Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

culpam+in+aliquem+qc

  • 81 redimo

    ēmī, ēmptum (ēmtum), ere [red + emo ]
    1) выкупать (domum C; captives ab hostibus rhH.); вносить выкуп, освобождать ( captos e servitute C)
    r. se ab aliquo Pt — откупиться от кого-л.
    2) предотвратить, избежать ( mortem morte alterius O); полюбовно улаживать ( litem C)
    3) искупать, заглаживать ( culpam C)
    4) спасать, выручать ( aliquem sanguine suo Nep)
    5)
    а) покупать (necessaria ad aliquid L)
    plausor redēmptusсм. plausor
    б) обретать, приобретать, добывать, добиваться ( pacem obsidibus datis Cs); снискать ( largitione voluntatem alicujus Cs)
    7) брать с подряда, получать подряд (r. opus C)

    Латинско-русский словарь > redimo

  • 82 rependo

    re-pendo, pendī, pēnsum, ere
    1) отвешивать, распределять по весу (pensa Prp, O)
    2) платить, давать ( aurum pro aliquā re C)
    r. aliquem H, Sil — выкупить кого-л.
    3)
    а) отплачивать, воздавать (r. alicui mercedem Ap)
    r. gratiam O (beneficium Sen) — отблагодарить за благодеяние (услугу)
    r. aliquid aliqua re O, Sen, PJ — воздать за что-л. чём-л
    б) возмещать, вознаграждать ( damna formae ingenio O); искупать ( culpam O)
    4) взвешивать, тщательно рассматривать ( facta Cld)

    Латинско-русский словарь > rependo

  • 83 auerto

        Auerto, auertis, auerti, auersum, auertere. Plaut. Destourner, Divertir.
    \
        Auertere se. Cic. Se tourner de l'autre costé.
    \
        Auertere se ab aliquo. Plaut. Le laisser là.
    \
        Ex oculis alicuius se auertere et auferre. Virg. Se destourner et oster de devant luy.
    \
        Equos auertit in castra. Virg. Destourna et emmena.
    \
        Auerti ab impudicis dictis. Plaut. S'abstenir de parolles impudiques.
    \
        Auertere hostem a portis. Caesar. Le repoulser arriere des portes.
    \
        Auertere pestem. Virg. Preserver et garder de ce malheur.
    \
        Auertere quempiam ab vrbe. Cic. Le destourner ou garder d'entrer en la ville.
    \
        Auertere hostem a ceruicibus populi. Cic. Chasser les ennemis qui ja estoyent prests pour ruiner le peuple.
    \
        Conatus alicuius auertere a Rep. Ci. Destourner l'entreprinse.
    \
        Sitim auertere fluuio. Sil. Oster la soif en beuvant de l'eaue.
    \
        Morbos auertere. Horat. Preserver de maladies.
    \
        Auertere rem a suspicione. Liu. Oster de souspecon, Faire tellement qu'on ne souspeconne rien de l'affaire.
    \
        Opinionem populi a spe adipiscendi auertere. Cic. Divertir, ou destourner le peuple de l'esperance, etc.
    \
        Auertere orationem. Cic. Destourner et changer le propos.
    \
        Auertere se a sermone alicuius. Cic. Ne vouloir escouter et ouir parler aucun.
    \
        Auertere se ab amicitia alicuius. Caesar. Se retirer et departir de son amitié, Le laisser.
    \
        Auertere hominem ab amicitia alterius. Caesar. Destourner aucun d'aimer autruy.
    \
        Mentem alicuius auertere a defensione alterius. Cic. Le destourner de la volunté qu'il avoit de defendre un autre.
    \
        Auertere se in mercatum. Plaut. Se retirer au faict et train de marchandise.
    \
        Auertere regem in cogitationem belli. Liu. Luy faire laisser toutes autres choses pour penser au faict de la guerre.
    \
        Auertere aliquem vel seipsum ab infamia. Cic. Garder de tomber en deshonneur.
    \
        Auertere crimen a se. Liu. Se defendre de ce qu'on nous mest à sus, et s'en purger et laver.
    \
        Auertere culpam in alterum. Liu. Rejecter la faulte sur autruy.
    \
        Auertere ab oculis hominum. Cic. Destourner arriere de la veue des gens.
    \
        Auertere animum ab aliquo. Caesar. S'estranger de luy et en oster sa fantasie, ou amour, Ne penser plus à luy.
    \
        Auertere animum ab assiduo moerore. Liu. Fuir tout ennuy.
    \
        Auertere cogitationem a miseriis. Cic. N'y plus penser.
    \
        Auertit id certamen animos omnium, et oculos. Liu. Ce pendant chascun s'amusa à veoir et regarder ce combat.
    \
        Auertere oculos omnium in se. Liu. Faire que chascun le regarde, et jecte la veue sur luy.
    \
        Auertere in fugam. Liu. Mettre en fuite.
    \
        Auertere rem aliquam. Cic. L'emporter, et destourner, Desrobber.
    \
        Auertere praedam. Liu. Ravir et emporter du butin.
    \
        Auertere pecuniam publicam. Cic. Desrobber, et appliquer à son prouffit particulier.
    \
        Auertere haereditatem. Cic. Oster.
    \
        Auertere fontem, flumen, aut iter. Caes. Destourner le cours, ou le reu de la fontaine.
    \
        Auertere sanguinem. Cels. Divertir, Destourner, Luy faire prendre autre chemin.
    \
        Quod omen dii auertant. Cic. Dieu nous en vueille garder, Ja Dieu ne plaise qu'il advienne.
    \
        Auertere sensus magicis artibus. Virgil. Enchanter.
    \
        Surda aure auerti. Stat. Ne point vouloir ouir.

    Dictionarium latinogallicum > auerto

  • 84 conscius

    conscĭus, a, um [cum + scio] [st1]1 [-] qui sait avec d'autres, confident, témoin, complice.    - homo meorum in te studiorum maxime conscius, Cic. Fam. 5, 5, 1: l'homme du monde qui est le plus dans la confidence du dévouement que je te témoigne.    - nec mihi conscius est ullus homo, Plaut. Rud. 4, 2, 21: je n'ai personne pour confident.    - fac me consciam, Plaut. Cist. 2, 3, 46: fais de moi ta confidente.    - populos habent universos conscios libidinis suae, Cic. Verr. 2, 3: ils ont des peuples entiers comme témoins de leur bon plaisir.    - maleficii conscius, Cic. Clu. 59: complice du crime.    - interficiendi Agrippae conscius, Tac. An. 3, 30: complice du meurtre d'Agrippa.    - conscios delendae tyrannidis indicare, Cic. Tusc. 2, 52: dénoncer les conjurés qui conspiraient la destruction de la tyrannie.    - conscius alicui rei: complice de qqch.    - facinori conscius, Cic. Cael. 52: complice d'un crime.    - mendacio meo conscius, Cic. Verr. 4, 124: complice de mon mensonge.    - conscium esse alicui alicujus rei, Sall. C. 22, 2: être complice avec qqn de qqch.    - in privatis omnibus (rebus) conscius, Cic. Att. 1, 18, 1: mon confident dans toutes les affaires privées. [st1]2 [-] ayant la connaissance intime de, conscient de.    - avec sibi cum sibi nullius essent conscii culpae, Cic. Off. 3, 73: conscients de n'avoir aucune responsabilité.    - mens sibi conscia recti, Virg. En. 1, 604: intelligence consciente du bien.    - cf. Caes. BG. 1, 14, 2.    - avec in + abl. nulla sibi turpi conscius in re, Lucr. 6, 393: qui a conscience de n'avoir trempé dans aucun acte honteux.    - avec prop. inf. mihi sum conscius numquam me... fuisse, Cic. Tusc. 2, 10: j'ai conscience de n'avoir jamais été...    - cf. Ter. Ad. 348; Cic. Fam. 6, 21, 1; Liv. 1, 49, 2, etc.    - avec inter. ind. cum mihi conscius essem, quanti te facerem, Cic. Fam. 13, 8, 1, ayant conscience de la haute estime que j'ai pour toi.    - abs. conscii sibi, Sall. J. 40, 2: se sentant coupables.    - cf. Liv. 33, 28, 8 ; Ov. H. 20, 47.    - sans sibi lupus, conscius audacis facti, Virg. En. 11, 812: le loup, conscient de son acte audacieux.    - conscia mens recti, Ov. F. 4, 311: n'ayant rien à se reprocher.    - poét. conscia virtus, Virg. En. 5, 455: courage conscient de lui-même (la conscience de sa valeur).    - en mauv. part conscius animus, Lucr. 4, 1135: âme consciente de sa faute, qui se sent coupable.    - cf. Plaut. Most. 544; Sall. C. 14, 3.    - etsi mihi sum conscius numquam me nimis vitae cupidum fuisse, Cic. Tusc. 2, 10: bien que j'aie conscience de n'avoir jamais été trop attaché à la vie.    - cum sibi conscius esset, quam inimicum deberet Caesarem habere, Hirt. BG. 8, 44: car sa conscience lui disait combien il méritait l'inimitié de César.
    * * *
    conscĭus, a, um [cum + scio] [st1]1 [-] qui sait avec d'autres, confident, témoin, complice.    - homo meorum in te studiorum maxime conscius, Cic. Fam. 5, 5, 1: l'homme du monde qui est le plus dans la confidence du dévouement que je te témoigne.    - nec mihi conscius est ullus homo, Plaut. Rud. 4, 2, 21: je n'ai personne pour confident.    - fac me consciam, Plaut. Cist. 2, 3, 46: fais de moi ta confidente.    - populos habent universos conscios libidinis suae, Cic. Verr. 2, 3: ils ont des peuples entiers comme témoins de leur bon plaisir.    - maleficii conscius, Cic. Clu. 59: complice du crime.    - interficiendi Agrippae conscius, Tac. An. 3, 30: complice du meurtre d'Agrippa.    - conscios delendae tyrannidis indicare, Cic. Tusc. 2, 52: dénoncer les conjurés qui conspiraient la destruction de la tyrannie.    - conscius alicui rei: complice de qqch.    - facinori conscius, Cic. Cael. 52: complice d'un crime.    - mendacio meo conscius, Cic. Verr. 4, 124: complice de mon mensonge.    - conscium esse alicui alicujus rei, Sall. C. 22, 2: être complice avec qqn de qqch.    - in privatis omnibus (rebus) conscius, Cic. Att. 1, 18, 1: mon confident dans toutes les affaires privées. [st1]2 [-] ayant la connaissance intime de, conscient de.    - avec sibi cum sibi nullius essent conscii culpae, Cic. Off. 3, 73: conscients de n'avoir aucune responsabilité.    - mens sibi conscia recti, Virg. En. 1, 604: intelligence consciente du bien.    - cf. Caes. BG. 1, 14, 2.    - avec in + abl. nulla sibi turpi conscius in re, Lucr. 6, 393: qui a conscience de n'avoir trempé dans aucun acte honteux.    - avec prop. inf. mihi sum conscius numquam me... fuisse, Cic. Tusc. 2, 10: j'ai conscience de n'avoir jamais été...    - cf. Ter. Ad. 348; Cic. Fam. 6, 21, 1; Liv. 1, 49, 2, etc.    - avec inter. ind. cum mihi conscius essem, quanti te facerem, Cic. Fam. 13, 8, 1, ayant conscience de la haute estime que j'ai pour toi.    - abs. conscii sibi, Sall. J. 40, 2: se sentant coupables.    - cf. Liv. 33, 28, 8 ; Ov. H. 20, 47.    - sans sibi lupus, conscius audacis facti, Virg. En. 11, 812: le loup, conscient de son acte audacieux.    - conscia mens recti, Ov. F. 4, 311: n'ayant rien à se reprocher.    - poét. conscia virtus, Virg. En. 5, 455: courage conscient de lui-même (la conscience de sa valeur).    - en mauv. part conscius animus, Lucr. 4, 1135: âme consciente de sa faute, qui se sent coupable.    - cf. Plaut. Most. 544; Sall. C. 14, 3.    - etsi mihi sum conscius numquam me nimis vitae cupidum fuisse, Cic. Tusc. 2, 10: bien que j'aie conscience de n'avoir jamais été trop attaché à la vie.    - cum sibi conscius esset, quam inimicum deberet Caesarem habere, Hirt. BG. 8, 44: car sa conscience lui disait combien il méritait l'inimitié de César.
    * * *
        Conscius, Adiectiuum. Tesmoing privé et scachant l'affaire d'autruy.
    \
        Meorum omnium consiliorum conscius. Cic. Qui scait tous mes secrets.
    \
        Futuri conscius. Lucan. Qui scait ce qui est à venir.
    \
        Mens sibi conscia recti. Virgil. Le cueur qui tesmoigne à l'homme de n'avoir que bien vescu.
    \
        Ego conscia mihi sum, a me culpam esse hanc procul. Terent. Je scay certainement en mon cueur que je ne suis point coulpable de ce faict.
    \
        Mens bene conscia. Horat. Qui scait certainement n'avoir faict aucun mal.
    \
        Conscium facere aliquem. Plaut. Luy descouvrir son secret.
    \
        Consciam facere rem aliquam. Plaut. Bailler à congnoistre quelque chose.
    \
        Conscius. Tacitus. Coulpable de quelque cas.
    \
        Animus conscius. Plaut. Qui se sent coulpable de quelque chose.
    \
        Vultus conscius. Seneca. Qui monstre qu'on est coulpable.
    \
        Conscius alicui in priuatis rebus. Cic. Qui scait les privez affaires d'autruy.

