Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

dē-mūtō

  • 21 conmuto

    com-mūto ( conm-), āvi, ātum, 1, v. a.
    I.
    To alter wholly, change entirely (class.; most freq. in Cic.).
    A.
    Prop.:

    omnia migrant, Omnia commutat natura et vortere cogit,

    Lucr. 5, 829; 1, 594; 1, 589;

    2, 936: signa rerum,

    Cic. Fin. 5, 25, 74:

    frontem et vultum,

    Q. Cic. Pet. Cons. 11, 42:

    vocem,

    Suet. Tib. 71:

    quae commutantur fiuntque contraria,

    Cic. Off. 1, 10, 31.—Of fruits, to decay, spoil, Varr. R. R. 1, 69, 1.—
    2.
    Esp. rhet. t. t., to change one ' s form of expression: commutabimus tripliciter, verbis, pronuntiando, tractando, i. e. vary our style, etc., Auct. Her. 4, 42, 54.—
    B.
    Trop.:

    ad commutandos animos atque omni ratione flectendos,

    Cic. de Or. 2, 52, 211:

    nihil commutantur animo et idem abeunt qui venerant,

    id. Fin. 4, 3, 7; id. Att. 16, 5, 2.—
    II. A.
    In gen., constr. with acc. alone, or with inter se, cum and abl., or abl. alone, or absol.
    1.
    With acc.:

    conmuto ilico pallium,

    Plaut. Ps. 5, 1, 36:

    ubi aetate hoc caput colorem conmutavit,

    id. Most. 1, 3, 44:

    coloniam,

    id. Aul. 3, 6, 40:

    locum,

    Ter. Eun. 5, 5, 3:

    captivos,

    Cic. Off. 1, 13, 39; cf.:

    inter se conmutant vestem ac nomina,

    interchange, Plaut. Capt. prol. 37:

    ornamenta templorum,

    Suet. Vit. 5; id. Aug. 24.—
    2.
    With cum and abl.
    (α).
    Of person:

    (loricam) secum,

    Just. 3, 1, 8.—
    (β).
    Of thing:

    gloriam constantiae cum caritate patriae,

    Cic. Sest. 16, 37: mortem cum vitā, Sulp. ap. id. Fam. 4, 5, 3.—
    3.
    With pro and abl.:

    (litteras) D pro A,

    Suet. Caes. 56:

    vinum pro oleo,

    Dig. 2, 15, 8 fin.
    4.
    With abl.:

    nisi oculos orationemque aliam conmutas tibi,

    Plaut. Mil. 2, 3, 56:

    fidem suam et religionem pecuniā,

    Cic. Clu. 46, 129:

    ornandi causā proprium (verbum) proprio,

    id. de Or. 3, 42, 167:

    possessionis invidiam pecuniā,

    id. Agr. 1, 5, 14:

    leve compendium fraude maximā,

    Auct. Her. 2, 19, 29; cf.: hanc esse rem, quae si sit semel judicata, neque alio commutari... possit, replaced, i. e. made good, Cic. Inv. 1, 53, 102:

    victum vitamque priorem novis rebus,

    Lucr. 5, 1106:

    studium belli gerendi agriculturā,

    Caes. B. G. 6, 22:

    mustum aere,

    Col. 12, 26, 2.—
    5.
    Absol., to make an exchange:

    vin conmutemus? Tuam ego ducam et tu meam?

    Plaut. Trin. 1, 2, 21:

    si quid de se diceretur, non dubitaret interpellare et commutare,

    to change the subject, Suet. Tib. 27.—
    B.
    Esp. of speech, to exchange words, to discourse, converse (so only twice in Ter.; cf.

    commutatio, II.): unum verbum tecum,

    Ter. And. 2, 4, 7:

    non tria Verba inter vos,

    id. Phorm. 4, 3, 34.

    Lewis & Short latin dictionary > conmuto

  • 22 demuto

    dē-mūto, āvi, ātum, 1, v. a. and n.
    I.
    Act., to change, alter, and sometimes to alter for the worse, to make worse (repeatedly in Plaut. and in post-Aug. prose; otherwise rare; not in the Ciceronian period): voces demutat, Cato ap. Macr. S. 2, 10 med.; cf.:

    orationem meam,

    Plaut. Mil. 4, 7, 8:

    imperium tuum,

    id. Men. 5, 2, 118:

    sententiam nostram in iis,

    Gell. 17, 1, 6:

    caro demutata, Tert. Res. carn. 55 al.: placitum instituto flaminum nihil demutari,

    Tac. A. 4, 16:

    si demutant mores ingenium tuum,

    to make worse, Plaut. Trin. 1, 2, 36.—
    II.
    Neutr., to change one's mind or purpose:

    non demutabo,

    Plaut. Ps. 1, 5, 142; id. ib. 153; cf.: prorsus nihilum de aliqua re, Jul. Val. rer. gest. Alex. 1, 13.—
    2.
    To change, alter, become different (with atque or ab

    very rare): numquid videtur demutare atque ut quidem dixi esse, etc.,

    Plaut. Mil. 4, 3, 37; cf. id. Stich. 5, 4, 43; Ap. Mag. p. 284, 17.—
    3.
    To deviate, depart:

    (fama) demutans de veritate,

    Tert. Apol. 7.

    Lewis & Short latin dictionary > demuto

  • 23 haud

    haud or haut (in the form hau, before consonants, several times in Plautus acc. to the Cod. Ambros., and in Inscr. Orell. 4848: HEIC. EST. SEPVLCRVM. HAV. PVLCRVM. PVLCRAI. FEMINAE; also Tac. A. 2, 36; 6, 43 (49), Nipperdey, Ritter; hence, also hauscio = haud scio; cf. Ritschl, prol. ad Plaut. Trin. p. 99 sq. and p. 325), adv. [perh. orig. hau = ou, v. Ritschl l. l. But cf. Hand, Turs. III. 15.—Acc. to Corss. Ausspr. 1, 205, haud = pronom. stem ho + au (Sanscr. ava, away) + de, as in unde, etc.], a subjective and intensive negative particle, not at all, by no means; in class. prose most freq. with adverbs; rarely with adjectives, pronouns, or verbs (the last construction in Cic. only in the formulae: haud scio an, and haud dubito; in Caes. it occurs but once; v. also Krebs, Antibarb. p. 516).
    (α).
    With advv.:

    hau longe,

    Plaut. Bacch. 4, 2, 13:

    hau longe abesse oportet,

    id. Am. 1, 1, 166:

    haut sane diu est,

    it is but a very little while ago, id. Merc. 3, 1, 44:

    haud sane commodum,

    Ter. Ad. 5, 2, 8:

    haud sane intellego, quidnam sit, quod laudandum putat,

    Cic. Off. 2, 2, 5; cf.

    also: rem haud sane difficilem admirari videmini,

    id. de Sen. 2, 4:

    haud sane facile,

    id. ib. 23, 83:

    facio quod manifesto moechi haud ferme solent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 40: haud ferme Ter. And. 3, 1, 2:

    haud ita jussi,

    id. ib. 5, 4, 52:

    haud ita est,

    id. Phorm. 2, 1, 35; cf.:

    eia, haud sic decet,

    id. Eun. 5, 9, 35; id. Ad. 3, 4, 7:

    haut aliter esse duco,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 2:

    aliter hau dicetis,

    id. Most. 1, 2, 15:

    haud aliter censeo,

    Ter. Ad. 5, 8, 5; cf.

    also: ac veluti lupus... Haud aliter Rutulo, muros et castra tuenti, Ignescunt irae,

    Verg. A. 9, 65; v. aliter;

    and cf. also secus: nam ego hau diu apud hunc servitutem servio,

    Plaut. Mil. 2, 1, 17 Ritschl, N. cr.:

    haud diu est,

    Ter. Eun. 2, 3, 67; cf.:

    scies hau multo post,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 12; Ter. Phorm. 5, 6, 39:

    haud paulo plus,

    Cic. Fam. 7, 1, 3:

    haud minus aegre patior,

    Ter. Heaut. 5, 2, 5:

    haud minus,

    Liv. 2, 60, 3:

    Getae praetorii praefecto haud satis fidebant,

    Tac. A. 11, 33:

    sed haud facile dixerim, cur, etc.,

    Cic. Rep. 1, 3 fin.; so,

    haud facile,

    Sall. J. 17, 2; id. C. 13, 5; cf.:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. ib. 14, 5:

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89: haud temere est, quod tu tristi cum corde gubernas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 329 (Ann. v. 473 Vahl.):

    haud temere est visum,

    Verg. A. 9, 375:

    familiaris accipiere faxo hau familiariter,

    Plaut. Am. 1, 1, 199:

    haud stulte sapis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 82:

    haud commode,

    id. Hec. 1, 2, 20:

    consul haud dubie jam victor,

    Sall. J. 102, 1:

