-
1 conscio
conscĭo, scīre, scīvi, scītum - tr. - savoir clairement, avoir conscience. - nil conscire sibi, nulla pallescere culpa, Hor. Ep. 1, 1, 61: n'avoir rien sur la conscience, ne rougir d'aucune faute.* * *conscĭo, scīre, scīvi, scītum - tr. - savoir clairement, avoir conscience. - nil conscire sibi, nulla pallescere culpa, Hor. Ep. 1, 1, 61: n'avoir rien sur la conscience, ne rougir d'aucune faute.* * *Conscio, conscis, consciui, conscitum, conscire. Horat. Nil conscire sibi. Ne se sentir aucunement coulpable. -
2 conscio
conscio conscio, scivi, scitum, ire принимать, причинять -
3 conscio
cōn-scio, —. —, īreзнать (что-л.) за собою, сознавать (за собою) (consciens Christus quid esset Tert)nil sibi c. H — не знать за собою никакой вины -
4 conscio
cōn-scio, īre, I) sich eines Unrechts bewußt sein, nil sibi c., Hor. ep. 1, 1, 61: conscientes ante latroni, Mitschuldige, Genossen des Teufels, Comodian. apol. 685. – II) wohl wissen, Tert. de carn. Chr. 3.
-
5 conscio
cōn-scio, īre, I) sich eines Unrechts bewußt sein, nil sibi c., Hor. ep. 1, 1, 61: conscientes ante latroni, Mitschuldige, Genossen des Teufels, Comodian. apol. 685. – II) wohl wissen, Tert. de carn. Chr. 3. -
6 conscio
conscire, conscivi, - Vfeel guilty; be conscious of (wrong); have on conscience; know well (late) -
7 conscio
con-scĭo, īre, v. a.* I.To be conscious of wrong: nil sibi, * Hor. Ep. 1, 1, 61.—II.To know well (late Lat.):consciens Christus, quid esset,
Tert. Carn. Chr. 3. -
8 conscientia
cōnscientia, ae f. [ conscio ]1) осведомлённость (horum omnium C; conjurationis T)aliquem in conscientiam alicujus rei ascire L — посвятить кого-л. во что-л.2) круг осведомлённых лиц, сообщники3) соглашение, договоренность ( aliquem in conscientiam assumere T)4) сознание, понимание, убеждение (c. bene actae vitae C; suae infirmitatis Q)conscientia, quid absit virium, detrectare pugnam L — уклониться от сражения в сознании недостаточности (своих) сил5) совесть ( angor conscientiae C)mala c. Sl — дурная (нечистая) совестьrecta (bona, optima) c. C, Sen, Q etc. — чистая (спокойная) совестьconscientiā morderi и animi conscientiā excruciari C — испытывать угрызения совестиc. — mille testes погов. Q — совесть стоит тысячи свидетелейaliquid in conscientiam ducere Sl — приписывать что-л. сознанию (чьей-л.) вины -
9 conscius
I cōnscius, a, um [ conscio ]знающий, осведомлённый, сознающий, тж. соучаствующий ( alicujus rei или alicui rei)c. alicui facinoris Ter, Sl etc. (facinori alicujus C) — знающий о чьём-л. преступленииc. quae gerantur Nep — посвящённый в то, что делаетсяc. sibi Sl etc. — знающий о себе (за собою) что-л.nullīus injuriae (или culpae) sibi c. C — не знающий за собою никакой виныc. sum, me nunquam fuisse etc. C — я знаю, что никогда не был и т. д.nec mihi c. est ullus homo Pl — и никто, кроме меня, этого не знаетc. animus Lcr — нечистая совестьc. rubor Ctl — стыдливый румянец (краска стыда)II cōnscius, ī m.соучастник, сообщник, соумышленник C, Su etc.c. conjurationis Sl — соучастник заговора -
10 conscientia
cōnscientia, ae, f. (conscio), das Bewußtsein, I) mit einem andern = das Mitwissen um etw., die Mitwissenschaft, Mitkenntnis von etw., das Einverständnis, α) m. subj. Genet.: omnium horum, Cic.: liberti unius, Tac. – β) m. obj. Genet.: coniurationis, Tac.: facinoris, Tac. – im Plur., consilia conscientiaeque eiusmodi facinorum, Cic. Clu. 56. – γ) im Zshg. absol.: conscientiae contagio, Cic.: alqm in conscientiam assumere, jmd. zu seinem Vertrauten machen, Tac.: purgare publicam conscientiam (das Einverständnis des Staates), Iustin.: simulatā conscientiā, als seien sie im Einverständnis, Tac. – II) bei sich selbst, das Bewußtsein, die volle Kenntnis od. Erinnerung, die Überzeugung, das Gefühl, A) im allg.: α) mit obj. Genet.: virium nostrarum et suarum, Liv.: infirmitatis suae, Quint.: contracti culpā periculi, Liv. – β) m. folg. indir. Fragesatz, conscientiā, quid abesset virium, Liv. – γ) im Zusammenhg. absol.: nostra stabilis conscientia (Selbstbewußtsein), Cic.: in veris quoque sufficit conscientia (Selbstgefühl), Quint.: illud se tacere conscientiam suam (seine Überzeugung) non pati, quod etc., Liv.: salvā conscientiā, unbeschadet meiner Überzeugung, Sen. ep. 117, 1 (vgl. unten no. B, 2, β). – B) das Bewußtsein moral. Eigenschaften, des moral. Wollens u. Handelns, 1) übh.: α) m. obj. Genet., im Deutschen mit dem Genet. zus. oft = »gutes, böses Gewissen«, c. virtutis et vitiorum, Cic.: c. bene actae vitae, Cic.: officii mei benevolentiaeque, Cic.: rectae voluntatis, Cic.: pulcherrimi facti, Cic.: c. honeste recteque factorum, das B., tugendhaft u. recht gehandelt zu haben, Amm.: sui conscientiā subnixus, Gell. – v. üblen Bewußtsein (bösen Gewissen), c. facti, Hirt. b. G.: factorum, Cic.: c. peccatorum, Cic.: delictorum, Cic.: recentis maleficii, Cic.: scelerum et fraudum suarum, Cic.: violatae per sociorum iniurias Romanae amicitiae, Vell. – u. im Plur., te conscientiae stimulant maleficiorum tuorum, Gewissensbisse, Cic. parad. 