    Dictionarium latinogallicum > conscius

  • 85 sustineo

    sustĭnĕo, ēre, tĭnŭi, tentum [subs + teneo] - tr. - [st1]1 [-] tenir, soutenir, empêcher de tomber, porter, supporter.    - aer volatus alitum sustinet, Cic. Nat. 2: l'air soutient le vol des oiseaux.    - Olympiae per stadium ingressus esse Milo dicitur, cum umeris sustineret bovem, Sen.: Milon, dit-on, a fait son entrée au stade d'Olympie portant un boeuf sur les épaules.    - vix arma sustinere, Liv.: avoir peine à porter les armes. [st1]2 [-] soutenir, être chargé de, se charger de, prendre sur soi.    - hoc facere sustinebis? = auras-tu le courage de le faire?    - tris personas unus sustineo summa animi aequitate, Cic. de Or. 2: moi seul, je me charge de trois rôles, et avec la plus rigoureuse impartialité.    - in mentem tibi non venit quid negoti sit causam publicam sustinere, Cic.: ne réalises-tu pas ce que c'est que de se charger d'une cause publique? [st1]3 [-] soutenir (physiquement ou moralement), alimenter, nourrir, sustenter, entretenir, réconforter, raffermir, encourager, aider, secourir.    - (ager), ut dena jugera sint, non amplius homines quinque milia potest sustinere, Cic. Att. 2: à supposer que l'on donne à chacun dix arpents, le territoire ne pourra pas nourrir plus de cinq mille personnes.    - sustinere aliorum necessitates, Liv.: subvenir aux besoins des autres, aider les autres dans leur détresse. [st1]4 [-] maintenir en bon état, maintenir, préserver, défendre, conserver, faire durer, prolonger.    - sustinere dignitatem et decus civitatis, Cic. Off. 1: maintenir l'honneur et la dignité de la cité.    - vita dum superest, benest; hanc mihi, vel acuta si sedeam cruce, sustine, Sen.: si la vie me reste, c'est bien; quand bien même je serais attaché sur la croix du supplice, conserve-moi la vie.    - penuriam sustinere, Col. ; préserver (les abeilles) de la famine. [st1]5 [-] supporter, souffrir, subir, endurer, résister à, tenir tête à, avoir la force de, avoir la hardiesse de; absol. tenir bon, résister.    - dolorem sustinere: supporter une douleur.    - non tu scis, quantum malarum rerum sustineam, Plaut. Merc.: tu ne sais pas combien de maux j'endure.    - quis hujus potentiam poterit sustinere? Cic. Phil. 7: qui pourra résister à sa puissance?    - non sustinere + inf.: ne pas supporter de, ne pas pouvoir se résoudre à, ne pas oser.    - nemo armatus opem a dis petere sustinuit, Curt. 4: aucun homme armé ne pouvait se résoudre à demander le secours des dieux.    - Parmenionem... rursus castigare non sustinebat, Curt. 4: il n'osait pas blâmer Parménion une seconde fois.    - absol. - expectes et sustineas necesse est, Mart. 9: il faut que tu attendes avec patience.    - neque Messalae preces sustinere potui, Cic.: et je n'ai pu résister aux prières de Messala.    - quis hujus potentiam poterit sustinere? Cic.: qui pourra résister à sa puissance?    - nuntium ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur, sese diutius sustinere non posse, Caes. BG. 2: il envoie à César un messager avec mission d’annoncer que si on ne vient pas à son aide, il ne pourra tenir plus longtemps. [st1]6 [-] retenir, arrêter, empêcher.    - equitatumque, qui sustineret hostium petum, misit, Caes. BG. 1: et il détacha sa cavalerie pour soutenir le choc de l’ennemi. [st1]7 [-] suspendre, ajourner, différer, remettre.    - rem in noctem sustinere: remettre une chose à la nuit.
    * * *
    sustĭnĕo, ēre, tĭnŭi, tentum [subs + teneo] - tr. - [st1]1 [-] tenir, soutenir, empêcher de tomber, porter, supporter.    - aer volatus alitum sustinet, Cic. Nat. 2: l'air soutient le vol des oiseaux.    - Olympiae per stadium ingressus esse Milo dicitur, cum umeris sustineret bovem, Sen.: Milon, dit-on, a fait son entrée au stade d'Olympie portant un boeuf sur les épaules.    - vix arma sustinere, Liv.: avoir peine à porter les armes. [st1]2 [-] soutenir, être chargé de, se charger de, prendre sur soi.    - hoc facere sustinebis? = auras-tu le courage de le faire?    - tris personas unus sustineo summa animi aequitate, Cic. de Or. 2: moi seul, je me charge de trois rôles, et avec la plus rigoureuse impartialité.    - in mentem tibi non venit quid negoti sit causam publicam sustinere, Cic.: ne réalises-tu pas ce que c'est que de se charger d'une cause publique? [st1]3 [-] soutenir (physiquement ou moralement), alimenter, nourrir, sustenter, entretenir, réconforter, raffermir, encourager, aider, secourir.    - (ager), ut dena jugera sint, non amplius homines quinque milia potest sustinere, Cic. Att. 2: à supposer que l'on donne à chacun dix arpents, le territoire ne pourra pas nourrir plus de cinq mille personnes.    - sustinere aliorum necessitates, Liv.: subvenir aux besoins des autres, aider les autres dans leur détresse. [st1]4 [-] maintenir en bon état, maintenir, préserver, défendre, conserver, faire durer, prolonger.    - sustinere dignitatem et decus civitatis, Cic. Off. 1: maintenir l'honneur et la dignité de la cité.    - vita dum superest, benest; hanc mihi, vel acuta si sedeam cruce, sustine, Sen.: si la vie me reste, c'est bien; quand bien même je serais attaché sur la croix du supplice, conserve-moi la vie.    - penuriam sustinere, Col. ; préserver (les abeilles) de la famine. [st1]5 [-] supporter, souffrir, subir, endurer, résister à, tenir tête à, avoir la force de, avoir la hardiesse de; absol. tenir bon, résister.    - dolorem sustinere: supporter une douleur.    - non tu scis, quantum malarum rerum sustineam, Plaut. Merc.: tu ne sais pas combien de maux j'endure.    - quis hujus potentiam poterit sustinere? Cic. Phil. 7: qui pourra résister à sa puissance?    - non sustinere + inf.: ne pas supporter de, ne pas pouvoir se résoudre à, ne pas oser.    - nemo armatus opem a dis petere sustinuit, Curt. 4: aucun homme armé ne pouvait se résoudre à demander le secours des dieux.    - Parmenionem... rursus castigare non sustinebat, Curt. 4: il n'osait pas blâmer Parménion une seconde fois.    - absol. - expectes et sustineas necesse est, Mart. 9: il faut que tu attendes avec patience.    - neque Messalae preces sustinere potui, Cic.: et je n'ai pu résister aux prières de Messala.    - quis hujus potentiam poterit sustinere? Cic.: qui pourra résister à sa puissance?    - nuntium ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur, sese diutius sustinere non posse, Caes. BG. 2: il envoie à César un messager avec mission d’annoncer que si on ne vient pas à son aide, il ne pourra tenir plus longtemps. [st1]6 [-] retenir, arrêter, empêcher.    - equitatumque, qui sustineret hostium petum, misit, Caes. BG. 1: et il détacha sa cavalerie pour soutenir le choc de l’ennemi. [st1]7 [-] suspendre, ajourner, différer, remettre.    - rem in noctem sustinere: remettre une chose à la nuit.
    * * *
        Sustineo, sustines, pen. corr. sustinui, sustentum, sustinere. Cic. Soustenir.
    \
        Sustinere. Terent. Endurer et souffrir.
    \
        Sustinere se. Cic. Se retenir et garder de faire quelque chose.
    \
        Non sustineo. Quintil. Je ne puis.
    \
        Ea sustinere vix poterat, quae contra Academicorum pertinaciam dicebantur. Cic. A grand peine povoit il soustenir et defendre, etc.
    \
        Rem in noctem sustinere. Liu. Differer, Delayer, Surseoir.
    \
        Aliquem sua authoritate sustinere. Brutus ad Ciceronem. Defendre et garder, Soustenir.
    \
        Casus fortuitos magno animo sustinere. Columel. Porter.
    \
        Causam alicuius rei sustinere. Cic. Porter tout le blasme.
    \
        Cuius mortis causam fugitiui sustinent. Cic. Le souspecon et le blasme tombe sur, etc.
    \
        Cibo aliquo sustineri. Colum. Estre sustenté et soustenu.
    \
        Concursum omnium philosophorum sustinere. Cic. Soustenir le choc.
    \
        Conuitium quotidianum sustinere. Cic. Endurer d'estre touts les jours injurié.
    \
        Crimen sustinere. Cic. Defendre et excuser, ou Eviter, et se sauver de quelque crime.
    \
        Culpam alicuius rei sustinere. Cic. Estre blasmé, Porter le blasme.
    \
        Curam belli sustinere. Cic. En avoir le soing.
    \
        Maximam hic solicitudinem, curamque sustineo. Plancus Ciceroni. Je suis en grande solicitude.
    \
        Currum sustinere. Cic. Arrester.
    \
        Cursum et impetum beneuolentiae sustinere. Cic. Refraindre, Reprimer, Retenir.
    \
        Diem extremum fati sustinet. Ouid. Il differe sa mort et attend à mourir jusques à ce que tu sois revenu.
    \
        Dignitatem et decus ciuitatis sustinere. Cic. Entretenir.
    \
        Equos incitatos sustinere. Caes. Retenir.
    \
        Sustines non paruam expectationem imitandae industriae nostrae. Cic. On ha fort grande attente de toy, que tu, etc. Tu portes marque d'une grande attente.
    \
        Sustinere ac tueri expectationem sui. Cic. Entretenir la bonne reputation qu'on a esmeue de soy.
    \
        Fama tua et officium non sustinet, vt etc. Balbus Ciceroni. Le bon bruit que tu has, et l'obligation par laquelle tu luy es tenu, ne permettent et ne peuvent endurer ne souffrir que tu t'armes contre celuy duquel tu as receu plaisir.
    \
        Gradum sustinere. Ouid. S'arrester.
    \
        Vix sustineo grauitatem huius caeli. Cic. A grand peine puis je endurer la pesanteur et grosseur ou intemperance de l'air de ce lieu où je suis.
    \
        Imperia alicuius sustinere. Caes. Endurer.
    \
        Impetum hostium sustinere. Liu. Soustenir et resister contre.
    \
        Iniuriam sustinere dicitur sementis, cui Perire opponitur. Columel. Endurer, Durer contre le mauvais temps.
    \
        Manum suam sustinere. Ouid. Retenir sa main, et ne point frapper, Retenir son coup.
    \
        Solus tantam multitudinem sustinere non possum. Cn. Magnus Domitio. Je ne scauroye seul resister à si grande multitude.
    \
        Munus consulare sustinere. Cic. Faire l'office de Consul.
    \
        Negotia sustinere. Horat. Estre chargé de beaucoup d'affaires et y fournir.
    \
        Ciuitatis nomen sua authoritate sustinere. Cicero. Entretenir, Maintenir.
    \
        Nomen publicani sustinere. Cic. Endurer et souffrir.
    \
        Onus magnum sustinere. Cicero. Soustenir quelque grande charge.
    \
        Partes salutis alicuius sustinere. Cic. Y povoir fournir.
    \
        Personam magistri sustinere. Suet. Tenir le train et maniere de faire d'un maistre, Faire le maistre, Se dire et porter maistre et regent.
    \
        Praelia sustinere. Cic. Soustenir.
    \
        Se sustinere a lapsu. Liu. Se garder de cheoir en un lieu grillant.
    \
        Sermones hominum sustinere. Cic. Endurer le mauvais parler des gents.
    \
        Simulatio fronte et vultu sustinetur. Cic. Faulx semblant se cache aiseement soubz iceulx.
    \
        Sumptum sustinere. Brutus Ciceroni. Supporter, ou Porter et soustenir la despense.
    \
        Suspicionem sustinere. Plaut. Estre souspeconné, Estre chargé de quelque souspecon.
    \
        Tela sustinere. Liu. Retenir, et ne point darder.
    \
        Vultum alicuius sustinere. Liu. L'oser regarder au visage.
    \
        Fluuiatili pisce et herbis sustinebantur. Liu. Estoyent soustenuz et sustentez.

    Dictionarium latinogallicum > sustineo

  • 86 adcūro

    accūro (adcūro), āre, āvi, ātum [ad + curo] - tr. - apporter ses soins à, préparer avec soin, soigner, s'occuper de.    - accurassis = accuraveris Plaut. Pers. 393 ; Pseud. 929 accurarier inf. prés. pass.: Plaut. Men. 208 ; Most. 399.accurassis = accuraveris Plaut. Pers. 393 ; Pseud. 929 accurarier inf. prés. pass.: Plaut. Men. 208 ; Most. 399.    - adcurare aliquem: régaler qqn (un invité).    - accurare... (ut) + subj.: apporter ses soins à, veiller à ce que....    - accurare ne...: apporter ses soins à... ne... pas.    - omnes bonos bonasque adcurare addecet, suspicionem et culpam ut ab se segregent, Plaut. Trin.: tous les braves gens, hommes ou femmes, doivent apporter leurs soins à éloigner d'eux le soupçon et la faute.    - accurare victum humanum, Cic.: pourvoir à la nourriture de l'homme.    - accurare pensum suum, Plaut.: bien s'acquitter de sa tâche.    - accurare advenientes hospites, Plaut. Ep. 662: faire accueil aux hôtes qui arrivent (leur donner ses soins].

    Dictionarium latinogallicum > adcūro

  • 87 deponere

    1) перестать носить траур, напр. lugubria (l. 8 D. 3, 2); сложить с себя должность, dep. officium (l. 5 § 2 D. 16, 3. 1. 38 pr. 65 § 1 D. 23, 2. 1. 3 § 6 D. 26, 10), tutelam (1. 40 pr. 1. 41 § 2 D. 27, 1), imperium (1. 16 D. 1, 16), cingulum (1. 2 C. 3, 21), sollicitudinem (1. 21 C. 9, 9); (1. 13 D. 1, 7); оставлять, отказываться, dep. affectum, et animum accusandi (1. 6 § 1. 1. 13 pr. D. 48, 16);

    animo dep. possessionem (1. 34 pr. D. 41, 2);

    dep. beneficium (1. 2 D. 40, 10); лишать себя, сбыть, qui de patrimonio suo deposuerit, противоп. qui non acquirit (1. 5 § 13 D. 24, 1). Depositio, низложение, сложение, потеря, poenae, quae continent - dignitatis aliquam depositionem (1. 6 § 2. 1. 8 pr. D. 48, 19);

    depos. superflui ponderis (1. 28 C. 6, 23).

    2) положить в безопасное место, поместить, отдать на сохранение кому-нб.;

    depositio, отдача, положение на сохранение, dep. pecuniam in aedem, s. apud aedem, s. in aede (1. 73 D. 3, 3. 1. 7 § 2 D. 4, 4. 1. 1 § 36. 1. 5 § 2 D. 16, 3), in publico loco (1. 64 D. 46, 1); (1. 5 D. 10, 2);

    dep. corpus (1. 40 D. 11, 7. cf. commendare s. 1);

    servum exhibendum dep. apud officium (1. 11 § 1 D. 10, 4); (1. 3 § 6 D. 43, 30), (1. 31 § 1 D. 41, 1); особ. обозн. односторонний, вещный договор, который совершается посредством передачи одним лицом другому движимой вещи на безмездное хранение, с обязанностью возвратить ту же самую вещь (in specie) во всякое время: поклажа, отдача на сохранение (§ 3, 1. 3,14; - tit. D. 16, 3. C. 4, 34. -1. 24 eod. -1. 1 § 8 eod.); (1. 1 § 2 eod.);

    lex depositionis (1. 5 § 2 eod.);

    conditio depositionis (1. l § 22 eod. 1. 9 § 3 D. 4. 3); (l. 18 § 1 D. 36, 3);

    pretium depositionis non quasi merceden accipere (1. 2 § 24 D. 47, 8); (Gai. III. 207. IV. 47, 60). Depositum, a) предмет, данный на сбережение, depositum suscipere (1. 5 pr. D. 16, 3);

    pro deposito esse apud aliquem (1. 78 § 1 D. 36, 1);

    pro deposito habere pecuniam (1. 11 § 13 D. 32);

    in deposito habere, tenere aliquid (1. 5 § 4 D. 36, 3. 1. 69 pr. D. 47, 2);

    in depositi causam habere (1. 2 C. 4, 32);

    abnegare, inficiari depositum (1. 1. 1 § 2. 1. 69 pr. D. 47, 2);

    si convenit, ut in deposito et culpa praestetur = si in re deposita et culpam repromisi (1. 1 § 6 D. 16, 3. 1. 2 § 24. D. 47, 8);

    b) обязательное отношение, возникающее из передачи вещи на сохранение, = contractus depositi (l. 2 pr. 1. 50 D. 2,14. 1. 23. 45 pr. D. 50, 17);

    in deposito male versari (1. 6 § 6 D. 3, 2), 1. 1 § 35 D. 16, 3);

    dolus solus in depositum venit (1. 1 § 10 eod.); (1. 24 eod.);

    depositi actio, иск прямой (directa), который предъявляет deponens против депозитария, по поводу возвращения вещи и вознаграждения за вред и убытки (§ 3 J. cit. 1. 1 § 9-47 D. eod.);

    depositi (sc. actione) agere eperiri, teneri, damari (1. 1 D. 2, 2. 1. 1 § 8. 13. 14. 16. 25. D. 16, 3);

    contrarium indicium depositi, встречный иск принимателя поклажи о возвращении издержек, понесенных на чужую вещь (1. 5 pr. eod.). Depositor = qui deposuit (1. 1 § 36. 37 eod.). Depositarius a) = qui depositum suscepit (§ 36 bit.);

    b) = depositor (1. 7 § 2. 3 eod. 1. 24 § 2 D. 42, 5).

    3) разрушать, ломать, dep. aedificium, aedes (1. 6 pr. 8 pr. D. 8, 5. I. 23 § 2 D. 41, 3);

    aedes usque ad aream deposita (1. 83 § 5 D. 45, 1);

    paries deponendus (1. 18 § 11 D. 39, 2);

    dep. arboris ramos (1. 17 § 1. D. 8, 2);

    depositio aedificii = demolitio (1. 9 § 2 D. 4, 2).

