ac. 2, 47, 146; id. Tusc. 1, 28, 68 sq.; 5, 40, 117; id. Ac. 2, 10, 30; id. de Or. 1, 42, 190; id. Cat. 4, 3, 5; id. Agr. 1, 2, 5; id. Clu. 2, 6; Liv. 3, 26, 11.—

Hence, as co-ordinating conjunction, introducing an additional assertion, or thought.

Alone, = praeterea, and then, besides, also, moreover, on the other hand (freq. in ante-class. style and in Cic.;

rare in Livy and post-Aug. prose): argenti aurique advexit multum, lanam purpuramque multam... tum Babylonica peristromata, etc.,

Plaut. Stich. 2, 3, 54; id. Rud. 2, 4, 10; id. Bacch. 4, 3, 71; 4, 8, 17; id. Ps. 3, 2, 78; id. Aul. 1, 2, 6; 1, 3, 16; id. Men. 5, 5, 41; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 1, 3, 15; 4, 2, 3; Ter. And. 1, 5, 27; 1, 2, 21; 2, 3, 7; id. Eun. prol. 4; 5, 6, 15; id. Heaut. 2, 1, 16; Lucr. 4, 680; cf. id. 1, 494; 4, 1152:

magnum ingenium L. Luculli, magnumque optimarum artium studium, tum omnis ab eo percepta doctrina... caruit omnino rebus urbanis,

Cic. Ac. 2, 1, 1; 2, 14, 43; id. Div. 1, 24, 50; 1, 42, 94; id. de Or. 1, 46, 201; id. Off. 1, 6, 19; id. Fin. 1, 6, 21; 2, 16, 53; id. Leg. 1, 5, 17; 1, 9, 26; id. Rab. Post. 14, 40; id. Phil. 13, 12, 26:

altera ex parte Bellovaci instabant, alteram Camulogenus tenebat: tum legiones a praesidio interclusas maximum flumen distinebat,

Caes. B. G. 7, 59; id. B. C. 3, 49: naves convenerunt duae Punicae quinqueremes;

duae ab Heraclea triremes... tum quinque Rhodiae quadriremes,

Liv. 42, 56, 6; 1, 40, 4; Sen. Vit. Beat. 3, 4; Just. 5, 10, 3.—Sometimes connecting two terms of the same clause, with the force of cum... tum (v. infra, 3. d.):

quot me censes homines jam deverberasse, hospites tum civis?

Ter. Phorm. 2, 2, 14:

faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur,

Cic. Phil. 3, 3, 7; Liv. 28, 43, 1 (in co-ordination often with etiam, autem, and sometimes with praeterea and porro; v. III. infra).—

Tum as correlative of a preceding tum.

With an added assertion or thought: ita est haec hominum natio: voluptarii atque potatores, Tum sycophantae... plurimi In urbe habitant;

tum meretrices mulieres Nusquam perhibentur blandiores gentium,

Plaut. Men. 2, 1, 35; id. Ep. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 100; 3, 1, 102.—

Tum... tum = nunc... nunc (modo... modo), sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another (freq. in Cic., not in Caes., rare in Liv., and very rare in postAug. writers):

tum huc, tum illuc inretitos impedit piscis,

Plaut. Truc. 1, 1, 17:

tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur,

Cic. Ac. 2, 43, 134:

mihi... tum hoc tum illud probabilius videtur,

id. Off. 3, 7, 33; so id. Am. 4, 13; id. Sen. 13, 45; id. Top. 7, 31; id. N. D. 2, 19, 49:

(alvus) tum restringitur, tum relaxatur,

id. ib. 2, 54, 136; id. Rep. 3, 13 (14), 23; id. Leg. 2, 7, 16; id. Or. 63, 212; id. Sen. 3, 7; id. Inv. 1, 37, 66:

dictator tum appellare tum adhortari milites,

Liv. 8, 39, 4; Suet. Ner. 1; Gell. 1, 11, 15.—Tum may be repeated several times:

plerique propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt,

Cic. Fin. 1, 14, 47; 3, 7, 26;

so three times,

id. N. D. 1, 12, 29; 1, 14, 37; 1, 15, 39; id. Inv. 1, 52, 98; id. Or. 3, 45, 177; id. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 2, 17, 43; id. Top. 25, 96;

four times,

id. N. D. 1, 43, 120; 2, 20, 52; 2, 39, 101; id. Verr. 2, 4, 34, § 75;

five times,

id. N. D. 2, 5, 14; id. Inv. 1, 13, 17; 1, 41, 76; id. Verr. 2, 5, 36, § 94;

six times,

id. ib. 1, 53, 120;

seven times,

Quint. 9, 4, 133;

nine times,

Cic. N. D. 2, 50, 51.—And in chronological order (to be distinguished from the instances B. 2. a and g):

Atheniensium (rem publicam constituerunt) tum Theseus, tum Draco, tum Solo, tum Clisthenes, tum multi alii,

at different times, successively, Cic. Rep. 2, 1, 2.—

Preceded or followed by other co-ordinate words (alias, modo, aliquando, aut... aut, nunc... nunc):

ex quo intellegitur qualis ille sit quem tum moderatum, alias modestum, tum temperantem, alias constantem continentemque dicimus,

Cic. Tusc. 4, 16, 36:

tum... tum... aliquando,

id. Div. 2, 2, 6:

tum... tum... aut... aut,

id. Or. 61, 204:

modo... tum autem,

id. N. D. 2, 40, 142:

nunc... nunc... tum... tum,

Flor. 1, 17, 5.—

Tum... tum = et... et, both... and, not only... but also, partly... partly, without regard to time, the second term being frequently strengthened by etiam (mostly post-Aug.):

Milo Compsam oppugnans, ictusque lapide tum Clodio, tum patriae, quam armis petebat, poenas dedit,

Vell. 2, 68, 3:

Muciam et Fulviam, tum a patre, tum a viro utramque inclitam,

Val. Max. 9, 1, 8:

Caesar Pompejo tum proprias, tum etiam filiae lacrimas reddidit,

id. 5, 1, 10; Quint. 7, 3, 18; Sen. Q. N. 4, 2, 28; id. Clem. 1, 19, 2; Front. Aquaed. 1; Tac. A. 12, 33; Suet. Tit. 3; Nep. praef. 8;

and with etiam,

Val. Max. 2, 2, 8; 5, 9, 1; 7, 6 prooem.; Nep. Them. 2, 3.—

As correlative with a preceding cum, introducing particular after a universal or a stronger or more important assertion after a weaker or less important.