2, 18. – β) m. de u. Abl.: ex nulla conscientia de culpa, im Bewußtsein meiner Schuldlosigkeit, Sall. Cat. 35, 2. – γ) mit folg. Acc. u. Infin., inerat conscientia (mußte er sich doch dabei bewußt sein) derisui fuisse nuper falsum e Germania triumphum, Tac. Agric. 39. – δ) m. folg. ne u. Konj. = die schuldbewußte Furcht, daß usw., Tac. Agr. 42. – 2) insbes., das Bewußtsein des gewollten od. getanen Rechts od. Unrechts, das Gewissen, α) mit subj. Genet.: mentis suae, Cic.: optimae mentis, Cic.: animi (gew. v. bösen Gewissen), zB. animi conscientiam non curare, Cic.: animi conscientiā excruciari, Cic.: u. Plur., conscientiae animi, Regungen des bösen Gewissens, Gewissensbisse, Cic. Rosc. Am. 67. – β) mit Adii.: praeclara, Cic.: recta, Cic.: bona, optima, Sen., Quint. u.a.: mala, Sall., Sen. u. Quint.: ex conscientiā sua, seinem Bewußtsein gemäß, d.i. je nachdem er ein gutes od. böses Gewissen hatte, Liv. – illi, quibus integra erat conscientia, Frontin. 1, 9, 3: si quis ad sacrificium non integrā conscientiā venerit, Lact. 5, 19, 32: quod non salvā bonā conscientiā procederet, Sen. nat. qu. 4. praef. § 15 (vgl. oben no. II, A, γ). – γ) absol., bald v. guten Gewissen, magna vis est conscientiae, Cic.: conscientiā fretus, Curt.: mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic.: u. (sprichw.) conscientia mille testes, Quint. 5, 11, 41. – bald vom Schuldbewußtsein, vom bösen Gewissen, angor conscientiae, Cic.: erubuisse, expalluisse... signa conscientiae sunt, Cornif. rhet.: aliquas conscientiae notas in ipso ore posse deprehendere, Curt.: conscientiā morderi, Cic.: stimulante conscientiā, Curt.: conscientiā ictus aperit litteras, Liv.: ad fatendum conscientiā impelli, Quint.: modestiam in conscientiam ducere, als böses Bewußtsein (Gewissen) auslegen, Sall.
-
11 conscius
cōnscius, a, um (con u. scio), I) mit einem andern um etw. wissend, mitbewußt, u. subst. der Mitwisser, die Mitwisserin, der Zeuge, die Zeugin, der, die Vertraute, der Teilnehmer, die Teilnehmerin usw., α) m. Genet.: homo meorum in te studiorum et officiorum maxime conscius, Cic.: c. arcanorum, ein Vertrauter, Amm.: c. coniurationis, ein Mitverschworener, Sall.: c. necis (Ggstz. auctor), Suet.: poet., c. fati sidera, Verg.: u. m. Dat. pers., alci conscium esse tanti facinoris, tanti sceleris, um die Tat jmds. wissen, Ter., Sall. u.a. (vgl. Fabri u. Dietsch Sall. Cat. 22, 2. Mützell Curt. 6, 6 [24], 36. Nipp. Tac. ann. 1, 43). – β) m. Dat. = wissend um usw. (s. Heinsius u. Burm. Ov. met. 6, 588. Ruhnken Ov. her. 15, 138. Oudend. Lucan. 1, 20): c. facinori, Cic.: coeptis, Ov.: tot mysteriis, Apul.: poet., c. sacris nox, Ov.: c. conubiis aether, Verg. – γ) m. in u. Abl.: c. in privatis rebus, Cic. – δ) m. de u. Abl.: his de rebus conscium esse Pisonem, Cic. ad Att. 2, 24, 3. – ε) m. folg. Acc. u. Infin., parturire eam nec gravidam esse ex te solus conscius es (darum weißt du allein), Ter. Hec. 392. – ζ) m. folg. indir. Fragesatz: res, multis consciis quae gereretur, elata, Nep. Dion. 8, 4. – η) absol. (s. Heß Tac. Germ. 10, 8), fac me consciam, Plaut.: nec mihi conscius est ullus homo, Plaut.: sine ullo conscio, Cic.: conscios celare, Liv.: consciis loca tradit, den Mitverschworenen, Nep.: se ministros deorum, illos conscios (Vertraute), Tac.: von Vertrauten in Liebessachen, conscia cum possit scriptas portare tabellas, Ov.: miseram se conscia clamet, Hor.: poet. v. Lebl., nox, silva, Ov. – II) bei sich selbst etw. wissend, selbstbewußt, sich bewußt (mit u. ohne sibi), A) im allg.: α) m. Genet.: si alicuius iniuriae sibi c. fuisset, Caes.: c. sibi recti (mens), Verg. – β) m. Dat.: c. factis mens, Lucr. – γ) m. in u. Abl.: nulla c. sibi turpi in re, Lucr. – δ) m. folg. Acc. u. Infin.: etsi mihi sum c. numquam me nimis cupidum fuisse vitae, Cic.: conscius mihi sum nihil me scientem deliquisse, Liv. – ε) m. folg. indir. Fragesatz: cum sibi c. esset, quam inimicum deberet Caesarem habere, Hirt. b. G. – ζ) m. Adv.: mulieres male sibi consciae, sich nichts Guten bewußt, schuldbewußt, Iustin. 2, 5, 7. – η) absol.: conscii sibi, Sall.: ego pol quae mihi sum conscia, certo scio etc., Ter.: poet., virtus c., Verg. – B) insbes., des Unrechts sich bewußt, schuldbewußt (vgl. Fabri u. Dietsch Sall. Cat. 14, 3), animus, Plaut., Sall. u.a.: poet. übtr., vultus, Sen. poët.