    4) объяснять, tactis sacrosanctis scripturis deponere, quod etc. (1. 1 § 1 C. 2. 59);

    depositio, объяснение, testium depositiones (1. 3 C. 2, 43. 1. 17 C. 4, 20); (1. 3 C. 4, 66).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > deponere

  • 88 cōn-ferō

        cōn-ferō contulī, conlātus    (coll-), cōnferre.    I. To bring together, collect, gather, unite, join: ligna circa casam, N.: undique conlatis membris, H.: signis in unum locum conlatis, Cs.: dentes in corpore, join, O.: capita, lay heads together: gradum, to walk together, V.—To pay in, contribute: aes, O.: alqd in tuam statuam: aurum in publicum, L.: munera ei, N.: tributa quotannis: (pecuniam) ad statuam: ad honorem tuum pecunias: sextantes in capita, L.—To bring together, match, set in opposition, oppose, set together: cum Fonteio ferrum ac manus contulerunt: conlatis signis exercitūs superare: arma cum aliquo, N.: castra cum hoste, L.: castris Scipionis castra conlata habere, Cs.: pedem cum pede, to fight foot to foot, L.: pede conlato, L.: non possum magis pedem conferre (in court): gradum, L.: pectora luctantia nexu pectoribus, O.: manum Aeneae, V.: inter sese certamina belli, V.: conlato Marte, O.: mecum confer, ait, fight with me, O.: lites, to quarrel, H.—Fig., to bring together in thought, compare, contrast: conferte Verrem: si conferendum exemplumst, cited, T.: faciem moresque duarum, O.: nec quisquam iuventutis conferri potuit, L.: omnia summā diligentiā conlata sunt: hanc pacem cum illo bello: cum Dracone nostras leges: cum illo te dominandi cupiditate: vitam inter se utriusque, pārva magnis: nil iucundo amico, H.—To consult, confer, consider, deliberate, talk over: alqd coram: cum aliquo sermones, unite in: consilia ad adulescentīs, advise with, T.: iniurias, t<*> counsel on, Ta.: inter nos, quid finis: quid ammorum Hispanis esset, L.—To compress, abridge, condense, sum up, make brief: Academiam in quattuor (libros): ut in pauca conferam: sua verba in duos versūs, O.—To join in moving, propose unitedly: cur enim non confertis, ne sit, etc., L.—    II. To bear, carry, convey, direct, take, bring: copias in provinciam: quos eodem audita clades contulerat, L.—With se, to betake oneself, turn, have recourse: quo me miser conferam?: se suaque omnia in oppidum, Cs.: quo se fusa acies, L.: se in fugam<*> me in gregem sicariorum, join.—Fig., to change, transform, turn, metamorphose: aliquem in saxum, O.: corpus in albam volucrem, O. — To bring, turn, direct: verba si ad rem conferentur, be changed for deeds, T.: suspitionem in Capitonem.—With se, to devote oneself, apply, engage: me ad pontificem: se ad studium scribendi: se in salutem rei p.—To devote, apply, employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, transfer: cum maxima munera ei ab regibus conferrentur, N.: fructum alio, T.: tempus ad oblivionem belli: orationem ad misericordiam: curas in rem p.: pecuniam in rei p. tempus, for some service: fructum ingeni in proximum quemque: Quid damnatio confert? avail, Iu.—To refer, ascribe, attribute, impute, assign, throw blame, lay to the charge of: species istas hominum in deos: mortis illius invidiam in L. Flaccum: culpam in me, T.: in alterum causam, throw the blame, L.—To transfer, assign, refer, put off, defer, postpone: expugnationem in hunc annum, L.: omnia in mensem Martium: alqd in longiorem diem, Cs.: eo omnem belli rationem conferre, to transfer, Cs.

    Latin-English dictionary > cōn-ferō

  • 89 cum or (earlier) quom (not quum)

        cum or (earlier) quom (not quum) conj.    [1 CA-].    I. Prop., of time (cum temporale), constr. with indic. in an independent assertion; with subj. in a subordinate statement.—Fixing a point of time, when, at the time when: Lacrumo, quom in mentem venit, now that, T.: auditis, cum ea breviter dicuntur: eo cum venio: Postera cum lustrabat terras dies, V.: cum contionem habuit: cum proxime Romae fui: cum Italia vexata est: cum stellas fugarat dies, V.: quom non potest haberi, cupis, T.: tempus cum pater iacebat: eo tempore, cum necesse erat: memini noctis illius, cum pollicebar: tunc, cum adempta sunt arma, L.: etiam tum, cum verisimile erit, latratote, not until: cum peroraro, tum requiratis: cum signum dedero, tum invadite, L.: sese, cum opus esset, signum daturum, Cs.: sua bona, cum causae dicendae data facultas sit, tum se experturum, L. — Fixing or defining a period of time, when, while, during the time that, as, as long as, after: Alium esse censes nunc me, atque olim quom dabam? T.: risum vix tenebam, cum comparabas, etc.: tum, cum illum exterminari volebam, putabam, etc.: Hasdrubal, cum haec gerebantur, apud Syphaeum erat, L.—Of repeated action, when, whenever, at times when, as often as, always... when, if: omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, T.: cum permagna praemia sunt, est causa peccandi: Cum furit... Profuit aestūs avertere, V.: cum cogniti sunt, retinent caritatem: cum rosam viderat, tum incipere ver arbitrabatur, never until.—In clauses stating a fact, the point or period of time fixed by the main sentence (cum inversum), when, at the time when, and at this time, and meanwhile, and yet: longe iam abieram, quom sensi, T.: dies nondum decem intercesserant, cum filius necatur: Vix ea fatus erat, cum scindit se nubes, V.: multum diei processerat, cum etiamtum eventus in incerto erat, S.: nondum lucebat, cum scitum est: iamque hoc facere apparabant, cum matres procurrerunt, Cs.: Et iam phalanx ibat... flammas cum puppis Extulerat, V.: anni sunt octo, cum interea invenitis, etc.: cum interim milites domum obsidere coeperunt: nondum centum anni sunt, cum lata lex est.—Describing a time by natural events, when, while, as soon as: ipsi, cum iam dilucesceret, deducuntur: cum lux adpropinquaret.—In narration, describing the occasion or circumstances of an action (cum historicum), when, on the occasion that, under the circumstances that, while, after.—With imperf: Magistratus quom ibi adesset, occeptast agi, T.: Marius, cum secaretur, vetuit se adligari: Caesar cum ab hoste non amplius abesset... legati revertuntur, Cs.: heri, cum vos non adessetis: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, ‘cita,’ inquit, etc., L.: Socrates, cum XXX tyranni essent, pedem portā non extulit, as long as: vidi, Cum tu terga dares, O.: is cum interrogaretur... respondit.—With maxime, just as, precisely when: Caesar, cum maxime furor arderet Antoni, exercitum comparavit: cum maxime agmen explicaretur, adoriuntur, L. — With perf: hic pagus, cum domo exisset, Cassium interfecerat, Cs.: cum domos vacuas fecissent, iunguntur nuptiis, L.: cum fanum expilavisset, navigabat Syracusas. — Of repeated occasions, when, whenever, on every occasion that, as often as.—With imperf: dispersos, cum longius procederent, adoriebatur, Cs.: saepe, cum aliquem videret, etc., on seeing, N.: numquam est conspectus, cum veniret. — With pluperf: Cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae effugiebant, Cs.: qui cum in convivium venisset: quantum obfuit multis, cum fecissent, etc.—Describing a time named in the principal sentence, when, such that, in which: Si ullum fuit tempus quom ego fuerim, etc., T.: fuit antea tempus, cum Galli superarent, Cs.: vigesimo anno, cum tot praetores in provinciā fuissent: eodem anno, cum omnia infida essent, L.: biduum supererat, cum frumentum metiri oporteret, in which, Cs.: fuit cum arbitrarer, etc.: audivi cum diceret, etc.—    II. Meton., of identical actions, when, in that, by the fact that: Qui quom hunc accusant, Naevium accusant, T.: quae cum taces, nulla esse concedis: quod cum facit, iudicat, etc.: senatum intueri videor, cum te videor, L.: loco ille motus est, cum ex urbe est depulsus: quod cum dederis, illud dederis, ut, etc.: illa scelera, cum eius domum evertisti (which you committed) in uprooting: purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur.—In hypothesis, assuming a fact, when, if: ad cuius fidem confugiet, cum per eius fidem laeditur, etc.—Contrary to fact, when, if, if at such a time: haec neque cum ego dicerem, neque cum tu negares, magni momenti nostra esset oratio: quod esset iudicium, cum tres... adsedissent?—Explaining a feeling, etc., that, because, for: Dis habeo gratiam, Quom adfuerunt liberae, T.: gratulor tibi, cum tantum vales. — As connective, correl. with tum, while, when; cum... tum, as... so, both... and, and besides, while... especially: Quom id mihi placebat, tum omnes bona dicere, T.: cum omnes eo convenerant, tum navium quod ubique fuerat coëgerant, Cs.: qui cum multa providit, tum quod te consulem non vidit: movit patres cum causa, tum auctor, L.—In the adverb. phrase cum maxime, with ellips. of predicate, in the highest degree, most: hanc Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus, as much as ever, T.: ea, quae fiunt cum maxime, i. e. at this very moment: sed cum maxime tamen hoc significabat, precisely this: quae multos iam annos, et nunc cum maxime, cupit.—    III. Praegn., giving a cause or reason (cum causale), when, since, because, inasmuch as, seeing that, in that, in view of the fact that: haud invito sermo mi accessit tuos, Quom... intellego, T.: Deos quaeso ut sit superstes, Quom veritust facere, etc., T.: an pater familiarissimis suscensuit, cum Sullam laudarent? for praising: quae cum ita sint, videamus, etc.: cum longinqua instet militia, commeatum do, L.: cum tanta multitudo tela conicerent, potestas erat, etc., Cs.: cum esset egens, coepit, etc.: Caesar cum constituisset hiemare in continenti, obsides imperat, Cs.—So often nunc cum, now that, since in fact: nunc vero cum sit unus Pompeius.—Often with praesertim, especially since, more than all when: nam puerum non tollent... Praesertim quom sit, etc., T.: cum praesertim vos aliam miseritis.—With quippe, since evidently, since of course: nihil est virtute amabilius... quippe cum propter virtutem diligamus, etc. — In contrasts, when, while, whereas, while on the contrary, and yet (cum adversativum): finem faciam dicundi, quom ipse finem non facit? T.: quo tandem ore mentionem facitis... cum fateamini, etc.: cum maximis eum rebus liberares... culpam relinquebas: simulat se confiteri, cum interea aliud machinetur.—In concessions, when, although, notwithstanding (cum concessivum): nil quom est, nil defit tamen, T.: pecuniam facere cum posset, non statuit: cum aquae vim vehat ingentem (Druentia), non tamen navium patiens est, L.: patrem meum, cum proscriptus non esset, ingulastis: quam causam dixerat, cum annos ad quinquaginta natus esset?

    Latin-English dictionary > cum or (earlier) quom (not quum)

  • 90 invītō

        invītō āvī, ātus, āre    [for * invocito, freq. of invoco], to invite, treat, feast, entertain: hominem, T.: suos in castra invitandi causā adducunt, for entertainment, Cs.: te domum suam: alius alium domos suas invitant, S.: senatorem tecto ac domo: moenibus hostem, V.: aliquem ad prandium: ad consulem, L.: utrumque in hospitium, L.: eum, ut apud me diversetur.—To invite, summon, challenge: a Caesare liberaliter invitor in legationem illam: praemiis.—To ask, request, urge: Germanos, uti, etc., Cs.: eum per litteras, ut, etc.—Fig., to incite, allure, attract: quibus rebus invitati, Cs.: ad te improbos: invitat hiemps curasque resolvit, V.: ipsam (adsentationem), encourage flattery: somnos, court, O.: culpam, allure to transgression, O.: pretiis animos, arouse, V.: cum te fortuna ad dignitatem invitet: Vicina invitet decedere ripa calori, V.
    * * *
    invitare, invitavi, invitatus V
    invite, summon; challenge, incite; encourage; attract, allure, entice

    Latin-English dictionary > invītō

  • 91 -ne

    1.
    (old forms nei and ni; v. the foll.), adv. and conj., the primitive Latin negative particle, no, not; whereas the negative particle non is a derivative (v. non init.) [prob. of pronominal origin; cf. the Anglo-Saxon na and ne (Engl. no), whence naht (Engl. not) is derived; Sanscr. na, not].
    I.
    Adv., with a single word of a proposition (in early Latin): NE MINVS TRINVM NOVNDINVM, not less than, etc., S. C. de Bacch.; cf. with DVM NE MINVS SENATORIBVS C. ADESENT, twice in the same S. C.;

    and in the form ni: DVM NI MINVS VIGINTI ADSIENT,

    Inscr. Grut. 207, 3. So too:

    DVM NE AMPLIOREM MODVM PRATORVM HABEANT QVAM, etc.,

    Inscr. Orell. 3121 (Sententia de finibus inter Genuates et Viturios regundis lata A. U. C. 637). So, ne minores (verres) quam semestres, Varr. R. R. 2, 4, 21. In the time of Plautus the usage was unsettled, non and ne being used indifferently for simple negation; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 105; Brix ad Plaut. Trin. 1156.—
    2.
    To this is allied the adverbial use of ne in all periods of the language.
    a.
    Ne... quidem, applies the negation with emphasis to the word between them, not even:

    ne sues quidem id velint, non modo ipse,

    Cic. Tusc. 1, 38, 92:

    ne in oppidis quidem... ne in fanis quidem,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    Philippus non item: itaque ne nos quidem,

    id. Att. 14, 12, 2:

    nulla ne minima quidem aura fluctus commovente,

    id. Tusc. 5, 6, 16:

    non potest dici satis, ne cogitari quidem, quantum, etc.,

    id. Mil. 29, 78:

    vita beata, quam ne in deo quidem esse censes, nisi, etc.,

    id. N. D. 1, 24, 67:

    ut in foro et in judicio... ne non timere quidem sine aliquo timore possimus,

    id. Mil. 1, 2:

    ne tondere quidem Vellera possunt,

    Verg. G. 3, 561;

    so after a negative, repeating it with emphasis: non enim praetereundum est ne id quidem,

    Cic. Verr. 2, 1, 60, § 155:

    nulla species ne excogitari quidem potest ornatior,

    id. de Or. 3, 45, 179:

    non praetermittam ne illud quidem,

    id. Q. Fr. 2, 5, 2:

    Caesar negat se ne Graeca quidem meliora legisse,

    id. ib. 2, 16, 5:

    numquam illum ne minima quidem re offendi,

    id. Lael. 27, 103; Liv. 28, 42, 16; but when ne... quidem precedes, the negative of the principal verb is omitted:

    sine quā ne intellegi quidem ulla virtus potest,

    Cic. Tusc. 2, 13, 31:

    neque enim ipsius quidem regis abhorrebat animus,

    Liv. 29, 12, 10: ne quidem (with no intervening word), not even (late Lat.), Gai Inst. 1, 67; id. ib. 3, 93.—
    b.
    In composition, to make an absolute negation of the principal idea. So in neque and nequiquam; also in nescio and nevolo; and in nefas, nefandus, nepus (for non purus), nequeo, neuter, neutiquam; in nemo, nego, nihil, nullus, numquam, and nusquam; and, lastly, with a paragogic c before o: necopinans and neglego; negotium (i. e. nec-lego; nec-otium). —
    B.
    With a proposition (in all periods of the language, and exclusively),
    1.
    In imperative sentences, to signify that something must not be done.
    (α).
    With imper.: SI HOMINEM FVLMEN IOVIS OCCISIT, NE SVPRA GENVA TOLLITOR, let him not be raised, Leg. Reg.: HOMINEM MORTVVM IN VRBE NE SEPELITO NEVE VRITO, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23; cf.: MVLIERES GENAS NE RADVNTO NEVE LESSVM FVNERIS ERGO HABENTO, ib.: SI NOLET, ARCERAM NE STERNITO, let him not spread, he need not spread, ib. (cf. Gell. 20, 1, 25):

    VECTIGAL INVITEI DARE NEI DEBENTO,

    Inscr. Orell. 3121; cf.

    art. ni, II.: abi, ne jura: satis credo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 20; 4, 5, 5:

    ah, ne saevi tantopere,

    Ter. And. 5, 2, 27:

    impius ne audeto placare donis iram deorum,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    ne, pueri, ne tanta animis assuescite bella,

    Verg. A. 6, 832.—
    (β).
    With subj.:

    ne me moveatis,

    Plaut. Mil. 4, 9, 1:

    si certum est facere, facias: verum ne post conferas Culpam in me,

    Ter. Eun. 2, 3, 96:

    si denique veritas extorquebit, ne repugnetis,

    Cic. Clu. 2, 6:

    ne pudori Sit tibi Musa lyrae sollers,

    Hor. A. P. 406.—
    2.
    In wishes and asseverations: ne id Juppiter Opt. Max. sineret, etc., might Jupiter forbid it! etc., Liv. 4, 2; cf.:

    ne istuc Juppiter Opt. Max. sirit, etc.,

    id. 28, 28.—With utinam: utinam ne in nemore Pelio securibus Caesa accedisset abiegna ad terram trabes, would that not, Enn. ap. Cic. Top. 16, 61 (Trag. v. 280 Vahl.): utinam ne umquam, Mede Colchis cupido corde pedem extulisses, Enn ap. Non. 297, 18 (Trag. v. 311 ib.):

    illud utinam ne vere scriberem!