Connecting complete sentences with different predicates, cum... tum = as... so, while... (tum being not translated; ante-class. cum always with indic.; class. with subj. or indic.):

quom antehac te amavi, et mihi amicam esse crevi... tum id mihi hodie aperuisti,

Plaut. Cist. 1, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6:

quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere,

Ter. And. 1, 1, 69; id. Phorm. 1, 4, 10:

quae cum res tota ficta sit pueriliter, tum ne efficit quidem quod vult,

Cic. Fin. 1, 6, 19; id. Tusc. 5, 39, 13; id. Fam. 13, 16, 1; and so with subj., id. N. D. 1, 1, 1; id. Off. 3, 2, 5; id. Lael. 7, 23; id. Brut. 39, 145; 11, 250:

cum omnium rerum simulatio est vitiosa, tum amicitiae repugnat maxime,

id. Lael. 25, 91; id. Div. 2, 27, 58; and so with indic., id. Planc. 33, 80; id. Tull. 4, 8; id. Div. in Caecil. 20, 65; id. Sest. 1, 2; id. Fam. 16, 4, 4:

haec cum merito ejus fieri intellegebat, tum magni interesse arbitrabatur, etc.,

Caes. B. G. 5, 4; 3, 16; id. B. C. 1, 58; Liv. 3, 34, 1; 4, 53, 4.—

Clauses with the same predicate, which is placed after the first clause (always with indic.):

nam mihi, cum multa eximie divineque videntur Athenae tuae peperisse, tum nihil melius illis mysteriis quibus, etc.,

Cic. Leg. 2, 14, 36; id. Tusc. 4, 18, 42; id. Phil. 2, 5, 12; Liv. 4, 46, 10; 6, 38, 10.—

Clauses with a common predicate placed before both co-ordinate terms, cum... tum = not only, but also; as... so especially:

visa est Arcesilae cum vera sententia, tum honesta et digna sapiente,

Cic. Ac. 2, 24, 77; id. Fin. 1, 16, 51; 2, 35, 119; 3, 1, 3:

movit patres conscriptos cum causa tum auctor,

Liv. 9, 10, 1; 4, 57, 2; Suet. Ner. 46 init. —

With a common predicate after both co-ordinate terms:

quom virum tum uxorem, di vos perdant,

Plaut. Men. 4, 2, 103:

luxuria cum omni aetati turpis tum senectuti foedissima est,

Cic. Off. 1, 34, 123; id. Clu. 59, 161; id. Verr. 2, 1, 34, § 86; id. N. D. 1, 21, 57; id. Deiot. 9, 26; id. Clu. 16, 46:

concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse,

Liv. 2, 23, 15; 6, 9, 8; 1, 57, 1; 10, 26, 13; Tac. Dial. 5.—With tum several times repeated:

quem pater moriens cum tutoribus et propinquis, tum legibus, tum aequitati magistratuum, tum judiciis vestris commendatum putavit,

Cic. Verr. 2, 1, 58, § 151; cf. esp. id. Planc. 40, 95. —

Tum, in this construction, is freq. strengthened,

By vero:

cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.,

in particular, Cic. Clu. 58, 159; id. Mur. 27, 55; id. Phil. 3, 5, 12; 7, 3, 9; cf. id. Or. 1, 23, 106; 3, 16, 60; Liv. 34, 39, 9; Quint. 12, 1, 25.—

By maxime, above all, most of all, especially, chiefly:

cum omnibus in rebus temeritas in adsentando turpis est, tum in eo loco maxime in quo ju dicandum est quantum, etc.,

Cic. Div. 1, 4, 7; id. Tusc. 4, 1, 1; 5, 12, 36; id. Rosc. Am. 25, 69:

cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc.,

Caes. B. G. 7, 56; Sall. J. 43, 5; Liv. 1, 8, 2; Suet. Claud. 30; Quint. 6, 1, 29.—

By praecipue, especially, chiefly, above all:

cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae,

Cic. Verr. 2, 2, 1, § 2; id. Fam. 13, 11, 3:

fortuna quae plurimum potest cum in reliquis rebus, tum praecipue in bello,

Caes. B. C. 3, 68; Liv. 22, 43, 11; 1, 40, 3; Quint. 1, 1, 29; 1, 10, 13; 5, 10, 106; Plin. Ep. 4, 3, 2.—

By inprimis, chiefly, principally:

cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.,

Cic. Fin. 1, 6, 18; id. Fam. 12, 22, 3.—

By cumprimis, chiefly, principally: quapropter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio... tum cumprimis Unde anima atque animi constet [p. 1910] natura videndum, Lucr. 1, 131.—

By certe, especially, at least, assuredly:

at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis,

Cic. Fin. 4, 5, 13; id. Fam. 7, 4; cf. Quint. 2, 1, 10.—

By nimirum, assuredly, undoubtedly:

cum plurimas... commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus quod, etc.,

Cic. Am. 7, 23. —

By etiam, besides, as well:

cum omnes omnibus ex terris homines improbos audacesque collegerat, tum etiam multos fortes viros et bonos... tenebat,

Cic. Cael. 6, 14; id. Ac. 2, 10, 31; id. Tusc. 1, 1, 2:

quos tu cum memoriter, tum etiam erga nos amice et benevole collegisti,

id. Fin. 1, 10, 34; id. Verr. 2, 3, 23, § 56:

cum sua virtute, tum etiam alienis vitiis,

id. Leg. 23, 67; id. Fin. 2, 12, 38; id. N. D. 2, 37, 95; id. de Or. 3, 60, 225; Liv. 1, 21, 2; 7, 23, 6; 7, 32, 10; Val. Max. 7, 2, 3; 3, 2, 10; 9, 6, 3; Quint. 9, 1, 20; 9, 4, 143.—

By quoque, also, besides, as well:

cum potestas major, tum vir quoque potestati par hostes trans Anienem submovere,

Liv. 4, 17, 11; 1, 22, 2; cf. Quint. 12, 10, 72.—

By et, also, besides, too:

cujus mortem cum luctus civitatis, tum et dictaturae undecim insignem fecere,

Just. 19, 1, 7.—

By praeterea, moreover, besides:

dicimus C. Verrem cum multa libidinose fecerit, tum praeterea quadringentiens sestertium ex Sicilia abstulisse,

Cic. Verr. 1, 18, 56.