-
12 defodio
dē-fodio, fōdī, fossum, ere, herabgraben, I) eingraben, einscharren, vergraben, verscharren, a) lebl. Objj.: α) übh.: palos resupinatos, Vitr.: robur (Steineiche), Plin.: vites et arbores penitus hieme defossae latent, Curt.: in qualis aut in vasis fictilibus def. propagines, Plin.: defossus stipes in agro, Ov.: signum (Standbild) septem pedes altum in terram defodi, Liv.: ubi illud signum defossum erit eo (dahin) etc., Liv.: def. murices ferreos in terram, Curt.: nova virgulta in terram, Lucr.: dendritida (eine Art Edelstein) sub arbore, Plin.: cum mortuis cremant atque defodiunt apta viventibus, Mela. – β) aufbewahrend, verbergend, quidquid sub terra est, in apricum proferet aetas; defodiet condetque nitentia, Hor.: sacra (Heiligtümer) condita in doliolis def. sacello proximo aedibus, Liv.: cotem et novaculam in comitio, Cic. – bes. Schätze, def. aurum, Cic.: quo in loco aurum defodisset nullo conscio, Plin.: est domus alta; iacent penitus defossa talenta caelati argenti, Verg.: auri thesaurum def. in medio foro, Plaut.: thesaurum defossum esse sub lecto, Cic. – Partiz. subst., defossa eruere, Vergrabenes hervorscharren, Tac. hist. 3, 33. – b) leb. Wesen: α) Tiere: animalia quae semper defossa vivunt, ceu talpae, Plin.: talpae caecitate perpetuā, tenebris etiam tum aliis defossae sepultisque similes, Plin. – β) Menschen: quae tanta necessitas hominem ad sidera erectum incurvavit et defodit (beim Bergbau), Sen. nat. qu. 5, 15, 3: in Germania defossi atque sub terra id opus agunt, in G. sitzt man unter der Erde vergraben und betreibt diese Arbeit (das Weben), Plin. 19, 9. – bes. Tote, um sie zu verbergen, cadaver domi apud P. Sestium, Liv.: hospitem necatum ibidem in aedibus, Plaut. – od. Lebende zur Strafe (namentl. Vestalinnen), Corneliam maximam virginem (Oberpriesterin der Vestalinnen), Plin. ep.: alqm def. (mit halbem Leibe) in ludo et vivum comburere, Asin. Poll. in Cic. ep.: Graecum Graecamque boario in foro, Plin.: alqm altā humo, Ov. – mit dopp. Acc., im Passiv mit dopp. Nom., Corneliam Vestalium maximam def. vivam, Plin. ep.: def. sororem vivam capite, Val. Max.: nec (sacerdos) viva defodiatur humo, Ov.: Minucia Vestalis viva ad portam Collinam dextrā viam stratam (zur Rechten der Chaussee) defossa est scelerato campo, Liv.: Opillia virgo Vestalis ob incestum viva defossa est, Liv. epit. – übtr., defodere se et abdere, sich vergraben u. verbergen (= sich in die innersten Gemächer des Hauses zurückziehen), Sen. ad Marc. 2, 5. – II) aufgraben, aufwerfen,a) übh. = hinabgrabend öffnen, terram, Hor. sat. 1, 1, 42: locum in altitudinem pedum quinque, ein Loch 5 Fuß tief aufw., Plin. 31, 46. – b) prägn., in die Erde hineingrabend anlegen, aufwerfen, in od. unter der Erde anlegen, siros, Curt.: specus, Verg.: in minore Codeta lacum (ein Bassin zu einer Seeschlacht anlegen), Suet.: scrobem in limine stabuli, Col.: specus sex pedum defossa altitudine, Plin. – Partiz. subst., dēfossum, ī, n., die Grube, Sen. ep. 90, 17. Iul. Val. 1, 8. p. 16, 1 K. / Flor. 3, 21, 26 jetzt oculis effossis.