    Cic. Fam. 5, 17, 3; v. utinam.—With si:

    ne vivam, si scio,

    may I not live, may I die, if I know, Cic. Att. 4, 16, 8:

    sed ne vivam, si tibi concedo,

    id. Fam. 7, 23, 19:

    ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio,

    id. ib. 16, 13, 1.—
    3.
    In concessive and restrictive clauses (conceived as softened commands; cf. II. init.).
    (α).
    In concessions, nemo is, inquies, umquam fuit. Ne fuerit:

    ego enim, etc.,

    there may not have been; suppose there was not, Cic. Or. 29, 101; cf.:

    pugnes omnino, sed cum adversario facili. Ne sit sane: videri certe potest,

    id. Ac. 2, 26, 85; 2, 32, 102:

    ne sit sane summum malum dolor: malum certe est,

    id. Tusc. 2, 5, 14:

    ne sint in senectute vires: ne postulantur quidem vires a senectute,

    id. Sen. 11, 34:

    ne sit igitur sol, ne luna, ne stellae, quoniam nihil esse potest, nisi quod attigimus aut vidimus,

    id. N. D. 1, 31, 88; Liv. 31, 7:

    nec porro malum, quo aut oppressus jaceas, aut, ne opprimare, mente vix constes?

    though you be not crushed; supposing you are not crushed, Cic. Tusc. 4, 17, 39.—
    (β).
    In restrictive clauses:

    sint sane liberales ex sociorum fortunis, sint misericordes in furibus aerarii, ne illi sanguinem nostrum largiantur, etc.,

    only let them not; if they only will not, Sall. C. 52, 12. So, dum ne, dummodo ne, modo ne, and dum quidem ne; v. dum and modo: me vero nihil istorum ne juvenem quidem movit umquam: ne nunc senem, much less now I am old = nedum, Cic. Fam. 9, 26, 2; cf.:

    vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existumes,

    Plaut. Am. 1, 1, 174: scuta si homines inviti dant, etsi ad salutem communem dari sentiunt: ne quem putetis sine maximo dolore argentum caelatum domo protulisse, much less can you suppose, etc., Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52; Liv. 3, 52.—
    4.
    In clauses which denote a purpose or result.
    a.
    Ut ne, that not, lest, so that not (very rare after the August. period; in Livy only in a few doubtful passages; in Cæsar, Seneca, and Tacitus not at all; v. under II.): quos ego ope meā Pro incertis certos... Dimitto, ut ne res temere tractent turbidas, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag v. 189 Vahl.): vestem ut ne inquinet, Plaut. Capt. 2, 2, 17. pergunt turbare usque, ut ne quid possit conquiescere, id. Most. 5, 1, 12:

    haec mihi nunc cura est maxima, ut ne cui meae Longinquitas aetatis obstet,

    Ter. Hec. 4, 2, 19:

    ego, pol, te ulciscar, ut ne impune nos illuseris,

    id. Eun. 5, 4, 19:

    excitandam esse animadversionem et diligentiam, ut ne quid inconsiderate negligenterque agamus,

    Cic. Off. 1, 29, 103:

    equidem soleo dare operam, ut de suā quisque re me ipse doceat, et, ut ne quis alius assit, quo, etc.,

    id. de Or. 2, 24, 102.—
    b.
    Ut... ne separated:

    quam plurimis de rebus ad me velim scribas, ut prorsus ne quid ignorem,

    Cic. Att. 3, 10, 3:

    ut causae communi salutique ne deessent,

    id. Verr. 2, 4, 63, § 140:

    lata lex est, ne auspicia valerent, ut omnibus fastis diebus legem ferri liceret: ut lex Aelia, lex Fufia ne valeret,

    id. Sest. 15, 33; id. N. D. 1, 7, 17:

    vos orant atque obsecrant, judices, ut in actore causae suae deligendo vestrum judicium ab suo judicio ne discrepet,

    id. Div. in Caecil. 4, 14.—
    c.
    Qui ne, quo ne, and quomodo ne (ante- and post-class. for ut ne):

    ego id agam, mihi qui ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 35:

    moxque ad aram, quo ne hostis dolum persentisceret, aversusque a duce assistit,

    Dict. Cret. 4, 11: quaeritis maximis sumptibus faciendis, quomodo ne tributa conferatis, Gr. hôs mê, Rutil. Lup. 1, 9.
    II.
    In the several uses of the adv. ne, described above, the transition to its use to connect clauses is clearly seen (v. esp. I. B. 3. and 4.). In intentional clauses, and after verbs of fearing and avoiding, ne becomes a conjunction.
    A.
    In intentional clauses for ut ne, that not, lest: nolite, hospites, ad me adire: ilico isti! Ne contagio mea bonis umbrave obsit, approach me not; let not my presence harm you, i. e. lest my presence should harm you, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26 (Trag. v. 405 Vahl.):

    omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt... ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

    Cic. Rep. 1, 1, 1; 1, 7, 12; 1, 5, 9:

    Caesarem complexus obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20.—Esp. after verbs expressing forethought, care, etc.:

    vide sis, ne quid imprudens ruas,

    Ter. Heaut. 2, 3, 128:

    considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus,

    Cic. Fam. 15, 14, 4:

    Cocceius, vide, ne frustretur,

    Cic. Att. 12, 18, 3 et saep.—
    B.
    After verbs signifying to fear, frighten, etc. (esp. metuo, timeo, vereor, horreo, paveo, terreo, conterreo; also, timor est, metus est, spes est, periculum est), to express the wish that something may not take place; represented in English by that (because in English the particle depends on the idea of fearing, not of wishing):

    metuo et timeo, ne hoc tandem propalam flat,

    that it will be discovered, Plaut. Mil. 4, 8, 38:

    timeo ne malefacta mea sint inventa omnia,

    id. Truc. 4, 2, 61:

    vereor ne quid Andria apportet mali,

    Ter. And. 1, 1, 46:

    metuebat ne indicarent,

    Cic. Mil. 21, 57:

    mater cruciatur et sollicita est, ne filium spoliatum omni dignitate conspiciat,

    id. Mur. 41, 88:

    hic ne quid mihi prorogetur, horreo,

    id. Att. 5, 21, 3:

    id paves, ne ducas tu illam, tu autem ut ducas,

    Ter. And. 2, 2, 12:

    esse metus coepit, ne, etc.,

    Ov. M. 7, 715:

    terruit gentīs, grave ne rediret Saeculum Pyrrhae,

    Hor. C. 1, 2, 5:

    non periclumst, nequid recte monstres,

    Plaut. Ps. 1, 3, 55:

    pavor ceperat milites, ne mortiferum esset vulnus,

    Liv. 24, 42 —
    b.
    When the dependent clause is negative, with non or nihil, that not:

    vereor ne exercitum firmum habere non possit,

    Cic. Att. 7, 12, 2:

    unum vereor ne senatus Pompeium nolit dimittere,

    id. ib. 5, 18, 1:

    timeo ne non impetrem,

    id. ib. 9, 6, 6; id. Tusc. 1, 31, 76.—
    c.
    With the negative before the verb:

    non vereor, ne quid temere facias,

    Cic. Fam. 2, 7, 1; 2, 1, 4:

    timere non debeo, ne non iste illā cruce dignus judicetur,

    id. Verr. 2, 5, 67, § 171.—
    C.
    After verbs signifying to avoid, warn, hinder, forbid, refuse (caveo, impedio, resisto, interdico, refuto, rarely veto), instead of the simple object, that not, lest:

    qui cavet, ne decipiatur, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5:

    cavete, judices, ne nova proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Fam. 3, 12, 4;

    v. caveo: casus quidam ne facerem impedivit,

    Cic. Fat. 1, 1:

    unus ne caperetur urbs causa fuit,

    Liv. 34, 39. [p. 1194]
    2.
    - (also apocopated n' and only n), interrog. and enclit. part. [weakened from nē]. It simply inquires, without implying either that a negative or an affirmative reply is expected (cf. num, nonne), and emphasizes the word to which it is joined;

    which is always, in classic Latin, the first word of the clause (ante- class. after other words: sine dote uxoremne?

    Plaut. Trin. 2, 2, 94; 1, 2, 141; id. As. 5, 2, 78; id. Mil. 3, 1, 92). In direct questions it is translated by giving an interrogative form to the sentence; in indirect interrogations by whether.
    (α).
    In direct interrogations, with indic.:

    meministine me in senatu dicere? etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 7:

    potestne rerum major esse dissensio?

    id. Fin. 3, 13, 44:

    tune id veritus es?

    id. Q. Fr. 1, 3, 1:

    jamne vides, belua, jamne sentis? etc.,

    id. Pis. 1, 1:

    quid, si etiam falsum illud omnino est? tamenne ista tam absurda defendes?

    id. N. D. 1, 29, 81; cf. id. Rosc. Am. 15, 44:

    quiane auxilio juvat ante levatos?

    Verg. A. 4, 538:

    tun' te audes Sosiam esse dicere?

    Plaut. Am. 1, 1, 217:

    valuistin?

    id. Trin. 1, 2, 12.—After an elided s:

    satin habes, si feminarum nulla'st: quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11:

    pergin autem?

    id. ib. 1, 3, 41:

    vin commutemus?

    id. Trin. 1, 2, 21 al. —
    (β).
    Esp. with rel. pron.; ellipt.: quemne ego servavi? i. e. do you mean the one whom? etc., Plaut. Mil. 1, 1, 13: quodne vobis placeat, displiceat mihi? can it be that what pleases? etc., id. ib. 3, 1, 19; id. Merc. 3, 3, 12; id. Am. 2, 2, 65;

    so quin for quine,

    id. Trin. 2, 2, 79 Brix ad loc.; id. Bacch. 2, 3, 98; id. Most. 3, 2, 50 al.—So with ut and si:

    utine adveniens vomitum excutias mulieri?

    Plaut. Merc. 3, 3, 15; id. Rud. 4, 4, 19:

    sin, saluti quod tibi esse censeo, id. consuadeo,

    id. Merc. 1, 2, 32.—
    (γ).
    In indirect interrogations, with subj., whether:

    ut videamus, satisne ista sit justa defectio,

    Cic. Ac. 1, 12, 43:

    Publilius iturusne sit in Africam et quando, ex Aledio scire poteris,

    id. Att. 12, 24, 1:

    videto vasa, multane sient,

    Cato, R. R. 1:

    quem imitari possimusne, ipse liber erit indicio,

    Varr. L. L. 7, § 4 Müll.; cf. id. ib. 10, § 9.—
    (δ).
    Sometimes affixed to an interrogative pronoun, Plaut. Cist. 4, 1, 2:

    quone malo mentem concussa? Timore deorum,

    Hor. S. 2, 3, 295; cf.:

    uterne Ad casus dubios fidet sibi certius?

    id. ib. 2, 2, 107; and:

    illa rogare: Quantane?

    id. ib. 2, 3, 317.—
    (ε).
    -ne is sometimes used for nonne, where an affirmative reply is expected:

    misine ego ad te epistulam?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 22; id. Trin. 1, 2, 92; 99; id. Most. 2, 1, 15:

    rectene interpretor sententiam tuam,

    Cic. Tusc. 3, 17, 37; id. Fin. 2, 32, 104.—
    (ζ).
    Rarely = num:

    potestne virtus servire?

    Cic. de Or. 1, 52, 226:

    potesne dicere?

    id. Tusc. 1, 27, 67; id. Sen. 16, 56.—
    b.
    With an, annon, or anne, in the second interrogation, v. an.—With necne, v. neque.—Sometimes pleonastic with utrum, followed by an (mostly anteclass.):

    est etiam illa distinctio, utrum illudne non videatur aegre ferendum... an, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 27, 59:

    sed utrum strictimne attonsurum dicam esse an per pectinem, nescio,

    Plaut. Capt. 2, 2, 18 Brix ad loc.; id. Most. 3, 1, 151; id. Bacch. 1, 1, 42; cf. Madv. Gram. § 452, obs. 1.—Sometimes, in the second interrogation, ne for an (mostly poet.):

    Smyrna quid et Colophon? Majora minorane fama?

    Hor. Ep. 1, 11, 3:

    ut in incerto fuerit, vicissent victine essent,

    Liv. 5, 28, 5:

    cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret,

    Nep. Iphicr. 3, 4.
    3.
    , interj. (incorrectly written nae), = nai, nê, truly, verily, really, indeed (only joined with pers. pron. ego, tu, and with the demonstratives ille, iste, hic, and their advv.; in class, prose usually with a conditional clause).
    I.
    In gen.:

    ne ego homo infelix fui, Qui non alas intervelli,

    Plaut. Am. 1, 1, 169; cf.:

    ne ego haud paulo hunc animum malim quam, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 42, 99:

    ne ego, inquam, si ita est, velim tibi eum placere quam maxime,

    id. Brut. 71, 249. So, ne tu, etc., id. Phil. 2, 2, 3; Ter. Eun. 2, 2, 54; Liv. 26, 6, 15: ne ille, Naev. ap. Non. 73, 18 (Trag. Rel. p. 9 v. 40 Rib.); Plaut. Ps. 3, 1, 3; Cic. Cat. 2, 3, 6:

    ne iste,

    Ter. And. 2, 1, 24; id. Heaut. 4, 1, 8 al.—
    II.
    Connected with other affirmative particles, as hercle, edepol, mecastor, medius fidius:

    ne tu hercle,

    Plaut. As. 2, 4, 6; id. Curc. 1, 3, 38: ne ille hercle, id. Bacch. 2, 3, 76:

    edepol ne ego,

    id. Men. 5, 5, 10:

    edepol ne tu,

    id. ib. 1, 2, 50:

    ne ista edepol,

    id. Am. 2, 2, 213:

    ne istuc mecastor,

    id. Men. 5, 1, 34 (729 Ritschl):

    ne ille, medius fidius,

    Cic. Tusc. 1, 30, 74; cf.:

    medius fidius ne tu,

    id. Att. 4, 4, 6, § 2.— Rarely with a pron. poss.:

    edepol ne meam operam, etc.,

    Ter. Hec. 5, 3, 1. (All passages in which ne stands in classic prose without a pronoun are probably corrupt; cf. Haase in Reisig's Vorles. p. 379 sq.; v. Liv. 26, 31, 10; 34, 4, 16 Weissenb.)

    Lewis & Short latin dictionary > -ne

  • 92 accuro

    ac-cūro ( adc.), āvi, ātum, 1, v. a. (arch. accurassis = accuraveris, Plaut. Ps. 4, 1, 29; id. Pers. 3, 1, 65), to take care of, to do a thing with care.
    I.
    In gen. (in Plaut. and Ter. very often; more rare in the class. per., partic. in the verb. fin.; while the P. a. occurs very often in Cic., see below).
    (α).
    With acc.:

    prandium alicui,

    Plaut. Mer. 1, 3, 25:

    quod facto est opus,

    id. Cas. 3, 3, 25:

    rem sobrie aut frugaliter,

    id. Pers. 4, 1, 1 al.:

    melius adcurantur, quae consilio geruntur, quam quae sine consilio administrantur,

    Cic. Inv. 1, 34, 58:

    virtus et cultus humanus sub tecto adcurantur,

    id. Fr. in Col. 12 praef.:

    barbam,

    Lampr. Heliog. 31.—
    (β).
    Absol.:

    ergo adcures: properato opus est,

    Plaut. Mil. 3, 1, 210, v. Ritschl a. h. l.—
    (γ).
    With ut or ne:

    omnes bonos bonasque adcurare addecet, suspicionem et culpam ut ab se segregent,

    Plaut. Trin. 1, 2, 42; so with ut, Ter. And. 3, 2, 14; with ne, id. Hec. 5, 1, 12.—
    II.
    Esp.:

    adcurare aliquem,

    to treat one carefully, regale a guest, Plaut. Ep. 5, 1, 55.—Hence, accūrātus, a, um, P. a., prepared with care, careful, studied, elaborate, exact (never of persons, for which diligens is used;

    syn.: meditatus, exquisitus, elaboratus, politus): adcurata malitia,

    a studied artifice, Plaut. Truc. 2, 5, 20:

    adcuratae et meditatae commentationes,

    Cic. de Or. 1, 60, 257:

    adcuratius et exquisitius dicendi genus,

    id. Brut. 82, 283:

    adcuratissima diligentia,

    id. Att. 7, 3 al:

    adcuratum habere = adcurare,

    to take care, be at pains, Plaut. Bac. 3, 6, 21. — Adv.: accūrāte, carefully, nicely, exactly (syn.:

    diligenter, studiose, exquisite),

    Cic. Att. 16, 5; id. Parad. 1, 4; id. Brut. 22 al.— Comp., id. Att. 8, 12; Caes. B. G. 6, 22; id. B. Alex. 12.— Sup., id. Fam. 5, 17; Nep. Lys. 4, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > accuro

  • 93 adcuro

    ac-cūro ( adc.), āvi, ātum, 1, v. a. (arch. accurassis = accuraveris, Plaut. Ps. 4, 1, 29; id. Pers. 3, 1, 65), to take care of, to do a thing with care.
    I.
    In gen. (in Plaut. and Ter. very often; more rare in the class. per., partic. in the verb. fin.; while the P. a. occurs very often in Cic., see below).
    (α).
    With acc.:

    prandium alicui,

    Plaut. Mer. 1, 3, 25:

    quod facto est opus,

    id. Cas. 3, 3, 25:

    rem sobrie aut frugaliter,

    id. Pers. 4, 1, 1 al.:

    melius adcurantur, quae consilio geruntur, quam quae sine consilio administrantur,

