effectus

ef-fĭcĭo ( ecfacio), fēci, fectum, 3 ( perf. subj. effexis, Plaut. As. 3, 5, 63; id. Poen. 1, 3, 19; inf. pass. ecfiĕri, id. Pers. 5, 1, 9; Lucr. 6, 761), v. a., to make out, work out; hence, to bring to pass, to effect, execute, complete, accomplish, make, form (very freq. in all periods and sorts of writing).

In gen.

With acc.:

male quod mulier facere incepit, nisi id ecficere perpetrat,

Plaut. Truc. 2, 5, 12 sq.; cf. id. Pers. 5, 1, 9; Caes. B. C. 1, 36 fin.; 1, 61, 2:

magna facinora,

Plaut. Ps. 2, 1, 16; so,

facinora,

Cic. Phil. 2, 42, 109; cf.

opus,

id. ib. 4, 1, 6; Plaut. Truc. 5, 17; Caes. B. G. 4, 18, 1; 7, 35, 4 et saep.:

pontem,

id. ib. 6, 6, 1; id. B. C. 1, 40, 1; 1, 62 fin.:

ligneas turres, tormenta,

id. ib. 3, 9, 3; 3, 39 fin.:

castella,

id. ib. 3, 44, 3:

panes ex hoc (genere radicis),

id. ib. 3, 48, 3:

sphaeram (Archimedes),

Cic. Rep. 1, 17:

columnam,

id. Verr. 2, 1, 56 et saep.:

Mosa insulam efficit Batavorum,

Caes. B. G. 4, 10, 2; id. ib. § 4; id. B. C. 3, 40, 4; cf.:

portum (insula),

id. ib. 3, 112, 2; Verg. A. 1, 160:

magnum numerum cratium, scalarum, etc.,

Caes. B. G. 7, 81, 1:

aliquid dignum dono deorum,

Cic. Rep. 3, 3; cf. id. de Or. 1, 26, 120:

civitatem,

id. Rep. 2, 30; cf. id. ib. 3, 32:

varios concentus, septem sonos,

id. ib. 6, 18:

magnas rerum commutationes,

Caes. B. C. 3, 68, 1:

tantos progressus,

Cic. Brut. 78, 272:

clamores et admirationes in bonis oratoribus,

id. de Or. 1, 33, 152; id. Q. Fr. 3, 1, 3 et saep.:

XIII. cohortes,

Caes. B. C. 1, 15, 5; cf.:

delectu habito duas legiones,

id. ib. 1, 31, 2:

unam ex duabus (legionibus),

id. ib. 3, 89, 1:

ad duo milia ferme boum,

Liv. 22, 16 et saep.:

lepide meum officium,

Plaut. Truc. 4, 2, 1 sq.; cf.:

nostra munia,

id. Stich. 5, 4, 13:

munus,

Cic. Rep. 1, 46 fin.; id. Leg. 1, 5, 16:

nuptias alicui,

Ter. And. 3, 4, 16:

aurum alicui,

Plaut. Bacch. 2, 2, 55; cf. id. Poen. 1, 1, 57; Ter. Heaut. 3, 3, 23:

hanc mulierem tibi,

Plaut. Ps. 1, 1, 110 et saep.:

quod a Curione effeceram,

had procured, obtained, Cic. Att. 10, 10:

amor mores hominum moros et morosos ecficit,

Plaut. Trin. 3, 2, 43.—With two accs.:

fortuna eos efficit caecos, quos complexa est,

Cic. Lael. 15, 54; id. Off. 1, 1, 2; id. Rep. 2, 42; Caes. B. G. 3, 24 fin. et saep.; cf.:

hunc (montem) murus circumdatus arcem efficit,

id. ib. 1, 38, 6:

aliquem consulem,

Cic. Lael. 20, 73:

aliquem dictatorem,

id. Att. 15, 21; cf.

also: quae res immani corporum magnitudine homines efficit,

Caes. B. G. 4, 1, 9; and:

id (genus radicis) ad similitudinem panis efficiebant,

id. B. C. 3, 48, 1.—

With ut:

eniti et efficere, ut, etc.,

Cic. Lael. 16, 59; id. Rep. 1, 20; 3, 31; Caes. B. G. 2, 5, 5; 2, 17, 4 et saep.; cf.:

hoc si efficiam plane, ut, etc.,

Plaut. Mil. 3, 3, 62:

si id efficere non posset, ut, etc.,

Caes. B. G. 5, 50, 3:

neque polliceor me effecturum, ut, etc.,

Cic. Rep. 1, 24 fin. —Ellips. of ut:

effice, di coëamus in unum,

Ov. F. 3, 683.—

With ne (rare):

efficio ne cui molesti sint publicani,

Cic. Att. 6, 1, 16:

qui efficiant, ne quid inter privatum et magistratum differat,

id. Rep. 1, 43, 67; id. Fin. 4, 4, 10; Liv. 8, 7, 6:

efficiam, posthac ne quemquam voce lacessas,

Verg. E. 3, 51; Dig. 3, 3, 78; cf.:

aliquem or aliquid, ne, etc.,

ib. 19, 2, 35; Quint. 3, 6, 102; 8, 3, 20.—

With quominus (very seldom), Lucr. 1, 977; Quint. 11, 1, 48; Dig. 49, 14, [p. 630] 29; so with quo magis:

saevitia collegae quo is magis ingenio suo gauderet effecit,

Liv. 2, 60, 1.—

With obj. acc. and inf. (very rare, and not ante-Aug.):

vehementer efficit ea coire, etc.,

Vitr. 2, 6; Dig. 38, 2, 14, § 8; 47, 11, 10.—

Absol. (freq. and class.):

si effecero, Dabin' mihi argentum?

Plaut. Ps. 1, 5, 121; cf. id. ib. 4, 1, 39 sq.; 4, 8, 5; id. Pers. 1, 3, 87; Caes. B. G. 7, 26, 2 et saep.:

se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem referre,

Cic. Rep. 5, 3.

In partic.

In econom. lang., to produce, bear, yield:

(ager Leontinus) plurimum efficit,

Cic. Verr. 2, 3, 63 fin.; cf.:

ager efficit cum octavo, cum decumo,

id. ib. 2, 3, 47:

si (vineae) centenos sestertios in singula jugera efficiant,

Col. 3, 3, 3:

cum matres binae ternos haedos efficiunt,

id. 7, 6, 7.— Transf. to persons:

liciti sunt usque eo, quoad se efficere posse arbitrabantur,

i. e. to make a profit, Cic. Verr. 2, 3, 33 fin. —

Of numbers, to make out, yield, amount to a certain sum:

ea (tributa) vix, in fenus Pompeii quod satis sit, efficiunt,

Cic. Att. 6, 1, 3 (cf. shortly before:

nec id satis efficit [al. efficitur] in usuram menstruam),

Plin. 6, 33, 38, § 206; cf. ib. § 209; Col. 5, 2, 6; 8 sq.—

In philos. lang., to make out, show, prove (with acc. and inf., ut, ne, or absol.):

quod proposuit efficit, Cic. Par. prooem. § 2: in quibus (libris) vult efficere animos esse mortales,

id. Tusc. 1, 31 fin. —In the pass. impers.: efficitur, it follows (from something):

ita efficitur, ut omne corpus mortale sit,

id. N. D. 3, 12, 30:

ex quo efficitur, hominem naturae obedientem homini nocere non posse,

id. Tusc. 3, 5, 25; cf.:

ex quo illud efficitur, ne justos quidem esse natura,

id. Rep. 3, 11:

quid igitur efficitur?

what follows from that? id. ib. 3, 12.—Hence,

effĭcĭens, entis, P. a.

Adj., effecting, effective, efficient. —In philos. lang.:

proximus est locus rerum efficientium, quae causae appellantur: deinde rerum effectarum ab efficientibus causis,

Cic. Top. 14 fin.; cf. id. Ac. 1, 6, 24; id. Fin. 3, 16, 55; id. Div. 1, 55, 125; id. Fat. 14, 33; Quint. 5, 10, 86. —

Subst., with gen.: virtus efficiens utilitatis, the producer = effectrix, Cic. Off. 3, 3, 12; so,

voluptatis (virtus),

id. ib. 3, 33; cf.:

ea, quae sunt luxuriosis efficientia voluptatum,

id. Fin. 2, 7, 21; and:

(causae) efficientes pulcherrimarum rerum,

id. Univ. 14 fin. —

* Adv.: effĭcĭenter, efficiently (for which in the post-Aug. per., efficaciter):

ut id ei causa sit, quod cuique efficienter antecedat,

Cic. Fat. 15, 34.—

effectus, a, um, P. a., worked out, i. e.

Effected, completed:

una (materia) diligenter effecta plus proderit quam plures inchoatae et quasi degustatae,

Quint. 10, 5, 23; cf. id. 5, 13, 34; 8, 3, 88.—In the comp.:

aliquid nitidius atque effectius,

Quint. 12, 10, 45.—

Effected, in philos. lang. (opp. causa efficiens), Cic. Top. 18; cf.

res,

id. ib. 4; 14 fin.; and subst.: effectum, i, n., an effect, id. ib. 3; Quint. 6, 3, 66; 5, 10, 94. — Adv.: effecte.

Effectively, in fact, Mart. 2, 27, 3; Amm. 16, 5, 7.—

Effectually, efficaciously:

effectius,

App. Flor. 16, p. 357.— Sup. does not occur.

ef-fĕro or ecfĕro (cf. Neue, Formenl. 2, 766), extŭli, ēlatum, efferre or ecferre, v. a., to bring or carry out, to bring forth (very freq. and class.).

Lit.

In gen.:

ex navi,

Plaut. Am. 2, 1, 82; cf.

tela, etc., ex aedibus Cethegi,

Cic. Cat. 3, 3 fin.:

argentum jubeo jam intus efferri foras,

Plaut. Bacch. 1, 1, 62; cf. id. ib. 4, 9, 127; id. Most. 2, 1, 58; id. Mil. 4, 8, 4:

argentum ad aliquem,

id. Epid. 5, 1, 27; id. Truc. 3, 1, 16:

machaeram huc,

id. Mil. 2, 5, 53; cf. id. Stich. 2, 2, 28:

puerum extra aedes usquam,

Ter. Hec. 4, 1, 48:

cistellam domo,

id. Eun. 4, 6, 15; cf.:

cibaria sibi quemque domo,

Caes. B. G. 1, 5, 3:

frumentum ab Ilerda,

id. B. C. 1, 78, 1:

piscem de custodia,

Col. 8, 17 fin.:

litteras,

Caes. B. G. 5, 45, 4:

mucronem,

Cic. Cat. 2, 1, 2; cf.:

vexilla, signa, arma (e castris, extra fines, etc.),

Liv. 10, 19; 27, 2; 29, 21; Tac. H. 3, 31 al.:

ferrum a latere deripuit, elatumque deferebat in pectus,

id. A. 1, 35 fin.: Colchis pedem, Enn. ap. Non. 297, 20; so,

pedem,

Verg. A. 2, 657; cf.

pedem aedibus,

Plaut. Bacch. 3, 3, 19:

pedem portā,

Cic. Att. 6, 8, 5; 7, 2, 6; Suet. Tib. 38:

pedem quoquam,

Plaut. Capt. 2, 3, 97:

se hinc (ignis),

Lucr. 6, 89 and 385:

se vallo (equus),

Tac. A. 15, 7:

Furium longius extulit cursus,

Liv. 3, 5; cf.:

Messium impetus per hostes extulit,

id. 4, 29.—

In partic.