    Vergilius haud dubie proximus,

    Quint. 10, 1, 85:

    dubie: mihi hau saepe eveniunt tales hereditates,

    Plaut. Curc. 1, 2, 33:

    morbus haud saepe quemquam superat,

    Sall. J. 17, 6:

    haud cunctanter,

    Suet. Tit. 6. For the connection with dum and quamquam, v. infra fin.
    (β).
    With adjj.:

    id esse hau perlonginquom,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    in aetate hau bonum'st,

    id. Trin. 2, 4, 61: haut doctis dictis certantes, sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.): ille vir haut magna cum re, id. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ib.):

    hau mala'st mulier,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 42:

    conveni hodie hominem haud impurum,

    Ter. Eun. 2, 2, 4:

    anus haud impura,

    id. Heaut. 4, 1, 16:

    servum haud illiberalem praebes te,

    id. Ad. 5, 5, 5:

    haud mediocris vir,

    Cic. Rep. 2, 31:

    haut consimili ingenio,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 50:

    compendium haut aetati optabile,

    id. ib. 1, 2, 51:

    hau permultum attulit,

    id. ib. 2, 3, 86:

    haud mirabile est,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8:

    bene dicere haut absurdum est,

    Sall. C. 3, 1; cf.:

    ingenium ejus haut absurdum,

    id. ib. 25, 5:

    haud ignotae belli artes,

    Liv. 21, 1, 2:

    annus haud dubiis consulibus,

    id. 4, 8;

    v. dubius and dubium: certe extrema linea Amare haud nihil est,

    Ter. Eun. 4, 2, 13.—
    (γ).
    With pronn.:

    haut quisquam quaeret, qui siem,

    no one certainly, Plaut. Am. prol. 130:

    eum salutat magis haut quiquam quam canem,

    id. ib. 2, 2, 48; id. Bacch. 1, 1, 25; cf.:

    faxo haut quicquam sit morae,

    id. Am. 3, 3, 17; Ter. And. 2, 1, 36:

    hic se ipsus fallit, haud ego,

    id. ib. 3, 2, 15; cf.:

    haud pol me quidem,

    id. Hec. 2, 3, 5.—
    (δ).
    With verbs: Ni. Etiam dimidium censes (eum attulisse)? Ch. Non edepol scio:

    Verum haut opinor,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 88:

    hauscio, quid eo opus sit,

    id. ib. 5, 2, 15:

    hau nosco tuum,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    ne ego cum illo pignus haut ausim dare,

    id. Bacch. 4, 9, 133:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    id. ib. 5, 2, 85; cf.: haud muto factum, Ter. And. 1, 1, 13:

    hau moror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 30: philosophari est mihi necesse; nam omnino haut placet, Enn. ap. Cic. Tusc. 2, 1, 1 (cf. id. de Or. 2, 38, 156; id. Rep. 1, 18; Gell. 5, 15 fin.;

    Trag. v. 417 Vahl.): pol me hau paenitet,

    Plaut. Am. 5, 1, 72:

    facit ille, quod vulgo hau solent,

    id. ib. 1, 1, 30:

    ego faxo hau dicet nactam, quem deluserit,

    id. Bacch. 3, 4, 7; 4, 8, 23:

    nae ille haud scit, quam, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 1, 10; cf. id. ib. 4, 4, 25:

    tum ille haud dubitavit, etc.,

    Cic. Rep. 1, 15:

    quod somno supererit, haud deerit,

    Quint. 10, 3, 26:

    haud erit, ut merito immortalis possit haberi,

    it cannot be, Lucr. 3, 715;

    v. sum: quem (Drusum) haud fratris interitu trucem quam remoto aemulo aequiorem sibi sperabat,

    not so much... as, Tac. A. 3, 8.—For the phrase haud scio an (in Plautus hauscio an), see an; cf. also, haud scio, -ne: idque adeo haud scio, mirandumne sit, etc., * Caes. B. G. 5, 54, 5: Am. Exspectatusne advenio? So. Hau vidi magis exspectatum, I never saw any one welcomer, ironically, Plaut. Am. 2, 2, 47; so,

    hau vidi magis,

    id. Capt. 3, 4, 29; id. Poen. 1, 1, 13.—Pleonastic with another negative:

    neque ego haut committam, ut, si peccatum siet, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 114:

    neque ille haud obiciet mihi, Pedibus sese provocatum,

    id. Ep. 5, 1, 57:

    post si quis vellet te, haut nevelles dividi?

    id. Aul. 2, 4, 7.—Ellipt.: Al. Quid istuc est, mi vir, negoti, quod tu tam subito domo Abeas? Ju. Edepol haut quod tui me neque domi distaedeat, Plaut. Am. 1, 3, 5.—Hence,
    II.
    Esp., joined with dum and quaquam.
    A.
    haud dum, or, as one word, haud-dum, an intensive nondum, not at all as yet, not yet (very rare):

    concilione... Pro Superi! Ausonius miles sedet? armaque tantum Hauddum sumpta viro?

    Sil. 2, 332; Liv. 2, 52; 10, 6; 25; 22, 12; 28, 2; 33, 11 al.—
    B.
    haud quāquam, or, as one word, haudquāquam, by no means whatever, not at all (class.): haudquaquam quemquam semper Fortuna secuta est, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 299 Vahl.):

    haudquaquam etiam cessant,

    Ter. Heaut. 1, 2, 1:

    haudquaquam id est difficile Crasso,

    Cic. de Or. 2, 33, 143:

    haudquaquam hercle mirandum est esse, etc.,

    id. ib. 3, 22, 82:

    haudquaquam boni est, ratione vinctum velle dissolvere,

    id. Univ. 11:

    homo prudens et gravis, haudquaquam eloquens,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    accedat huc suavitas quaedam oportet sermonum atque morum haudquaquam mediocre condimentum amicitiae,

    id. Lael. 18, 66:

    haudquaquam par gloria,

    Sall. C. 3, 2:

    haudquaquam certamine ambiguo,

    Liv. 7, 26, 8:

    tibi has, miserabilis Orpheus Haudquaquam ob meritum, poenas, ni Fata resistant, Suscitat,

    Verg. G. 4, 455:

    haudquaquam dictis violentia Turni flectitur,

    id. A. 12, 45 al.

    Lewis & Short latin dictionary > haud

  • 24 haud dum

    haud or haut (in the form hau, before consonants, several times in Plautus acc. to the Cod. Ambros., and in Inscr. Orell. 4848: HEIC. EST. SEPVLCRVM. HAV. PVLCRVM. PVLCRAI. FEMINAE; also Tac. A. 2, 36; 6, 43 (49), Nipperdey, Ritter; hence, also hauscio = haud scio; cf. Ritschl, prol. ad Plaut. Trin. p. 99 sq. and p. 325), adv. [perh. orig. hau = ou, v. Ritschl l. l. But cf. Hand, Turs. III. 15.—Acc. to Corss. Ausspr. 1, 205, haud = pronom. stem ho + au (Sanscr. ava, away) + de, as in unde, etc.], a subjective and intensive negative particle, not at all, by no means; in class. prose most freq. with adverbs; rarely with adjectives, pronouns, or verbs (the last construction in Cic. only in the formulae: haud scio an, and haud dubito; in Caes. it occurs but once; v. also Krebs, Antibarb. p. 516).
    (α).
    With advv.:

    hau longe,

    Plaut. Bacch. 4, 2, 13:

    hau longe abesse oportet,

    id. Am. 1, 1, 166:

    haut sane diu est,

    it is but a very little while ago, id. Merc. 3, 1, 44:

    haud sane commodum,

    Ter. Ad. 5, 2, 8:

    haud sane intellego, quidnam sit, quod laudandum putat,

    Cic. Off. 2, 2, 5; cf.

    also: rem haud sane difficilem admirari videmini,

    id. de Sen. 2, 4:

    haud sane facile,

    id. ib. 23, 83:

    facio quod manifesto moechi haud ferme solent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 40: haud ferme Ter. And. 3, 1, 2:

    haud ita jussi,

    id. ib. 5, 4, 52:

    haud ita est,

    id. Phorm. 2, 1, 35; cf.:

    eia, haud sic decet,

    id. Eun. 5, 9, 35; id. Ad. 3, 4, 7:

    haut aliter esse duco,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 2:

    aliter hau dicetis,

    id. Most. 1, 2, 15:

    haud aliter censeo,

    Ter. Ad. 5, 8, 5; cf.