Tum as correlative of dependent clauses (freq. in ante - class. writings and Cic., rare in post-Aug. writings).

With temporal clauses, introduced by cum, = at the time when, at a time when.

Referring to definite past time.

Tum as antecedent of cum:

jam tum cum primum jussit me ad se arcessier, Roget quis, Quid tibi cum illa?

Ter. Eun. 3, 3, 4; id. Heaut. 2, 3, 21:

qui (Hercules) tum dolore frangebatur cum immortalitatem ipsa morte quaerebat,

Cic. Tusc. 2, 8, 20:

bene apud majores nostros senatus tum cum florebat imperium decrevit ut, etc.,

id. Div. 1, 41, 91; id. Phil. 2, 44, 114; id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 2, 66, § 160; id. Clu. 33, 89; id. Verr. 1, 2, 5; id. Brut. 2, 7; 23, 89; id. Off. 3, 27, 100; id. Agr. 2, 24, 64; id. Phil. 2, 39, 100; 3, 4, 11:

tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret,

Liv. 45, 3, 7:

tum cum Vipereos sparsi... dentes,

Ov. M. 4, 572; id. H. 3, 23; Val. Max. 6, 1, 12.—After pluperf.:

nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant scimus Romae solutione impedita fidem concidisse,

Cic. Imp. Pomp. 7, 19; Val. Max. 3, 6, 1; 2, 8, 15 fin. —Tum inserted in the temporal clause:

cum Davo egomet vidi jurgantem ancillam... quom ibi me adesse neuter tum praesenserat,

Ter. And. 5, 1, 20.—

Tum, introducing the apodosis of the temporal clause (generally not transl. in Engl.).

Of coincident events, cum... tum = while: quom genui tum morituros scivi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. Rel. v. 361 Vahl.); Ter. Phorm. 3, 2, 18:

cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Agr. 2, 11, 26; id. Cael. 26, 63; id. Phil. 3, 5, 13:

cum pavida mulier nullam opem videret, tum Tarquinius fateri amorem, orare, etc.,

Liv. 1, 58, 3; 5, 11, 4. —

Tum = deinde, usu. after a pluperf.:

id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit,

Cic. Div. 1, 33, 72; id. Brut. 92, 319; id. Ac. 2, 3, 9; 2, 3, 15; id. Fin. 1, 8, 26; id. Tusc. 4, 20, 45; id. Div. 1, 25, 53; 2, 2, 7; id. Rep. 2, 25, 47; Liv. 21, 11, 8; cf. id. 1, 26, 7; 23, 22, 4.—Inserted in the apodosis:

cum jam humanae opes egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona,

Liv. 5, 22, 3.—

Referring to definite present time:

quem esse negas, eundem esse dicis. Cum enim miserum esse dicis, tum eum qui non sit, dicis esse,

Cic. Tusc. 1, 6, 12.—

Referring to indefinite time.

As antecedent of the clause, = at the time when, at a time when, whenever: hominum inmortalis est infamia;

etiam tum vivit quom esse credas mortuam,

Plaut. Pers. 3, 1, 28; id. As. 1, 3, 55; id. Merc. 3, 2, 7; Cato, R. R. 31:

nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit Cum pariter mens et corpus sopita quiescunt,

Lucr. 3, 919; 4, 444; 4, 455;

4, 1166: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adjungitur,

Cic. Div. 2, 25, 54; id. Fin. 2, 32, 104; id. N. D. 2, 3, 9: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, Ov. H. 5, 109; Cic. Ac. 1, 12, 44; 2, 27, 88; id. Fin. 4, 8, 20; id. Tusc. 3, 9, 20; 5, 26, 73; id. N. D. 1, 4, 9; id. Off. 1, 27, 93.—Tum maxime... cum plurimum = eo magis quo magis:

eam (partem animi) tum maxime vigere cum plurimum absit a corpore,

Cic. Div. 1, 32, 70; so, cum maxime... tum maxime; v. b. a foll.—

Tum introducing the apodosis.

As coincident:

quom amamus, tum perimus,

Plaut. Truc. 1, 2, 94:

ulmus, cum folia cadunt, tum iterum tempestiva est,

Cato, R. R. 17; so id. ib. 155 (156):

cum ea quae quasi involuta fuerunt, aperti sunt, tum inventa dicuntur,

Cic. Ac. 2, 8, 26; id. Fin. 5, 10, 29; 1, 17, 57; id. N. D. 2, 52, 129; 1, 19, 49; id. Imp. Pomp. 6, 15.—Cum maxime... tum maxime = quo magis eo magis:

nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume,

Plaut. Am. 1, 1, 45:

quamobrem omnes, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, etc.,

Cic. Tusc. 3, 14, 30 poet. —

As subsequent:

ad legionem quom itum, adminiculum eis danunt tum jam aliquem cognatum suum,

Plaut. Most. 1, 2, 47:

eo cum accessit ratio argumentique conclusio... tum et perceptio eorum omnium apparet,

Cic. Ac. 2, 10, 30; 2, 41, 128; id. Fin. 5, 9, 24; 1, 20, 69; 5, 15, 41; id. Tusc. 1, 4, 8; 1, 24, 58; 3, 2, 3; id. N. D. 2, 48, 123; id. Div. 2, 19, 44.—

Referring to future time.

Tum as antecedent of cum:

quom mi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer, quasi mus in medio pariete vorsabere,

Plaut. Cas. 1, 51; id. Bacch. 3, 4, 20:

non committam ut tum haec res judicetur cum haec frequentia Roma discesserit,

Cic. Verr. 1, 18, 54; id. Agr. 2, 17, 44; 2, 25, 67; id. Fin. 4, 22, 62; id. Tusc. 1, 20, 46; Liv. 23, 13, 4; 41, 10, 7; Ov. M. 2, 651; id. H. 15, 293; Nep. Them. 6, 5.—

Tum introducing the apodosis:

quom videbis, tum scies,

Plaut. Bacch. 1, 2, 37; 4, 6, 30:

de quo cum perpauca dixero, tum ad jus civile veniam,

Cic. Leg. 1, 12, 34; id. Clu. 2, 6; 4, 9; Liv. 3, 56, 10.—

With temporal clause, introduced by ubi.