Like the Gr. ekpherô, to carry out (of the house) for burial, to bear to the grave, to bury (cf.: cremo, humo, sepelio, prosequor): optumum'st Loces illum efferendum;

nam jam credo mortuus est,

Plaut. Aul. 3, 6, 32; id. Most. 4, 3, 8 sqq.; Ter. And. 1, 1, 90 Don. and Ruhnk.; 1, 1, 101; Cic. N. D. 3, 32, 80; Nep. Att. 17; Liv. 2, 33; 3, 18 fin.; Quint. 8, 5, 21; Suet. Aug. 99; Hor. S. 2, 5, 85; Vulg. Luc. 7, 12.—

Transf.: meo unius funere elata populi Romani esset res publica, carried to burial, i. e. overthrown, destroyed, Liv. 28, 28; 24, 22; 31, 29.—

Of a fruit-bearing soil, to bring forth, bear, produce:

id, quod agri efferant,

Cic. Rep. 2, 4 fin.; id. Brut. 4, 16; cf. also id. Verr. 2, 3, 47 fin.; 86 al.—

Transf.:

ea, quae efferant aliquid ex sese, perfectiores habere naturas quam, etc.,

Cic. N. D. 2, 33 fin.; cf. Quint. 10, 1, 109; poet.:

(Italia) genus acre virum,

Verg. G. 2, 169.—

Of motion in an upward direction (cf.: erigo and educo, II. B. 1.), to lift up, elevate, raise, exalt, Lucil. ap. Non. 297, 25:

aliquem in murum,

Caes. B. G. 7, 47 fin.:

pars operis in altitudinem turris elata,

id. B. C. 2, 8 fin.; cf. Quint. 11, 3, 103; and Suet. Calig. 32:

corvus e conspectu elatus,

Liv. 7, 26:

pulvis elatus,

id. 4, 33:

elata super capita scuta,

Tac. H. 3, 27: jubar (luna), Petron. Poët. 89, 2, 54; poet.:

caput Auctumnus agris extulit,

Hor. Epod. 2, 18.

Trop.

To set forth, spread abroad, utter, publish, proclaim:

clamorem,

to raise, Plaut. Am. 1, 1, 73:

quod neque in vulgum disciplinam efferri velint, neque, etc.,

Caes. B. G. 6, 14, 4; cf. Plin. 2, 12, 9:

vocem ejus in vulgus,

Tac. A. 12, 21:

tuum peccatum foras,

Ter. Phorm. 5, 7, 65 Ruhnk.:

hoc foras,

Cic. Phil. 10, 3; so,

clandestina consilia,

Caes. B. G. 7, 1, 6:

rem,

id. ib. 7, 2, 2:

has meas ineptias,

Cic. de Or. 1, 24, 111:

divinitus dicta,

id. ib. 3, 1 fin. et saep.—With a rel. clause:

posteaquam in volgus militum elatum est, qua arrogantia in colloquio Ariovistus usus, etc.,

Caes. B. G. 1, 46, 4.—

In partic., of speech, to utter, pronounce, express, declare:

verbum de verbo expressum extulit,

Ter. Ad. prol. 11:

ut verba inter se ra tione conjuncta sententiam efferant,

Varr. L. L. 8, § 1 Müll.:

si graves sententiae inconditis verbis efferuntur,

Cic. Or. 44, 150; cf. Quint. 9, 4, 13:

quae incisim aut membratim efferuntur, ea, etc.,

Cic. Or. 67; cf. Quint. 9, 4, 33; 8, 3, 40; 10, 2, 17: pleraque utroque modo efferuntur, luxuriatur, luxuriat, etc., id. 9, 3, 7; cf. id. 1, 5, 16; 64; 2, 14, 2.—

In the pass., qs. to be carried out of one's self by passions, feelings, etc.; to be carried away, transported, hurried away: usque adeo studio atque odio illius efferor ira, Lucil. ap. Cic. Tusc. 4, 21 fin.; so,

studio,

Cic. de Sen. 23, 83; id. Att. 1, 8, 2; id. N. D. 1, 20 fin.; Caes. B. C. 1, 45, 2; cf.

cupiditate,

Cic. Div. 1, 24, 49:

vi naturae atque ingenii,

id. Mur. 31, 65:

laetitia,

id. Deiot. 9, 26 (cf. act.:

comitia ista praeclara, quae me laetitia extulerunt,

id. Fam. 2, 10):

incredibili gaudio,

id. Fam. 10, 12, 2; cf. id. Rep. 3, 30; Suet. Caes. 22:

voluptate canendi ac saltandi,

id. Calig. 54:

popularitate,

id. Ner. 53.—

(Acc. to I. B. 3.) To raise, elevate, exalt:

pretia alicujus rei,

Varr. R. R. 3, 6 fin.:

quorum animi altius se extulerunt,

Cic. Rep. 3, 3:

aliquem ad summum imperium per omnes honorum gradus,

id. Cat. 1, 11, 28; cf.:

aliquem supra leges,

Tac. A. 2, 34; and:

aliquem geminatis consulatibus,

id. ib. 1, 3; cf. also id. ib. 4, 40:

aliquem pecunia aut honore,

Sall. J. 49, 4:

patriam demersam extuli,

Cic. Sull. 31, 87; cf. Nep. Dion. 6; Cic. Prov. Cons. 14, 34:

aliquem maximis laudibus,

id. Off. 2, 10, 36; cf. Caes. B. C. 3, 87:

aliquem summis laudibus ad caelum,

Cic. Fam. 9, 14; cf. Nep. Dion. 7 fin.:

aliquid maximis laudibus,

Cic. Lael. 7, 24:

aliquem laudibus,

Tac. A. 3, 72:

aliquem verbis,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

aliquid versibus,

id. Rep. 1, 14;

and simply aliquid,

id. Verr. 2, 4, 56; Tac. A. 2, 63:

aliquem in summum odium,

id. H. 4, 42; cf.:

rem in summam invidiam,

Quint. 8, 4, 19.—

In partic., with se, to raise, elevate one's self; to rise, advance (cf.:

appareo, eluceo, exsisto): cum (virtus) se extulit et ostendit suum lumen,

Cic. Lael. 27; cf.

so with a figure borrowed from the heavenly bodies: qua in urbe (Athenis) primum se orator extulit,

id. Brut. 7, 26:

volo se efferat in adolescente fecunditas,

id. de Or. 2, 21.—

In a bad sense, with se, or in the [p. 629] pass., to lift up one's self, to carry one's self high; to be puffed up, haughty, proud on account of any thing (the figure being borrowed from a prancing horse; cf. Liv. 30, 20; and Quint. 10, 3, 10):

nec cohibendo efferentem se fortunam, quanto altius elatus erat, eo foedius corruit (Atilius),

Liv. 30, 30:

quod aut cupias ardenter aut adeptus ecferas te insolenter,

Cic. Tusc. 4, 17, 39:

qui enim victoria se ecferunt, quasi victos nos intuentur,

id. Fam. 9, 2, 2; cf.:

se altius et incivilius,

Flor. 1, 26, 8:

sese audacia, scelere atque superbia,

Sall. J. 14, 11:

hic me magnifice effero,

Ter. Heaut. 4, 3, 31:

(fortunati) efferuntur fere fastidio et contumacia,

Cic. Lael. 15, 54:

se efferre in potestate,

to be insolent in office, id. de Or. 2, 84, 342.—Esp. freq. in the part. perf.:

stulta ac barbara arrogantia elati,

Caes. B. C. 3, 59, 3:

recenti victoria,

id. B. G. 5, 47, 4:

spe celeris victoriae,

id. ib. 7, 47, 3:

gloria,

id. B. C. 3, 79, 6:

elatus et inflatus his rebus,

Cic. Agr. 2, 35, 97:

secunda fortuna magnisque opibus,

Nep. Alcib. 7, 3; id. Milt. 7, 2:

elatus ad vanam fiduciam,

Curt. 3, 19, 10;

but also: ad justam fiduciam,

Liv. 27, 8, 7 et saep.—In the act. (rare, and with a fig. perh. borrowed from the wind): is demum vir erit, cujus animum nec prospera (fortuna) flatu suo efferet ( elates, inflates), nec adversa infringet, Liv. 45, 8 fin. —

Ante-class. and very rare, to carry out to the end, to support, endure: laborem, Att. ap. Cic. Sest. 48; cf.: malum patiendo, to get rid of, do away with, Cic. Poët. Tusc. 4, 29, 63 (but not in Lucr. 1, 141, where the better reading is sufferre).—Hence, ēlā-tus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 3. and II. C. 2.), exalted, lofty, high (rare; cf.: superbus, insolens, arrogans, etc.).

Lit.:

modo in elatiora modo in depressiora clivi,

Col. 2, 4, 10:

elatissimae lucernae,

Tert. Apol. 53.—

Trop.:

animus magnus elatusque,

Cic. Off. 1, 18, 61; id. Tusc. 1, 40, 96:

verba,

high-sounding, id. Or. 36, 124;

hoc casu elatior Julianus,

Amm. 21, 4, 7; Vulg. Rom. 1, 30:

insula opibus,

Nep. Milt. 7, 2. — Adv.: ēlāte, loftily, proudly:

elate et ample loqui, opp. humiliter demisseque sentire,

Cic. Tusc. 5, 9:

dicere (opp. summisse),

id. Opt. Gen. 4, 10.— Comp.:

se gerere,

Nep. Paus. 2, 3:

elatius et arrogantius praefatur,

Gell. 9, 15, 4.

ef-fĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [ex-ferus], to make wild, savage, fierce (class.; most freq. since the Aug. per.).