    also: ac veluti lupus... Haud aliter Rutulo, muros et castra tuenti, Ignescunt irae,

    Verg. A. 9, 65; v. aliter;

    and cf. also secus: nam ego hau diu apud hunc servitutem servio,

    Plaut. Mil. 2, 1, 17 Ritschl, N. cr.:

    haud diu est,

    Ter. Eun. 2, 3, 67; cf.:

    scies hau multo post,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 12; Ter. Phorm. 5, 6, 39:

    haud paulo plus,

    Cic. Fam. 7, 1, 3:

    haud minus aegre patior,

    Ter. Heaut. 5, 2, 5:

    haud minus,

    Liv. 2, 60, 3:

    Getae praetorii praefecto haud satis fidebant,

    Tac. A. 11, 33:

    sed haud facile dixerim, cur, etc.,

    Cic. Rep. 1, 3 fin.; so,

    haud facile,

    Sall. J. 17, 2; id. C. 13, 5; cf.:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. ib. 14, 5:

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89: haud temere est, quod tu tristi cum corde gubernas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 329 (Ann. v. 473 Vahl.):

    haud temere est visum,

    Verg. A. 9, 375:

    familiaris accipiere faxo hau familiariter,

    Plaut. Am. 1, 1, 199:

    haud stulte sapis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 82:

    haud commode,

    id. Hec. 1, 2, 20:

    consul haud dubie jam victor,

    Sall. J. 102, 1:

    Vergilius haud dubie proximus,

    Quint. 10, 1, 85:

    dubie: mihi hau saepe eveniunt tales hereditates,

    Plaut. Curc. 1, 2, 33:

    morbus haud saepe quemquam superat,

    Sall. J. 17, 6:

    haud cunctanter,

    Suet. Tit. 6. For the connection with dum and quamquam, v. infra fin.
    (β).
    With adjj.:

    id esse hau perlonginquom,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    in aetate hau bonum'st,

    id. Trin. 2, 4, 61: haut doctis dictis certantes, sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.): ille vir haut magna cum re, id. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ib.):

    hau mala'st mulier,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 42:

    conveni hodie hominem haud impurum,

    Ter. Eun. 2, 2, 4:

    anus haud impura,

    id. Heaut. 4, 1, 16:

    servum haud illiberalem praebes te,

    id. Ad. 5, 5, 5:

    haud mediocris vir,

    Cic. Rep. 2, 31:

    haut consimili ingenio,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 50:

    compendium haut aetati optabile,

    id. ib. 1, 2, 51:

    hau permultum attulit,

    id. ib. 2, 3, 86:

    haud mirabile est,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8:

    bene dicere haut absurdum est,

    Sall. C. 3, 1; cf.:

    ingenium ejus haut absurdum,

    id. ib. 25, 5:

    haud ignotae belli artes,

    Liv. 21, 1, 2:

    annus haud dubiis consulibus,

    id. 4, 8;

    v. dubius and dubium: certe extrema linea Amare haud nihil est,

    Ter. Eun. 4, 2, 13.—
    (γ).
    With pronn.:

    haut quisquam quaeret, qui siem,

    no one certainly, Plaut. Am. prol. 130:

    eum salutat magis haut quiquam quam canem,

    id. ib. 2, 2, 48; id. Bacch. 1, 1, 25; cf.:

    faxo haut quicquam sit morae,

    id. Am. 3, 3, 17; Ter. And. 2, 1, 36:

    hic se ipsus fallit, haud ego,

    id. ib. 3, 2, 15; cf.:

    haud pol me quidem,

    id. Hec. 2, 3, 5.—
    (δ).
    With verbs: Ni. Etiam dimidium censes (eum attulisse)? Ch. Non edepol scio:

    Verum haut opinor,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 88:

    hauscio, quid eo opus sit,

    id. ib. 5, 2, 15:

    hau nosco tuum,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    ne ego cum illo pignus haut ausim dare,

    id. Bacch. 4, 9, 133:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    id. ib. 5, 2, 85; cf.: haud muto factum, Ter. And. 1, 1, 13:

    hau moror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 30: philosophari est mihi necesse; nam omnino haut placet, Enn. ap. Cic. Tusc. 2, 1, 1 (cf. id. de Or. 2, 38, 156; id. Rep. 1, 18; Gell. 5, 15 fin.;

    Trag. v. 417 Vahl.): pol me hau paenitet,

    Plaut. Am. 5, 1, 72:

    facit ille, quod vulgo hau solent,

    id. ib. 1, 1, 30:

    ego faxo hau dicet nactam, quem deluserit,

    id. Bacch. 3, 4, 7; 4, 8, 23:

    nae ille haud scit, quam, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 1, 10; cf. id. ib. 4, 4, 25:

    tum ille haud dubitavit, etc.,

    Cic. Rep. 1, 15:

    quod somno supererit, haud deerit,

    Quint. 10, 3, 26:

    haud erit, ut merito immortalis possit haberi,

    it cannot be, Lucr. 3, 715;

    v. sum: quem (Drusum) haud fratris interitu trucem quam remoto aemulo aequiorem sibi sperabat,

    not so much... as, Tac. A. 3, 8.—For the phrase haud scio an (in Plautus hauscio an), see an; cf. also, haud scio, -ne: idque adeo haud scio, mirandumne sit, etc., * Caes. B. G. 5, 54, 5: Am. Exspectatusne advenio? So. Hau vidi magis exspectatum, I never saw any one welcomer, ironically, Plaut. Am. 2, 2, 47; so,

    hau vidi magis,

    id. Capt. 3, 4, 29; id. Poen. 1, 1, 13.—Pleonastic with another negative:

    neque ego haut committam, ut, si peccatum siet, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 114:

    neque ille haud obiciet mihi, Pedibus sese provocatum,

    id. Ep. 5, 1, 57:

    post si quis vellet te, haut nevelles dividi?

    id. Aul. 2, 4, 7.—Ellipt.: Al. Quid istuc est, mi vir, negoti, quod tu tam subito domo Abeas? Ju. Edepol haut quod tui me neque domi distaedeat, Plaut. Am. 1, 3, 5.—Hence,
    II.
    Esp., joined with dum and quaquam.
    A.
    haud dum, or, as one word, haud-dum, an intensive nondum, not at all as yet, not yet (very rare):

    concilione... Pro Superi! Ausonius miles sedet? armaque tantum Hauddum sumpta viro?

    Sil. 2, 332; Liv. 2, 52; 10, 6; 25; 22, 12; 28, 2; 33, 11 al.—
    B.
    haud quāquam, or, as one word, haudquāquam, by no means whatever, not at all (class.): haudquaquam quemquam semper Fortuna secuta est, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 299 Vahl.):

    haudquaquam etiam cessant,

    Ter. Heaut. 1, 2, 1:

    haudquaquam id est difficile Crasso,

    Cic. de Or. 2, 33, 143:

    haudquaquam hercle mirandum est esse, etc.,

    id. ib. 3, 22, 82:

    haudquaquam boni est, ratione vinctum velle dissolvere,

    id. Univ. 11:

    homo prudens et gravis, haudquaquam eloquens,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    accedat huc suavitas quaedam oportet sermonum atque morum haudquaquam mediocre condimentum amicitiae,

    id. Lael. 18, 66:

    haudquaquam par gloria,

    Sall. C. 3, 2:

    haudquaquam certamine ambiguo,

    Liv. 7, 26, 8:

    tibi has, miserabilis Orpheus Haudquaquam ob meritum, poenas, ni Fata resistant, Suscitat,

    Verg. G. 4, 455:

    haudquaquam dictis violentia Turni flectitur,

    id. A. 12, 45 al.