-
13 inconscius
Inconscius, Adiectiuum, Conscio contrarium est. Liu. Qui ne scait rien de l'affaire d'autruy. -
14 conscientia
cōnscientia, ae, f. (conscio), das Bewußtsein, I) mit einem andern = das Mitwissen um etw., die Mitwissenschaft, Mitkenntnis von etw., das Einverständnis, α) m. subj. Genet.: omnium horum, Cic.: liberti unius, Tac. – β) m. obj. Genet.: coniurationis, Tac.: facinoris, Tac. – im Plur., consilia conscientiaeque eiusmodi facinorum, Cic. Clu. 56. – γ) im Zshg. absol.: conscientiae contagio, Cic.: alqm in conscientiam assumere, jmd. zu seinem Vertrauten machen, Tac.: purgare publicam conscientiam (das Einverständnis des Staates), Iustin.: simulatā conscientiā, als seien sie im Einverständnis, Tac. – II) bei sich selbst, das Bewußtsein, die volle Kenntnis od. Erinnerung, die Überzeugung, das Gefühl, A) im allg.: α) mit obj. Genet.: virium nostrarum et suarum, Liv.: infirmitatis suae, Quint.: contracti culpā periculi, Liv. – β) m. folg. indir. Fragesatz, conscientiā, quid abesset virium, Liv. – γ) im Zusammenhg. absol.: nostra stabilis conscientia (Selbstbewußtsein), Cic.: in veris quoque sufficit conscientia (Selbstgefühl), Quint.: illud se tacere conscientiam suam (seine Überzeugung) non pati, quod etc., Liv.: salvā conscientiā, unbeschadet meiner Überzeugung, Sen. ep. 117, 1 (vgl. unten no. B, 2, β). – B) das Bewußtsein moral. Eigenschaften, des moral. Wollens u. Handelns, 1) übh.: α) m. obj. Genet., im Deutschen mit————dem Genet. zus. oft = »gutes, böses Gewissen«, c. virtutis et vitiorum, Cic.: c. bene actae vitae, Cic.: officii mei benevolentiaeque, Cic.: rectae voluntatis, Cic.: pulcherrimi facti, Cic.: c. honeste recteque factorum, das B., tugendhaft u. recht gehandelt zu haben, Amm.: sui conscientiā subnixus, Gell. – v. üblen Bewußtsein (bösen Gewissen), c. facti, Hirt. b. G.: factorum, Cic.: c. peccatorum, Cic.: delictorum, Cic.: recentis maleficii, Cic.: scelerum et fraudum suarum, Cic.: violatae per sociorum iniurias Romanae amicitiae, Vell. – u. im Plur., te conscientiae stimulant maleficiorum tuorum, Gewissensbisse, Cic. parad. 2, 18. – β) m. de u. Abl.: ex nulla conscientia de culpa, im Bewußtsein meiner Schuldlosigkeit, Sall. Cat. 35, 2. – γ) mit folg. Acc. u. Infin., inerat conscientia (mußte er sich doch dabei bewußt sein) derisui fuisse nuper falsum e Germania triumphum, Tac. Agric. 39. – δ) m. folg. ne u. Konj. = die schuldbewußte Furcht, daß usw., Tac. Agr. 42. – 2) insbes., das Bewußtsein des gewollten od. getanen Rechts od. Unrechts, das Gewissen, α) mit subj. Genet.: mentis suae, Cic.: optimae mentis, Cic.: animi (gew. v. bösen Gewissen), zB. animi conscientiam non curare, Cic.: animi conscientiā excruciari, Cic.: u. Plur., conscientiae animi, Regungen des bösen Gewissens, Gewissensbisse, Cic. Rosc. Am. 67. – β) mit Adii.: praeclara, Cic.: recta, Cic.: bona, optima, Sen., Quint.————u.a.: mala, Sall., Sen. u. Quint.: ex conscientiā sua, seinem Bewußtsein gemäß, d.i. je nachdem er ein gutes od. böses Gewissen hatte, Liv. – illi, quibus integra erat conscientia, Frontin. 1, 9, 3: si quis ad sacrificium non integrā conscientiā venerit, Lact. 5, 19, 32: quod non salvā bonā conscientiā procederet, Sen. nat. qu. 4. praef. § 15 (vgl. oben no. II, A, γ). – γ) absol., bald v. guten Gewissen, magna vis est conscientiae, Cic.: conscientiā fretus, Curt.: mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic.: u. (sprichw.) conscientia mille testes, Quint. 5, 11, 41. – bald vom Schuldbewußtsein, vom bösen Gewissen, angor conscientiae, Cic.: erubuisse, expalluisse... signa conscientiae sunt, Cornif. rhet.: aliquas conscientiae notas in ipso ore posse deprehendere, Curt.: conscientiā morderi, Cic.: stimulante conscientiā, Curt.: conscientiā ictus aperit litteras, Liv.: ad fatendum conscientiā impelli, Quint.: modestiam in conscientiam ducere, als böses Bewußtsein (Gewissen) auslegen, Sall.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > conscientia
-
15 conscius