Physically:

terram immanitate beluarum efferari,

Cic. N. D. 2, 39, 99:

speciem oris,

Liv. 2, 23; cf.

vultum,

Suet. Calig. 50:

efferantia sese ulcera,

becoming aggravated, malignant, Plin. 26, 14, 87, § 146.— Poet.:

Mars efferat aurum,

i. e. works up into weapons, Stat. Achill. 1, 425; cf.:

homo qui magnae artis subtilitate tantum efferavit argentum,

i. e. wrought into the figures of beasts, App. M. 5, p. 159, 14.—

Mentally:

gentes sic immanitate efferatae,

Cic. N. D. 1, 23; cf. id. Tusc. 4, 14, 32:

militem dux ipse efferavit,

Liv. 23, 5; cf. id. 2, 29:

animos,

id. 1, 19; 25, 26:

ingenia,

Curt. 8, 2; 9, 19:

efferavit ea caedes Thebanos omnes ad exsecrabile odium Romanorum,

exasperated, Liv. 33, 29; cf. Vulg. Dan. 8, 7.—Hence, effĕrātus, a, um, P. a., wild, savage, fierce:

sunt enim multa ecferata et immania, quaedam autem humanitatis quoque habent primam speciem,

Cic. Tusc. 4, 14, 32:

vultus,

Petr. 82, 1:

animi,

Vulg. 2 Macc. 5, 11.— Comp.:

mores ritusque,

Liv. 34, 24.— Sup.:

effectus,

Sen. Ep. 121, 4:

canes in homines,

Jul. Val. Rer. Gest. Alex. M. 3, 18.— Adv.: effĕrāte, fiercely:

saevire,

Lact. 5, 20, 10.

ef-fĭcĭo ( ecfacio), fēci, fectum, 3 ( perf. subj. effexis, Plaut. As. 3, 5, 63; id. Poen. 1, 3, 19; inf. pass. ecfiĕri, id. Pers. 5, 1, 9; Lucr. 6, 761), v. a., to make out, work out; hence, to bring to pass, to effect, execute, complete, accomplish, make, form (very freq. in all periods and sorts of writing).

In gen.

With acc.:

male quod mulier facere incepit, nisi id ecficere perpetrat,

Plaut. Truc. 2, 5, 12 sq.; cf. id. Pers. 5, 1, 9; Caes. B. C. 1, 36 fin.; 1, 61, 2:

magna facinora,

Plaut. Ps. 2, 1, 16; so,

facinora,

Cic. Phil. 2, 42, 109; cf.

opus,

id. ib. 4, 1, 6; Plaut. Truc. 5, 17; Caes. B. G. 4, 18, 1; 7, 35, 4 et saep.:

pontem,

id. ib. 6, 6, 1; id. B. C. 1, 40, 1; 1, 62 fin.:

ligneas turres, tormenta,

id. ib. 3, 9, 3; 3, 39 fin.:

castella,

id. ib. 3, 44, 3:

panes ex hoc (genere radicis),

id. ib. 3, 48, 3:

sphaeram (Archimedes),

Cic. Rep. 1, 17:

columnam,

id. Verr. 2, 1, 56 et saep.:

Mosa insulam efficit Batavorum,

Caes. B. G. 4, 10, 2; id. ib. § 4; id. B. C. 3, 40, 4; cf.:

portum (insula),

id. ib. 3, 112, 2; Verg. A. 1, 160:

magnum numerum cratium, scalarum, etc.,

Caes. B. G. 7, 81, 1:

aliquid dignum dono deorum,

Cic. Rep. 3, 3; cf. id. de Or. 1, 26, 120:

civitatem,

id. Rep. 2, 30; cf. id. ib. 3, 32:

varios concentus, septem sonos,

id. ib. 6, 18:

magnas rerum commutationes,

Caes. B. C. 3, 68, 1:

tantos progressus,

Cic. Brut. 78, 272:

clamores et admirationes in bonis oratoribus,

id. de Or. 1, 33, 152; id. Q. Fr. 3, 1, 3 et saep.:

XIII. cohortes,

Caes. B. C. 1, 15, 5; cf.:

delectu habito duas legiones,

id. ib. 1, 31, 2:

unam ex duabus (legionibus),

id. ib. 3, 89, 1:

ad duo milia ferme boum,

Liv. 22, 16 et saep.:

lepide meum officium,

Plaut. Truc. 4, 2, 1 sq.; cf.:

nostra munia,

id. Stich. 5, 4, 13:

munus,

Cic. Rep. 1, 46 fin.; id. Leg. 1, 5, 16:

nuptias alicui,

Ter. And. 3, 4, 16:

aurum alicui,

Plaut. Bacch. 2, 2, 55; cf. id. Poen. 1, 1, 57; Ter. Heaut. 3, 3, 23:

hanc mulierem tibi,

Plaut. Ps. 1, 1, 110 et saep.:

quod a Curione effeceram,

had procured, obtained, Cic. Att. 10, 10:

amor mores hominum moros et morosos ecficit,

Plaut. Trin. 3, 2, 43.—With two accs.:

fortuna eos efficit caecos, quos complexa est,

Cic. Lael. 15, 54; id. Off. 1, 1, 2; id. Rep. 2, 42; Caes. B. G. 3, 24 fin. et saep.; cf.:

hunc (montem) murus circumdatus arcem efficit,

id. ib. 1, 38, 6:

aliquem consulem,

Cic. Lael. 20, 73:

aliquem dictatorem,

id. Att. 15, 21; cf.

also: quae res immani corporum magnitudine homines efficit,

Caes. B. G. 4, 1, 9; and:

id (genus radicis) ad similitudinem panis efficiebant,

id. B. C. 3, 48, 1.—

With ut:

eniti et efficere, ut, etc.,

Cic. Lael. 16, 59; id. Rep. 1, 20; 3, 31; Caes. B. G. 2, 5, 5; 2, 17, 4 et saep.; cf.:

hoc si efficiam plane, ut, etc.,

Plaut. Mil. 3, 3, 62:

si id efficere non posset, ut, etc.,

Caes. B. G. 5, 50, 3:

neque polliceor me effecturum, ut, etc.,

Cic. Rep. 1, 24 fin. —Ellips. of ut:

effice, di coëamus in unum,

Ov. F. 3, 683.—

With ne (rare):

efficio ne cui molesti sint publicani,

Cic. Att. 6, 1, 16:

qui efficiant, ne quid inter privatum et magistratum differat,

id. Rep. 1, 43, 67; id. Fin. 4, 4, 10; Liv. 8, 7, 6:

efficiam, posthac ne quemquam voce lacessas,

Verg. E. 3, 51; Dig. 3, 3, 78; cf.:

aliquem or aliquid, ne, etc.,

ib. 19, 2, 35; Quint. 3, 6, 102; 8, 3, 20.—

With quominus (very seldom), Lucr. 1, 977; Quint. 11, 1, 48; Dig. 49, 14, [p. 630] 29; so with quo magis:

saevitia collegae quo is magis ingenio suo gauderet effecit,

Liv. 2, 60, 1.—

With obj. acc. and inf. (very rare, and not ante-Aug.):

vehementer efficit ea coire, etc.,

Vitr. 2, 6; Dig. 38, 2, 14, § 8; 47, 11, 10.—

Absol. (freq. and class.):

si effecero, Dabin' mihi argentum?

Plaut. Ps. 1, 5, 121; cf. id. ib. 4, 1, 39 sq.; 4, 8, 5; id. Pers. 1, 3, 87; Caes. B. G. 7, 26, 2 et saep.:

se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem referre,

Cic. Rep. 5, 3.

In partic.

In econom. lang., to produce, bear, yield:

(ager Leontinus) plurimum efficit,

Cic. Verr. 2, 3, 63 fin.; cf.:

ager efficit cum octavo, cum decumo,

id. ib. 2, 3, 47:

si (vineae) centenos sestertios in singula jugera efficiant,

Col. 3, 3, 3:

cum matres binae ternos haedos efficiunt,

id. 7, 6, 7.— Transf. to persons:

liciti sunt usque eo, quoad se efficere posse arbitrabantur,

i. e. to make a profit, Cic. Verr. 2, 3, 33 fin. —

Of numbers, to make out, yield, amount to a certain sum:

ea (tributa) vix, in fenus Pompeii quod satis sit, efficiunt,

Cic. Att. 6, 1, 3 (cf. shortly before:

nec id satis efficit [al. efficitur] in usuram menstruam),

Plin. 6, 33, 38, § 206; cf. ib. § 209; Col. 5, 2, 6; 8 sq.—

In philos. lang., to make out, show, prove (with acc. and inf., ut, ne, or absol.):

quod proposuit efficit, Cic. Par. prooem. § 2: in quibus (libris) vult efficere animos esse mortales,

id. Tusc. 1, 31 fin. —In the pass. impers.: efficitur, it follows (from something):

ita efficitur, ut omne corpus mortale sit,

id. N. D. 3, 12, 30:

ex quo efficitur, hominem naturae obedientem homini nocere non posse,

id. Tusc. 3, 5, 25; cf.:

ex quo illud efficitur, ne justos quidem esse natura,

id. Rep. 3, 11:

quid igitur efficitur?

what follows from that? id. ib. 3, 12.—Hence,

effĭcĭens, entis, P. a.

Adj., effecting, effective, efficient. —In philos. lang.:

proximus est locus rerum efficientium, quae causae appellantur: deinde rerum effectarum ab efficientibus causis,

Cic. Top. 14 fin.; cf. id. Ac. 1, 6, 24; id. Fin. 3, 16, 55; id. Div. 1, 55, 125; id. Fat. 14, 33; Quint. 5, 10, 86. —

Subst., with gen.: virtus efficiens utilitatis, the producer = effectrix, Cic. Off. 3, 3, 12; so,

voluptatis (virtus),

id. ib. 3, 33; cf.:

ea, quae sunt luxuriosis efficientia voluptatum,

id. Fin. 2, 7, 21; and:

(causae) efficientes pulcherrimarum rerum,

id. Univ. 14 fin. —

* Adv.: effĭcĭenter, efficiently (for which in the post-Aug. per., efficaciter):

ut id ei causa sit, quod cuique efficienter antecedat,

Cic. Fat. 15, 34.—

effectus, a, um, P. a., worked out, i. e.

Effected, completed:

una (materia) diligenter effecta plus proderit quam plures inchoatae et quasi degustatae,

Quint. 10, 5, 23; cf. id. 5, 13, 34; 8, 3, 88.—In the comp.:

aliquid nitidius atque effectius,

Quint. 12, 10, 45.—

Effected, in philos. lang. (opp. causa efficiens), Cic. Top. 18; cf.

res,

id. ib. 4; 14 fin.; and subst.: effectum, i, n., an effect, id. ib. 3; Quint. 6, 3, 66; 5, 10, 94. — Adv.: effecte.

Effectively, in fact, Mart. 2, 27, 3; Amm. 16, 5, 7.—

Effectually, efficaciously:

effectius,

App. Flor. 16, p. 357.— Sup. does not occur.

in-vălesco, valŭi, 3, v. n. inch. [valeo], to become strong; only trop.