    Lewis & Short latin dictionary > haud dum

  • 25 haud quaquam

    haud or haut (in the form hau, before consonants, several times in Plautus acc. to the Cod. Ambros., and in Inscr. Orell. 4848: HEIC. EST. SEPVLCRVM. HAV. PVLCRVM. PVLCRAI. FEMINAE; also Tac. A. 2, 36; 6, 43 (49), Nipperdey, Ritter; hence, also hauscio = haud scio; cf. Ritschl, prol. ad Plaut. Trin. p. 99 sq. and p. 325), adv. [perh. orig. hau = ou, v. Ritschl l. l. But cf. Hand, Turs. III. 15.—Acc. to Corss. Ausspr. 1, 205, haud = pronom. stem ho + au (Sanscr. ava, away) + de, as in unde, etc.], a subjective and intensive negative particle, not at all, by no means; in class. prose most freq. with adverbs; rarely with adjectives, pronouns, or verbs (the last construction in Cic. only in the formulae: haud scio an, and haud dubito; in Caes. it occurs but once; v. also Krebs, Antibarb. p. 516).
    (α).
    With advv.:

    hau longe,

    Plaut. Bacch. 4, 2, 13:

    hau longe abesse oportet,

    id. Am. 1, 1, 166:

    haut sane diu est,

    it is but a very little while ago, id. Merc. 3, 1, 44:

    haud sane commodum,

    Ter. Ad. 5, 2, 8:

    haud sane intellego, quidnam sit, quod laudandum putat,

    Cic. Off. 2, 2, 5; cf.

    also: rem haud sane difficilem admirari videmini,

    id. de Sen. 2, 4:

    haud sane facile,

    id. ib. 23, 83:

    facio quod manifesto moechi haud ferme solent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 40: haud ferme Ter. And. 3, 1, 2:

    haud ita jussi,

    id. ib. 5, 4, 52:

    haud ita est,

    id. Phorm. 2, 1, 35; cf.:

    eia, haud sic decet,

    id. Eun. 5, 9, 35; id. Ad. 3, 4, 7:

    haut aliter esse duco,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 2:

    aliter hau dicetis,

    id. Most. 1, 2, 15:

    haud aliter censeo,

    Ter. Ad. 5, 8, 5; cf.

    also: ac veluti lupus... Haud aliter Rutulo, muros et castra tuenti, Ignescunt irae,

    Verg. A. 9, 65; v. aliter;

    and cf. also secus: nam ego hau diu apud hunc servitutem servio,

    Plaut. Mil. 2, 1, 17 Ritschl, N. cr.:

    haud diu est,

    Ter. Eun. 2, 3, 67; cf.:

    scies hau multo post,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 12; Ter. Phorm. 5, 6, 39:

    haud paulo plus,

    Cic. Fam. 7, 1, 3:

    haud minus aegre patior,

    Ter. Heaut. 5, 2, 5:

    haud minus,

    Liv. 2, 60, 3:

    Getae praetorii praefecto haud satis fidebant,

    Tac. A. 11, 33:

    sed haud facile dixerim, cur, etc.,

    Cic. Rep. 1, 3 fin.; so,

    haud facile,

    Sall. J. 17, 2; id. C. 13, 5; cf.:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. ib. 14, 5:

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89: haud temere est, quod tu tristi cum corde gubernas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 329 (Ann. v. 473 Vahl.):

    haud temere est visum,

    Verg. A. 9, 375:

    familiaris accipiere faxo hau familiariter,

    Plaut. Am. 1, 1, 199:

    haud stulte sapis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 82:

    haud commode,

    id. Hec. 1, 2, 20:

    consul haud dubie jam victor,

    Sall. J. 102, 1:

    Vergilius haud dubie proximus,

    Quint. 10, 1, 85:

    dubie: mihi hau saepe eveniunt tales hereditates,

    Plaut. Curc. 1, 2, 33:

    morbus haud saepe quemquam superat,

    Sall. J. 17, 6:

    haud cunctanter,

    Suet. Tit. 6. For the connection with dum and quamquam, v. infra fin.
    (β).
    With adjj.:

    id esse hau perlonginquom,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    in aetate hau bonum'st,

    id. Trin. 2, 4, 61: haut doctis dictis certantes, sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.): ille vir haut magna cum re, id. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ib.):

    hau mala'st mulier,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 42:

    conveni hodie hominem haud impurum,

    Ter. Eun. 2, 2, 4:

    anus haud impura,

    id. Heaut. 4, 1, 16:

    servum haud illiberalem praebes te,

    id. Ad. 5, 5, 5:

    haud mediocris vir,

    Cic. Rep. 2, 31:

    haut consimili ingenio,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 50:

    compendium haut aetati optabile,

    id. ib. 1, 2, 51:

    hau permultum attulit,

    id. ib. 2, 3, 86:

    haud mirabile est,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8:

    bene dicere haut absurdum est,

    Sall. C. 3, 1; cf.:

    ingenium ejus haut absurdum,

    id. ib. 25, 5:

    haud ignotae belli artes,

    Liv. 21, 1, 2:

    annus haud dubiis consulibus,

    id. 4, 8;

    v. dubius and dubium: certe extrema linea Amare haud nihil est,

    Ter. Eun. 4, 2, 13.—
    (γ).
    With pronn.:

    haut quisquam quaeret, qui siem,

    no one certainly, Plaut. Am. prol. 130:

    eum salutat magis haut quiquam quam canem,

    id. ib. 2, 2, 48; id. Bacch. 1, 1, 25; cf.:

    faxo haut quicquam sit morae,

    id. Am. 3, 3, 17; Ter. And. 2, 1, 36:

    hic se ipsus fallit, haud ego,

    id. ib. 3, 2, 15; cf.:

    haud pol me quidem,

    id. Hec. 2, 3, 5.—
    (δ).
    With verbs: Ni. Etiam dimidium censes (eum attulisse)? Ch. Non edepol scio:

    Verum haut opinor,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 88:

    hauscio, quid eo opus sit,

    id. ib. 5, 2, 15:

    hau nosco tuum,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    ne ego cum illo pignus haut ausim dare,

    id. Bacch. 4, 9, 133:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    id. ib. 5, 2, 85; cf.: haud muto factum, Ter. And. 1, 1, 13:

    hau moror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 30: philosophari est mihi necesse; nam omnino haut placet, Enn. ap. Cic. Tusc. 2, 1, 1 (cf. id. de Or. 2, 38, 156; id. Rep. 1, 18; Gell. 5, 15 fin.;

    Trag. v. 417 Vahl.): pol me hau paenitet,

    Plaut. Am. 5, 1, 72:

    facit ille, quod vulgo hau solent,

    id. ib. 1, 1, 30:

    ego faxo hau dicet nactam, quem deluserit,

    id. Bacch. 3, 4, 7; 4, 8, 23:

    nae ille haud scit, quam, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 1, 10; cf. id. ib. 4, 4, 25:

    tum ille haud dubitavit, etc.,

    Cic. Rep. 1, 15:

    quod somno supererit, haud deerit,

    Quint. 10, 3, 26:

    haud erit, ut merito immortalis possit haberi,

    it cannot be, Lucr. 3, 715;

    v. sum: quem (Drusum) haud fratris interitu trucem quam remoto aemulo aequiorem sibi sperabat,

    not so much... as, Tac. A. 3, 8.—For the phrase haud scio an (in Plautus hauscio an), see an; cf. also, haud scio, -ne: idque adeo haud scio, mirandumne sit, etc., * Caes. B. G. 5, 54, 5: Am. Exspectatusne advenio? So. Hau vidi magis exspectatum, I never saw any one welcomer, ironically, Plaut. Am. 2, 2, 47; so,

    hau vidi magis,

    id. Capt. 3, 4, 29; id. Poen. 1, 1, 13.—Pleonastic with another negative:

    neque ego haut committam, ut, si peccatum siet, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 114:

    neque ille haud obiciet mihi, Pedibus sese provocatum,

    id. Ep. 5, 1, 57:

    post si quis vellet te, haut nevelles dividi?

    id. Aul. 2, 4, 7.—Ellipt.: Al. Quid istuc est, mi vir, negoti, quod tu tam subito domo Abeas? Ju. Edepol haut quod tui me neque domi distaedeat, Plaut. Am. 1, 3, 5.—Hence,
    II.
    Esp., joined with dum and quaquam.
    A.
    haud dum, or, as one word, haud-dum, an intensive nondum, not at all as yet, not yet (very rare):

    concilione... Pro Superi! Ausonius miles sedet? armaque tantum Hauddum sumpta viro?

    Sil. 2, 332; Liv. 2, 52; 10, 6; 25; 22, 12; 28, 2; 33, 11 al.—
    B.
    haud quāquam, or, as one word, haudquāquam, by no means whatever, not at all (class.): haudquaquam quemquam semper Fortuna secuta est, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 299 Vahl.):

    haudquaquam etiam cessant,

    Ter. Heaut. 1, 2, 1:

    haudquaquam id est difficile Crasso,

    Cic. de Or. 2, 33, 143:

    haudquaquam hercle mirandum est esse, etc.,

    id. ib. 3, 22, 82:

    haudquaquam boni est, ratione vinctum velle dissolvere,

    id. Univ. 11:

    homo prudens et gravis, haudquaquam eloquens,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    accedat huc suavitas quaedam oportet sermonum atque morum haudquaquam mediocre condimentum amicitiae,

    id. Lael. 18, 66:

    haudquaquam par gloria,

    Sall. C. 3, 2:

    haudquaquam certamine ambiguo,

    Liv. 7, 26, 8:

    tibi has, miserabilis Orpheus Haudquaquam ob meritum, poenas, ni Fata resistant, Suscitat,

    Verg. G. 4, 455:

    haudquaquam dictis violentia Turni flectitur,

    id. A. 12, 45 al.