Tum as antecedent of the clause (very rare):

vitem novellam resecare tum erit tempus ubi valebit,

Cato, R. R. 33:

tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, ubi erit locata virgo in matrimonium?

Plaut. Trin. 3, 3, 52.—

Tum introducing the apodosis.

Referring to definite past time (tum always = deinde):

ubi eorum dolorem majorem quam ceterorum cognovi, tum meum animum in illos, tum mei consilii causam proposui, tum eos hortatus sum, etc.,

Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; Sall. J. 94, 3:

ubi illuxit, et Romanis Punica et Gallica arma cognita, tum dubitationem exemere,

Liv. 25, 10, 5; 1, 9, 10; 4, 57, 3; 9, 43, 16; 21, 25, 12; 23, 11, 4.—

Referring to indefinite time:

post ubi tempust promissa jam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt,

Ter. And. 4, 1, 8: Cato, R. R. 3 init.; 17:

ubi jam morbi se flexit causa... Tum quasi vaccillans primum consurgit,

Lucr. 3, 503; 6, 129; 6, 526.—

Referring to future time:

otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo,

Plaut. Rud. 2, 4, 13; id. Stich. 4, 2, 14:

ubi tu voles, Ubi tempus erit, sat habet si tum recipitur,

Ter. Eun. 3, 2, 32; Plaut. Truc. 4, 4, 18; id. Bacch. 4, 3, 72; id. Pers. 4, 7, 19; id. Cas. 3, 2, 27:

ut ubi id interrogando argumentis firmavero, tum testes ad crimen accommodem,

Cic. Verr. 1, 18, 55:

ubi haerere jam aciem videris, tum terrorem equestrem infer,

Liv. 6, 12, 10; 22, 55, 8.—

With a temporal clause introduced by postquam.

Tum as antecedent of the clause (very rare):

Flaminius qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc.,

Liv. 22, 3, 7; Val. Max. 3, 8, 1 (v. infra, III. A. 2. a. b).—

Tum introducing the apodosis (always = deinde).

Referring to definite past time:

posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 38, § 100; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40 (al. tunc):

postquam satis virium collectum videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem misit,

Liv. 1, 54, 5; 3, 66, 5; 6, 13, 4; 22, 48, 4; 25, 10, 6; Gell. 5, 3, 6.—

Referring to indefinite time: postquam vero commoditas quaedam... dicendi copiam consecuta est, tum ingenio freta malitia pervertere urbes adsuevit, Cic. Inv. 1, 2, 3.—

With a temporal clause introduced by ut.

Tum as antecedent of the clause (very rare):

tum vero ingentem gemitum dat Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici... conspexit,

Verg. A. 1, 485; cf. id. ib. 12, 218.—

Tum introducing the apodosis.

Of definite past time:

nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi, puto, prae timore hic excidisse Cistellam,

Plaut. Cist. 4, 2, 46:

sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata... oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt,

Cic. Brut. 8, 30; id. Phil. 9, 4, 9; Liv. 24, 44, 10; id. 21, 54, 9; 23, 34, 6.—

Referring to future time:

neque ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

Cic. de Or. 2, 34, 146:

traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, victoriam de Vejentibus dari (= si quando),

Liv. 5, 15, 11 Weissenb. ad loc.—

With a temporal clause introduced by quando.

Tum as antecedent of the clause.

Of definite past time:

auctoritatem senatus exstare sentio, tum, quando Alexandro mortuo, legatos Tyrum misimus,

Cic. Agr. 2, 16, 41.—

Of future time:

at scire tum memento quando id quod voles habebis,

Plaut. Capt. 2, 1, 41; id. Mil. 3, 1, 213; id. Most. 3, 1, 136; id. Men. 5, 7, 57:

utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent,

Cic. Off. 2, 21, 75.—

Tum introducing the apodosis.

Of indefinite time (quando = whenever):

quando esurio tum crepant (intestina),

Plaut. Men. 5, 5, 27; id. Truc. 1, 1, 15; id. Ps. 4, 7, 85:

quando mulier dotem marito dabat, tum quae ex suis bonis retinebat reciperare dicebatur,

Gell. 17, 6, 6; 7 (6), 14, 4.—

Of future time:

at tu, quando habebis, tum dato,

Plaut. Men. 3, 3, 23:

quando ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium revocatis, expletum annum habeto,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

quando mihi usus venerit, tum quaeram ex te atque discam,

Gell. 6 (7), 17, 4.—

In the apodosis after simul ac:

an simul ac nubes successere, ipse in eas tum Descendit (Juppiter), prope ut hinc teli determinet ictus?

Lucr. 6, 402.—

With a temporal clause introduced by dum.

Tum as antecedent:

sanctius visum est nomen Augusti, ut scilicet jam tum dum colit terras, ipso numine ac titulo consecretur,

Flor. 2, 33, 66 (4, 12, 66).—

Tum introducing the apodosis:

dum habeat, tum amet,

Plaut. Truc. 2, 1, 23:

dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit,

Verg. A. 9, 540.—

As antecedent of quamdiu:

qui cum tibi amicus non modo tum fuerit quamdiu tecum in provincia fuerit, verum etiam nunc sit cum, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 24, § 58.—

Denoting a logical consequence after quando and cum:

quando ergo erga te benignus fui... tum te mihi benigne itidem addecet... referre gratiam,

Plaut. Rud. 5, 3, 35:

cum magnus numerus deesset, tum iste homo nefarius in eorum locum... substituere coepit cives Romanos,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72.—

After relative clauses denoting time: qua tempestate Paris Helenam innuptis junxit nuptiis, Ego tum gravida expletis jam fere ad pariendum mensibus, Poet. ap. Cic. de Or. 3, 58, 219 (Trag. Rel. p. 246 Rib.).—

With conditional clauses.

With a conditional clause introduced by si, sin, ni (not nisi).