To grow strong or powerful:

tantum opibus invaluit,

Cic. Mur. 15; Tac. H. 2, 98.—

To increase, prevail, predominate:

libido atque luxuria invaluerat,

Suet. Vesp. 11:

appellatio grammaticorum invaluit,

id. Gramm. 4:

amor,

Plin. Ep. 6, 8, 2:

consuetudo,

id. ib. 6, 2, 5:

vitiis invalescentibus,

Suet. Ner. 27:

consuetudo cotidie magis invalescit,

Quint. 2, 1, 1:

hic effectus (opp. nihil efficit),

id. 6, 1, 44.—

To come into use:

verba intercidunt, invalescuntque temporibus,

Quint. 10, 2, 13.

nŭmĕrus, i, m. [Gr. nemô, to distribute; cf.: numa, nemus, nummus], a number.

Lit.

In gen.:

illi octo cursus septem efficiunt distinctos intervallis sonos: qui numerus rerum omnium fere nodus est,

Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. Macr. Somn. Scip. 1, 6:

duo hi numeri,

Cic. Rep. 6, 12, 12:

consummare perfectissimum numerum, quem novem novies multiplicata componunt,

Sen. Ep. 58:

numerumque referri Jussit,

that their number should be counted, Verg. E. 6, 85; cf.: numerus argenteorum facilior usui est, the counting, reckoning. Tac. G. 5 fin.: sed neque quam multae species, nec nomina quae sint Est numerus;

neque enim numero conprendere refert,

cannot be counted, Verg. G. 2, 104:

eorumque nummorum vis et potestas non in numero erat, sed in pondere,

Gai. Inst. 1, 122.—

In partic.

A certain collective quantity, a body, number of persons or things: tunc deinceps proximi cujusque collegii... in sortem coicerentur, quoad is numerus effectus esset, quem ad numerum in provincias mitti oporteret, S. C. ap. Cic. Fam. 8, 8, 8:

haec in Aeduorum finibus recensebantur numerusque inibatur,

Caes. B. G. 7, 76; Liv. 38, 22:

eum clavum, quia rarae per ea tempora litterae erant, notam numeri annorum fuisse ferunt,

Liv. 7, 3:

Pompilius ad pristinum numerum duo augures addidit,

Cic. Rep. 2, 14, 26:

haec enim sunt tria numero,

in number, altogether, id. de Or. 2, 28, 121:

classis mille numero navium,

id. Verr. 2, 1, 18, § 48:

oppida sua omnia, numero ad duodecim, incendunt,

Caes. B. G. 1, 5:

ad duorum milium numero ex Pompeianis cecidisse reperiebamus,

id. B. C. 3, 53: reliqui omnes, numero quadraginta, interfecti, Sall [p. 1226] J. 53, 4; cf. id. ib. 93, 8:

cum magnus piratarum numerus deesset,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:

ad eorum numerum,

to the full number of them, id. ib. 2, 5, 28, § 73; id. Q. Fr. 2, 13; Caes. B. G. 5, 20:

si naves suum numerum haberent,

Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133:

supra numerum,

superfluous, Suet. Ner. 15; id. Claud. 25:

magnus numerus frumenti,

a great quantity, Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176; cf. id. Planc. 26, 64; Caes. B. C. 2, 18:

vini,

Cic. Phil. 2, 28, 66; so without an adj., like the Engl. number, for a great number:

est (in eādem provinciā) numerus civium Romanorum atque hominum honestissimorum,

id. Font. 5, 13 (1, 3):

plures numero tuti,

Tac. A. 14, 49 fin.:

sed illos Defendit numerus,

Juv. 2, 46; cf. Verg. E. 7, 52:

latet in numero virtus,

Sil. 1, 323.—

In plur.: numeri, the mathematics, astronomy:

ut a sacerdotibus barbaris numeros et caelestia acciperet,

Cic. Fin. 5, 29, 87:

Thales hoc etiam numeris inquirit et astris,

Sid. 15, 79:

numerisque sequentibus astra,

Stat. Th. 4, 411. —Rarely in sing., Claud. Cons. Mall. 130.—

In milit. lang., a division of the army, a troop, band (post-Aug.):

sparsi per provinciam numeri,

Tac. Agr. 18; cf.:

plena urbs exercitu insolito: multi ad hoc numeri e Germaniā ac Britanniā,

id. H. 1, 6:

nondum distributi in numeros erant,

Plin. Ep. 10, 29 (38), 2:

revocare ad officium numeros,

Suet. Vesp. 6:

militares numeri,

cohorts, Amm. 14, 7, 19:

in numeris esse,

to be enrolled, Dig. 29, 1, 43; cf. ib. 29, 1, 38; Claud. Epith. Pall. et Celer. 86; Inscr. Grut. 1096. —

Like the Gr. arithmos, a mere number, opp. to quality, worth:

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

we are mere numbers, ciphers, Hor. Ep. 1, 2, 27; cf. Juv. 2, 46 supra.—

In gram., a number (singular, plural, dual), Varr. L. L. 9, § 65 sq. Müll.; Quint. 1, 4, 27; 1, 5, 42; 47; 1, 6, 25 et saep. —

Transf., poet., dice (marked with numbers):

seu ludet numerosque manu jactabit eburnos,

Ov. A. A. 2, 203:

et modo tres jactet numeros,

id. ib. 3, 355; cf. Suet. Tib. 14, 2.—

Trop., number, rank, place, position, estimation, relation, class, category (cf.:

nomen, locus, in loco, in vicem): me adscribe talem (i. e. talium) in numerum,

Cic. Phil. 2, 13, 33:

in illo antiquorum hominum numero reponi,

id. Verr. 2, 3, 90, § 210:

in deorum numero haberi,

id. N. D. 3, 19, 48:

reponere,

id. ib. 3, 3, 21:

referre,

id. ib. 3, 1, 12:

numero beatorum aliquem eximere,

Hor. C, 2, 2, 18:

si quo in numero illud, quod per similitudinem affertur, et quo in loco illud, cujus causā affertur, haberi conveniat, ostendetur,

Cic. Inv. 2, 50, 151; id. Verr. 2, 2, 54, § 134:

ex hoc numero hunc esse,

id. Arch. 7, 16:

parentis numero alicui esse,

id. Div. in Caecil. 19, 61 sq.:

in hostium numero habere aliquem,

Caes. B. G. 1, 28:

ducere in numero hostium,

id. ib. 6, 32:

hujus originis apud veteres numerus erat exilis,

Amm. 23, 6, 35: in numero esse, to be of the number of, to be reckoned among, to be any thing, Lucr. 5, 180:

Q. Aelius Tubero fuit illo tempore nullo in oratorum numero,

Cic. Brut. 31, 117:

sine actione summus orator esse in numero nullo potest,

id. de Or. 3, 56, 213:

quo sunt in numero Curiosolites, etc.,

Caes. B. G. 7, 75, 4; 3, 7, 2; Nep. Att. 1, 4:

quo in numero ego sum,

Cic. Fam. 13, 23, 1; Caes. B. C. 2, 44, 3; 3, 53, 2:

qui in eo numero fuisset,

Cic. Phil. 2, 11, 25; id. Fl. 4, 9; id. Fam. 7, 6, 1:

quo in numero hi quoque fuerunt,

Liv. 39, 36 fin. — Without in:

ut civium numero simus,

Liv. 4, 4, 12; 7, 30, 19; 30, 42, 9; 4, 56, 11;

36, 35, 9: aliquem hostium numero habere,

Caes. B. G. 6, 6, 3; id. B. C. 3, 82, 3; id. B. G. 6, 21, 2:

qui hostium numero non sunt,

Cic. Phil. 13, 5, 11; id. Brut. 20, 78:

aliquo numero esse,

to be of some repute, id. Fam. 1, 10; Caes. B. G. 6, 13, 1; cf. Cic. Or. 62, 208; id. de Or. 3, 9, 33:

Bambalio quidam, homo nullo numero,

of no account, Cic. Phil. 3, 6, 16:

numerum aliquem obtinere,

id. Brut. 47, 175.—

A part of a whole, member, category:

omnes numeros virtutis continet,

Cic. Fin. 3, 7, 24:

varium et elegans omni fere numero poëma,

id. Ac. 1, 3, 9:

mundus perfectus expletusque omnibus suis numeris atque partibus,

id. N. D. 2, 13, 37:

animalia imperfecta suisque Trunca vident numeris,

Ov. M. 1, 427; 7, 126:

quid omnibus numeris praestantius?

Quint. 10, 1, 91:

liber numeris omnibus absolutus,

Plin. Ep. 9, 38; cf. of the days of the month: luna alternis mensibus XXX. implebit numeros, alternis vero detrahet singulos, Plin. 18, 32, 75, § 325.—Hence, omnium numerorum esse, to be complete, perfect, Petr. 68:

puer omnium numerūm,

id. ib. 63. And, on the contrary:

deesse numeris suis,

to be deficient, Ov. Am. 3, 8, 11.—

Order:

quaecumque in foliis descripsit carmina virgo, Digerit in numerum,

Verg. A. 3, 446.—

An office, duty, part:

ad numeros exige quidque suos,

Ov. R. Am. 372:

Veneri numeros eripere suos,

id. H. 4, 88; id. Am. 3, 7, 18; cf. id. ib. 3, 7, 26:

verae numeros modosque ediscere vitae,

Hor. Ep. 2, 2, 143.—

Musical measure, time, rhythm, harmony, numbers:

in numerum exsultant,

Lucr. 2, 631:

in musicis numeri, et voces et modi, etc.,

Cic. de Or. 1, 42, 187; Quint. 9, 4, 126:

histrio si paulum se movet extra numerum,

Cic. Par. 3, 2, 26; Quint. 12, 2, 12:

sit igitur hoc cognitum, in solutis etiam verbis inesse numeros,

Cic. Or. 56, 190:

Isocrates verbis solutis numeros primus adjunxit,

id. ib. 52, 174:

in solutā oratione... modum tamen et numerum quendam oportere servari,

id. Brut. 8, 32:

multum interest, utrum numerosa sit, id est similis numerorum, an plane e numeris constet oratio,

id. Or. 65, 220:

redigere omnes fere in quadrum numerumque sententias,

id. ib. 61, 208.—Hence, quamvis nil extra numerum fecisse modumque Curas, nothing out of measure, improper, Hor. Ep. 1, 18, 59.—

A measure, number, in poetry:

nam cum sint numeri plures, iambum et trochaeum frequentem segregat ab oratore Aristoteles,

Cic. de Or. 3, 47, 182; id. Or. 64, 215:

numeris nectere verba,

Ov. P. 4, 2, 30; 4, 2, 5:

numeros memini, si verba tenerem,

i. e. the tune, Verg. E. 9, 45:

numerisque fertur Lege solutis,

Hor. C. 4, 2, 11.—

A verse, in gen. ( poet.):

arma gravi numero violentaque bella parabam Edere,

i. e. verses in heroic metre, Ov. Am. 1, 1, 1:

impares,

i. e. elegiac verses, id. ib. 3, 1, 37.—Hence, nŭmĕrō (abl.), adverb., lit., measured according to number or time, i. e. precisely, exactly, just (only ante-class.; freq. in Plautus; not found in Ter. or Lucr.).