    Lewis & Short latin dictionary > haud quaquam

  • 26 haudquaquam

    haud or haut (in the form hau, before consonants, several times in Plautus acc. to the Cod. Ambros., and in Inscr. Orell. 4848: HEIC. EST. SEPVLCRVM. HAV. PVLCRVM. PVLCRAI. FEMINAE; also Tac. A. 2, 36; 6, 43 (49), Nipperdey, Ritter; hence, also hauscio = haud scio; cf. Ritschl, prol. ad Plaut. Trin. p. 99 sq. and p. 325), adv. [perh. orig. hau = ou, v. Ritschl l. l. But cf. Hand, Turs. III. 15.—Acc. to Corss. Ausspr. 1, 205, haud = pronom. stem ho + au (Sanscr. ava, away) + de, as in unde, etc.], a subjective and intensive negative particle, not at all, by no means; in class. prose most freq. with adverbs; rarely with adjectives, pronouns, or verbs (the last construction in Cic. only in the formulae: haud scio an, and haud dubito; in Caes. it occurs but once; v. also Krebs, Antibarb. p. 516).
    (α).
    With advv.:

    hau longe,

    Plaut. Bacch. 4, 2, 13:

    hau longe abesse oportet,

    id. Am. 1, 1, 166:

    haut sane diu est,

    it is but a very little while ago, id. Merc. 3, 1, 44:

    haud sane commodum,

    Ter. Ad. 5, 2, 8:

    haud sane intellego, quidnam sit, quod laudandum putat,

    Cic. Off. 2, 2, 5; cf.

    also: rem haud sane difficilem admirari videmini,

    id. de Sen. 2, 4:

    haud sane facile,

    id. ib. 23, 83:

    facio quod manifesto moechi haud ferme solent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 40: haud ferme Ter. And. 3, 1, 2:

    haud ita jussi,

    id. ib. 5, 4, 52:

    haud ita est,

    id. Phorm. 2, 1, 35; cf.:

    eia, haud sic decet,

    id. Eun. 5, 9, 35; id. Ad. 3, 4, 7:

    haut aliter esse duco,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 2:

    aliter hau dicetis,

    id. Most. 1, 2, 15:

    haud aliter censeo,

    Ter. Ad. 5, 8, 5; cf.

    also: ac veluti lupus... Haud aliter Rutulo, muros et castra tuenti, Ignescunt irae,

    Verg. A. 9, 65; v. aliter;

    and cf. also secus: nam ego hau diu apud hunc servitutem servio,

    Plaut. Mil. 2, 1, 17 Ritschl, N. cr.:

    haud diu est,

    Ter. Eun. 2, 3, 67; cf.:

    scies hau multo post,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 12; Ter. Phorm. 5, 6, 39:

    haud paulo plus,

    Cic. Fam. 7, 1, 3:

    haud minus aegre patior,

    Ter. Heaut. 5, 2, 5:

    haud minus,

    Liv. 2, 60, 3:

    Getae praetorii praefecto haud satis fidebant,

    Tac. A. 11, 33:

    sed haud facile dixerim, cur, etc.,

    Cic. Rep. 1, 3 fin.; so,

    haud facile,

    Sall. J. 17, 2; id. C. 13, 5; cf.:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. ib. 14, 5:

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89: haud temere est, quod tu tristi cum corde gubernas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 329 (Ann. v. 473 Vahl.):

    haud temere est visum,

    Verg. A. 9, 375:

    familiaris accipiere faxo hau familiariter,

    Plaut. Am. 1, 1, 199:

    haud stulte sapis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 82:

    haud commode,

    id. Hec. 1, 2, 20:

    consul haud dubie jam victor,

    Sall. J. 102, 1:

    Vergilius haud dubie proximus,

    Quint. 10, 1, 85:

    dubie: mihi hau saepe eveniunt tales hereditates,

    Plaut. Curc. 1, 2, 33:

    morbus haud saepe quemquam superat,

    Sall. J. 17, 6:

    haud cunctanter,

    Suet. Tit. 6. For the connection with dum and quamquam, v. infra fin.
    (β).
    With adjj.:

    id esse hau perlonginquom,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    in aetate hau bonum'st,

    id. Trin. 2, 4, 61: haut doctis dictis certantes, sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.): ille vir haut magna cum re, id. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ib.):

    hau mala'st mulier,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 42:

    conveni hodie hominem haud impurum,

    Ter. Eun. 2, 2, 4:

    anus haud impura,

    id. Heaut. 4, 1, 16:

    servum haud illiberalem praebes te,

    id. Ad. 5, 5, 5:

    haud mediocris vir,

    Cic. Rep. 2, 31:

    haut consimili ingenio,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 50:

    compendium haut aetati optabile,

    id. ib. 1, 2, 51:

    hau permultum attulit,

    id. ib. 2, 3, 86:

    haud mirabile est,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8:

    bene dicere haut absurdum est,

    Sall. C. 3, 1; cf.:

    ingenium ejus haut absurdum,

    id. ib. 25, 5:

    haud ignotae belli artes,

    Liv. 21, 1, 2:

    annus haud dubiis consulibus,

    id. 4, 8;

    v. dubius and dubium: certe extrema linea Amare haud nihil est,

    Ter. Eun. 4, 2, 13.—
    (γ).
    With pronn.:

    haut quisquam quaeret, qui siem,

    no one certainly, Plaut. Am. prol. 130:

    eum salutat magis haut quiquam quam canem,

    id. ib. 2, 2, 48; id. Bacch. 1, 1, 25; cf.:

    faxo haut quicquam sit morae,

    id. Am. 3, 3, 17; Ter. And. 2, 1, 36:

    hic se ipsus fallit, haud ego,

    id. ib. 3, 2, 15; cf.:

    haud pol me quidem,

    id. Hec. 2, 3, 5.—
    (δ).
    With verbs: Ni. Etiam dimidium censes (eum attulisse)? Ch. Non edepol scio:

    Verum haut opinor,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 88:

    hauscio, quid eo opus sit,

    id. ib. 5, 2, 15:

    hau nosco tuum,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    ne ego cum illo pignus haut ausim dare,

    id. Bacch. 4, 9, 133:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    id. ib. 5, 2, 85; cf.: haud muto factum, Ter. And. 1, 1, 13:

    hau moror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 30: philosophari est mihi necesse; nam omnino haut placet, Enn. ap. Cic. Tusc. 2, 1, 1 (cf. id. de Or. 2, 38, 156; id. Rep. 1, 18; Gell. 5, 15 fin.;

    Trag. v. 417 Vahl.): pol me hau paenitet,

    Plaut. Am. 5, 1, 72:

    facit ille, quod vulgo hau solent,

    id. ib. 1, 1, 30:

    ego faxo hau dicet nactam, quem deluserit,

    id. Bacch. 3, 4, 7; 4, 8, 23:

    nae ille haud scit, quam, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 1, 10; cf. id. ib. 4, 4, 25:

    tum ille haud dubitavit, etc.,

    Cic. Rep. 1, 15:

    quod somno supererit, haud deerit,

    Quint. 10, 3, 26:

    haud erit, ut merito immortalis possit haberi,

    it cannot be, Lucr. 3, 715;

    v. sum: quem (Drusum) haud fratris interitu trucem quam remoto aemulo aequiorem sibi sperabat,

    not so much... as, Tac. A. 3, 8.—For the phrase haud scio an (in Plautus hauscio an), see an; cf. also, haud scio, -ne: idque adeo haud scio, mirandumne sit, etc., * Caes. B. G. 5, 54, 5: Am. Exspectatusne advenio? So. Hau vidi magis exspectatum, I never saw any one welcomer, ironically, Plaut. Am. 2, 2, 47; so,

    hau vidi magis,

    id. Capt. 3, 4, 29; id. Poen. 1, 1, 13.—Pleonastic with another negative:

    neque ego haut committam, ut, si peccatum siet, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 114:

    neque ille haud obiciet mihi, Pedibus sese provocatum,

    id. Ep. 5, 1, 57:

    post si quis vellet te, haut nevelles dividi?

    id. Aul. 2, 4, 7.—Ellipt.: Al. Quid istuc est, mi vir, negoti, quod tu tam subito domo Abeas? Ju. Edepol haut quod tui me neque domi distaedeat, Plaut. Am. 1, 3, 5.—Hence,
    II.
    Esp., joined with dum and quaquam.
    A.
    haud dum, or, as one word, haud-dum, an intensive nondum, not at all as yet, not yet (very rare):

    concilione... Pro Superi! Ausonius miles sedet? armaque tantum Hauddum sumpta viro?