Tum as antecedent of clause:

tum pol ego interii, homo si ille abiit,

Plaut. Ps. 4, 1, 6; id. Men. 2, 2, 71; Ter. Heaut. 4, 3, 40:

si tenuis causa est, tum etiam argumentandi tenue filum,

Cic. Or. 36, 124; id. Rep. 1, 40, 62; 2, 9, 15; id. Fin. 1, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 13; id. Verr. 2, 3, 47, § 112:

tum vero ego nequiquam Capitolium servaverim si civem in servitutem duci videam,

Liv. 6, 14, 4; 3, 9, 11; 6, 14, 4; 7, 34, 14; Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14; Gell. 2, 12, 1 sq.; 4, 13, 1; 14, 2, 21.—

Tum introducing the apodosis:

si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,

Plaut. Men. 2, 3, 30; id. Rud. 5, 2, 59; 3, 4, 49; id. As. 1, 3, 89; id. Rud. 1, 3, 13; id. Ps. 4, 1, 1; 4, 1, 48 (39); Ter. Eun. 2, 3, 64; 3, 1, 17; id. Phorm. 1, 3, 19; Cato, R. R. 26; cf. id. ib. 27:

quod si, ut spero, cepero, tum vero litteras publice mittam,

Cic. Fam. 2, 10, 3; id. Div. 1, 44, 100; cf. id. Ac. 2, 10, 32; id. Fin. 2, 4, 79; id. N. D. 3, 36, 87; id. Rep. 1, 43, 66: id. [p. 1911] Rosc. Am. 49, 142:

si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito,

Liv. 7, 40, 13; 8, 10, 12; Hor. S. 1, 2, 97; Ov. M. 7, 32.—

Esp., denoting the consequences of perjury in ancient formulas of oaths: si ego injuste illos homines dedier mihi exposco, tum patriae compotem me numquam siris esse,

Liv. 1, 32, 7; 1, 24, 8; 22, 53, 11; hence, quid si falles? Me. Tum Mercurius Sosiae iratus siet, Plaut. Am. 1, 1, 239; 3, 2, 52; id. Aul. 4, 10, 50; cf. also Liv. 3, 64, 10.—

With a condition contrary to fact.

Tum, antecedent of clause:

tum esset ostentum, si anguem vectis circumplicavisset,

Cic. Div. 2, 28, 62; id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

tum id audirem si tibi soli viveres,

id. Marcell. 8, 25; id. Fin. 4, 13, 33; id. Div. 2, 35, 73.—

Tum introducing the apodosis:

si quidem me amaret, tum istuc prodesset,

Ter. Eun. 3, 1, 56:

quodsi omnia nobis quae ad victum pertinent. suppeditarentur, tum optimo quisque ingenio, totum se in cognitione et scientia collocaret,

Cic. Off. 1, 44, 158. —

After an abl. absol.

With perfect participles (= postquam or cum... tum), mostly with denique, vero, demum.

Referring to definite past time:

ut morte ejus nuntiata tum denique bellum confectum arbitraretur,

Cic. Mur. 16, 34:

sed confecto proelio tum vero cerneres quanta vis animi fuisset in exercitu Catilinae,

Sall. C. 61, 1:

ita rebus divinis peractis tum de bello deque republica dictator rettulit,

Liv. 22, 11, 1; 2, 29, 1; 2, 29, 3; 3, 56, 1; 5, 50, 8; Plin. 11, 20, 22, § 68.—

Referring to indefinite time:

hisce omnibus rebus consideratis, tum denique id quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio,

Cic. Or. 2, 77, 315.—

Referring to future time (the abl. absol. = a fut. perf.):

ita prope XL. diebus interpositis tum denique se responsuros esse arbitrantur,

Cic. Verr. 1, 10, 31; 1, 18, 54; id. Fin. 4, 13, 32; id. Scaur. Fragm. 10, 22.—

With pres. participles (post-class.):

tacentibus cunctis, tum ipse (dixit), etc.,

Just. 12, 15, 6.

Particular connections.

With other particles of time.

Jam tum, already at that time, i. e. earlier than might be anticipated:

jam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri,

Ter. Eun. 3, 3, 8; cf. id. ib. 4, 4, 58; id. Phorm. 5, 8, 34:

quippe etenim jam tum divom mortalia saecla Egregias animo facies vigilante videbant,

Lucr. 5, 1169; 5, 1037:

ut mihi jam tum divinasse ille (Romulus) videatur hanc urbem sedem aliquando summo esse imperio praebituram,

Cic. Rep. 2, 5, 10; 2, 7, 12; id. Div. 2, 57, 118; id. Tusc. 4, 2, 4:

jam tum in Palatio monte Lupercal hoc fuisse ludicrum ferunt,

Liv. 1, 5, 1; 1, 7, 16; 1, 41, 7; 10, 21, 14;

24, 49, 1: ut jam tum qualis futurus esset ostenderet,

Suet. Dom. 1; Curt. 4, 6, 29.—

Tum demum and tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, i. e. later than might be expected, implying delayed action.

Tum demum.

In gen.:

adversisque in rebus noscere qui sit. Nam verae voces tum demum pectore ab imo Eiciuntur,

Lucr. 3, 58:

tum demum Liscus, oratione Caesaris adductus, quod antea tacuerat proponit,

Caes. B. G. 1, 17; 5, 33; Sall. J. 46, 1:

nec ante in campum degressi sunt quam, etc. Tum demum castra Etruscorum pro moenibus Fidenarum posita,

Liv. 4, 17, 12; 45, 12, 6; 2, 20, 11; 5, 39, 2; 23, 19, 15 et saep.; Val. Max. 1, 6, 10; 1, 7, 4; Curt. 3, 12, 12; Tac. A. 3, 18; 3, 47.—

In partic., referring to clauses introduced by cum, ubi, si, or abl. absol. (v. II. A. B. L. M.), denoting absolute restriction to the terms of the clause:

imo etiam ubi expolivero, magis hoc tum demum dices,

Plaut. Poen. 1, 1, 60:

tum demum mihi procax Academia videbitur si aut consenserint omnes, aut, etc.,

Cic. N. D. 1, 6, 13:

cum is Casilini eo die mansurum dixisset, tum demum cognitus est error,

Liv. 22, 13, 8; Vell. 2, 115, 4; Val. Max. 3, 8, 1 fin.; 7, 2, 4; Curt. 3, 11, 6; Plin. Ep. 8, 20, 7.—

Sometimes = nunc demum (anteclass.): victus es, Chaline. St. Tum nos demum vivere. Olympio. Gaudeo, Plaut. Cas. 2, 6, 65.—

Tum denique.