    Cic. Inv. 1, 34, 58:

    virtus et cultus humanus sub tecto adcurantur,

    id. Fr. in Col. 12 praef.:

    barbam,

    Lampr. Heliog. 31.—
    (β).
    Absol.:

    ergo adcures: properato opus est,

    Plaut. Mil. 3, 1, 210, v. Ritschl a. h. l.—
    (γ).
    With ut or ne:

    omnes bonos bonasque adcurare addecet, suspicionem et culpam ut ab se segregent,

    Plaut. Trin. 1, 2, 42; so with ut, Ter. And. 3, 2, 14; with ne, id. Hec. 5, 1, 12.—
    II.
    Esp.:

    adcurare aliquem,

    to treat one carefully, regale a guest, Plaut. Ep. 5, 1, 55.—Hence, accūrātus, a, um, P. a., prepared with care, careful, studied, elaborate, exact (never of persons, for which diligens is used;

    syn.: meditatus, exquisitus, elaboratus, politus): adcurata malitia,

    a studied artifice, Plaut. Truc. 2, 5, 20:

    adcuratae et meditatae commentationes,

    Cic. de Or. 1, 60, 257:

    adcuratius et exquisitius dicendi genus,

    id. Brut. 82, 283:

    adcuratissima diligentia,

    id. Att. 7, 3 al:

    adcuratum habere = adcurare,

    to take care, be at pains, Plaut. Bac. 3, 6, 21. — Adv.: accūrāte, carefully, nicely, exactly (syn.:

    diligenter, studiose, exquisite),

    Cic. Att. 16, 5; id. Parad. 1, 4; id. Brut. 22 al.— Comp., id. Att. 8, 12; Caes. B. G. 6, 22; id. B. Alex. 12.— Sup., id. Fam. 5, 17; Nep. Lys. 4, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > adcuro

  • 94 comes

    cŏm-ĕs, ĭtis, comm. [con and 1. eo] (lit. one who goes with another), a companion, an associate, comrade, partaker, sharer, partner, etc. (whether male or female; class. and freq.).
    I.
    In gen.
    a.
    Masc.:

    age, age, argentum numera, ne comites morer,

    Plaut. Ep. 5, 1, 25:

    confugere domum sine comite,

    Ter. Hec. 5, 3, 25:

    comes meus fuit, et omnium itinerum meorum socius,

    Cic. Fam. 13, 71:

    erat comes ejus Rubrius,

    id. Verr. 2, 1, 25, § 64:

    cui tu me comitem putas esse,

    id. Att. 8, 7, 1:

    ibimus, o socii comitesque,

    Hor. C. 1, 7, 26; Lucr. 3, 1037; 4, 575:

    Catulli,

    Cat. 11, 1:

    Pisonis,

    id. 28, 1; Nep. Ages. 6, 3:

    quin et avo comitem sese Mavortius addet Romulus,

    Verg. A. 6, 778; cf.:

    comes ire alicui,

    id. ib. 6, 159:

    comitem aliquem mittere alicui,

    id. ib. 2, 86:

    comes esse alicui,

    Ov. H. 14, 54 et saep. —
    (β).
    With gen. or dat. of thing:

    cum se victoriae Pompeji comitem esse mallet quam, etc.,

    Caes. B. C. 3, 80:

    comitem illius furoris,

    Cic. Lael. 11, 37:

    me tuarum actionum, sententiarum, etc., socium comitemque habebis,

    id. Fam. 1, 9, 22:

    mortis et funeris atri,

    Lucr. 2, 581:

    tantae virtutis,

    Liv. 22, 60, 12:

    exsilii,

    Mart. 12, 25:

    fugae,

    Vell. 2, 53; Liv. 1, 3, 2; Cic. Att. 9, 10, 2; cf. Suet. Tib. 6:

    me habuisti comitem consiliis tuis,

    Plaut. Ps. 1, 1, 15.—With in:

    comes in ulciscendis quibusdam,

    Cic. Fam. 1, 9, 2.—
    b.
    Fem., Ter. Eun. 2, 3, 54; Lucr. 5, 741:

    data sum comes inculpata Minervae,

    Ov. M. 2, 588; cf. id. H. 3, 10:

    me tibi venturam comitem,

    id. ib. 13, 163; Verg. A. 4, 677; 6, 448.—
    B.
    Transf. to inanimate objects:

    malis erat angor Assidue comes,

    Lucr. 6, 1159:

    comes formidinis, aura,

    id. 3, 290:

    ploratus mortis comites,

    id. 2, 580:

    tunc vitae socia virtus, mortis comes gloria fuisset,

    Cic. Font. 21, 49 (17, 39):

    multarum deliciarum comes est extrema saltatio,

    id. Mur. 6, 13:

    pacis est comes, otiique socia eloquentia,

    id. Brut. 12, 45; cf.

    an idea (perh. intentionally) opp. to this,

    Tac. Or. 40:

    non ut ullam artem doctrinamve contemneres, sed ut omnis comites ac ministratrices oratoris esse diceres,

    Cic. de Or. 1, 17, 75:

    cui ipsi casus eventusque rerum non duces sed comites consiliorum fuerunt,

    id. Balb. 4, 9:

    exanimatio. quas comes pavoris,

    id. Tusc. 4, 8, 19:

    (grammatice) dulcis secretorum comes,

    Quint. 1, 4, 5:

    (cura) comes atra premit sequiturque fugacem,

    Hor. S. 2, 7, 115:

    culpam poena premit comes,

    id. C. 4, 5, 24:

    nec (fides) comitem abnegat,

    id. ib. 1, 35, 22: comitemque [p. 374] aeris alieni atque litis esse miseriam, Orac. ap. Plin. 7, 32, 32, § 119.—
    II.
    In partic.
    A.
    An overseer, tutor, teacher, etc., of young persons (rare;

    not ante-Aug.),

    Verg. A. 2, 86; 5, 546; Suet. Tib. 12; Stat. S. 5, 2, 60.— Esp. = paedagogus, a slave who accompanied boys as a protector, Suet. Aug. 98; id. Claud. 35.—Far more freq.,
    B.
    The suite, retinue of friends, relatives, scholars, noble youth, etc., which accompanied magistrates into the provinces, Cic. Verr. 2, 2, 10, § 27 sq; id. Q. Fr. 1, 1, 3, § 11; Hor. Ep. 1, 8, 2; Suet. Caes. 42; id. Ner. 5; id. Gram. 10.—
    C.
    The attendants of distinguished private individuals, Hor. Ep. 1, 7, 76; 1, 17, 52; id. S. 1, 6, 102; Suet. Caes. 4.— Trop.: (Cicero) in libris de Republica Platonis se comitem profitetur, Plin. praef. § 22.—
    D.
    After the time of the emperors, the imperial train, the courtiers, court, Suet. Aug. 16; 98; id. Tib. 46; id. Calig. 45; id. Vit. 11; id. Vesp. 4; Inscr. Orell. 723; 750 al.—Hence,
    E.
    In late Lat., a designation for the occupant of any state office, as, comes scholarum, rei militaris, aerarii utriusque, commerciorum (hence, Ital. conte; Fr. comte).

    Lewis & Short latin dictionary > comes

  • 95 defigo

    dē-fīgo, xi, xum, 3, v. a., to fasten down or in; and with especial reference to the terminus, to drive, fix, or fasten into (class.). —
    I.
    Lit.: in campo Martio crucem ad civium supplicium defigi et constitui jubes, Cic. Rab. perd. 4; so,

    tigna machinationibus immissa in flumen,

    Caes. B. G. 4, 17, 4:

    sudes sub aqua,

    id. ib. 5, 18, 3:

    asseres in terra defigebantur,

    id. B. C. 2, 2; Liv. 44, 5:

    verutum in balteo,

    Caes. B. G. 5, 44, 7:

    sicam in consulis corpore,

    to thrust, Cic. Cat. 1, 6; cf.:

    cultrum in corde,

    Liv. 1, 58 fin.:

    tellure hastas,

    Verg. A. 12, 130; cf. id. ib. 6, 652:

    gladium superne jugulo,

    Liv. 1, 25; cf. Ov. M. 13, 436 al.: cruci defiguntur, Varr. ap. Non. 221, 13:

    arborem penitus terrae,

    Verg. G. 2, 290:

    te hodie, si prehendero, defigam in terram colaphis,

    Plaut. Pers. 2, 4, 22 (for which, shortly after, cruci affigere):

    morsus in aurem,

    Plin. 8, 12, 12, § 34:

    clavum percussum malleo in cerebrum,

    Vulg. Judic. 4, 21; Eccles. 12, 11. —
    B.
    Meton. (Causa pro effectu.) To fix, fasten, render immovable (rare):

    defixa caelo sidera,

    Hor. Epod. 17, 5; cf. Ov. M. 11, 76:

    defixere aciem in his vestigiis,

    have fixed them motionless, Tac. Agr. 34; cf.:

    defixi et Neronem intuentes,

    id. A. 13, 16:

    sedeo defixus,

    Plin. Ep. 9, 34, 1:

    me defixum in ora, etc.,

    Prop. 1, 8, 15.—
    C.
    Esp. in phrase, manus defigere, to strike hands, i. e., to close a contract as surety, to pledge one's person, Vulg. Prov. 6, 1; 22, 26.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to fix, fasten; to turn intently in any direction:

    virtus est una altissimis defixa radicibus,

    Cic. Phil. 4, 5:

    oculos in vultu regis,

    Curt. 7, 8:

    iratos oculos in te,

    Ov. Am. 2, 18, 15:

    in alicujus possessiones oculos defigere,

    Cic. Phil. 11, 5, 10:

    oculos defigere in terram,

    Quint. 11, 3, 158; Curt. 9, 3.— Absol.:

    oculos,

    to let fall, cast down, Tac. A. 3, 1:

    Aeneas defixus lumina,

    Verg. A. 6, 156:

    animos in ea, quae perspicua sunt,

    Cic. Ac. 2, 15:

    disputare non vaganti oratione, sed defixa in una republica,

    id. Rep. 1, 11; cf.:

    in eo mentem orationemque defigit,

    id. de Or. 3, 8, 31:

    omnes suas curas in reip. salute,

    id. Phil. 14, 5, 13; id. Verr. 1, 3; cf. id. Prov. Cons. 4, 8.—
    B.
    In partic.
    1.
    To strike motionless, sc. with astonishment, etc.; to stupefy, astound, astonish (not freq. till after the Aug. per.):

    utraque simul objecta res oculis animisque immobiles parumper eos defixit,

    Liv. 21, 33; so,

    aliquem,

    id. 3, 47; 6, 40 al.: silentium triste ita defixit omnium animos, ut, etc., Liv. 1, 29.—In the part. perf.:

    dum stupet obtutuque haeret defixus in uno,

    Verg. A. 1, 495; 6, 156; 7, 249; Hor. Ep. 1, 6, 14; Liv. 8, 7; Tac. A. 1, 68; 13, 5 et saep.—
    2.
    Religious t. t.
    * a.
    To declare fixedly, firmly, unalterably:

    QVAE AVGVR VITIOSA, DIRA DEFIXERIT, IRRITA SVNTO,

    Cic. Leg. 2, 8 fin.
    b.
    (Because, in making imprecations, the waxen image of him for whom destruction was to be prepared, or his name written in wax, was stuck through with a needle; cf. Ov. H. 6, 91 sq., and Voss upon Verg. E. 8, 80.) To bewitch, enchant; to curse any thing:

    caput alicujus dira imprecatione,

    Sen. Ben. 6, 35:

    defigi imprecationibus,

    Plin. 28, 2, 4, § 19:

    nomina cerā,

    Ov. Am. 3, 7, 29; cf.:

    DEFIXA NOMINA,

    Inscr. Orell. 3726:

    regis animum Iolchiacis votis,

    Verg. Cir. 376.—
    3.
    To censure, reprove a thing:

    culpam,

    Pers. 5, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > defigo

  • 96 excrucio

    ex-crŭcĭo, āvi, ātum, 1 (archaic inf. praes. excruciarier, Ter. Heaut. 3, 1, 4), v. a., to torment greatly, to torture, rack, plague (class.).
    I.
    Physically:

    perii! excruciabit me herus,

    Plaut. Mil. 3, 2, 45:

    servos fame vinculisque,

    Caes. B. G. 7, 19, 9; cf.:

    (uxores) igni atque omnibus tormentis excruciatae,

    id. ib. 6, 19, 3:

    aliquem vinculis ac verberibus atque omni supplicio excruciatum necare,

    Cic. de Imp. Pomp 5, 11; cf.

    also: hominem ingenuum fumo excruciatum semivivum reliquit,

    Cic. Verr. 2, 1, 17, § 45:

    excruciatus inopiā, Plaut Bacch. 3, 4, 24: ipsos crudeliter excruciatos interficit,

    Caes. B. G. 7, 38, 9:

    frigus nudos excruciabat,

    Lucr. 5, 1426 et saep.—Comic. Ep. Hunc tibi dedo diem. St. Meam culpam habeto, nisi probe excruciavero, qs. thoroughly torture it, i. e. use it up, make the most of it, Plaut. Stich. 3, 1, 32.—
    B.
    Transf., to force out by torturing, to extort:

    re excruciatā,

    Tert. ad Uxor. 2, 5 fin.
    II.
    Mentally, to afflict, distress, harass, vex, torment: conficior maerore, mea Terentia;

    nec meae me miseriae magis excruciant quam tuae,

    Cic. Fam. 14, 3, 1; cf.:

    non loquor plura, ne te quoque excruciem,

    id. Att. 10, 18, 3:

    haec sunt, quae me excruciant,

    Plaut. Trin. 2, 2, 9.—In imprecations:

    di deaeque te excrucient,

    Plaut. Pers. 5, 2, 50:

    temeritas et libido et ignavia semper animum excruciant et semper sollicitant,

    Cic. Fin. 1, 16, 50:

    se,

    Plaut. Curc. 1, 3, 14:

    quid illam miseram animi excrucias?

    id. Mil. 4, 2, 76; cf.:

    se animi,

    id. Rud. 2, 3, 68:

    tum Antipho me excruciat animi,

    Ter. Phorm. 1, 4, 10; v. also in the foll.—In the pass.:

    excrucior,

    Plaut. Cist. 1, 1, 61; id. Trin. 1, 2, 66:

    id ego excrucior,

    id. Ep. 2, 2, 8; cf.:

    hoc sese excruciat animi, Quia, etc.,

    id. Rud. 2, 3, 57.

    Lewis & Short latin dictionary > excrucio

  • 97 expetendus

    ex-pĕto, īvi or ĭi, ītum, 3, v. a. and n.
    I.
    Act.
    A.
    To long for, seek after, aspire to, desire, covet, wish a thing (freq. and class.; syn.: appeto, affecto, cupio, concupisco, aveo, gestio, volo, opto, desidero, requiro).
    (α).
    With acc.: assunt, me expetunt, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89 (Trag. v. 49, ed. Vahl.):

    nihil hominem, nisi quod honestum sit, aut admirari aut optare aut expetere debere,

    Cic. Off. 1, 20, 66:

    unum ab omnibus ad id bellum imperatorem deposci atque expeti,

    id. de Imp. Pomp. 2, 5:

    Italia ab hoc auxilium absente expetivit,

    id. ib. 11, 30; cf.: Apollo unde sibi populi et reges consilium expetunt, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag. v. 186, ed. Vahl.):

    nunc a Flacco Lentuli poenae per vos expetuntur,

    are demanded, Cic. Fl. 38, 95:

    poenas ab aliquo,

    id. Pis. 7, 16; Liv. 1, 23, 4; cf.:

    jus ab invitis,

    id. 3, 40, 4:

    facinora ab aliquo,

    Plaut. Mil. 3, 1, 25:

    Plautinas fabulas,

    id. Cas. prol. 12:

    pecunia tantopere expetitur,

    Cic. de Or. 2, 40, 172; cf.:

    expetuntur divitiae ad usus vitae necessarios,

    id. Off. 1, 8, 25:

    mortem pro vita civium,

    id. Tusc. 1, 48, 116: ea vita expetitur, quae sit animi corporisque expleta virtutibus, id. Fin. 5, 13, 37:

    in qua (societate) omnia insunt, quae putant homines expetenda, honestas, gloria, etc.,

    id. Lael. 22, 84:

    non ficto crimine insectari, non expetere vitam, non capitis arcessere,

    to attempt one's life, id. Deiot. 11, 30:

    stulta sibi consilia,

    to seek out, contrive, Plaut. Most. 4, 1, 4.—Of an inanimate subject: mare medium terrae locum expetens, striving or tending towards, Cic. N. D. 2, 45, 116.—
    (β).
    With an object-clause (mostly poet.): quem quisque odit, periisse expetit, Enn. ap. Cic. Off. 2, 7, 23 (Trag. v. 403, ed. Vahl.); cf.:

    audire expetis?