    Sil. 2, 332; Liv. 2, 52; 10, 6; 25; 22, 12; 28, 2; 33, 11 al.—
    B.
    haud quāquam, or, as one word, haudquāquam, by no means whatever, not at all (class.): haudquaquam quemquam semper Fortuna secuta est, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 299 Vahl.):

    haudquaquam etiam cessant,

    Ter. Heaut. 1, 2, 1:

    haudquaquam id est difficile Crasso,

    Cic. de Or. 2, 33, 143:

    haudquaquam hercle mirandum est esse, etc.,

    id. ib. 3, 22, 82:

    haudquaquam boni est, ratione vinctum velle dissolvere,

    id. Univ. 11:

    homo prudens et gravis, haudquaquam eloquens,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    accedat huc suavitas quaedam oportet sermonum atque morum haudquaquam mediocre condimentum amicitiae,

    id. Lael. 18, 66:

    haudquaquam par gloria,

    Sall. C. 3, 2:

    haudquaquam certamine ambiguo,

    Liv. 7, 26, 8:

    tibi has, miserabilis Orpheus Haudquaquam ob meritum, poenas, ni Fata resistant, Suscitat,

    Verg. G. 4, 455:

    haudquaquam dictis violentia Turni flectitur,

    id. A. 12, 45 al.

    Lewis & Short latin dictionary > haudquaquam

  • 27 immuto

    immūto ( inm-), āvi, ātum, 1 (archaic inf. pres. pass. inmutarier, Ter. And. 1, 5, 40; id. Eun. 2, 1, 19; id. Phorm. 1, 4, 29), v. a. [in-muto], to change, alter, transform.
    I.
    In gen. (class.):

    ubi immutatus sum? ubi ego formam perdidi?

    Plaut. Am. 1, 1, 300: perscrutari... nos nostri an alieni simus;

    ne clam quispiam nos imprudentis mmutaverit,

    Plaut. Mil. 2, 5, 22:

    adeone homines inmutarier ex amore,

    Ter. Eun. 2, 1, 19:

    vultum earum,

    id. Hec. 3, 3, 9:

    imperio, potestate, prosperis rebus immutari,

    Cic. Lael. 15, 54; cf.:

    me aliquando immutarunt tibi,

    id. Fam. 5, 8, 2: illi regi amabili Cyro subest ad immutandi animi licentiam crudelissimus ille Phalaris (v. ad), id. Rep. 1, 28:

    ut ejus orbis (i. e. signiferi) unaquaeque pars alia alio modo moveat immutetque caelum,

    id. Div. 2, 42, 89:

    concentus immutatus aut discrepans,

    id. Rep. 2, 42: temeritas filii comprobavit;

    verborum ordinem immuta: fac sic: comprobavit filii temeritas, etc.,

    id. Or. 63, 214:

    nomen immuto,

    Quint. 8, 6, 28:

    cum successor aliquid immutat de institutis priorum,

    Cic. Fl. 14, 33.—
    II.
    In partic., in rhet.
    (α).
    To put, by metonymy, one word for another:

    immutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliqua consequenti, etc.... Ennius Horridam Africam terribili tremere tumultu cum dicit, pro Afris immutat Africam,

    Cic. Or. 27, 92 sq.; id. de Or. 3, 43, 169.—
    (β).
    E s p.: immutata oratio, allegory, = allêgoria, Cic. de Or. 2, 65, 261.

    Lewis & Short latin dictionary > immuto

  • 28 inmuto

    immūto ( inm-), āvi, ātum, 1 (archaic inf. pres. pass. inmutarier, Ter. And. 1, 5, 40; id. Eun. 2, 1, 19; id. Phorm. 1, 4, 29), v. a. [in-muto], to change, alter, transform.
    I.
    In gen. (class.):

    ubi immutatus sum? ubi ego formam perdidi?

    Plaut. Am. 1, 1, 300: perscrutari... nos nostri an alieni simus;

    ne clam quispiam nos imprudentis mmutaverit,

    Plaut. Mil. 2, 5, 22:

    adeone homines inmutarier ex amore,

    Ter. Eun. 2, 1, 19:

    vultum earum,

    id. Hec. 3, 3, 9:

    imperio, potestate, prosperis rebus immutari,

    Cic. Lael. 15, 54; cf.:

    me aliquando immutarunt tibi,

    id. Fam. 5, 8, 2: illi regi amabili Cyro subest ad immutandi animi licentiam crudelissimus ille Phalaris (v. ad), id. Rep. 1, 28:

    ut ejus orbis (i. e. signiferi) unaquaeque pars alia alio modo moveat immutetque caelum,

    id. Div. 2, 42, 89:

    concentus immutatus aut discrepans,

    id. Rep. 2, 42: temeritas filii comprobavit;

    verborum ordinem immuta: fac sic: comprobavit filii temeritas, etc.,

    id. Or. 63, 214:

    nomen immuto,

    Quint. 8, 6, 28:

    cum successor aliquid immutat de institutis priorum,

    Cic. Fl. 14, 33.—
    II.
    In partic., in rhet.
    (α).
    To put, by metonymy, one word for another:

    immutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliqua consequenti, etc.... Ennius Horridam Africam terribili tremere tumultu cum dicit, pro Afris immutat Africam,

    Cic. Or. 27, 92 sq.; id. de Or. 3, 43, 169.—
    (β).
    E s p.: immutata oratio, allegory, = allêgoria, Cic. de Or. 2, 65, 261.

    Lewis & Short latin dictionary > inmuto

  • 29 intermutatus

    intermūtātus, a, um [inter-muto], interchanged (eccl. Lat.):

    intermutatis manibus,

    Tert. Baptism. 8.

    Lewis & Short latin dictionary > intermutatus

  • 30 mutabilis

    mūtābĭlis, e, adj. [muto], changeable, mutable (class.):

    omne corpus mutabile est,

    Cic. N. D. 3, 12, 30:

    sidera quae vaga et mutabili erratione (al. ratione) labuntur,

    id. Univ. 10:

    forma civitatis,

    id. Rep. 2, 23, 43:

    varium et mutabile semper Femina,

    an inconstant thing, Verg. A. 4, 569:

    animus vulgi,

    Liv. 2, 7.— Comp.:

    quid inconstantius, aut mutabilius?

    Val. Max. 6, 19, 14.— Sup.: mutabilissimae deorum voluntates, Porcius Latro decl. in Catil. 16.—Hence, adv.: mū-tābĭlĭter, changeably (ante-class.): mutabiliter avet, Varr. ap. Non. 139, 26.

    Lewis & Short latin dictionary > mutabilis

  • 31 mutatio

    mūtātĭo, ōnis, f. [1. muto].
    I.
    A changing, altering, a change, alteration, mutation (freq. and class.; cf.

    vicissitudo): consilii mutatio optimus est portus paenitenti,

    Cic. Phil. 12, 2, 7:

    mutationem facere,

    to change, id. Off. 1, 33, 120:

    rerum,

    a change in the affairs of state, a revolution, id. Att. 8, 3, 4; cf. id. Rep. 1, 41, 64:

    sed hujus regiae prima et certissima est illa mutatio (immediately before, commutationes rerum publicarum),

    id. ib. 1, 42, 65:

    rei mutatione amittitur ususfructus, si, etc.,

    Paul. Sent. 3, 6, 31.—
    II.
    An exchanging, exchange.
    A.
    In gen.:

    vestis,

    Ter. Eun. 4, 4, 4:

    officiorum,

    interchange, mutual exercise, Cic. Off. 1, 7, 22; cf.

    ementium,

    traffic by exchange, Tac. Agr. 28.—
    B.
    In partic., in posting, a changing or change of horses, Amm. 21, 9, 4; cf. Cod. Th. 8, 5, 53.—
    C.
    Rhet. term, = upallagê, interchange of expressions, Quint. 9, 3, 92.

    Lewis & Short latin dictionary > mutatio

  • 32 mutatura

    mūtātūra, ae, f. [1. muto], the exchange of money, paying in exchange, Nov. Majorian. de Curial. 4, 7, c. 1, § 14; 16.

    Lewis & Short latin dictionary > mutatura

  • 33 Mutinus

    Mūtīnus or Mūtūnus, i, m. [2. muto], an appellation of Priapus, Lact. 1, 20; Aug. Civ. Dei, 4, 11.—
    II.
    Transf., = penis, Auct. Priap. 74.