Just, precisely, at the right time, on the instant: numero mihi in mentem fuit. Plaut. Am. 1, 1, 25: neminem vidi, qui numero sciret, quod scitu est opus, Naev. ap. Fest. p. 170 Müll.—

Quickly, rapidly, soon:

numero significat cito,

Non. 352, 16 sq.:

(apes) si quando displicatae sunt, cymbalis et plausibus numero reducunt in locum unum,

Varr. R. R. 3, 16, 7. —With nimis: perfalsum et abs te creditum numero nimis, too quickly, too soon, Afran. ap. Paul. ex Fest. p. 170 Müll.: numquam nimis numero quemquam vidi facere, quam facto est opus, Turp. ap. Non. 352, 20.—

In a bad sense, too quickly, too hastily, too soon:

Menaechme, numero huc advenis ad prandium: Nunc opsonatu redeo,

Plaut. Men. 2, 2, 13:

numero dicis,

id. Cas. 3, 5, 28; id. Mil. 5, 1, 6:

o Apella, o Zeuxis pictor, Cur numero estis mortui, hinc exemplum ut pingeretis?

why have you died too soon? id. Poen. 5, 4, 102; Afran. ap. Non. 352, 26; id. ap. Paul. ex Fest. l. l.

praesumptor, ōris, m. [id.].

One who takes possession beforehand, a preoccupier (post-class.), Cassiod. Var. 1, 18.—

A bold, confident, reckless, or presumptuous person, Tert. Poen. 6:

Petrus ex egregio praesumptore tam creber negator effectus,

Aug. Ep. 120, c. 14; Hier. Ep. 89:

praesumptor (Adam) senserit iram meritam,

Sedul. 2, 4; cf. Cod. Th. 16, 2, 48: Leo, Ep. 10, 9.

quantĭtas, ātis, f. [quantus].

In gen., greatness, extent, quantity (perh. only post-Aug.):

quantitas est modulorum ex ipsius operis sumptione, singulisque membrorum partibus, universi operis conveniens effectus,

Vitr. 1, 2:

umoris,

Plin. 17, 24, 37, § 219:

modi seu numeri,

Quint. 7, 4, 3:

vocis,

strength, id. 11, 3, 14:

quantitas et qualitas,

id. 7, 2, 6:

pretii,

App. Mag. p. 239, 11.—

In partic.

A sum, amount (post-class.):

si non corpus sit legatum, sed quantitas,

Dig. 30, 1, 34, § 3; 12, 1, 6.—

A sum of money, Dig. 16, 2, 11; 49, 14, 47; 45, 1, 65.—

In logic: quantitas propositionis, the quantity or extent of a proposition, which is either universal or particular, App. Dogm. Plat. 3, p. 29 fin.; Mart. Cap. 4, §§ 342, 371 sqq.

sĕnĭum, ii, n. [seneo, II.].

Lit., the feebleness of age, decline, decay, debility (cf. senectus; class.): tardigemulo senio oppressum, Laev. ap. Gell. 19, 7, 3:

opus perfectum, quod omni morbo seniove careret,

Cic. Univ. 5 fin.; (with aegritudo) id. Tusc. 3, 12, 27; cf.:

senio debilis,

Phaedr. 3, epil. 16:

senio vel aliquā corporis labe insignes,

Suet. Aug. 38:

senio confectos gladiatores,

id. Calig. 26 fin.:

senium Galbae et juventa Othonis,

Tac. H. 1, 22:

principis,

id. ib. 2, 1:

curvata senio membra,

id. A. 1, 34:

fessus senio,

id. ib. 2, 42:

fluxa senio mens,

id. ib. 6, 38; cf.:

torpor mentis ac senium,

Sen. Ben. 7, 26, 4; Sil. 16, 14:

ita se ipse (mundus) consumptione et senio alebat sui,

by its own consumption and decay, Cic. Univ. 6:

lunae,

i. e. waning, Plin. 7, 48, 49, § 155:

lentae velut tabis,

Liv. 7, 22, 5:

senium repellere templis,

decay, Sil. 3, 20:

senium defendere famae,

the growing old, passing away, Stat. Th. 9, 318:

passus est leges istas situ atque senio emori,

Gell. 20, 1, 10.—

Transf.

Concr., an old man, old fellow (very rare; anteclass. as an epithet of abuse): senex ad aetatem refertur, senium ad convicium. Sic Lucilius ait: At quidem te senium atque insulse sophista, Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 11. And on account of its personal signif. with a masc. pron.: ut illum di deaeque senium perdant, qui hodie me remoratus est, Ter. l. l. (cf. scortum, II. fin.).—Once in Silius, without an odious access. signif., for senex, Sil. 8, 467.—

(Effectus pro causā.) Peevishness, moroseness; vexation, chagrin, mortification; grief, trouble, affliction produced by decay (syn.: maeror, aegritudo, etc.; class.): mors amici subigit, quae mihi est senium multo acerrimum, Att. ap. Non. 2, 23:

hae res mihi dividiae et senio sunt,

Plaut. Stich. 1, 1, 19; cf.:

id illi senio est,

id. Truc. 2, 5, 13: odio ac senio mihi nuptiae, Turp. ap. Non. 2, 33:

luget senatus, maeret equester ordo, tota civitas confecta senio est,

Cic. Mil. 8, 20:

senio et maerore consumptus,

Liv. 40, 54; Pers. 6, 16:

surge et inhumanae senium depone Camenae,

peevishness, moroseness, Hor. Ep. 1, 18, 47; cf.:

triste morum,

Sen. Hippol. 917:

en pallor seniumque!

Pers. 1, 26.— Plur.: quot pestes, senia et jurgia emigrarunt, Titin. ap. Non. 2, 18.

de Or. 3, 38, 154, are doubtless corrupt; v. Orell. and Ellendt ad loc.

suspĭcĭo, spexi, spectum, 3, v. a. and n. [sub-specio].

To look up or upwards, to look up at a thing.

Lit.:

cum caelum suspeximus,

Cic. N. D. 2, 2, 4; cf. id. ib. 2, 18, 49:

caelum,

Suet. Tit. 10:

summum de gurgite caelum,

Ov. M. 11, 506:

astra,

Cic. Tusc. 1, 25, 62:

ramos,

Ov. M. 14, 660:

pisces qui neque videntur a nobis neque ipsi nos suspicere possunt,

Cic. Ac. 2, 25, 81. — Poet.: nubes suspexit Olympus, looked up at, i. e. rose into the clouds, Luc. 6, 477: quae tuam matrem (i. e. Pleiadem) tellus a parte sinistrā Suspicit, which looks, i. e. is situated towards, Ov. M. 2, 840:

suspexit in caelum,

Cic. Rep. 6, 9, 9; 3, 2, 3.— Absol.:

nec suspicit nec circumspicit,

Cic. Div. 2, 34, 72:

formare vultus, respicientes, suspicientesque et despicientes,

Plin. 35, 8, 34, § 56.—

Trop.

In gen., to look up to a thing with the mind, to raise the thoughts up to:

nihil altum, nihil magnificum ac divinum suspicere possunt, qui, etc.,

Cic. Lael. 9, 32.—

In partic., to look up to with admiration, to admire, respect, regard, esteem, honor, etc. (opp. despicere, Sen. Vit. Beat. 25;

syn. stupeo): eos viros suspiciunt maximisque efferunt laudibus, in quibus, etc.,

Cic. Off. 2, 10, 36:

suspicit potentem humilis,

Vell. 2, 126, 2; Suet. Claud. 28:

eloquentiam,

Cic. Or. 28, 97:

naturam (with admirari),

id. Div. 2, 72, 148: honores praemiaque vestra, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 2:

argentum et marmor vetus aeraque et artes,

Hor. Ep. 1, 6, 18.—

To look at secretly or askance; hence, by meton. (effectus pro causā), to mistrust, suspect (perh. only in participles; and most freq. in the part. perf.):

Bomilcar suspectus regi et ipse eum suspiciens,

Sall. J. 70, 1.—Hence, suspectus, a, um, P. a. (acc. to suspicio, II.), mistrusted, suspected; that excites suspicion.

Of persons, Plaut. Bacch. 4, 9, 81:

habere aliquem falso suspectum,

id. ib. 3, 6, 43:

quo quis versutior et callidior est hoc invisior et suspectior detractā opinione probitatis,

Cic. Off. 2, 9, 34:

provincia de morbis,

Pall. 1, 16:

ne super tali scelere suspectum se haberet,

Sall. J. 71, 5:

in quādam causā suspectus,

Quint. 6, 3, 96:

in morte matris,

Suet. Vit. 14:

in eā (filiā),

id. Gram. 16; Tac. H. 1, 13:

suspectus societate consilii,

Vell. 2, 35, 3:

suspecti capitalium criminum,

Tac. A. 3, 60:

nimiae spei,

id. ib. 3, 29 fin.:

Licinius Proculus intimā familiaritate Othonis suspectus,

id. H. 1, 46:

aemulationis,

id. A. 13, 9:

proditionis,

Just. 5, 9, 12:

sceleris,

Curt. 6, 8, 3.—With dat.:

non clam me est, tibi me esse suspectam,

Ter. Hec. 4, 2, 1:

meis civibus suspectus,

Cic. Cat. 1, 7, 17; id. Quint. 4, 14:

cum filius jamjam patri suspectus esset de novercā,

id. Off. 3, 25, 94:

nomine neglegentiae suspectum esse alicui,

id. Fam. 2, 1, 1: suspectissimum quemque sibi haud cunctanter oppressit. Suet. Tit. 6.—With inf.:

suspectus consilia ejus fovisse,

Tac. H. 1, 46.—

Of things, concr. and abstr.:

(in tyrannorum vitā) omnia semper suspecta atque sollicita,

Cic. Lael, 15, 52:

(voluptas) invidiosum nomen est, infame, suspectum,

id. Fin. 2, 4, 12:

res,

Liv. 41, 24, 17:

ut quae suspecta erant, certa videantur,

Quint. 5, 9, 10:

in suspecto loco,

i. e. uncertain, critical, dangerous, Liv. 21, 7, 7:

in eā parte consedit, quae suspecta maxime erat,

Suet. Aug. 43:

lacus Ambiguis suspectus aquis,

Ov. M. 15, 333:

metuit accipiter Suspectos laqueos,

Hor. Ep. 1, 16, 51:

periculum,

Suet. Dom. 14:

suspectae horae (quartanae),

Sen. Ben. 6, 8, 1:

tumores,

Plin. 20, 6, 23, § 55:

aqua frigida,

id. 31, 6, 37, § 71:

promissum suspectius,

Quint. 5, 7, 14.—With dat.:

animi medicina pluribus suspecta et invisa,

Cic. Tusc. 3, 1, 1:

suspectam facit judici causam,

Quint. 5, 13, 51.— Neutr., with subject-clause:

crudele, suos addicere amores: Non dare, suspectum,

Ov. M. 1, 618.—

Act., suspicious, distrustful:

timidi et suspecti,

Cato, Dist. 4, 44; Amm. 29, 4, 5.

suspīcĭo (in good MSS. and edd. also suspītĭo; v. Brambach s. v.; Fleckeis. in Rhein. Mus. viii. p. 225 sqq.; and so always in Plaut. and Ter. acc. to Fleck., and in Cic. acc. to B. and K.; but cf. contra Corss. Ausspr. 2, 359 sq.), ōnis. f. [1. suspicio], mistrust, distrust, suspicion.