    Plaut. Aul. 4, 4, 25:

    aliquid facere,

    id. Trin. 3, 2, 48:

    periisse expetunt,

    Liv. 40, 10, 5:

    dum nostram gloriam tua virtute augeri expeto,

    Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 2: di me etsi perdunt, tamen esse adjutam expetunt, Pac. ap. Non. 104, 7:

    videre expeto te,

    Plaut. Rud. 1, 4, 20; cf.:

    hoc prius scire expeto, quid perdideris,

    Ter. Heaut. 5, 1, 17; id. Hec. 5, 1, 1; Hor. Epod. 11, 3; Ov. M. 7, 476; 9, 550 al.:

    quod et scire expeto et quaerere pudet,

    Curt. 4, 10, 32; 9, 3, 8; Plin. praef. 14.—
    (γ).
    With ut and subj.:

    fatebor et fuisse me et Sejano amicum et ut essem expetisse,

    Tac. A. 6, 8.—
    (δ).
    Absol.:

    ne legaretur A. Gabinius Cn. Pompeio expetenti ac postulanti,

    requesting, Cic. de Imp. Pomp. 19, 57.—
    * B.
    To reach, attain to any thing; with respect to time, to outlast:

    malo si quid bene facias, id beneficium interit: Bono si quid male facias, aetatem expetit,

    Plaut. Poen. 3, 3, 23.— Hence, expĕtendus, a, um, P. a., desirable, excellent:

    forma expetunda mulier,

    Plaut. Pers. 4, 3, 60.
    II.
    Intr. (perh. only ante-class.; cf. Liv. 1, 22, 7 Weisenb. ad loc.).
    A. 1.
    With in aliquem:

    delictum suum suamque culpam expetere in mortalem,

    Plaut. Am. 1, 2, 33:

    illius ira et maledicta in hanc,

    id. ib. 3, 2, 15: omnes clades hujus belli in eum, Tullus ap. Liv. 1, 22, 7:

    quojus ego hodie in tergum faxo ista expetant mendacia,

    Plaut. Am. 2, 1, 42.—
    2.
    With alicui:

    mea sit culpa, si id Alcumenae innocenti expetat,

    Plaut. Am. 3, 1, 12.—
    B.
    Absol., to fall out, happen, occur, result:

    nequiter paene expetivit prima parasitatio,

    Plaut. Am. 1, 3, 22 Lamb. (al. expedivit):

    in servitute expetunt multa iniqua,

    befall, id. ib. 1, 1, 20; so,

    eadem in vigilanti expetunt,

    id. Mil. 2, 4, 40 (not vigilantes, v. Ritschl ad h. l.).

    Lewis & Short latin dictionary > expetendus

  • 98 expeto

    ex-pĕto, īvi or ĭi, ītum, 3, v. a. and n.
    I.
    Act.
    A.
    To long for, seek after, aspire to, desire, covet, wish a thing (freq. and class.; syn.: appeto, affecto, cupio, concupisco, aveo, gestio, volo, opto, desidero, requiro).
    (α).
    With acc.: assunt, me expetunt, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89 (Trag. v. 49, ed. Vahl.):

    nihil hominem, nisi quod honestum sit, aut admirari aut optare aut expetere debere,

    Cic. Off. 1, 20, 66:

    unum ab omnibus ad id bellum imperatorem deposci atque expeti,

    id. de Imp. Pomp. 2, 5:

    Italia ab hoc auxilium absente expetivit,

    id. ib. 11, 30; cf.: Apollo unde sibi populi et reges consilium expetunt, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag. v. 186, ed. Vahl.):

    nunc a Flacco Lentuli poenae per vos expetuntur,

    are demanded, Cic. Fl. 38, 95:

    poenas ab aliquo,

    id. Pis. 7, 16; Liv. 1, 23, 4; cf.:

    jus ab invitis,

    id. 3, 40, 4:

    facinora ab aliquo,

    Plaut. Mil. 3, 1, 25:

    Plautinas fabulas,

    id. Cas. prol. 12:

    pecunia tantopere expetitur,

    Cic. de Or. 2, 40, 172; cf.:

    expetuntur divitiae ad usus vitae necessarios,

    id. Off. 1, 8, 25:

    mortem pro vita civium,

    id. Tusc. 1, 48, 116: ea vita expetitur, quae sit animi corporisque expleta virtutibus, id. Fin. 5, 13, 37:

    in qua (societate) omnia insunt, quae putant homines expetenda, honestas, gloria, etc.,

    id. Lael. 22, 84:

    non ficto crimine insectari, non expetere vitam, non capitis arcessere,

    to attempt one's life, id. Deiot. 11, 30:

    stulta sibi consilia,

    to seek out, contrive, Plaut. Most. 4, 1, 4.—Of an inanimate subject: mare medium terrae locum expetens, striving or tending towards, Cic. N. D. 2, 45, 116.—
    (β).
    With an object-clause (mostly poet.): quem quisque odit, periisse expetit, Enn. ap. Cic. Off. 2, 7, 23 (Trag. v. 403, ed. Vahl.); cf.:

    audire expetis?

    Plaut. Aul. 4, 4, 25:

    aliquid facere,

    id. Trin. 3, 2, 48:

    periisse expetunt,

    Liv. 40, 10, 5:

    dum nostram gloriam tua virtute augeri expeto,

    Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 2: di me etsi perdunt, tamen esse adjutam expetunt, Pac. ap. Non. 104, 7:

    videre expeto te,

    Plaut. Rud. 1, 4, 20; cf.:

    hoc prius scire expeto, quid perdideris,

    Ter. Heaut. 5, 1, 17; id. Hec. 5, 1, 1; Hor. Epod. 11, 3; Ov. M. 7, 476; 9, 550 al.:

    quod et scire expeto et quaerere pudet,

    Curt. 4, 10, 32; 9, 3, 8; Plin. praef. 14.—
    (γ).
    With ut and subj.:

    fatebor et fuisse me et Sejano amicum et ut essem expetisse,

    Tac. A. 6, 8.—
    (δ).
    Absol.:

    ne legaretur A. Gabinius Cn. Pompeio expetenti ac postulanti,

    requesting, Cic. de Imp. Pomp. 19, 57.—
    * B.
    To reach, attain to any thing; with respect to time, to outlast:

    malo si quid bene facias, id beneficium interit: Bono si quid male facias, aetatem expetit,

    Plaut. Poen. 3, 3, 23.— Hence, expĕtendus, a, um, P. a., desirable, excellent:

    forma expetunda mulier,

    Plaut. Pers. 4, 3, 60.
    II.
    Intr. (perh. only ante-class.; cf. Liv. 1, 22, 7 Weisenb. ad loc.).
    A. 1.
    With in aliquem:

    delictum suum suamque culpam expetere in mortalem,

    Plaut. Am. 1, 2, 33:

    illius ira et maledicta in hanc,

    id. ib. 3, 2, 15: omnes clades hujus belli in eum, Tullus ap. Liv. 1, 22, 7:

    quojus ego hodie in tergum faxo ista expetant mendacia,

    Plaut. Am. 2, 1, 42.—
    2.
    With alicui:

    mea sit culpa, si id Alcumenae innocenti expetat,

    Plaut. Am. 3, 1, 12.—
    B.
    Absol., to fall out, happen, occur, result:

    nequiter paene expetivit prima parasitatio,

    Plaut. Am. 1, 3, 22 Lamb. (al. expedivit):

    in servitute expetunt multa iniqua,

    befall, id. ib. 1, 1, 20; so,

    eadem in vigilanti expetunt,

    id. Mil. 2, 4, 40 (not vigilantes, v. Ritschl ad h. l.).

    Lewis & Short latin dictionary > expeto

  • 99 n'

    1.
    (old forms nei and ni; v. the foll.), adv. and conj., the primitive Latin negative particle, no, not; whereas the negative particle non is a derivative (v. non init.) [prob. of pronominal origin; cf. the Anglo-Saxon na and ne (Engl. no), whence naht (Engl. not) is derived; Sanscr. na, not].
    I.
    Adv., with a single word of a proposition (in early Latin): NE MINVS TRINVM NOVNDINVM, not less than, etc., S. C. de Bacch.; cf. with DVM NE MINVS SENATORIBVS C. ADESENT, twice in the same S. C.;

    and in the form ni: DVM NI MINVS VIGINTI ADSIENT,

    Inscr. Grut. 207, 3. So too:

    DVM NE AMPLIOREM MODVM PRATORVM HABEANT QVAM, etc.,

    Inscr. Orell. 3121 (Sententia de finibus inter Genuates et Viturios regundis lata A. U. C. 637). So, ne minores (verres) quam semestres, Varr. R. R. 2, 4, 21. In the time of Plautus the usage was unsettled, non and ne being used indifferently for simple negation; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 105; Brix ad Plaut. Trin. 1156.—
    2.
    To this is allied the adverbial use of ne in all periods of the language.
    a.
    Ne... quidem, applies the negation with emphasis to the word between them, not even:

    ne sues quidem id velint, non modo ipse,

    Cic. Tusc. 1, 38, 92:

    ne in oppidis quidem... ne in fanis quidem,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    Philippus non item: itaque ne nos quidem,

    id. Att. 14, 12, 2:

    nulla ne minima quidem aura fluctus commovente,

    id. Tusc. 5, 6, 16:

    non potest dici satis, ne cogitari quidem, quantum, etc.,

    id. Mil. 29, 78:

    vita beata, quam ne in deo quidem esse censes, nisi, etc.,

    id. N. D. 1, 24, 67:

    ut in foro et in judicio... ne non timere quidem sine aliquo timore possimus,

    id. Mil. 1, 2:

    ne tondere quidem Vellera possunt,

    Verg. G. 3, 561;

    so after a negative, repeating it with emphasis: non enim praetereundum est ne id quidem,

    Cic. Verr. 2, 1, 60, § 155:

    nulla species ne excogitari quidem potest ornatior,

    id. de Or. 3, 45, 179:

    non praetermittam ne illud quidem,

    id. Q. Fr. 2, 5, 2:

    Caesar negat se ne Graeca quidem meliora legisse,

    id. ib. 2, 16, 5:

    numquam illum ne minima quidem re offendi,

    id. Lael. 27, 103; Liv. 28, 42, 16; but when ne... quidem precedes, the negative of the principal verb is omitted:

    sine quā ne intellegi quidem ulla virtus potest,

    Cic. Tusc. 2, 13, 31:

    neque enim ipsius quidem regis abhorrebat animus,

    Liv. 29, 12, 10: ne quidem (with no intervening word), not even (late Lat.), Gai Inst. 1, 67; id. ib. 3, 93.—
    b.
    In composition, to make an absolute negation of the principal idea. So in neque and nequiquam; also in nescio and nevolo; and in nefas, nefandus, nepus (for non purus), nequeo, neuter, neutiquam; in nemo, nego, nihil, nullus, numquam, and nusquam; and, lastly, with a paragogic c before o: necopinans and neglego; negotium (i. e. nec-lego; nec-otium). —
    B.
    With a proposition (in all periods of the language, and exclusively),
    1.
    In imperative sentences, to signify that something must not be done.
    (α).
    With imper.: SI HOMINEM FVLMEN IOVIS OCCISIT, NE SVPRA GENVA TOLLITOR, let him not be raised, Leg. Reg.: HOMINEM MORTVVM IN VRBE NE SEPELITO NEVE VRITO, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23; cf.: MVLIERES GENAS NE RADVNTO NEVE LESSVM FVNERIS ERGO HABENTO, ib.: SI NOLET, ARCERAM NE STERNITO, let him not spread, he need not spread, ib. (cf. Gell. 20, 1, 25):

    VECTIGAL INVITEI DARE NEI DEBENTO,

    Inscr. Orell. 3121; cf.

    art. ni, II.: abi, ne jura: satis credo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 20; 4, 5, 5:

    ah, ne saevi tantopere,

    Ter. And. 5, 2, 27:

    impius ne audeto placare donis iram deorum,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    ne, pueri, ne tanta animis assuescite bella,

    Verg. A. 6, 832.—
    (β).
    With subj.:

    ne me moveatis,

    Plaut. Mil. 4, 9, 1:

    si certum est facere, facias: verum ne post conferas Culpam in me,

    Ter. Eun. 2, 3, 96:

    si denique veritas extorquebit, ne repugnetis,

    Cic. Clu. 2, 6:

    ne pudori Sit tibi Musa lyrae sollers,

    Hor. A. P. 406.—
    2.
    In wishes and asseverations: ne id Juppiter Opt. Max. sineret, etc., might Jupiter forbid it! etc., Liv. 4, 2; cf.:

    ne istuc Juppiter Opt. Max. sirit, etc.,

    id. 28, 28.—With utinam: utinam ne in nemore Pelio securibus Caesa accedisset abiegna ad terram trabes, would that not, Enn. ap. Cic. Top. 16, 61 (Trag. v. 280 Vahl.): utinam ne umquam, Mede Colchis cupido corde pedem extulisses, Enn ap. Non. 297, 18 (Trag. v. 311 ib.):

    illud utinam ne vere scriberem!

    Cic. Fam. 5, 17, 3; v. utinam.—With si:

    ne vivam, si scio,

    may I not live, may I die, if I know, Cic. Att. 4, 16, 8:

    sed ne vivam, si tibi concedo,

    id. Fam. 7, 23, 19:

    ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio,

    id. ib. 16, 13, 1.—
    3.
    In concessive and restrictive clauses (conceived as softened commands; cf. II. init.).
    (α).
    In concessions, nemo is, inquies, umquam fuit. Ne fuerit:

    ego enim, etc.,

    there may not have been; suppose there was not, Cic. Or. 29, 101; cf.:

    pugnes omnino, sed cum adversario facili. Ne sit sane: videri certe potest,

    id. Ac. 2, 26, 85; 2, 32, 102:

    ne sit sane summum malum dolor: malum certe est,

    id. Tusc. 2, 5, 14:

    ne sint in senectute vires: ne postulantur quidem vires a senectute,

    id. Sen. 11, 34:

    ne sit igitur sol, ne luna, ne stellae, quoniam nihil esse potest, nisi quod attigimus aut vidimus,

    id. N. D. 1, 31, 88; Liv. 31, 7:

    nec porro malum, quo aut oppressus jaceas, aut, ne opprimare, mente vix constes?

    though you be not crushed; supposing you are not crushed, Cic. Tusc. 4, 17, 39.—
    (β).
    In restrictive clauses:

    sint sane liberales ex sociorum fortunis, sint misericordes in furibus aerarii, ne illi sanguinem nostrum largiantur, etc.,

    only let them not; if they only will not, Sall. C. 52, 12. So, dum ne, dummodo ne, modo ne, and dum quidem ne; v. dum and modo: me vero nihil istorum ne juvenem quidem movit umquam: ne nunc senem, much less now I am old = nedum, Cic. Fam. 9, 26, 2; cf.:

    vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existumes,

    Plaut. Am. 1, 1, 174: scuta si homines inviti dant, etsi ad salutem communem dari sentiunt: ne quem putetis sine maximo dolore argentum caelatum domo protulisse, much less can you suppose, etc., Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52; Liv. 3, 52.—
    4.
    In clauses which denote a purpose or result.
    a.
    Ut ne, that not, lest, so that not (very rare after the August. period; in Livy only in a few doubtful passages; in Cæsar, Seneca, and Tacitus not at all; v. under II.): quos ego ope meā Pro incertis certos... Dimitto, ut ne res temere tractent turbidas, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag v. 189 Vahl.): vestem ut ne inquinet, Plaut. Capt. 2, 2, 17. pergunt turbare usque, ut ne quid possit conquiescere, id. Most. 5, 1, 12:

    haec mihi nunc cura est maxima, ut ne cui meae Longinquitas aetatis obstet,

    Ter. Hec. 4, 2, 19:

    ego, pol, te ulciscar, ut ne impune nos illuseris,

    id. Eun. 5, 4, 19:

    excitandam esse animadversionem et diligentiam, ut ne quid inconsiderate negligenterque agamus,

    Cic. Off. 1, 29, 103:

    equidem soleo dare operam, ut de suā quisque re me ipse doceat, et, ut ne quis alius assit, quo, etc.,

    id. de Or. 2, 24, 102.—
    b.
    Ut... ne separated:

    quam plurimis de rebus ad me velim scribas, ut prorsus ne quid ignorem,

    Cic. Att. 3, 10, 3:

    ut causae communi salutique ne deessent,

    id. Verr. 2, 4, 63, § 140:

    lata lex est, ne auspicia valerent, ut omnibus fastis diebus legem ferri liceret: ut lex Aelia, lex Fufia ne valeret,

    id. Sest. 15, 33; id. N. D. 1, 7, 17:

    vos orant atque obsecrant, judices, ut in actore causae suae deligendo vestrum judicium ab suo judicio ne discrepet,

    id. Div. in Caecil. 4, 14.—
    c.
    Qui ne, quo ne, and quomodo ne (ante- and post-class. for ut ne):

    ego id agam, mihi qui ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 35:

    moxque ad aram, quo ne hostis dolum persentisceret, aversusque a duce assistit,

    Dict. Cret. 4, 11: quaeritis maximis sumptibus faciendis, quomodo ne tributa conferatis, Gr. hôs mê, Rutil. Lup. 1, 9.
    II.
    In the several uses of the adv. ne, described above, the transition to its use to connect clauses is clearly seen (v. esp. I. B. 3. and 4.). In intentional clauses, and after verbs of fearing and avoiding, ne becomes a conjunction.
    A.
    In intentional clauses for ut ne, that not, lest: nolite, hospites, ad me adire: ilico isti! Ne contagio mea bonis umbrave obsit, approach me not; let not my presence harm you, i. e. lest my presence should harm you, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26 (Trag. v. 405 Vahl.):

    omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt... ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