    Lewis & Short latin dictionary > Mutinus

  • 34 mutito

    mūtĭto, 1, v. freq. a. [1. muto], to interchange, to appoint by turns; hence, to invite by turns, give mutual invitations (ante-class.):

    principes civitatis, qui ludis Megalensibus antiquo ritu mutitarent, id est, mutua inter se convivia agitarent,

    Gell. 2, 24, 2; 18, 2, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > mutito

  • 35 mutoniatus

    mūtōnĭātus, a, um, adj. [2. muto]: magno pene praeditus ( poet.), Mart. 3, 73, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > mutoniatus

  • 36 mutonium

    mūtōnium, ii, n., i. q. 2. muto, Vet. Lex. Gr. Lat.; cf. Lucil. Fr. Inc. 190: mutonium, peos.

    Lewis & Short latin dictionary > mutonium

  • 37 mutum

    mūtus, a, um, adj. [root mu-, to shut; Sanscr. mūkas, dumb; Gr. mutis, muaô; cf. Lat. mussare], dumb, mute (class.; cf.: infans, elinguis).
    I.
    Lit., that does not speak, silent.—Of creatures who do not possess the faculty of speech, and can utter only inarticulate sounds:

    pecudes,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 8, § 24:

    bestiae,

    id. Fin. 1, 21, 71:

    agna,

    Hor. S. 2, 3, 219:

    armenta,

    Stat. Th. 5, 334:

    animalia,

    Juv. 8, 56:

    satius est mutum esse quam quod nemo intellegat dicere,

    Cic. Phil. 3, 9, 22:

    subjugale, animal,

    Vulg. 2 Pet. 2, 16:

    vere dici potest, magistratum legem esse loquentem, legem autem mutum magistratum,

    Cic. Leg. 3, 1, 2: papae! Jugularas hominem: quid ille? Thr. Mutus illico, he was struck speechless, was silent, could not say a word more, Ter. Eun. 3, 1, 27:

    ad mandata mancus est, caecus, mutus,

    Plaut. Merc. 3, 4, 45: mutum dices, you shall call me dumb, i. e. I will not say a word, id. Heaut. 4, 4, 26:

    omnis pro nobis gratia muta fuit,

    has not spoken a word, Ov. P. 2, 7, 52:

    mutus aspectus miserorum lacrimas movet,

    Quint. 6, 1, 26:

    numquam vox est de te mea muta,

    i. e. I have never ceased to praise thee, Ov. Tr. 5, 14, 17:

    dolore lyra est,

    id. H. 15, 198:

    spiritus,

    which makes one mute, Vulg. Marc. 9, 16; 9, 24.—Of that which utters no sound, dumb, mute, silent:

    tintinnabulum,

    Plaut. Trin. 4, 2, 163:

    imago,

    Cic. Cat. 3, 5:

    mare,

    the silent sea, Plaut. Mil. 3, 1, 69:

    consonantes,

    which cannot be pronounced alone, mutes, Quint. 1, 4, 6: artes, the plastic arts, arts of design, opp. to eloquence, Cic. de Or. 3, 7; also, artes, the silent arts, i. e. which do not concern themselves with language, as medicine, Verg. A. 12, 397:

    scientia,

    i. e. which does not impart the power of speaking, Quint. 5, 10, 119:

    instrumentum fundi,

    i. e. wagons, carts, Varr. R. R. 1, 17:

    magistri,

    i. e. books, Gell. 14, 2, 1:

    lapides,

    that say nothing, have no inscriptions on them, Hyg. de Lim. p. 156 Goes.: muta exta dicuntur, quibus nihil divinationis aut deorum responsi inesse animadvertunt, contra adjutoria, quae certum aliquid eventurum indicant, Paul. ex Fest. p. 157 Müll.:

    simulacra muta,

    dumb idols, Vulg. 1 Cor. 12, 2.—
    II.
    Transf., of places where no sound is heard, silent, still:

    mutum forum, elinguem curiam, tacitam et fractam civitatem videbatis,

    Cic. post Red. 1, 3:

    solitudo,

    id. Mil. 19:

    spelunca,

    Stat. Ach. 1, 239.—Of times:

    nullum fuit tempus, quod magis debuerit mutum esse a litteris,

    in which nothing should have been written, Cic. Att. 8, 14, 1:

    silentia noctis,

    the deep silence of night, Ov. M. 7, 184.—Of things of which nothing is said:

    mutum aevum,

    not celebrated, unsung, Sil. 3, 579.—As subst.
    A.
    mūtus, i, m., a dumb person, a mute (ante- and postclass): Char. Quin taces? Eut. Muto imperas, Plaut. Merc. 2, 4, 26: sicut mutus, Vulg. [p. 1182] Psa. 38, 13:

    aperta erit lingua mutorum,

    id. Isa. 35, 6; Lact. 4, 15, 8:

    mutum neque stipulari neque promittere posse palam est,

    Gai. Inst. 3, 105.—
    B.
    mūtum, i, n. (sc. animal), a dumb creature, brute:

    separat hoc nos A grege mutorum,

    Juv. 15, 143.

    Lewis & Short latin dictionary > mutum

  • 38 Mutunus

    Mūtīnus or Mūtūnus, i, m. [2. muto], an appellation of Priapus, Lact. 1, 20; Aug. Civ. Dei, 4, 11.—
    II.
    Transf., = penis, Auct. Priap. 74.

    Lewis & Short latin dictionary > Mutunus

  • 39 mutus

    mūtus, a, um, adj. [root mu-, to shut; Sanscr. mūkas, dumb; Gr. mutis, muaô; cf. Lat. mussare], dumb, mute (class.; cf.: infans, elinguis).
    I.
    Lit., that does not speak, silent.—Of creatures who do not possess the faculty of speech, and can utter only inarticulate sounds:

    pecudes,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 8, § 24:

    bestiae,

    id. Fin. 1, 21, 71:

    agna,

    Hor. S. 2, 3, 219:

    armenta,

    Stat. Th. 5, 334:

    animalia,

    Juv. 8, 56:

    satius est mutum esse quam quod nemo intellegat dicere,

    Cic. Phil. 3, 9, 22:

    subjugale, animal,

    Vulg. 2 Pet. 2, 16:

    vere dici potest, magistratum legem esse loquentem, legem autem mutum magistratum,

    Cic. Leg. 3, 1, 2: papae! Jugularas hominem: quid ille? Thr. Mutus illico, he was struck speechless, was silent, could not say a word more, Ter. Eun. 3, 1, 27:

    ad mandata mancus est, caecus, mutus,

    Plaut. Merc. 3, 4, 45: mutum dices, you shall call me dumb, i. e. I will not say a word, id. Heaut. 4, 4, 26:

    omnis pro nobis gratia muta fuit,

    has not spoken a word, Ov. P. 2, 7, 52:

    mutus aspectus miserorum lacrimas movet,

    Quint. 6, 1, 26:

    numquam vox est de te mea muta,

    i. e. I have never ceased to praise thee, Ov. Tr. 5, 14, 17:

    dolore lyra est,

    id. H. 15, 198:

    spiritus,

    which makes one mute, Vulg. Marc. 9, 16; 9, 24.—Of that which utters no sound, dumb, mute, silent:

    tintinnabulum,

    Plaut. Trin. 4, 2, 163:

    imago,

    Cic. Cat. 3, 5:

    mare,

    the silent sea, Plaut. Mil. 3, 1, 69:

    consonantes,

    which cannot be pronounced alone, mutes, Quint. 1, 4, 6: artes, the plastic arts, arts of design, opp. to eloquence, Cic. de Or. 3, 7; also, artes, the silent arts, i. e. which do not concern themselves with language, as medicine, Verg. A. 12, 397:

    scientia,

    i. e. which does not impart the power of speaking, Quint. 5, 10, 119:

    instrumentum fundi,

    i. e. wagons, carts, Varr. R. R. 1, 17:

    magistri,

    i. e. books, Gell. 14, 2, 1:

    lapides,

    that say nothing, have no inscriptions on them, Hyg. de Lim. p. 156 Goes.: muta exta dicuntur, quibus nihil divinationis aut deorum responsi inesse animadvertunt, contra adjutoria, quae certum aliquid eventurum indicant, Paul. ex Fest. p. 157 Müll.:

    simulacra muta,

    dumb idols, Vulg. 1 Cor. 12, 2.—
    II.
    Transf., of places where no sound is heard, silent, still:

    mutum forum, elinguem curiam, tacitam et fractam civitatem videbatis,

    Cic. post Red. 1, 3:

    solitudo,

    id. Mil. 19:

    spelunca,

    Stat. Ach. 1, 239.—Of times:

    nullum fuit tempus, quod magis debuerit mutum esse a litteris,

    in which nothing should have been written, Cic. Att. 8, 14, 1:

    silentia noctis,

    the deep silence of night, Ov. M. 7, 184.—Of things of which nothing is said:

    mutum aevum,

    not celebrated, unsung, Sil. 3, 579.—As subst.
    A.
    mūtus, i, m., a dumb person, a mute (ante- and postclass): Char. Quin taces? Eut. Muto imperas, Plaut. Merc. 2, 4, 26: sicut mutus, Vulg. [p. 1182] Psa. 38, 13:

    aperta erit lingua mutorum,

    id. Isa. 35, 6; Lact. 4, 15, 8:

    mutum neque stipulari neque promittere posse palam est,

    Gai. Inst. 3, 105.—
    B.
    mūtum, i, n. (sc. animal), a dumb creature, brute:

    separat hoc nos A grege mutorum,

    Juv. 15, 143.