In gen.:

tum denique tauros in gregem redigo,

Varr. R. R. 2, 5:

injecta glaeba tumulus is (locus) ubi humatus est vocatur, ac tum denique multa religiosa jura complectitur,

Cic. Leg. 2, 22, 57; id. Fin. 3, 22, 76; id. Tusc. 3, 26, 61: nequiquam temptati ut tum denique desisterent impediendo bello, Liv. 4, 55, 5; Ov. M. 4, 519; 7, 857; 10, 664.—

Referring to clauses with cum, etc. (v. II. A. B. L. M.):

tum denique homines nostra intellegimus bona quom quae in potestate habuimus ea amisimus,

Plaut. Capt. 1, 2, 33:

quo cum venerimus, tum denique vivemus,

Cic. Tusc. 1, 31, 75; 3, 31, 75; id. Leg. 2, 4, 10; id. Rep. 1, 6, 11; so,

tum denique si,

id. Fam. 14, 2, 3; id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 29; id. Verr. 2, 2, 1, § 1:

indicandum primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni impetraretur, tum denique querendum,

Liv. 23, 43, 2; Cato ap. Plin. 17, 18, 29, § 126 (for tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9, v. II. D. 2. a).—

Tum primum (rarely primo), then for the first time:

tum genus humanum primum mollescere coepit,

Lucr. 5, 1014:

ludorum gratia quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset,

Cic. Rep. 2, 7, 12; id. Sen. 21, 78; Caes. B. G. 7, 11:

ponte sublicio tum primum in Tiberi facto,

Liv. 1, 33, 6; 2, 41, 3; 39, 22, 2; 2, 20, 6; 39, 49, 4; Vell. 2, 37, 5; Tac. A. 2, 27; id. H. 4, 57; Curt. 3, 12, 26. —

With deinde, hic, postea, with consecutive force emphatic.

Deinde tum (very rare):

primum ea quae sumus acturi cogitare debemus, deinde tum dicere ac facere,

Varr. L. L. 6, 6, 62.—

Tum deinde.

= tum demum or tum denique, then at length, not till then, then only:

nonne optime patronus occurrat prius conviciis luxuriae, etc., tum deinde narret de bonis Pallae? etc.,

Quint. 4, 2, 27; 12, 10, 11:

emam, aedificabo, credam, exigam, honores geram: tum deinde lassam senectutem in otium referam,

Sen. Ep. 101, 4; Plin. 16, 44, 95, § 251.—So corresp. with cum:

quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia collegae subrogando habuit,

Liv. 2, 8, 3 (Weissenb. demum, by conj.); Col. R. R. 1, 6, 13. —

= an emphatic deinde: nam praetermisit quod in prima parte sumere debuit;

tum deinde eodem ipso quod omiserat quasi proposito ad confirmandum aliud utitur,

Gell. 2, 8, 3; 13, 24 (23), 1; Just. 2, 1, 19.—

With hic:

hic tum repente Pacilius quidam accedit, ait, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:

hic ego tum ad respondendum surrexi,

id. Clu. 18, 51; 27, 73:

hic tum injectus est hominibus scrupulus,

id. ib. 28, 76; id. Sest. 11, 25.—

Tum postea:

tum postea complorantibus nostris, dies quidem tandem inluxit,

Gell. 19, 1, 3; so id. 14, 3, 10 (for quid tum postea, v. D. 1.).—

With interim:

unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat... Tum interim, Q. Hortensio, Q. Metello coss.... despondet ei filiam suam,

Cic. Clu. 64, 179.—

With particles of emphasis.

Tum vero (sometimes tum enimvero or enimvero tum), then indeed, at that crisis, then if not before, etc., or merely = emphatic then, denoting either coincidence or sequence of action.

In gen.:

discedit a Melino Cluentia. Tum vero illa egregia mater palam exsultare... coepit,

Cic. Clu. 5, 14; 22, 61; id. Agr. 1, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 41, § 107:

semper equidem magno cum metu incipio dicere... tum vero ita sum perturbatus ut, etc.,

id. Clu. 18, 51:

tum vero dubitandum non existimavit quin ad eos proficisceretur,

Caes. B. G. 2, 8; 5, 37; id. B. C. 1, 82; 2, 42:

Aruns Tarquinius et Tullia minor... junguntur nuptiis. Tum vero in dies infestior Tulli senectus... coepit esse,

Liv. 1, 47, 1; 2, 22, 6; 4, 49, 13; 10, 19, 12; 21, 45, 9; 21, 58, 5; Ov. M. 2, 227; 7, 685; Curt. 4, 13, 1; 3, 11, 5; Tac. Agr. 37.—And in enumerations:

deinde... post autem... tum vero ipsam veterem Karthaginem vendunt,

Cic. Agr. 1, 2, 5.—

As correlative of temporal or conditional clauses, and after abl. absol.:

quod ubi Romam est nuntiatum, senatui metum injecit ne tum vero sustineri nec in urbe seditio, nec in castris posset,

Liv. 5, 7, 4; Sall. J. 94, 3:

tum vero... si,

Cic. Fin. 1, 19, 63; Liv. 6, 14, 4 (v. II. M. 1. a, b).—With cum, Liv. 32, 12, 1:

quae postquam frustra temptata rogumque parari... vidit, Tum vero gemitus... Edidit,

Ov. M. 2, 621; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40; v. C. 1. b. (so, tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9; v. II. D. 2. and M. 1.).—

Tum quidem, at that time, thereupon, then at least (usu. opposed to a later time): dixit sibi in somnis visum esse, etc. Et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem devovit se, etc., Cic. Div. 1, 24, 51; so,

actum quidem,

id. Fl. 25, 59; id. Lael. 11, 39:

et tum quidem ab Dio Perseus in interiora regni recepit se... post dies paucos, etc.,

Liv. 42, 39, 1; 1, 57, 10; 3, 2, 10;

7, 17, 3.—Often in resuming the narrative after a digression: ac tum quidem regem... filium appellat,

Curt. 4, 7, 25.—Merely emphatic:

Duillio Cornelioque coss. etiam mari congredi ausus est. Tum quidem ipsa velocitas classis comparatae victoriae auspicium fuit,

Flor. 1, 18 (2, 2), 7; so id. 1, 22 (2, 6), 20; 1, 40 (3, 5), 12.—With cum, Tac. Dial. 11.—

Ne tum quidem, not even then:

num quis horum miser hodie? Ne tum quidem, post spiritum extremum,

Cic. Tusc. 1, 37, 89; id. Div. 1, 26, 55; id. Verr. 2, 2, 40, § 98:

ubi ne tum quidem eos prodire intellexit,

Caes. B. G. 1, 50; 7, 53; Tac. H. 5, 21; Curt. 3, 2, 18.—With cum:

ille vere ne tum quidem miser cum ab Oroete in crucem actus est,

Cic. Fin. 5, 30, 92; so id. Tusc. 5, 20, 57; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. praef. 12; 39, 39, 11.—

Tum maxime (sometimes tum cummaxime).