Lit.: improborum facta primo suspitio insequitur, [p. 1821] deinde sermo atque fama, tum accusator, tum judex, Cic. Fin. 1, 16, 50:

suspitionem et culpam ut ab se segregent,

Plaut. Trin. 1, 2, 42:

tanta nunc suspitio de me incidit,

Ter. Ad. 4, 4, 7: redeunti ex ipsā re mi incidit suspitio;

hem, etc.,

id. And. 2, 2, 22:

in quā re nulla subest suspitio,

Cic. Rosc. Am. 10, 28:

erat porro nemo, in quem ea suspitio conveniret,

id. ib. 23, 65:

in quem ne si insidiis quidem interfectus esset, ulla caderet suspitio,

id. Att. 13, 10, 3:

suspitionem populi sensit moveri,

id. Rep. 2, 31, 54; cf. id. Fam. 2, 16, 2:

in suspitionem alicui venire,

id. Verr. 2, 5, 7, § 15; id. Fl. 33, 81; cf. Suet. Tib. 12:

in suspitionem cadere,

Cic. Phil. 11, 10, 24:

augetur Gallis suspicio,

Caes. B. G. 7, 45:

suspitionem levare atque ab se removere,

Cic. Verr. 2, 3, 59, § 136:

aliquem suspitione exsolvere,

Ter. Hec. 5, 2, 26:

omnem offensionem suspitionis de aliquo deponere,

Cic. Fam. 13, 24, 2: suspitionem falsam saeviter ferre, Enn. ap. Non. 511, 5 (Trag. v. 349 Vahl.):

maligna insontem deprimit suspicio,

Phaedr. 3, 10, 36:

suspicione si quis errabit suā,

id. 3, prol. 45: audimus eum venisse in suspitionem Torquato de morte Pansae, Brut. ap. Cic. ad Brut. 1, 6, 2.— Plur.:

in amore haec omnia insunt vitia: injuriae, Suspitiones, inimicitiae,

Ter. Eun. 1, 1, 15:

multae causae suspitionum offensionumque dantur,

Cic. Lael. 24, 88:

cum ad has suspiciones certissimae res accederent,

Caes. B. G. 1, 19:

si minus honestas suspitiones injectas diluemus,

Cic. Inv. 1, 16, 22.—

With gen. obj.:

ne in suspitione ponatur stupri,

Plaut. Am. 1, 2, 27 (Ussing, suspicione):

in aliquem suspitionem amoris transferre,

Ter. Heaut. 4, 5, 52:

alicui suspitionem ficte reconciliatae gratiae dare,

Cic. Fam. 3, 12, 4:

in suspitionem avaritiae venire,

id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 14:

in suspitionem conjurationis vocari,

id. Verr. 2, 5, 4, § 10:

qui in suspitionem incidit regni appetendi,

id. Mil. 27, 72:

belli subita suspitio,

id. Verr. 2, 5, 7, § 15:

expellere aliquem suspitione cognationis,

id. Rep. 2, 31, 54:

belli suspicione interpositā,

Caes. B. G. 4, 32:

dare timoris aliquam suspicionem,

id. ib. 7, 54:

habebit enim suspicionem adulterii,

Nep. Epam. 5, 5:

ea res minime firmam suspitionem veneni habet,

excites, Cic. Clu. 62, 174.—

With subject-clause:

suspitio est mihi, nunc vos suspicarier, etc.,

Plaut. Ps. 1, 5, 149:

jam tum erat suspitio, Dolo malo haec fieri omnia,

Ter. Eun. 3, 3, 8:

addit fuisse suspitionem, veneno sibi conscivisse mortem,

Cic. Brut. 11, 43; cf. with quasi:

unde nata suspicio est, quasi desciscere a patre temptasset,

Suet. Tit. 5.—

Transf., in gen.

A notion, idea, suggestion (very rare; cf.:

opinio, conjectura): deorum,

Cic. N. D. 1, 23, 62: suspitione attingere intellegentiam aut maris aut terrae, id ib. 3, 25, 64:

suspitionem nullam habebam te rei publicae causā mare transiturum,

id. Att. 8, 11, D, 1.—

Objectively, an appearance, indication:

ne quam suspicionem infirmitatis daret,

Suet. Tib. 72:

nullā suspicione vulneris laesus,

Petr. 94 fin.:

mulsa quae suspicionem tantum possit habere dulcedinis,

Pall. Jan. 15, 8.

vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.

Lit., of physical strength, vigor, or health.

In gen., to be strong, stout, or vigorous, to have strength (cf.: polleo, vigeo).

Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):

puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!

Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;

plus valebat,

id. Truc. 4, 3, 38 sq.:

sanus homo, qui bene valet,

Cels. 1, 1 init.:

si magis valet,

id. 3, 18:

si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),

id. 4, 7 init.:

prout nervi valent,

id. 8, 16.—Of plants:

vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,

Cato, R. R. 33, 3 sq. —

To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.

Of personal subjects, etc.

With ad and acc.:

alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,

Cic. Off. 1, 30, 107.—

With inf.:

manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,

Suet. Galb. 21:

mustela cum mures veloces non valeret assequi,

Phaedr. 4, 1, 10:

valet ima summis Mutare deus,

Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:

illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,

Lucr. 6, 1057:

versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),

Hor. A. P. 40:

nec valuere manus infixum educere telum,

Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin. —

Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:

fimum potum ad dysentericos valet,

Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:

cimices valent contra serpentium morsus,

Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:

id quoque collyrium eodem valet,

Cels. 6, 6, 21.—With pro:

ruta per se pro antidoto valet,

Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:

dictamnus valet potu et illitu et suffitu,

Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:

sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,

Plin. 34, 18, 55, § 177.—

Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—

Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.

In gen.

Absol.:

equidem valeo recte et salvus sum,

Plaut. Am. 2, 1, 36:

perpetuon' valuisti?

id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:

valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,

id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:

dicit vilicus servos non valuisse,

Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:

boves ut recte valeant,

id. ib. 103:

optime valere et gravissime aegrotare,

Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:

cura est, ut valeat,

Plaut. Stich. 5, 2, 4:

ego valeo recte et rem gero,

id. Pers. 2, 3, 34:

te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,

Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:

commode,

Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:

minus valere... melius valere,

Cic. Att. 4, 14, 1:

nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,

Plaut. Mil. 4, 8, 8.—

With abl.:

si corpore valuisset,

Cic. Brut. 20, 77:

nec melius valeo quam corpore, mente,

Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:

pedibus,

Nep. Phoc. 4, 1:

stomacho,

Juv. 6, 100.—

With ab and abl.:

ab oculis,

Gell. 13, 30, 10:

a morbo,

Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—

Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;

and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),

Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:

mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,

Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—

Rarely impers. pass.:

quid agitur, Sagaristio? ut valetur?

Plaut. Pers. 2, 5, 8.—

Vale or valeas, in leave-taking, farewell, adieu (cf.: salve, ave).

In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:

bene vale, Alcumena,

id. Am. 1, 3, 1:

vale atque salve,

id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:

bene valete et vivite,

id. Mil. 4, 8, 30:

ite intro cito: valete,

id. As. 3, 3, 155:

abeo: valete, judices justissimi,

id. Capt. prol. 67:

vos valete et plaudite,

Ter. Eun. 5, 8, 64:

in hoc biduom vale,

id. ib. 1, 2, 110:

vive valeque,

Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:

et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,

Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—

At the conclusion of letters:

Vale,

Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:

cura ut valeas,

Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:

tu me diligis et valebis,

Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—

Also in bidding farewell to the dead:

salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,

Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;

v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,

Cat. 101, 10:

terque, Vale, dixit,

Ov. F. 3, 563:

supremumque vale... dixit,

id. M. 10, 62.—

As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:

valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,

Plaut. Am. 3, 2, 46:

immo habeat, valeat, vivat cum illa,

Ter. And. 5, 3, 18:

valeas, habeas illam quae placet,

id. Ad. 4, 4, 14:

si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,

good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:

valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,

Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:

quare ista valeant: me res familiaris movet,

Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:

valete curae,

Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—

With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:

illum salutavi: post etiam jussi valere,

Cic. Att. 5, 2, 2:

vix illud potui dicere triste vale,

Ov. H. 13, 14:

saepe vale dicto rursus sum multa locutus,

id. Tr. 1, 3, 57:

tibi valedicere non licet gratis,

Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):

vale facere (or valefacere),

August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.

Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.

In gen.:

fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,

will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:

fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,

id. Dom. 30, 79:

dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,

id. Brut. 14, 57:

tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,

id. Red. in Sen. 5, 11:

in more majorum, qui tum ut lex valebat,

id. Leg. 2, 10, 23:

valuit auctoritas,

id. Tusc. 2, 22, 53:

verba si valent,

id. Caecin. 21, 61:

(ejus) valet opinio tarditatis,

is established, id. de Or. 1, 27, 125:

si conjuratio valuisset,

id. ib. 17, 7:

cujus ratio non valuit,

Nep. Milt. 3, 7:

jus tamen gentium valuit,

Liv. 2, 4, 7:

praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,

id. 44, 31, 6:

et vestrae valuere preces,

Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—

Esp.

With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.

With abl.:

non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,

Plaut. Bacch. 2, 2, 50:

reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,

Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):

multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,

id. Verr. 2, 2, 49, § 122:

ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,

id. Leg. 3, 17, 38:

quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,

id. Mur. 18, 38:

parum valent (Graeci) verbo,

i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:

qui aut gratia aut misericordia valerent,

Caes. B. C. 2, 44:

dicendo,

Nep. Ages. 1, 2:

qui pedum cursu valet,

Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:

Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,

Ov. Am. 1, 15, 14:

plerique plus ingenio quam arte valuerunt,

Quint. 1, 8, 8:

rogando,

Ov. M. 2, 183:

subtilitate vincimur, valeamus pondere,

Quint. 12, 11, 8.—

With in and abl.:

Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,

Cic. Brut. 36, 136:

quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,

id. Caecin. 19, 55:

in his maxime valet similitudo,

Quint. 6, 3, 57:

mire in causis valet praesumptio,

id. 9, 2, 16:

(digitus) in exprobrando et indicando valet,

id. 11, 3, 94.—

With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.