    Cic. Rep. 1, 1, 1; 1, 7, 12; 1, 5, 9:

    Caesarem complexus obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20.—Esp. after verbs expressing forethought, care, etc.:

    vide sis, ne quid imprudens ruas,

    Ter. Heaut. 2, 3, 128:

    considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus,

    Cic. Fam. 15, 14, 4:

    Cocceius, vide, ne frustretur,

    Cic. Att. 12, 18, 3 et saep.—
    B.
    After verbs signifying to fear, frighten, etc. (esp. metuo, timeo, vereor, horreo, paveo, terreo, conterreo; also, timor est, metus est, spes est, periculum est), to express the wish that something may not take place; represented in English by that (because in English the particle depends on the idea of fearing, not of wishing):

    metuo et timeo, ne hoc tandem propalam flat,

    that it will be discovered, Plaut. Mil. 4, 8, 38:

    timeo ne malefacta mea sint inventa omnia,

    id. Truc. 4, 2, 61:

    vereor ne quid Andria apportet mali,

    Ter. And. 1, 1, 46:

    metuebat ne indicarent,

    Cic. Mil. 21, 57:

    mater cruciatur et sollicita est, ne filium spoliatum omni dignitate conspiciat,

    id. Mur. 41, 88:

    hic ne quid mihi prorogetur, horreo,

    id. Att. 5, 21, 3:

    id paves, ne ducas tu illam, tu autem ut ducas,

    Ter. And. 2, 2, 12:

    esse metus coepit, ne, etc.,

    Ov. M. 7, 715:

    terruit gentīs, grave ne rediret Saeculum Pyrrhae,

    Hor. C. 1, 2, 5:

    non periclumst, nequid recte monstres,

    Plaut. Ps. 1, 3, 55:

    pavor ceperat milites, ne mortiferum esset vulnus,

    Liv. 24, 42 —
    b.
    When the dependent clause is negative, with non or nihil, that not:

    vereor ne exercitum firmum habere non possit,

    Cic. Att. 7, 12, 2:

    unum vereor ne senatus Pompeium nolit dimittere,

    id. ib. 5, 18, 1:

    timeo ne non impetrem,

    id. ib. 9, 6, 6; id. Tusc. 1, 31, 76.—
    c.
    With the negative before the verb:

    non vereor, ne quid temere facias,

    Cic. Fam. 2, 7, 1; 2, 1, 4:

    timere non debeo, ne non iste illā cruce dignus judicetur,

    id. Verr. 2, 5, 67, § 171.—
    C.
    After verbs signifying to avoid, warn, hinder, forbid, refuse (caveo, impedio, resisto, interdico, refuto, rarely veto), instead of the simple object, that not, lest:

    qui cavet, ne decipiatur, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5:

    cavete, judices, ne nova proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Fam. 3, 12, 4;

    v. caveo: casus quidam ne facerem impedivit,

    Cic. Fat. 1, 1:

    unus ne caperetur urbs causa fuit,

    Liv. 34, 39. [p. 1194]
    2.
    - (also apocopated n' and only n), interrog. and enclit. part. [weakened from nē]. It simply inquires, without implying either that a negative or an affirmative reply is expected (cf. num, nonne), and emphasizes the word to which it is joined;

    which is always, in classic Latin, the first word of the clause (ante- class. after other words: sine dote uxoremne?

    Plaut. Trin. 2, 2, 94; 1, 2, 141; id. As. 5, 2, 78; id. Mil. 3, 1, 92). In direct questions it is translated by giving an interrogative form to the sentence; in indirect interrogations by whether.
    (α).
    In direct interrogations, with indic.:

    meministine me in senatu dicere? etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 7:

    potestne rerum major esse dissensio?

    id. Fin. 3, 13, 44:

    tune id veritus es?

    id. Q. Fr. 1, 3, 1:

    jamne vides, belua, jamne sentis? etc.,

    id. Pis. 1, 1:

    quid, si etiam falsum illud omnino est? tamenne ista tam absurda defendes?

    id. N. D. 1, 29, 81; cf. id. Rosc. Am. 15, 44:

    quiane auxilio juvat ante levatos?

    Verg. A. 4, 538:

    tun' te audes Sosiam esse dicere?

    Plaut. Am. 1, 1, 217:

    valuistin?

    id. Trin. 1, 2, 12.—After an elided s:

    satin habes, si feminarum nulla'st: quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11:

    pergin autem?

    id. ib. 1, 3, 41:

    vin commutemus?

    id. Trin. 1, 2, 21 al. —
    (β).
    Esp. with rel. pron.; ellipt.: quemne ego servavi? i. e. do you mean the one whom? etc., Plaut. Mil. 1, 1, 13: quodne vobis placeat, displiceat mihi? can it be that what pleases? etc., id. ib. 3, 1, 19; id. Merc. 3, 3, 12; id. Am. 2, 2, 65;

    so quin for quine,

    id. Trin. 2, 2, 79 Brix ad loc.; id. Bacch. 2, 3, 98; id. Most. 3, 2, 50 al.—So with ut and si:

    utine adveniens vomitum excutias mulieri?

    Plaut. Merc. 3, 3, 15; id. Rud. 4, 4, 19:

    sin, saluti quod tibi esse censeo, id. consuadeo,

    id. Merc. 1, 2, 32.—
    (γ).
    In indirect interrogations, with subj., whether:

    ut videamus, satisne ista sit justa defectio,

    Cic. Ac. 1, 12, 43:

    Publilius iturusne sit in Africam et quando, ex Aledio scire poteris,

    id. Att. 12, 24, 1:

    videto vasa, multane sient,

    Cato, R. R. 1:

    quem imitari possimusne, ipse liber erit indicio,

    Varr. L. L. 7, § 4 Müll.; cf. id. ib. 10, § 9.—
    (δ).
    Sometimes affixed to an interrogative pronoun, Plaut. Cist. 4, 1, 2:

    quone malo mentem concussa? Timore deorum,

    Hor. S. 2, 3, 295; cf.:

    uterne Ad casus dubios fidet sibi certius?

    id. ib. 2, 2, 107; and:

    illa rogare: Quantane?

    id. ib. 2, 3, 317.—
    (ε).
    -ne is sometimes used for nonne, where an affirmative reply is expected:

    misine ego ad te epistulam?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 22; id. Trin. 1, 2, 92; 99; id. Most. 2, 1, 15:

    rectene interpretor sententiam tuam,

    Cic. Tusc. 3, 17, 37; id. Fin. 2, 32, 104.—
    (ζ).
    Rarely = num:

    potestne virtus servire?

    Cic. de Or. 1, 52, 226:

    potesne dicere?

    id. Tusc. 1, 27, 67; id. Sen. 16, 56.—
    b.
    With an, annon, or anne, in the second interrogation, v. an.—With necne, v. neque.—Sometimes pleonastic with utrum, followed by an (mostly anteclass.):

    est etiam illa distinctio, utrum illudne non videatur aegre ferendum... an, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 27, 59:

    sed utrum strictimne attonsurum dicam esse an per pectinem, nescio,

    Plaut. Capt. 2, 2, 18 Brix ad loc.; id. Most. 3, 1, 151; id. Bacch. 1, 1, 42; cf. Madv. Gram. § 452, obs. 1.—Sometimes, in the second interrogation, ne for an (mostly poet.):

    Smyrna quid et Colophon? Majora minorane fama?

    Hor. Ep. 1, 11, 3:

    ut in incerto fuerit, vicissent victine essent,

    Liv. 5, 28, 5:

    cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret,

    Nep. Iphicr. 3, 4.
    3.
    , interj. (incorrectly written nae), = nai, nê, truly, verily, really, indeed (only joined with pers. pron. ego, tu, and with the demonstratives ille, iste, hic, and their advv.; in class, prose usually with a conditional clause).
    I.
    In gen.:

    ne ego homo infelix fui, Qui non alas intervelli,

    Plaut. Am. 1, 1, 169; cf.:

    ne ego haud paulo hunc animum malim quam, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 42, 99:

    ne ego, inquam, si ita est, velim tibi eum placere quam maxime,

    id. Brut. 71, 249. So, ne tu, etc., id. Phil. 2, 2, 3; Ter. Eun. 2, 2, 54; Liv. 26, 6, 15: ne ille, Naev. ap. Non. 73, 18 (Trag. Rel. p. 9 v. 40 Rib.); Plaut. Ps. 3, 1, 3; Cic. Cat. 2, 3, 6:

    ne iste,

    Ter. And. 2, 1, 24; id. Heaut. 4, 1, 8 al.—
    II.
    Connected with other affirmative particles, as hercle, edepol, mecastor, medius fidius:

    ne tu hercle,

    Plaut. As. 2, 4, 6; id. Curc. 1, 3, 38: ne ille hercle, id. Bacch. 2, 3, 76:

    edepol ne ego,

    id. Men. 5, 5, 10:

    edepol ne tu,

    id. ib. 1, 2, 50:

    ne ista edepol,

    id. Am. 2, 2, 213:

    ne istuc mecastor,

    id. Men. 5, 1, 34 (729 Ritschl):

    ne ille, medius fidius,

    Cic. Tusc. 1, 30, 74; cf.:

    medius fidius ne tu,

    id. Att. 4, 4, 6, § 2.— Rarely with a pron. poss.:

    edepol ne meam operam, etc.,

    Ter. Hec. 5, 3, 1. (All passages in which ne stands in classic prose without a pronoun are probably corrupt; cf. Haase in Reisig's Vorles. p. 379 sq.; v. Liv. 26, 31, 10; 34, 4, 16 Weissenb.)

    Lewis & Short latin dictionary > n'

  • 100 ne

    1.
    (old forms nei and ni; v. the foll.), adv. and conj., the primitive Latin negative particle, no, not; whereas the negative particle non is a derivative (v. non init.) [prob. of pronominal origin; cf. the Anglo-Saxon na and ne (Engl. no), whence naht (Engl. not) is derived; Sanscr. na, not].
    I.
    Adv., with a single word of a proposition (in early Latin): NE MINVS TRINVM NOVNDINVM, not less than, etc., S. C. de Bacch.; cf. with DVM NE MINVS SENATORIBVS C. ADESENT, twice in the same S. C.;

    and in the form ni: DVM NI MINVS VIGINTI ADSIENT,

    Inscr. Grut. 207, 3. So too:

    DVM NE AMPLIOREM MODVM PRATORVM HABEANT QVAM, etc.,

    Inscr. Orell. 3121 (Sententia de finibus inter Genuates et Viturios regundis lata A. U. C. 637). So, ne minores (verres) quam semestres, Varr. R. R. 2, 4, 21. In the time of Plautus the usage was unsettled, non and ne being used indifferently for simple negation; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 105; Brix ad Plaut. Trin. 1156.—
    2.
    To this is allied the adverbial use of ne in all periods of the language.
    a.
    Ne... quidem, applies the negation with emphasis to the word between them, not even:

    ne sues quidem id velint, non modo ipse,

    Cic. Tusc. 1, 38, 92:

    ne in oppidis quidem... ne in fanis quidem,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    Philippus non item: itaque ne nos quidem,

    id. Att. 14, 12, 2:

    nulla ne minima quidem aura fluctus commovente,

    id. Tusc. 5, 6, 16:

    non potest dici satis, ne cogitari quidem, quantum, etc.,

    id. Mil. 29, 78:

    vita beata, quam ne in deo quidem esse censes, nisi, etc.,

    id. N. D. 1, 24, 67:

    ut in foro et in judicio... ne non timere quidem sine aliquo timore possimus,

    id. Mil. 1, 2:

    ne tondere quidem Vellera possunt,

    Verg. G. 3, 561;

    so after a negative, repeating it with emphasis: non enim praetereundum est ne id quidem,

    Cic. Verr. 2, 1, 60, § 155:

    nulla species ne excogitari quidem potest ornatior,

    id. de Or. 3, 45, 179:

    non praetermittam ne illud quidem,

    id. Q. Fr. 2, 5, 2:

    Caesar negat se ne Graeca quidem meliora legisse,

    id. ib. 2, 16, 5:

    numquam illum ne minima quidem re offendi,

    id. Lael. 27, 103; Liv. 28, 42, 16; but when ne... quidem precedes, the negative of the principal verb is omitted:

    sine quā ne intellegi quidem ulla virtus potest,

    Cic. Tusc. 2, 13, 31:

    neque enim ipsius quidem regis abhorrebat animus,

    Liv. 29, 12, 10: ne quidem (with no intervening word), not even (late Lat.), Gai Inst. 1, 67; id. ib. 3, 93.—
    b.
    In composition, to make an absolute negation of the principal idea. So in neque and nequiquam; also in nescio and nevolo; and in nefas, nefandus, nepus (for non purus), nequeo, neuter, neutiquam; in nemo, nego, nihil, nullus, numquam, and nusquam; and, lastly, with a paragogic c before o: necopinans and neglego; negotium (i. e. nec-lego; nec-otium). —
    B.
    With a proposition (in all periods of the language, and exclusively),
    1.
    In imperative sentences, to signify that something must not be done.
    (α).
    With imper.: SI HOMINEM FVLMEN IOVIS OCCISIT, NE SVPRA GENVA TOLLITOR, let him not be raised, Leg. Reg.: HOMINEM MORTVVM IN VRBE NE SEPELITO NEVE VRITO, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23; cf.: MVLIERES GENAS NE RADVNTO NEVE LESSVM FVNERIS ERGO HABENTO, ib.: SI NOLET, ARCERAM NE STERNITO, let him not spread, he need not spread, ib. (cf. Gell. 20, 1, 25):

    VECTIGAL INVITEI DARE NEI DEBENTO,

    Inscr. Orell. 3121; cf.

    art. ni, II.: abi, ne jura: satis credo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 20; 4, 5, 5:

    ah, ne saevi tantopere,

    Ter. And. 5, 2, 27:

    impius ne audeto placare donis iram deorum,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    ne, pueri, ne tanta animis assuescite bella,

    Verg. A. 6, 832.—
    (β).
    With subj.:

    ne me moveatis,

    Plaut. Mil. 4, 9, 1:

    si certum est facere, facias: verum ne post conferas Culpam in me,

    Ter. Eun. 2, 3, 96:

    si denique veritas extorquebit, ne repugnetis,

    Cic. Clu. 2, 6:

    ne pudori Sit tibi Musa lyrae sollers,

    Hor. A. P. 406.—
    2.
    In wishes and asseverations: ne id Juppiter Opt. Max. sineret, etc., might Jupiter forbid it! etc., Liv. 4, 2; cf.:

    ne istuc Juppiter Opt. Max. sirit, etc.,

    id. 28, 28.—With utinam: utinam ne in nemore Pelio securibus Caesa accedisset abiegna ad terram trabes, would that not, Enn. ap. Cic. Top. 16, 61 (Trag. v. 280 Vahl.): utinam ne umquam, Mede Colchis cupido corde pedem extulisses, Enn ap. Non. 297, 18 (Trag. v. 311 ib.):

    illud utinam ne vere scriberem!