cōnscius, a, um (con u. scio), I) mit einem andern um etw. wissend, mitbewußt, u. subst. der Mitwisser, die Mitwisserin, der Zeuge, die Zeugin, der, die Vertraute, der Teilnehmer, die Teilnehmerin usw., α) m. Genet.: homo meorum in te studiorum et officiorum maxime conscius, Cic.: c. arcanorum, ein Vertrauter, Amm.: c. coniurationis, ein Mitverschworener, Sall.: c. necis (Ggstz. auctor), Suet.: poet., c. fati sidera, Verg.: u. m. Dat. pers., alci conscium esse tanti facinoris, tanti sceleris, um die Tat jmds. wissen, Ter., Sall. u.a. (vgl. Fabri u. Dietsch Sall. Cat. 22, 2. Mützell Curt. 6, 6 [24], 36. Nipp. Tac. ann. 1, 43). – β) m. Dat. = wissend um usw. (s. Heinsius u. Burm. Ov. met. 6, 588. Ruhnken Ov. her. 15, 138. Oudend. Lucan. 1, 20): c. facinori, Cic.: coeptis, Ov.: tot mysteriis, Apul.: poet., c. sacris nox, Ov.: c. conubiis aether, Verg. – γ) m. in u. Abl.: c. in privatis rebus, Cic. – δ) m. de u. Abl.: his de rebus conscium esse Pisonem, Cic. ad Att. 2, 24, 3. – ε) m. folg. Acc. u. Infin., parturire eam nec gravidam esse ex te solus conscius es (darum weißt du allein), Ter. Hec. 392. – ζ) m. folg. indir. Fragesatz: res, multis consciis quae gereretur, elata, Nep. Dion. 8, 4. – η) absol. (s. Heß Tac. Germ. 10, 8), fac me consciam, Plaut.: nec mihi conscius est ullus homo, Plaut.: sine ullo conscio, Cic.: conscios celare, Liv.: consciis loca tradit, den————Mitverschworenen, Nep.: se ministros deorum, illos conscios (Vertraute), Tac.: von Vertrauten in Liebessachen, conscia cum possit scriptas portare tabellas, Ov.: miseram se conscia clamet, Hor.: poet. v. Lebl., nox, silva, Ov. – II) bei sich selbst etw. wissend, selbstbewußt, sich bewußt (mit u. ohne sibi), A) im allg.: α) m. Genet.: si alicuius iniuriae sibi c. fuisset, Caes.: c. sibi recti (mens), Verg. – β) m. Dat.: c. factis mens, Lucr. – γ) m. in u. Abl.: nulla c. sibi turpi in re, Lucr. – δ) m. folg. Acc. u. Infin.: etsi mihi sum c. numquam me nimis cupidum fuisse vitae, Cic.: conscius mihi sum nihil me scientem deliquisse, Liv. – ε) m. folg. indir. Fragesatz: cum sibi c. esset, quam inimicum deberet Caesarem habere, Hirt. b. G. – ζ) m. Adv.: mulieres male sibi consciae, sich nichts Guten bewußt, schuldbewußt, Iustin. 2, 5, 7. – η) absol.: conscii sibi, Sall.: ego pol quae mihi sum conscia, certo scio etc., Ter.: poet., virtus c., Verg. – B) insbes., des Unrechts sich bewußt, schuldbewußt (vgl. Fabri u. Dietsch Sall. Cat. 14, 3), animus, Plaut., Sall. u.a.: poet. übtr., vultus, Sen. poët.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > conscius
-
16 defodio
dē-fodio, fōdī, fossum, ere, herabgraben, I) eingraben, einscharren, vergraben, verscharren, a) lebl. Objj.: α) übh.: palos resupinatos, Vitr.: robur (Steineiche), Plin.: vites et arbores penitus hieme defossae latent, Curt.: in qualis aut in vasis fictilibus def. propagines, Plin.: defossus stipes in agro, Ov.: signum (Standbild) septem pedes altum in terram defodi, Liv.: ubi illud signum defossum erit eo (dahin) etc., Liv.: def. murices ferreos in terram, Curt.: nova virgulta in terram, Lucr.: dendritida (eine Art Edelstein) sub arbore, Plin.: cum mortuis cremant atque defodiunt apta viventibus, Mela. – β) aufbewahrend, verbergend, quidquid sub terra est, in apricum proferet aetas; defodiet condetque nitentia, Hor.: sacra (Heiligtümer) condita in doliolis def. sacello proximo aedibus, Liv.: cotem et novaculam in comitio, Cic. – bes. Schätze, def. aurum, Cic.: quo in loco aurum defodisset nullo conscio, Plin.: est domus alta; iacent penitus defossa talenta caelati argenti, Verg.: auri thesaurum def. in medio foro, Plaut.: thesaurum defossum esse sub lecto, Cic. – Partiz. subst., defossa eruere, Vergrabenes hervorscharren, Tac. hist. 3, 33. – b) leb. Wesen: α) Tiere: animalia quae semper defossa vivunt, ceu talpae, Plin.: talpae caecitate perpetuā, tenebris etiam tum aliis defossae sepultisque similes, Plin. – β) Menschen: quae tanta necessitas hominem————ad sidera erectum incurvavit et defodit (beim Bergbau), Sen. nat. qu. 5, 15, 3: in Germania defossi atque sub terra id opus agunt, in G. sitzt man unter der Erde vergraben und betreibt diese Arbeit (das Weben), Plin. 19, 9. – bes. Tote, um sie zu verbergen, cadaver domi apud P. Sestium, Liv.: hospitem necatum ibidem in aedibus, Plaut. – od. Lebende zur Strafe (namentl. Vestalinnen), Corneliam maximam virginem (Oberpriesterin der Vestalinnen), Plin. ep.: alqm def. (mit halbem Leibe) in ludo et vivum comburere, Asin. Poll. in Cic. ep.: Graecum Graecamque boario in foro, Plin.: alqm altā humo, Ov. – mit dopp. Acc., im Passiv mit dopp. Nom., Corneliam Vestalium maximam def. vivam, Plin. ep.: def. sororem vivam capite, Val. Max.: nec (sacerdos) viva defodiatur humo, Ov.: Minucia Vestalis viva ad portam Collinam dextrā viam stratam (zur Rechten der Chaussee) defossa est scelerato campo, Liv.: Opillia virgo Vestalis ob incestum viva defossa est, Liv. epit. – übtr., defodere se et abdere, sich vergraben u. verbergen (= sich in die innersten Gemächer des Hauses zurückziehen), Sen. ad Marc. 2, 5. – II) aufgraben, aufwerfen,a) übh. = hinabgrabend öffnen, terram, Hor. sat. 1, 1, 42: locum in altitudinem pedum quinque, ein Loch 5 Fuß tief aufw., Plin. 31, 46. – b) prägn., in die Erde hineingrabend anlegen, aufwerfen, in od. unter der Erde anlegen, siros, Curt.: spe-———— -