With in and acc.:

hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,

Cic. Tusc. 2, 26, 63:

quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:

cum illud verbum unde in utramque rem valeat,

id. Caecin. 31, 89:

num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,

Plin. 17, 7, 4, § 44:

etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,

Quint. 2, 16, 10:

hoc etiam in praeteritum valet,

id. 9, 2, 20; cf.:

cum... idque in omnis partis valeret,

Cic. Fam. 4, 10, 2.—

With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:

id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,

Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—

With ad and acc. of thing:

tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,

Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;

ad omnis certe non valebit,

id. Fat. 4, 8:

illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,

id. Cat. 3, 12, 29:

vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,

id. Ac. 1, 5, 21:

ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,

id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:

eadem fictio valet et ad qualitates,

Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—

With apud or ad and acc. of person influenced, etc.

With apud:

ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,

Ter. Heaut. 3, 1, 79:

non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,

Cic. Fam. 13, 16, 3:

apud te veritas valebit,

id. Quint. 1, 5:

sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?

id. Tusc. 2, 4, 11:

magnis meritis apud regem... valebat,

Nep. Con. 3, 1:

jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

Sall. C. 9, 1:

apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,

Liv. 31, 48, 1:

apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,

Quint. 6, 2, 28.—

With ad:

dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,

Cic. Brut. 14, 57:

clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,

Liv. 21, 6, 4:

metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,

id. 38, 28, 6.—

With contra and acc.:

hoc nonne videtur contra te valere?

Cic. Ac. 2, 27, 86:

quae valeant contra falsam criminationem,

id. de Or. 2, 79, 321:

ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,

id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:

cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,

Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—

With pro and abl.:

multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,

Ov. Tr. 1, 3, 46:

epitheton valet pro nomine,

Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—

With dat. gerund. (post-class. and rare):

nam et augendae rei et minuendae valet (particula),

Gell. 5, 12, 10.—

With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;

not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,

Lucr. 1, 108:

hanc ob rem vitam retinere valemus,

id. 3, 257:

nec continere suos ab direptione castrorum valuit,

Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:

quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,

Hor. Epod. 16, 3:

cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,

id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:

nec valuit locos coeptos avertere cursus,

Tib. 4, 1, 55:

qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,

Curt. 3, 4, 5:

neque ex eo infamiam discutere valuit,

Suet. Caes. 79.—With things as subj.:

ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,

Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,

With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.

Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):

plus potest qui plus valet,

Plaut. Truc. 4, 3, 38:

neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,

Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):

ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,

Cic. Sest. 28, 60:

illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,

id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;

eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,

id. Brut. 37, 139:

cur minus Venena Medaeae valent?

Hor. Epod. 5. 62.—

With abl.:

quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,

Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.

v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,

Caes. B. G. 2, 17:

qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,

Cic. Fam. 1, 7, 10:

quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,

id. Dom. 6, 14:

Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,

id. Brut. 14, 55:

quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,

Caes. B. G. 7, 63:

Caesar multum equitatu valebat,

id. B. C. 1, 61:

cum tantum equitatu valeamus,

id. ib. 3, 86:

equitatu plurimum valere,

id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—

With in and abl.:

nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:

hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,

Hor. Ep. 1, 6, 52. —

With ad and acc.:

multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,

Cic. Phil. 9, 5, 12:

ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,

id. Div. 2, 46, 97:

valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,

id. de Or. 2, 43, 182:

ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,

Caes. B. G. 6, 30:

genus ad probandam speciem minimum valet,

Quint. 5, 10, 56.—

With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:

apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,

Cic. Fam. 6, 6, 13:

utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,

id. ib. 5, 54:

potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,

Cic. Imp. Pomp. 16, 46:

non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,

id. Fam. 1, 9, 11:

facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,

id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

apud quem ut multum gratia valeret, effecit,

Nep. Con. 2, 1.—

With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—

With pro:

pro periculo magis quam contra salutem valere,

Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:

quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,

Caes. B. G. 1, 51.—

With inter:

plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,

Caes. B. G. 2, 4.—

With adv. of pur pose:

hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,

Nep. Them. 4, 4:

non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,

Quint. 1, 2, 16:

nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?

Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —

Idiomatic uses.

Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;

quinarii, quod quinos,

Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:

dum pro argenteis decem aureus unus valeret,

Liv. 38, 11, 8:

ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,

Plin. 33, 3, 13, § 47:

si haec praedia valeant nunc decem,

Dig. 24, 1, 7, § 4:

quasi minimo valeret hereditas,

ib. 19, 1, 13:

quanti omnibus valet (servus),

ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—

Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:

quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,

Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;

sed quae dicit, idem valent,

id. Tusc. 5, 10, 24:

quamquam vocabula prope idem valere videantur,

id. Top. 8, 34:

hoc verbum quid valeat, non vident,

id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;

id valet gallinacei rostrum,

Suet. Vit. 18:

pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,

Quint. 1, 4, 29 et saep.:

et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,

id. 10, 1, 13:

duo quae idem significant ac tantumdem valent,

id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).

Lit.

In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;

valens adflictet me,

Plaut. Bacch. 2, 1, 44:

virgatores,

id. As. 3, 2, 19:

robusti et valentes et audaces satellites,

Cic. Agr. 2, 31, 84:

cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,

id. Fam. 7, 1, 3:

valentissimi lictores,

id. Verr. 2, 5, 54, § 142:

homines,

id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:

hic membris et mole valens,

Verg. A. 5, 431:

membris valens,

Ov. M. 9, 108:

corpore esse vegeto et valenti,

Gell. 3, 1, 11:

nervi musculique,

Cels. 8, 20:

trunci,

Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:

tunicae,

stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—

In partic.

Well in health, healthy, hale, hearty:

valeo et venio ad minus valentem,

Plaut. Truc. 2, 7, 24:

medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,

Cic. Fam. 16, 9, 2:

puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,

id. Clu. 9, 27; cf.

valens (opp. imbecillus),

id. Fam. 16, 5, 2:

(sensus) si sani sunt et valentes,

id. Ac. 2, 7, 19:

si valens corpus est neque magno opere vexatum,

Cels. 7, 26, 5:

sive aegra, sive valens,

Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:

qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,

Cic. Off. 2, 4, 15;

so opp. aeger,

id. de Or. 2, 44, 186.—

Of medicines, strong, powerful, active:

valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,

Cels. 4, 15 fin.:

medicamenta,

id. 1, 3 med.:

silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,

Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—

Trop., strong, powerful, mighty:

mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,

Cic. Att. 7, 3, 4:

fuit quondam ita firma haec civitas et valens,

id. Har. Resp. 28, 60:

cum valentiore pugnare,

id. Fam. 5, 21, 2:

valens dialecticus,

id. Fat. 6, 12:

ut fieri nihil possit valentius,

id. Brut. 16, 64:

Philippus jam tum valens multa moliebatur,

Nep. Timoth. 3, 1:

opibus jam valentes,

id. Eum. 10, 3:

argumenta valentiora,

Quint. 5, 13, 12:

quid pars adversa habeat valentissimum,

id. 5, 13, 52:

nec fraus valentior quam consilium meum,

Cic. Univ. 11:

ad letum causae satis valentes,

Ov. M. 5, 174; so,

causae,

id. Tr. 1, 8, 29:

causa valentior,

id. P. 1, 10, 35:

deus morbo omni valentior,

Stat. S. 1, 4, 111:

oppida valentissima,

Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).

Lit.:

resistere,

Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:

nimis valenter ibi retenta materia,

Cels. 5, 26, 21:

praeceps spirare valentius Eurus (coepit),

Ov. M. 11, 481.—

Trop., of speech, forcibly, energetically:

non diu dicebat sed valenter,

Sen. Contr. 3, 22 med.:

si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,

Val. Max. 3, 7, ext. 6.

vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.

Lit., of physical strength, vigor, or health.

In gen., to be strong, stout, or vigorous, to have strength (cf.: polleo, vigeo).

Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):

puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!

Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;

plus valebat,

id. Truc. 4, 3, 38 sq.:

sanus homo, qui bene valet,

Cels. 1, 1 init.:

si magis valet,

id. 3, 18:

si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),

id. 4, 7 init.:

prout nervi valent,

id. 8, 16.—Of plants:

vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,

Cato, R. R. 33, 3 sq. —

To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.

Of personal subjects, etc.

With ad and acc.:

alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,

Cic. Off. 1, 30, 107.—

With inf.:

manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,

Suet. Galb. 21:

mustela cum mures veloces non valeret assequi,

Phaedr. 4, 1, 10:

valet ima summis Mutare deus,

Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:

illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,

Lucr. 6, 1057:

versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),

Hor. A. P. 40:

nec valuere manus infixum educere telum,

Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin. —

Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:

fimum potum ad dysentericos valet,

Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:

cimices valent contra serpentium morsus,

Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:

id quoque collyrium eodem valet,

Cels. 6, 6, 21.—With pro:

ruta per se pro antidoto valet,

Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:

dictamnus valet potu et illitu et suffitu,

Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:

sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,

Plin. 34, 18, 55, § 177.—

Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—

Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.

In gen.

Absol.:

equidem valeo recte et salvus sum,

Plaut. Am. 2, 1, 36:

perpetuon' valuisti?

id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:

valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,

id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:

dicit vilicus servos non valuisse,

Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:

boves ut recte valeant,

id. ib. 103:

optime valere et gravissime aegrotare,

Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:

cura est, ut valeat,

Plaut. Stich. 5, 2, 4:

ego valeo recte et rem gero,

id. Pers. 2, 3, 34:

te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,

Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:

commode,

Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:

minus valere... melius valere,

Cic. Att. 4, 14, 1:

nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,

Plaut. Mil. 4, 8, 8.—

With abl.:

si corpore valuisset,

Cic. Brut. 20, 77:

nec melius valeo quam corpore, mente,

Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:

pedibus,

Nep. Phoc. 4, 1:

stomacho,

Juv. 6, 100.—

With ab and abl.:

ab oculis,

Gell. 13, 30, 10:

a morbo,

Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—

Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;

and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),

Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:

mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,

Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—

Rarely impers. pass.:

quid agitur, Sagaristio? ut valetur?

Plaut. Pers. 2, 5, 8.—

Vale or valeas, in leave-taking, farewell, adieu (cf.: salve, ave).