    Cic. Fam. 5, 17, 3; v. utinam.—With si:

    ne vivam, si scio,

    may I not live, may I die, if I know, Cic. Att. 4, 16, 8:

    sed ne vivam, si tibi concedo,

    id. Fam. 7, 23, 19:

    ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio,

    id. ib. 16, 13, 1.—
    3.
    In concessive and restrictive clauses (conceived as softened commands; cf. II. init.).
    (α).
    In concessions, nemo is, inquies, umquam fuit. Ne fuerit:

    ego enim, etc.,

    there may not have been; suppose there was not, Cic. Or. 29, 101; cf.:

    pugnes omnino, sed cum adversario facili. Ne sit sane: videri certe potest,

    id. Ac. 2, 26, 85; 2, 32, 102:

    ne sit sane summum malum dolor: malum certe est,

    id. Tusc. 2, 5, 14:

    ne sint in senectute vires: ne postulantur quidem vires a senectute,

    id. Sen. 11, 34:

    ne sit igitur sol, ne luna, ne stellae, quoniam nihil esse potest, nisi quod attigimus aut vidimus,

    id. N. D. 1, 31, 88; Liv. 31, 7:

    nec porro malum, quo aut oppressus jaceas, aut, ne opprimare, mente vix constes?

    though you be not crushed; supposing you are not crushed, Cic. Tusc. 4, 17, 39.—
    (β).
    In restrictive clauses:

    sint sane liberales ex sociorum fortunis, sint misericordes in furibus aerarii, ne illi sanguinem nostrum largiantur, etc.,

    only let them not; if they only will not, Sall. C. 52, 12. So, dum ne, dummodo ne, modo ne, and dum quidem ne; v. dum and modo: me vero nihil istorum ne juvenem quidem movit umquam: ne nunc senem, much less now I am old = nedum, Cic. Fam. 9, 26, 2; cf.:

    vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existumes,

    Plaut. Am. 1, 1, 174: scuta si homines inviti dant, etsi ad salutem communem dari sentiunt: ne quem putetis sine maximo dolore argentum caelatum domo protulisse, much less can you suppose, etc., Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52; Liv. 3, 52.—
    4.
    In clauses which denote a purpose or result.
    a.
    Ut ne, that not, lest, so that not (very rare after the August. period; in Livy only in a few doubtful passages; in Cæsar, Seneca, and Tacitus not at all; v. under II.): quos ego ope meā Pro incertis certos... Dimitto, ut ne res temere tractent turbidas, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag v. 189 Vahl.): vestem ut ne inquinet, Plaut. Capt. 2, 2, 17. pergunt turbare usque, ut ne quid possit conquiescere, id. Most. 5, 1, 12:

    haec mihi nunc cura est maxima, ut ne cui meae Longinquitas aetatis obstet,

    Ter. Hec. 4, 2, 19:

    ego, pol, te ulciscar, ut ne impune nos illuseris,

    id. Eun. 5, 4, 19:

    excitandam esse animadversionem et diligentiam, ut ne quid inconsiderate negligenterque agamus,

    Cic. Off. 1, 29, 103:

    equidem soleo dare operam, ut de suā quisque re me ipse doceat, et, ut ne quis alius assit, quo, etc.,

    id. de Or. 2, 24, 102.—
    b.
    Ut... ne separated:

    quam plurimis de rebus ad me velim scribas, ut prorsus ne quid ignorem,

    Cic. Att. 3, 10, 3:

    ut causae communi salutique ne deessent,

    id. Verr. 2, 4, 63, § 140:

    lata lex est, ne auspicia valerent, ut omnibus fastis diebus legem ferri liceret: ut lex Aelia, lex Fufia ne valeret,

    id. Sest. 15, 33; id. N. D. 1, 7, 17:

    vos orant atque obsecrant, judices, ut in actore causae suae deligendo vestrum judicium ab suo judicio ne discrepet,

    id. Div. in Caecil. 4, 14.—
    c.
    Qui ne, quo ne, and quomodo ne (ante- and post-class. for ut ne):

    ego id agam, mihi qui ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 35:

    moxque ad aram, quo ne hostis dolum persentisceret, aversusque a duce assistit,

    Dict. Cret. 4, 11: quaeritis maximis sumptibus faciendis, quomodo ne tributa conferatis, Gr. hôs mê, Rutil. Lup. 1, 9.
    II.
    In the several uses of the adv. ne, described above, the transition to its use to connect clauses is clearly seen (v. esp. I. B. 3. and 4.). In intentional clauses, and after verbs of fearing and avoiding, ne becomes a conjunction.
    A.
    In intentional clauses for ut ne, that not, lest: nolite, hospites, ad me adire: ilico isti! Ne contagio mea bonis umbrave obsit, approach me not; let not my presence harm you, i. e. lest my presence should harm you, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26 (Trag. v. 405 Vahl.):

    omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt... ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

    Cic. Rep. 1, 1, 1; 1, 7, 12; 1, 5, 9:

    Caesarem complexus obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20.—Esp. after verbs expressing forethought, care, etc.:

    vide sis, ne quid imprudens ruas,

    Ter. Heaut. 2, 3, 128:

    considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus,

    Cic. Fam. 15, 14, 4:

    Cocceius, vide, ne frustretur,

    Cic. Att. 12, 18, 3 et saep.—
    B.
    After verbs signifying to fear, frighten, etc. (esp. metuo, timeo, vereor, horreo, paveo, terreo, conterreo; also, timor est, metus est, spes est, periculum est), to express the wish that something may not take place; represented in English by that (because in English the particle depends on the idea of fearing, not of wishing):

    metuo et timeo, ne hoc tandem propalam flat,

    that it will be discovered, Plaut. Mil. 4, 8, 38:

    timeo ne malefacta mea sint inventa omnia,

    id. Truc. 4, 2, 61:

    vereor ne quid Andria apportet mali,

    Ter. And. 1, 1, 46:

    metuebat ne indicarent,

    Cic. Mil. 21, 57:

    mater cruciatur et sollicita est, ne filium spoliatum omni dignitate conspiciat,

    id. Mur. 41, 88:

    hic ne quid mihi prorogetur, horreo,

    id. Att. 5, 21, 3:

    id paves, ne ducas tu illam, tu autem ut ducas,

    Ter. And. 2, 2, 12:

    esse metus coepit, ne, etc.,

    Ov. M. 7, 715:

    terruit gentīs, grave ne rediret Saeculum Pyrrhae,

    Hor. C. 1, 2, 5:

    non periclumst, nequid recte monstres,

    Plaut. Ps. 1, 3, 55:

    pavor ceperat milites, ne mortiferum esset vulnus,

    Liv. 24, 42 —
    b.
    When the dependent clause is negative, with non or nihil, that not:

    vereor ne exercitum firmum habere non possit,

    Cic. Att. 7, 12, 2:

    unum vereor ne senatus Pompeium nolit dimittere,

    id. ib. 5, 18, 1:

    timeo ne non impetrem,

    id. ib. 9, 6, 6; id. Tusc. 1, 31, 76.—
    c.
    With the negative before the verb:

    non vereor, ne quid temere facias,

    Cic. Fam. 2, 7, 1; 2, 1, 4:

    timere non debeo, ne non iste illā cruce dignus judicetur,

    id. Verr. 2, 5, 67, § 171.—
    C.
    After verbs signifying to avoid, warn, hinder, forbid, refuse (caveo, impedio, resisto, interdico, refuto, rarely veto), instead of the simple object, that not, lest:

    qui cavet, ne decipiatur, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5:

    cavete, judices, ne nova proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Fam. 3, 12, 4;

    v. caveo: casus quidam ne facerem impedivit,

    Cic. Fat. 1, 1:

    unus ne caperetur urbs causa fuit,

    Liv. 34, 39. [p. 1194]
    2.
    - (also apocopated n' and only n), interrog. and enclit. part. [weakened from nē]. It simply inquires, without implying either that a negative or an affirmative reply is expected (cf. num, nonne), and emphasizes the word to which it is joined;

    which is always, in classic Latin, the first word of the clause (ante- class. after other words: sine dote uxoremne?

    Plaut. Trin. 2, 2, 94; 1, 2, 141; id. As. 5, 2, 78; id. Mil. 3, 1, 92). In direct questions it is translated by giving an interrogative form to the sentence; in indirect interrogations by whether.
    (α).
    In direct interrogations, with indic.:

    meministine me in senatu dicere? etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 7:

    potestne rerum major esse dissensio?

    id. Fin. 3, 13, 44:

    tune id veritus es?

    id. Q. Fr. 1, 3, 1:

    jamne vides, belua, jamne sentis? etc.,

    id. Pis. 1, 1:

    quid, si etiam falsum illud omnino est? tamenne ista tam absurda defendes?

    id. N. D. 1, 29, 81; cf. id. Rosc. Am. 15, 44:

    quiane auxilio juvat ante levatos?

    Verg. A. 4, 538:

    tun' te audes Sosiam esse dicere?

    Plaut. Am. 1, 1, 217:

    valuistin?

    id. Trin. 1, 2, 12.—After an elided s:

    satin habes, si feminarum nulla'st: quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11:

    pergin autem?

    id. ib. 1, 3, 41:

    vin commutemus?

    id. Trin. 1, 2, 21 al. —
    (β).
    Esp. with rel. pron.; ellipt.: quemne ego servavi? i. e. do you mean the one whom? etc., Plaut. Mil. 1, 1, 13: quodne vobis placeat, displiceat mihi? can it be that what pleases? etc., id. ib. 3, 1, 19; id. Merc. 3, 3, 12; id. Am. 2, 2, 65;

    so quin for quine,

    id. Trin. 2, 2, 79 Brix ad loc.; id. Bacch. 2, 3, 98; id. Most. 3, 2, 50 al.—So with ut and si:

    utine adveniens vomitum excutias mulieri?

    Plaut. Merc. 3, 3, 15; id. Rud. 4, 4, 19:

    sin, saluti quod tibi esse censeo, id. consuadeo,

    id. Merc. 1, 2, 32.—
    (γ).
    In indirect interrogations, with subj., whether:

    ut videamus, satisne ista sit justa defectio,

    Cic. Ac. 1, 12, 43:

    Publilius iturusne sit in Africam et quando, ex Aledio scire poteris,

    id. Att. 12, 24, 1:

    videto vasa, multane sient,

    Cato, R. R. 1:

    quem imitari possimusne, ipse liber erit indicio,

    Varr. L. L. 7, § 4 Müll.; cf. id. ib. 10, § 9.—
    (δ).
    Sometimes affixed to an interrogative pronoun, Plaut. Cist. 4, 1, 2:

    quone malo mentem concussa? Timore deorum,

    Hor. S. 2, 3, 295; cf.:

    uterne Ad casus dubios fidet sibi certius?

    id. ib. 2, 2, 107; and:

    illa rogare: Quantane?

    id. ib. 2, 3, 317.—
    (ε).
    -ne is sometimes used for nonne, where an affirmative reply is expected:

    misine ego ad te epistulam?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 22; id. Trin. 1, 2, 92; 99; id. Most. 2, 1, 15:

    rectene interpretor sententiam tuam,

    Cic. Tusc. 3, 17, 37; id. Fin. 2, 32, 104.—
    (ζ).
    Rarely = num:

    potestne virtus servire?

    Cic. de Or. 1, 52, 226:

    potesne dicere?

    id. Tusc. 1, 27, 67; id. Sen. 16, 56.—
    b.
    With an, annon, or anne, in the second interrogation, v. an.—With necne, v. neque.—Sometimes pleonastic with utrum, followed by an (mostly anteclass.):

    est etiam illa distinctio, utrum illudne non videatur aegre ferendum... an, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 27, 59:

    sed utrum strictimne attonsurum dicam esse an per pectinem, nescio,

    Plaut. Capt. 2, 2, 18 Brix ad loc.; id. Most. 3, 1, 151; id. Bacch. 1, 1, 42; cf. Madv. Gram. § 452, obs. 1.—Sometimes, in the second interrogation, ne for an (mostly poet.):

    Smyrna quid et Colophon? Majora minorane fama?

    Hor. Ep. 1, 11, 3:

    ut in incerto fuerit, vicissent victine essent,

    Liv. 5, 28, 5:

    cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret,

    Nep. Iphicr. 3, 4.
    3.
    , interj. (incorrectly written nae), = nai, nê, truly, verily, really, indeed (only joined with pers. pron. ego, tu, and with the demonstratives ille, iste, hic, and their advv.; in class, prose usually with a conditional clause).
    I.
    In gen.:

    ne ego homo infelix fui, Qui non alas intervelli,

    Plaut. Am. 1, 1, 169; cf.:

    ne ego haud paulo hunc animum malim quam, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 42, 99:

    ne ego, inquam, si ita est, velim tibi eum placere quam maxime,

    id. Brut. 71, 249. So, ne tu, etc., id. Phil. 2, 2, 3; Ter. Eun. 2, 2, 54; Liv. 26, 6, 15: ne ille, Naev. ap. Non. 73, 18 (Trag. Rel. p. 9 v. 40 Rib.); Plaut. Ps. 3, 1, 3; Cic. Cat. 2, 3, 6:

    ne iste,

    Ter. And. 2, 1, 24; id. Heaut. 4, 1, 8 al.—
    II.
    Connected with other affirmative particles, as hercle, edepol, mecastor, medius fidius:

    ne tu hercle,

    Plaut. As. 2, 4, 6; id. Curc. 1, 3, 38: ne ille hercle, id. Bacch. 2, 3, 76:

    edepol ne ego,

    id. Men. 5, 5, 10:

    edepol ne tu,

    id. ib. 1, 2, 50:

    ne ista edepol,

    id. Am. 2, 2, 213:

    ne istuc mecastor,

    id. Men. 5, 1, 34 (729 Ritschl):

    ne ille, medius fidius,

    Cic. Tusc. 1, 30, 74; cf.:

    medius fidius ne tu,

    id. Att. 4, 4, 6, § 2.— Rarely with a pron. poss.:

    edepol ne meam operam, etc.,

    Ter. Hec. 5, 3, 1. (All passages in which ne stands in classic prose without a pronoun are probably corrupt; cf. Haase in Reisig's Vorles. p. 379 sq.; v. Liv. 26, 31, 10; 34, 4, 16 Weissenb.)

    Lewis & Short latin dictionary > ne

См. также в других словарях:

  • faulte — Faulte, Culpa, Delictum, Erratum, Mendum, Menda, mendae, Noxia, Noxa, Offensa, Peccatum, Praeuaricatio, Vitium. Amender une faulte en qualité de communauté, Publice satisfacere. Supplier et amender la faulte de quelque chose par une autre,… …   Thresor de la langue françoyse

  • chat — Un Chat, AElurus, Felis. L herbe au chat, Nepeta, Calamintha. Jetter le chat aux jambes à quelqu un, Culpam in aliquem deriuare, Transferre crimen vel inuidiam in aliquem. B. ex Liuio et Cicerone …   Thresor de la langue françoyse

  • tort — Tort, Il vient de Tortus, ou Tortuosus, quod opponitur Recto, Aussi Tort et droict sont contraires, Iniuria enim, hoc est quod iniuste fit alteri, a naturae rectitudine deflectit, vt tortuosum bacillum a bacilli rectitudine. Tort et dommage,… …   Thresor de la langue françoyse

  • prendre — Prendre, Accipere, Acceptare, Capere, Captare, Excipere, Prendere, Prehendere, Comprehendere, Percipere, Sumere, Desumere. Prendre et appliquer à soy, Asciscere. Prendre en sa main quelque chose, Inuolare. Prendre en cachette, Surripere. On n en… …   Thresor de la langue françoyse

  • blasmer — Blasmer, act. acut. Est laidanger, taxer de deshonneur et vitupere quelqu un, Alicuius existimationem opprobrio atterere, laedere, diminuere. Il vient de blasphemer par syncope, qui vient du Grec, {{t=g}}blasphêméin{{/t}} qui est composé de… …   Thresor de la langue françoyse

  • blasme — Blasme, m. penac. C est detraction et mauvais langage d autruy. Il vient par syncope de ce mot Blaspheme, issu du Grec, {{t=g}}blasphêméin,{{/t}} qui signifie Maledicere, dignitati alterius derogare, laedere famam. Lequel vient de… …   Thresor de la langue françoyse

  • charge — Charge, ou fardeau, Onus. Une charge et charté, Vehes, vehis. La charge qu on baille à aucun pour faire quelque chose, Actus, Mandatum, Ministerium, Negotium, Onus. Toute charge qu on prend, ou qu on baille à faire, Prouincia. Une charge… …   Thresor de la langue françoyse

  • descharger — aucun, Aliquem deonerare, Exonerare, Deponere alicui onus, Leuare alicui onus. Descharger bestes, Iumentis onera deponere. Je m en descharge, et vous en charge. Totum hominem tibi trado de manu in manum tuam istam. Descharger autruy de quelque… …   Thresor de la langue françoyse

  • danger — Danger, Semble que ce soit un mot composé, quasi Damnum gerens. Casus, Discrimen, Flamma, Incommoditas, Periculum, Noxa. Un danger prochain, Periculum ingruens. Pareil danger, Similitudo periculi. Danger de mort, Periculum capitale. Danger de la… …   Thresor de la langue françoyse

  • jecter — Jecter, Iacere. Il vient de Iactare frequentatif. Jecter ou faire jectées, Facere iactus. Se jecter aux champs, Eiicere se in agros. Jecter au loing, Eiaculari, Proiicere, Proruere. Jecter au devant, Proiicere. Se jecter au feu, Coniicere se in… …   Thresor de la langue françoyse

  • purger — Purger, Purgare, Depurgare, Expurgare, Februare. Purger quelque peché et offense, Piare, Expiare, Procurare, Lustrare. On les a contraincts de se purger de ce qu on leur mettoit à sus, Coëgerunt eos causam dicere. Cum purgari nequiuissent,… …   Thresor de la langue françoyse

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»