17 cōnscientia
cōnscientia ae, f [conscio], joint knowledge, consciousness, common knowledge, privity, cognizance: conscientiae contagio: alqm in conscientiam adsumere, Ta.: a conscientiae suspitione abesse: perfugit, suam conscientiam metuens, L.: conscientiae eius modi facinorum: hominum: plurium, L.—Consciousness, knowledge, feeling, sense: nostra: sua, L.: virium nostrarum, L.: pulcherrimi facti: scelerum tuorum, Cs.: spretorum (deorum), L.: de culpā, S.: conscientiā, quid abesset virium, detractavere pugnam, L.: inerat conscientia derisui fuisse triumphum, he was keenly aware, Ta. — A sense of right, moral sense, conscience: recta, a good conscience: egregia, L.: bonae conscientiae pretium, of self - approval, Ta.: Abacta nullā conscientiā, scruple, H.: generis humani, the moral judgment, Ta.: mala, S.—A good conscience, self - approval: maximi aestimare conscientiam mentis suae: in gravi fortunā conscientiā suā niti. — A sense of guilt, remorse: fuga, et sceleris et conscientiae testis: conscientiā convictus: angor conscientiae: mentem vastabat, S.: animi.—With ne, guilty fear, Ta.* * *(joint) knowledge, complicity (of crime); conscience; sense of guilt, remorse -
18 conscientia
conscĭentĭa, ae, f. [conscio], a knowing of a thing together with another person, joint knowledge, consciousness (in good prose, and very freq.).I.A joint knowledge of something, a being privy to, a knowing along with others, privity, cognizance, etc.(α).With gen. subj.:(β).omnium horum,
Cic. Cat. 1, 1, 1; so,hominum,
id. Fin. 2, 9, 28:plurium,
Liv. 2, 54, 7:liberti unius,
Tac. A. 6, 21; cf. Suet. Calig. 56 al.:generis humani,
Tac. Agr. 2.—With gen. obj. (thus for the most part in Tac.):(γ).in conscientiam facinoris pauci asciti,
Tac. H. 1, 25:facti,
id. A. 2, 22:conjurationis,
id. H. 1, 42:stupri,
Dig. 48, 5, 29.— Plur.:consilia conscientiaeque ejus modi facinorum,
Cic. Clu. 20, 56. —Absol.:II.non modo eos persequi, ad quos maxime culpa corrupti judicii, sed etiam illos, ad quos conscientiae contagio pertinebit,
Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183:qui non modo a facti verum etiam a conscientiae suspitione afuit,
id. Cael. 10, 23:nocte perfugit Tanagram, suam conscientiam metuens,
Liv. 33, 28, 10:simulare,
Tac. A. 2, 40; 4, 3; cf. id. H. 1, 28; Curt. 7, 1, 31.—Consciousness, knowledge, feeling, sense.A.In gen. (rare).(α).With gen.:* (β).unde haec illis tanta modestia, nisi a conscientiā virium et nostrarum et suarum?
Liv. 8, 4, 10 (cf. g); so,contracti culpā periculi,
id. 3, 2, 11:suae infirmitatis,
Quint. 1, 2, 10:rebellionis,
Tac. A. 12, 31; cf.defectionis,
id. Agr. 16:victoriae,
id. ib. 27:unionum in somno quoque,
Plin. 33, 3, 12, § 40:amissae fortunae,
a recollection, Flor. 2, 12, 10:ipsa pulcherrimi facti,
Cic. Phil. 2, 44, 114:officii mei benevolentiaeque,
id. Fam. 3, 7, 6 fin.:scelerum tuorum,
id. Pis. 17, 39; cf. Sall. C. 5, 7:peccatorum,
Cic. Par. 5, 3, 40:culpae,
Liv. 28, 19, 1 et saep.—In plur., Cic. Clu. 20, 56:te conscientiae stimulant maleficiorum tuorum,
id. Par. 2, 2, 18; cf. under B. 2.—With de: satisfactionem ex nullà conscientiā de culpā proponere decrevi, Cat. ap. Sall. C. 35, 2; cf. conscius, I. d—(γ).With rel.-clause (very rare):(δ).illi conscientia, quid abesset virium, detrectavere pugnam,
Liv. 3, 60, 6; 28, 19, 5.—Absol.: ut nostram stabilem conscientiam contemnamus, aliorum errantem opinionem aucupemur, self-consciousness, Cic. Fin. 2, 22, 71:B.illud se tacere suam conscientiam non pati,
Liv. 5, 25, 6:in veris quoque sufficit conscientia,
consciousness, Quint. 11, 1, 17: sine hac quidem conscientiā ipsa illa ex tempore dicendi facultas inanem modo loquacitatem dabit, without this feeling, equiv. to without this persuasion, id. 10, 3, 2:quamvis capite defectionis ablato manebat plerisque militum conscientia,
Tac. H. 1, 5.— So pregn., with ne, a conscientious fear, guilty fear, Tac. Agr. 42.—In partic., a consciousness of right or wrong, the moral sense, conscience:* b.magna vis est conscientiae... in utramque partem, ut neque timeant qui nihil commiserint et poenam semper ante oculos versari putent qui peccarint,