Especially at that time, chiefly then: illi sumposia, nos convivia quod tum maxime simul vivitur, Cic. Fam. 9, 24, 35; id. Leg. 2, 11, 26.—With cum:

quae quidem vis tum maxime cognita est cum... M. Cato, legem suadens, in Galbam multa dixit,

Cic. Brut. 23, 89; id. Sest. 21, 47; id. Par. 4, 1, 29.—

Just then, just at that moment (not ante-Aug.):

regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti,

Liv. 43, 20, 3; 1, 10, 1:

per totam aciem vulgatum est, castra amissa esse, et tum cummaxime ardere,

id. 40, 32, 1; so,

tum cummaxime,

id. 43, 7, 8:

corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ad portam ferri,

Val. Max. 1, 7, ext. 10; 2, 10, 2; 3, 2, 2 fin.; Curt. 3, 4, 14; 6, 6, 10; Plin. 2, 63, 63, § 154; Quint. 2, 15, 30; 2, 61, 31; Suet. Caes. 65; id. Calig. 53.—So with cum:

et quod tum maxime Abydum oppugnaret cum rex ab Attalo et Rhodiis ultro se bello lacessitum diceret,

Liv. 31, 18, 2; Sen. Ira, 1, 15, 2.—

Strengthening the co-ordinate tum after cum, so especially; v. I. C. 3. e. b (for cum maxime... tum maxime and tum maxime... cum plurimum, v. II. A. 3. a. b.).—

Tum potissimum = tum maxime, just then (rare):

C. Caesar... tum potissimum acie commissa impeditos religione hostes vicit,

Front. Strat. 2, 1, 16.—

Etiam tum.

Even then:

etiam tum vivit cum esse credas mortuam,

Plaut. Pers. 3, 1, 28:

totum se Servilio etiam tum tradidit,

even then, at so late a time, Cic. Sest. 62, 130:

etiam tum cum verisimile erit,

id. Rosc. Am. 20, 57.— So with cum, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; id. Dom. 13, 23; id. Sest. 38, 81.—

Still, as yet (also as one word; cf. etiamtum, and v. the foll. additional passages), Cic. Verr. 2, 4, 19, § 41; id. Fin. 3, 14, 48; id. Rep. 2, 12, 24; id. Arch. 3, 5; id. de Or. 2, 3, 12; id. Brut. 20, 80; id. Off. 2, 14, 47; Caes. B. C. 3, 93; Liv. 5, 40, 10; Val. Max. 9, 6, 3; Tac. A. 3, 72; Suet. Claud. 27 fin.; id. Dom. 22.—

And with a negation, = nondum: ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos,

not yet long, Ov. H. 8, 79.—

Tum etiam.

Followed by si or cum, even if, even when:

atque equidem filium Tum etiam si nolit, cogam,

Ter. Ad. 5, 3, 65:

qui tum etiam cum... circumfusi erant caligine,

Cic. Tusc. 1, 19, 45.—

Then also, then too, besides:

tum etiam illud cogitatote, sic vivere Cornelium ut, etc.,

Cic. Balb. 28, 65; id. N. D. 1, 16, 43; so id. Leg. 1, 13, 35; id. Fin. 2, 16, 53; Col. 12 praef.—

Tum quoque.

Also then, then likewise, then as before, then as on another occasion mentioned before: ceu lapidem si Percutiat lapis aut ferrum;

nam tum quoque lumen Exsilit,

Lucr. 6, 162:

tum quoque homini plus tribui quam nescio cui necessitati,

Cic. Prov. Cons. 11, 28:

tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis,

Liv. 1, 33, 5; 2, 52, 2; 21, 22, 4; Caes. B. C. 3, 37; Ov. M. 14, 369.—

Even then, = etiam tum (rare):

et tamen tum quoque se absentes triumphare credunt,

Liv. 45, 38, 13; 39, 41, 3; 39, 47, 11; Ov. H. 17 (18), 190.—

In orat. obliq. (v. I. A. 2.), even now:

quod si Romani tum quoque aequa aspernarentur,

Liv. 42, 62, 7. —

= sic quoque, even under the circumstances, even as it was, etc. (v. sic, V. 3.): ut si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fuerint. Tum quoque [p. 1912] aliquotiens integro corpore evaserunt, Liv. 24, 26, 13; 40, 16, 6; 43, 4, 1;

9, 13, 9: tum quoque, amputata dextra, navem sinistra comprehendit,

Just. 2, 9, 18.—

Tum ipsum = eo ipso tempore, at the very time, just then, even then (only in Cic. in four passages; cf.:

nunc ipsum): tota igitur ratio talium largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum... moderanda est,

Cic. Off. 2, 17, 60:

quem quidem cum sua voluntate ex patria Karthaginem revertisset, tum ipsum cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam Thorium,

id. Fin. 2, 20, 65 Madv. ad loc.:

tum ipsum cum immolare velis extorum fieri mutatio potest,

id. Div. 1, 52, 118:

ita (oratores), non injuria, quotienscunque dicerent, id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,

id. Or. 1, 27, 123.—

Tum with co-ordinating particles.

Tum autem.

= praeterea, and then, besides (v. I. C. 1.): turpilucricupidum te vocant cives tui;

tum autem sunt alii qui te volturium vocant,

Plaut. Trin. 1, 2, 64:

oves scabrae sunt... Tum autem Surorum nemo exstat qui ibi sex menses vixerit,

id. ib. 2, 4, 141; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 4, 2, 3; id. Poen. 5, 5, 34; 5, 7, 22; Ter. And. 1, 5, 34; id. Eun. 5, 9, 7; id. Hec. 2, 1, 14; 3, 2, 10:

tum autem qui non ipso honesto movemur... callidi sumus, non boni,

Cic. Leg. 1, 14, 41; id. Or. 1, 58, 247; 2, 19, 80.—

= tum... tum:

visne igitur inter hos populos inambulantes, tum autem residentes quaeramus eisdem de rebus?