In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:

bene vale, Alcumena,

id. Am. 1, 3, 1:

vale atque salve,

id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:

bene valete et vivite,

id. Mil. 4, 8, 30:

ite intro cito: valete,

id. As. 3, 3, 155:

abeo: valete, judices justissimi,

id. Capt. prol. 67:

vos valete et plaudite,

Ter. Eun. 5, 8, 64:

in hoc biduom vale,

id. ib. 1, 2, 110:

vive valeque,

Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:

et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,

Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—

At the conclusion of letters:

Vale,

Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:

cura ut valeas,

Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:

tu me diligis et valebis,

Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—

Also in bidding farewell to the dead:

salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,

Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;

v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,

Cat. 101, 10:

terque, Vale, dixit,

Ov. F. 3, 563:

supremumque vale... dixit,

id. M. 10, 62.—

As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:

valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,

Plaut. Am. 3, 2, 46:

immo habeat, valeat, vivat cum illa,

Ter. And. 5, 3, 18:

valeas, habeas illam quae placet,

id. Ad. 4, 4, 14:

si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,

good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:

valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,

Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:

quare ista valeant: me res familiaris movet,

Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:

valete curae,

Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—

With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:

illum salutavi: post etiam jussi valere,

Cic. Att. 5, 2, 2:

vix illud potui dicere triste vale,

Ov. H. 13, 14:

saepe vale dicto rursus sum multa locutus,

id. Tr. 1, 3, 57:

tibi valedicere non licet gratis,

Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):

vale facere (or valefacere),

August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.

Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.

In gen.:

fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,

will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:

fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,

id. Dom. 30, 79:

dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,

id. Brut. 14, 57:

tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,

id. Red. in Sen. 5, 11:

in more majorum, qui tum ut lex valebat,

id. Leg. 2, 10, 23:

valuit auctoritas,

id. Tusc. 2, 22, 53:

verba si valent,

id. Caecin. 21, 61:

(ejus) valet opinio tarditatis,

is established, id. de Or. 1, 27, 125:

si conjuratio valuisset,

id. ib. 17, 7:

cujus ratio non valuit,

Nep. Milt. 3, 7:

jus tamen gentium valuit,

Liv. 2, 4, 7:

praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,

id. 44, 31, 6:

et vestrae valuere preces,

Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—

Esp.

With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.

With abl.:

non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,

Plaut. Bacch. 2, 2, 50:

reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,

Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):

multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,

id. Verr. 2, 2, 49, § 122:

ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,

id. Leg. 3, 17, 38:

quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,

id. Mur. 18, 38:

parum valent (Graeci) verbo,

i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:

qui aut gratia aut misericordia valerent,

Caes. B. C. 2, 44:

dicendo,

Nep. Ages. 1, 2:

qui pedum cursu valet,

Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:

Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,

Ov. Am. 1, 15, 14:

plerique plus ingenio quam arte valuerunt,

Quint. 1, 8, 8:

rogando,

Ov. M. 2, 183:

subtilitate vincimur, valeamus pondere,

Quint. 12, 11, 8.—

With in and abl.:

Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,

Cic. Brut. 36, 136:

quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,

id. Caecin. 19, 55:

in his maxime valet similitudo,

Quint. 6, 3, 57:

mire in causis valet praesumptio,

id. 9, 2, 16:

(digitus) in exprobrando et indicando valet,

id. 11, 3, 94.—

With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.

With in and acc.:

hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,

Cic. Tusc. 2, 26, 63:

quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:

cum illud verbum unde in utramque rem valeat,

id. Caecin. 31, 89:

num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,

Plin. 17, 7, 4, § 44:

etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,

Quint. 2, 16, 10:

hoc etiam in praeteritum valet,

id. 9, 2, 20; cf.:

cum... idque in omnis partis valeret,

Cic. Fam. 4, 10, 2.—

With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:

id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,

Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—

With ad and acc. of thing:

tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,

Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;

ad omnis certe non valebit,

id. Fat. 4, 8:

illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,

id. Cat. 3, 12, 29:

vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,

id. Ac. 1, 5, 21:

ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,

id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:

eadem fictio valet et ad qualitates,

Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—

With apud or ad and acc. of person influenced, etc.

With apud:

ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,

Ter. Heaut. 3, 1, 79:

non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,

Cic. Fam. 13, 16, 3:

apud te veritas valebit,

id. Quint. 1, 5:

sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?

id. Tusc. 2, 4, 11:

magnis meritis apud regem... valebat,

Nep. Con. 3, 1:

jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

Sall. C. 9, 1:

apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,

Liv. 31, 48, 1:

apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,

Quint. 6, 2, 28.—

With ad:

dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,

Cic. Brut. 14, 57:

clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,

Liv. 21, 6, 4:

metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,

id. 38, 28, 6.—

With contra and acc.:

hoc nonne videtur contra te valere?

Cic. Ac. 2, 27, 86:

quae valeant contra falsam criminationem,

id. de Or. 2, 79, 321:

ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,

id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:

cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,

Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—

With pro and abl.:

multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,

Ov. Tr. 1, 3, 46:

epitheton valet pro nomine,

Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—

With dat. gerund. (post-class. and rare):

nam et augendae rei et minuendae valet (particula),

Gell. 5, 12, 10.—

With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;

not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,

Lucr. 1, 108:

hanc ob rem vitam retinere valemus,

id. 3, 257:

nec continere suos ab direptione castrorum valuit,

Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:

quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,

Hor. Epod. 16, 3:

cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,

id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:

nec valuit locos coeptos avertere cursus,

Tib. 4, 1, 55:

qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,

Curt. 3, 4, 5:

neque ex eo infamiam discutere valuit,

Suet. Caes. 79.—With things as subj.:

ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,

Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,

With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.

Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):

plus potest qui plus valet,

Plaut. Truc. 4, 3, 38:

neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,

Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):

ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,

Cic. Sest. 28, 60:

illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,

id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;

eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,

id. Brut. 37, 139:

cur minus Venena Medaeae valent?

Hor. Epod. 5. 62.—

With abl.:

quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,

Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.

v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,

Caes. B. G. 2, 17:

qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,

Cic. Fam. 1, 7, 10:

quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,

id. Dom. 6, 14:

Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,

id. Brut. 14, 55:

quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,

Caes. B. G. 7, 63:

Caesar multum equitatu valebat,

id. B. C. 1, 61:

cum tantum equitatu valeamus,

id. ib. 3, 86:

equitatu plurimum valere,

id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—

With in and abl.:

nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:

hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,

Hor. Ep. 1, 6, 52. —

With ad and acc.:

multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,

Cic. Phil. 9, 5, 12:

ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,

id. Div. 2, 46, 97:

valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,

id. de Or. 2, 43, 182:

ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,

Caes. B. G. 6, 30:

genus ad probandam speciem minimum valet,

Quint. 5, 10, 56.—

With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:

apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,

Cic. Fam. 6, 6, 13:

utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,

id. ib. 5, 54:

potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,

Cic. Imp. Pomp. 16, 46:

non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,

id. Fam. 1, 9, 11:

facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,

id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

apud quem ut multum gratia valeret, effecit,

Nep. Con. 2, 1.—

With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—

With pro:

pro periculo magis quam contra salutem valere,

Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:

quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,

Caes. B. G. 1, 51.—

With inter:

plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,

Caes. B. G. 2, 4.—

With adv. of pur pose:

hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,

Nep. Them. 4, 4:

non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,

Quint. 1, 2, 16:

nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?

Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —

Idiomatic uses.

Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;

quinarii, quod quinos,

Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:

dum pro argenteis decem aureus unus valeret,

Liv. 38, 11, 8:

ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,

Plin. 33, 3, 13, § 47:

si haec praedia valeant nunc decem,

Dig. 24, 1, 7, § 4:

quasi minimo valeret hereditas,

ib. 19, 1, 13:

quanti omnibus valet (servus),

ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—

Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:

quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,

Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;

sed quae dicit, idem valent,

id. Tusc. 5, 10, 24:

quamquam vocabula prope idem valere videantur,

id. Top. 8, 34:

hoc verbum quid valeat, non vident,

id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;

id valet gallinacei rostrum,

Suet. Vit. 18:

pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,

Quint. 1, 4, 29 et saep.:

et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,

id. 10, 1, 13:

duo quae idem significant ac tantumdem valent,

id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).

Lit.

In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;

valens adflictet me,

Plaut. Bacch. 2, 1, 44:

virgatores,

id. As. 3, 2, 19:

robusti et valentes et audaces satellites,

Cic. Agr. 2, 31, 84:

cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,

id. Fam. 7, 1, 3:

valentissimi lictores,

id. Verr. 2, 5, 54, § 142:

homines,

id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:

hic membris et mole valens,

Verg. A. 5, 431:

membris valens,

Ov. M. 9, 108:

corpore esse vegeto et valenti,

Gell. 3, 1, 11:

nervi musculique,

Cels. 8, 20:

trunci,

Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:

tunicae,

stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—

In partic.

Well in health, healthy, hale, hearty:

valeo et venio ad minus valentem,

Plaut. Truc. 2, 7, 24:

medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,

Cic. Fam. 16, 9, 2:

puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,

id. Clu. 9, 27; cf.

valens (opp. imbecillus),

id. Fam. 16, 5, 2:

(sensus) si sani sunt et valentes,

id. Ac. 2, 7, 19:

si valens corpus est neque magno opere vexatum,

Cels. 7, 26, 5:

sive aegra, sive valens,

Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:

qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,

Cic. Off. 2, 4, 15;

so opp. aeger,

id. de Or. 2, 44, 186.—

Of medicines, strong, powerful, active:

valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,

Cels. 4, 15 fin.:

medicamenta,

id. 1, 3 med.:

silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,

Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—

Trop., strong, powerful, mighty:

mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,

Cic. Att. 7, 3, 4:

fuit quondam ita firma haec civitas et valens,

id. Har. Resp. 28, 60:

cum valentiore pugnare,

id. Fam. 5, 21, 2:

valens dialecticus,

id. Fat. 6, 12:

ut fieri nihil possit valentius,

id. Brut. 16, 64:

Philippus jam tum valens multa moliebatur,

Nep. Timoth. 3, 1:

opibus jam valentes,

id. Eum. 10, 3:

argumenta valentiora,

Quint. 5, 13, 12:

quid pars adversa habeat valentissimum,

id. 5, 13, 52:

nec fraus valentior quam consilium meum,

Cic. Univ. 11:

ad letum causae satis valentes,

Ov. M. 5, 174; so,

causae,

id. Tr. 1, 8, 29:

causa valentior,

id. P. 1, 10, 35:

deus morbo omni valentior,

Stat. S. 1, 4, 111:

oppida valentissima,

Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).

Lit.:

resistere,

Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:

nimis valenter ibi retenta materia,

Cels. 5, 26, 21:

praeceps spirare valentius Eurus (coepit),

Ov. M. 11, 481.—

Trop., of speech, forcibly, energetically:

non diu dicebat sed valenter,

Sen. Contr. 3, 22 med.:

si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,

Val. Max. 3, 7, ext. 6.