Cic. Mil. 23, 61; cf.:et virtutis et vitiorum grave ipsius conscientiae pondus,
id. N. D. 3, 35, 85:bona conscientia turbam advocat, mala etiam in solitudine anxia atque sollicita est,
Sen. Ep. 43, 5:ad purgandam publicam conscientiam,
Just. 31, 4, 3:recta,
a good conscience, Cic. Att. 13, 20, 4; cf.egregia,
Liv. 29, 33, 9: bona, Cels. ap. Quint. 2, 15, 32; Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Tac. Agr. 1:optima,
Plin. Ep. 1, 12, 3:salvā bonā conscientiā,
Sen. Q. N. 4, praef. §15: integra,
Front. 1, 9, 3; Lact. 5, 19, 32:mala,
a bad conscience, Sall. J. 62, 8; Quint. 12, 1, 3:infelix,
id. 6, prooem. § 10.—Prov.:2. a.conscientia mille testes,
Quint. 5, 11, 41.—A good conscience:b.mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo,
Cic. Att. 12, 28, 2; cf.:illud est hominis magni... maximi aestimare conscientiam mentis suae, etc.,
id. Clu. 58, 159:in quibus ego nec dissentire a nostris salvā gratiā nec consentire salvā conscientiā possum,
Sen. Ep. 117, 1:ad sacrificium integrā conscientiā venire,
Lact. 5, 19, 32; Front. Strat. 1, 9, 3.—A bad conscience:hunc tu quas conscientiae labes in animo censes habuisse?
Cic. Off. 3, 21, 85; id. Cat. 2, 6, 13; id. Leg. 1, 14, 40; Sall. C. 15, 4; id. J. 35, 4; Quint. 5, 13, 46.—In the same sense:animi,
Cic. Fin. 2, 16, 53; 2, 17, 54; id. Att. 13, 49 fin.; Caes. B. C. 3, 60; Phaedr. 3, prol. 47; and in plur.:suae (quemque) malae cogitationes conscientiaeque animi terrent,
Cic. Rosc. Am. 24, 67. -
19 sine
sĭne (old form sē or sēd; v. the foll.), prep. with abl. [si and ne; si, the demonstrative instrumental, and the negative ne;I.hence, nesi was also found,
Fest. p. 165; cf. Rib. Beiträge, p. 15; Corss. Ausspr. 1, 201; 1, 778].Without.A.Form se (sed):B.socordia compositum videtur ex se, quod est sine, et corde, Fest. pp. 292 and 293 Müll.: sed pro sine inveniuntur posuisse antiqui,
id. p. 336 ib.: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT SE FRAVDE ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 49: IM CVM ILLO SEPELIREI VRIVE SE FRAVDE ESTO, id. ap. Cic. Leg. 2, 24, 60:EAM PECVNIAM EIS SED FRAVDE SVA SOLVITO,
Inscr. Grut. 509, 20.—Form sine:II.tu sine pennis vola,
Plaut. As. 1, 1, 180:ne quoquam pedem Efferat sine custode,
id. Capt. 2, 3, 97:ut (urbs) sine regibus sit,
Cic. Rep. 1, 37, 58:sine ullo domino,
id. ib. 1, 43, 67:sine ullo certo exemplari formāque rei publicae,
id. ib. 2, 11, 22:sine ullius populi exemplo,
id. ib. 2, 39, 66: sine ullā dubitatione; v. dubitatio;for which, less freq.: sine omni, etc.,
Plaut. Aul. 2, 2, 38; 4, 1, 20:sine omni malitiā,
id. Bacch. 5, 2, 13; Ter. And. 2, 3, 17; Cic. de Or. 2, 1, 5; Ov. Tr. 4, 8, 33: sine dubio;v. dubius: pol si istuc faxis, haud sine poenā feceris,
Plaut. Capt. 3, 5, 37; cf.:non sine magnā spe,
Caes. B. G. 1, 44:non sine conscio Surgit marito,
Hor. C. 3, 6, 29; cf.:non sine floribus,
id. ib. 3, 13, 2:non sine multis lacrimis,
id. ib. 3, 7, 7:non sine fistulā,
id. ib. 4, 1, 24.—In poets often with a noun instead of an adjective or adverb; as, sine sanguine, bloodless; sine pondere, weightless; sine fine, endless; sine nomine, nameless; sine sidere, starless; sine viribus, powerless, feeble, etc.:ignea vis et sine pondere caeli,
Ov. M. 1, 26; so id. ib. 2, 537; 3, 417; 5, 249; 7, 306; 7, 275; 7, 830; 8, 518; 11, 429; 15, 120; Verg. A. 3, 204; 5, 694; 6, 534; Hor. C. 4, 14, 32 al.—Hence, poet., sine pondere, like a noun in dat., for rebus sine pondere:pugnabant mollia cum duris, sine pondere habentia pondus,
Ov. M. 1, 20.—Several times repeated:si sine vi et sine bello velint rapta tradere,
Plaut. Am. 1, 1, 51; cf.:sine praesidio et sine pecuniā,
Cic. Att. 8, 3, 5; and more freq. without et:eam confeci sine molestiā, Sine sumptu, sine dispendio,
Ter. Eun. 5, 4, 6 and 7:hominem sine re, sine fide, sine spe, sine sede, sine fortunis, ore, linguā, manu, vita omni inquinatum,
Cic. Cael. 32, 78:se solos sine vulnere, sine ferro, sine acie victos,
Liv. 9, 5; v. Drak. ad Liv. 7, 2, 4.—With part. and subst. (rare):sine causā antecedente,
Cic. Fat. 19, 43:sine externā et antecedente causā,
id. ib. 11, 24:sine viso antecedente,
id. ib. 19, 44:sine inpensā operā,
Liv. 5, 4, 4; 7, 12, 11; 45, 25, 7; cf.:sine rest tutā potestate,
id. 3, 52, 2 MSS. et Madv. (Weissenb. ex conj.: quā sibi non restitutā).—In epistolary style once without a case, referring to a preceding noun:age jam, cum fratre an sine?