Cic. Leg. 1, 5, 15.—

= eo tempore, with autem as connective:

tum illic autem Lemnius... uxorem duxit, etc.,

Plaut. Cist. 1, 3, 25:

tum autem ex omnibus montibus nives proluit,

Caes. B. C. 1, 48.—

But in this instance:

uxori emunda ancilla'st: tum autem pluscula Supellectile opus est,

Ter. Phorm. 4, 3, 60; 5, 7, 25 sq.—

For tum etiam, v. B. 7. b.—

Tum praeterea:

nam tui similis est probe. Tum praeterea talem, nisi tu, nulla pareret filium,

Ter. Heaut. 5, 3, 20; so id. Ad. 3, 2, 47; id. Phorm. 3, 2, 33; Cic. Verr. 1, 18, 56 (v. I. C. 3. e. l).—

Tum porro:

tum porro venti magnam quoque tollere partem Umoris possunt,

Lucr. 6, 623; 4, 829 (827).—

Quid tum?

In dialogue, what then? what next? what further? novi ego hos pugnos meos. Ca. Quid tum? Th. Quid tum? Rogitas? Hisce ego, si tu me inritaveris, placidum te hodie reddam, Plaut. Curc. 5, 3, 49; so id. As. 2, 2, 83; Ter. Eun. 2, 2, 47; 3, 5, 66; id. Phorm. 3, 3, 8.—And strengthened:

quid tum postea?

Plaut. Trin. 3, 3, 41; id. As. 2, 2, 68; 2, 2, 79; Ter. Eun. 2, 3, 78; 4, 2, 9; 4, 7, 23; id. Ad. 4, 5, 15; id. Hec. 4, 1, 36: videsne abundare me otio? A. Quid tum? Cic. Tusc. 2, 11, 26.—

In imitation of a dialogue:

at mulctantur bonis exsules. Quid tum? Parumne multa de toleranda paupertate dicuntur?

Cic. Tusc. 5, 37, 107; so id. Quint. 22, 72; 27, 84; id. Verr. 2, 4, 59, § 132; id. Dom. 47, 123; id. Dejot. 7, 22; id. Phil. 1, 10, 26; Hor. S. 2, 3, 230.—

As emphatic co-ordinative in quoting the different items of a document, law, etc.: quive in senatu sententiam dixit, dixerit. Quid tum? Qui eorum coiit, coierit, etc., what next? i. e. and then, listen! Cic. Clu. 54, 148; so id. Agr. 1, 5, 16; 3, 3, 11; id. Mur. 12, 26; id. Fl. 23, 55.—

Tum temporis = eo tempore (post class. and rare; cf.:

tunc temporis): postera die civitas principem suum, ac tum temporis consulem in foro expectabat,

Just. 31, 2, 6.

ŭmĕrus (incorrectly spelled hŭmĕ-rus in many edd.), i, m. [cf. ômos].

Prop., the upper bone of the arm, Cels. 8, 1. —

Meton.

The upper part of the arm (so only poet. for the usual lacertus):

innixus dextro plena trahens umero,

upperarm, arm, Prop. 1, 20, 44:

umeros exsertus uterque,

Stat. Th. 5, 439; 4, 235; Ov. F. 1, 409.—

The shoulder (of a man; opp. armus of an animal, v. h. v.;

the predom. signif. of the word): meus est ballista pugnus, cubitus catapulta est mihi, Umerus aries,

Plaut. Capt. 4, 2, 17:

id conexum in umero laevo,

id. Mil. 4, 4, 44:

sagittae pendebant ab umero,

Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74; cf. Hor. C. 1, 21, 12:

umerum apertum gladio appetit,

Caes. B. C. 2, 35:

Chloris albo sic umero nitens,

Hor. C. 2, 5, 18:

sparsum odoratis umerum capillis,

id. ib. 3, 20, 14:

pars umeri ima tui,

Ov. A. A. 3, 307.— Plur.:

(virgines) quas matres student Demissis umeris esse,

Ter. Eun. 2, 3, 23:

scutum, gladium, galeam in onere nostri milites non plus numerant quam umeros, lacertos, manus,

Cic. Tusc. 2, 16, 37:

ut bracchia modo atque umeri ad sustinenda arma liberi ab aquā esse possent,

Caes. B. G. 7, 56:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare,

id. B. C. 1, 62:

cum Milo umeris sustineret bovem vivum,

Cic. Sen. 10, 33:

quod pupillum filium ipse paene in umeros suos extulisset,

id. de Or. 1, 53, 228:

densum umeris vulgus,

Hor. C. 2, 13, 32:

nube candentes umeros amictus Augur Apollo,

id. ib. 1, 2, 31; so,

candidi,

id. ib. 1, 13, 10:

umeris positurus arcum,

id. ib. 3, 4, 60:

et quae nunc umeris involitant, deciderint comae,

id. ib. 4, 10, 3 et saep.:

ex umeris armi fiunt,

Ov. M. 10, 700; so id. ib. 12, 396; cf.:

terrestrium solus homo bipes: uni juguli, umeri, ceteris armi,

Plin. 11, 43, 98, § 243.—

Umerus is also used of animals (as, on the other hand, armi is of men; v. armus);

of oxen,

Cic. N. D. 2, 63, 159.—Of cocks, Col. 8, 2, 9.—

Of the middle part of a thing, the back, ridge (post-Aug.).

Of trees and plants:

certum est ab umeris arborum surculos petendos,

Plin. 17, 14, 24, § 105; Col. 3, 10, 5; id. Arb. 3, 1.—

Of mountain ridges:

montium flexus crebrique vertices et conflexa cubito aut confracta in umeros juga,

Plin. 2, 44, 44, § 115 (al. numeros):

virides umeros,

Stat. Th. 6, 714. —

Of a country:

Rhegium oppidum in umero ejus (Italiae) situm, a quo veluti cervicis incipit flexus,

Plin. 3, 5, 6, § 43; so,

duo haec oppida... sita sunt utrāque ex parte velut in umeris Helladis,

id. 4, 7, 11, § 23.—

Trop., in plur., the shoulders; as in Engl., when speaking of bearing a burden:

tota ut comitia suis, ut dictitabat, umeris sustineret,

Cic. Mil. 9, 25:

rem publicam umeris sustinere,

id. Fl. 37, 94:

cum expertus esset, quam bene umeris tuis sederet imperium,

Plin. Pan. 10, 6; 57, 4:

sumite materiam vestris qui scribitis aequam Viribus, et versate diu, quid ferre recusent, Quid valeant umeri,

Hor. A. P. 40.