    Lewis & Short latin dictionary > mutus

  • 40 mutuum

    mūtŭus, a, um, adj. [1. muto], borrowed, lent (class.).
    I.
    Lit.:

    nullus est tibi, quem roges mutuom Argentum,

    to lend you money, Plaut. Ps. 1, 3, 60; id. Pers. 1, 1, 44:

    mutuum talentum dare,

    to lend, advance, id. Trin. 4, 3, 48:

    mutuum argentum quaerere,

    to seek to borrow money, id. Pers. 1, 1, 5:

    huic drachmarum argenti haec mille dederat mutuom,

    Ter. Heaut. 3, 3, 40:

    nam si mutuas (sc. minas) non potero, certumst sumam faenore,

    Plaut. As. 1, 3, 95: mutuas pecunias sumere ab aliquo, to borrow or raise money of any one, Cic. Phil. 10, 11, 26:

    mutuum frumentum dare,

    to lend, id. Agr. 2, 30, 83:

    si quoi mutuom quid dederis, fit pro proprio perditum,

    Plaut. Trin. 4, 3, 44.—
    2.
    Subst.: mūtŭum, i, n., a loan:

    mutui datio,

    a lending, Gai. Inst. 3, 90; Dig. 12, 1, 2.—In dat.: mutuo, by or upon a loan:

    aut sumtum aliunde, ut mutuo, aut factum ab ipso,

    Cic. Or. 24, 86:

    petere mutuo naves, pecuniam,

    Just. 17, 2, 13:

    mutuo sumamus pecunias in tributa regis,

    Vulg. 2 Esdr. 5, 4; cf. adv. mutuo, infra; and Krebs, Antibarb. p. 731.—
    B.
    Trop.:

    si pudoris egeas, sumas mutuum,

    borrow shame, if you have none, Plaut. Am. 2, 2, 187: ego cum illā facere nolo mutuum: Pa. Quid ita? Ph. Quia proprium facio;

    amo pariter semul,

    i. e. I do not want to borrow her love, but to possess it as my own, id. Curc. 1, 1, 47.—
    II.
    Transf., in return, in exchange, reciprocal, mutual:

    olores mutuā carne vescuntur inter se,

    eat one another, Plin. 10, 23, 32, § 63:

    funera,

    Verg. A. 10, 755:

    vulnera,

    wounds inflicted by each on the other, Just. 13, 8:

    officia,

    Cic. Fam. 13, 65, 1:

    aemulatio virtutis,

    Just. 22, 4:

    nox omnia erroris mutui implevit,

    on both sides, Liv. 4, 41:

    odia,

    Tac. A. 14, 3:

    accusatio,

    id. ib. 6, 4:

    mutuum facere,

    to do the same, return like for like, Plaut. Trin. 2, 4, 37: ut amore perdita est haec misera! Pyr. Mutuum fit (sc. a me), I do the same, return like for like, id. Mil. 4, 6, 38: per mutua, mutually, on or from one another:

    pedibus per mutua nexis,

    Verg. A. 7, 66. So, mutua:

    inter se mortales mutua vivunt,

    Lucr. 2, 76:

    e laevo sit mutua dexter,

    again, on the other hand, id. 4, 325 (302):

    mutuus ut nos Affectus petere auxilium juberet,

    Juv. 15, 149: —Hence, adv., in three forms.
    A.
    mū-tŭō, in return, by turns, reciprocally, mutually (class.; cf.: invicem, vicissim): studia officii mutuo inter nos certatim constiterunt, Lepid. ap. Cic. Fam. 10, 34, 3: me mutuo diligas, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 15, 4:

    exercere officia cum multis,

    Suet. Aug. 53: cum de se mutuo sentire provinciam crederet, that it was disposed towards him as he was towards it, Auct. B. Alex. 48.—
    B.
    mūtŭē, mutually, in return (class.):

    respondere,

    Cic. Fam. 5, 7, 2 (al. mutuo):

    respondisse,

    id. ib. 5, 2, 4 (al. mutuo).—
    C.
    mūtŭĭter, mutually, in return (anteclass.): vive, meque ama mutuiter, Varr. ap. Non. 513, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > mutuum

См. также в других словарях:

  • Mutō — (武藤 warrior wisteria ) is a Japanese surname. It is also romanized as Muto, Mutoh or Mutou. Mutou Valley valley in the Flaming Mountains People named Muto include: Azumi Muto, actress Keiji Mutoh, wrestler Toshirō Mutō (武藤敏郎, Mutō Toshirō? …   Wikipedia

  • Mutō — Muto ist der Familienname folgender Personen: Pasquale Muto (* 1980), italienischer Radrennfahrer Salvatore de Muto (1876–1970), italienischer Schauspieler Mutō ist der Familienname folgender Personen: Mutō Akira (1892–1948), japanischer General… …   Deutsch Wikipedia

  • Muto Akira — Mutō Akira (jap. 武藤 章; * 15. Dezember 1892; † 23. Dezember 1948) absolvierte die Heeresoffiziersschule und war zunächst ab 1937 Leiter der Abteilung Strategie im Generalstab. Mutō Im September 1939 wurde Mutō als Generalmajor Chef im Gunmukyoku… …   Deutsch Wikipedia

  • Mutō Akira — (jap. 武藤 章; * 15. Dezember 1892; † 23. Dezember 1948) absolvierte die Heeresoffizierschule und war zunächst ab 1937 Leiter der Abteilung Strategie im Generalstab. Mutō Im September 1939 wurde Mutō als Generalmajor Chef im Gunmukyoku ( …   Deutsch Wikipedia

  • Muto — ist der Familienname folgender Personen: Pasquale Muto (* 1980), italienischer Radrennfahrer Salvatore de Muto (1876–1970), italienischer Schauspieler Mutō ist der Familienname folgender Personen: Mutō Akira (1892–1948), japanischer General und… …   Deutsch Wikipedia

  • Mutō Nobuyoshi — Baron Mutō Nobuyoshi (jap. 武藤 信義; * 15. Juli 1868 in Saga, Japan; † 27. Juli 1933 in Shinkyō, Mandschukuo) war ein Feldmarschall der Kaiserlich Japanischen Armee …   Deutsch Wikipedia

  • Muto Kabun — Mutō Kabun (jap. 武藤 嘉文; * 18. November 1926 in Kakamigahara, Präfektur Gifu) war ein japanischer Politiker der Liberaldemokratischen Partei (LDP), Abgeordneter des Shūgiin und 1993 Außenminister seines Landes. Mutō studierte an der Universität… …   Deutsch Wikipedia

  • Mutō Kabun — (jap. 武藤 嘉文; * 18. November 1926 in Kakamigahara, Präfektur Gifu; † 4. November 2009 in Tokio) war ein japanischer Politiker der Liberaldemokratischen Partei (LDP), Abgeordneter des Shūgiin und 1993 Außenminister seines Landes. Mutō studierte an… …   Deutsch Wikipedia

  • muto — [lat. mūtus, voce der. da una radice onomatopeica mu che, come il gr. mŷ , riproduceva la formazione di suoni inarticolati prodotti a bocca chiusa]. ■ agg. 1. (med.) [di persona affetta da mutismo] ▶◀ (lett.) mutolo. ‖ sordomuto. 2. a. [di… …   Enciclopedia Italiana

  • MUTO — Gallice Mouton, item Florin a l Aignel, species fuit monetae aureae Franciae Regum, de qua vide supra in voce Mulro. Item machina bellica, apud Froissardum Volum. 3. c. 102. quae Aries aliis …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Muto Keiji — Keiji Mutō [[Datei:|200px]] Daten Ringname(n) The Great Muta Keiji Muto Kokushi Muso Super Black Ninja Super Ninja Viet Cong Minh White Ninja Namenszusätze Organisation …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»