Cic. Att. 8, 3, 5.—With gerund (very rare):nec sine canendo tibicines dicti,
Varr. L. L. 6, § 75 Müll.—Taking the place of a clause:armantur senes aut pueri, et numerus militum sine exercitūs robore expletur,
i. e. without acquiring, Just. 5, 6, 3:exercitus ejus sine noxā discurrit,
id. 12, 7, 8.—By the poets sometimes put after its case:flammā sine thura liquescere,
Hor. S. 1, 5, 99:vitiis nemo sine nascitur,
id. ib. 1, 3, 68.—In composition, se, or before a vowel, sed, denotes a going or taking aside, a departing, separating, etc.: secedo, secerno, segrego; seditio. -
20 subornator
sŭbornātor, ōris, m. [suborno], an instigator, abettor, suborner (post-class.):subornatores ac delatores puniuntur,
Paul. Sent. 5, 13:servorum,
Lampr. Commod. 19 fin.:subornatore et conscio praefecto praetorio,
Amm. 15, 5 med.
См. также в других словарях:
conscio — / kɔnʃo/ [dal lat. conscius, der. del tema di scire sapere , col pref. con ] (pl. f. sce o scie ). ■ agg. [che ha conoscenza o coscienza di cosa] ▶◀ e ◀▶ [➨ consapevole (2. a)]. ■ s.m., solo al sing. (psicanal.) [zona della psiche] ◀▶ inconscio … Enciclopedia Italiana
cônscio — adj. 1. Intimamente convencido. 2. Ciente … Dicionário da Língua Portuguesa
conscio — còn·scio agg., s.m. 1. agg. CO che è consapevole, che ha coscienza: essere conscio dei propri mezzi Sinonimi: consapevole, cosciente. Contrari: inconsapevole, incosciente, inconscio. 2. s.m. TS psic. in psicoanalisi, sfera dell attività psichica… … Dizionario italiano
conscio — {{hw}}{{conscio}}{{/hw}}A agg. (pl. f. sce ) Che ha coscienza o conoscenza di qlco.: essere consci dei propri limiti; SIN. Consapevole, cosciente. B s. m. solo sing. Nella psicoanalisi, livello della psiche che comprende quelle parti della vita … Enciclopedia di italiano
conscio — pl.m. consci sing.f. conscia pl.f. consce … Dizionario dei sinonimi e contrari
conscio — A agg. consapevole, cosciente, conoscente, edotto, informato, avvertito CONTR. incosciente, inconsapevole, ignaro B s. m. solo sing. (psicoan.) CONTR. inconscio … Sinonimi e Contrari. Terza edizione
consapevole — con·sa·pé·vo·le agg. AU 1a. che si rende conto, conscio: sono consapevole delle difficoltà che dovrò affrontare Sinonimi: a conoscenza, conscio, cosciente. Contrari: inconsapevole, incosciente. 1b. di atteggiamento, comportamento, cosciente: un… … Dizionario italiano
subconscio — /sub kɔnʃo/ [comp. di sub e conscio ] (pl. f. sce o scie ). ■ agg. (psicanal.) [che non è direttamente presente alla coscienza] ▶◀ Ⓖ inconsapevole, inconscio, incosciente, Ⓖ involontario, Ⓖ istintivo, subcosciente, subliminale. ◀▶ Ⓖ consapevole,… … Enciclopedia Italiana
OCCULTE scribendi modus — Caesari usitatus, cum secretius quiddam Amicis per Epistolas significatum iret, memoratur A. Gellio l. 17. c. 9. ubi ait: Libri sunt Episiolarum C. Caesaris ad C. Oppium et Balbum Cornelium, qui res eius absentis curabant. In his Epistolis… … Hofmann J. Lexicon universale
inconscio — in·còn·scio agg., s.m. 1. agg. CO non cosciente, involontario: atto, desiderio inconscio | BU di qcn., non conscio, inconsapevole Sinonimi: incosciente | ignaro. 2a. s.m. TS psic. parte dell attività psichica che non raggiunge il livello della… … Dizionario italiano
inconscio — /in kɔnʃo/ [dal lat. tardo inconscius ] (pl. f. sce o scie ). ■ agg. 1. (psicanal.) [di fatto di cui il soggetto non è consapevole: impulso, inclinazione, istinto, atto i. ] ▶◀ Ⓖ inconsapevole, incosciente, Ⓖ involontario, Ⓖ istintivo,… … Enciclopedia Italiana