-
21 prior
prior, neutr. prius, Genet. priōris, Superl. prīmus, a, um (vom veralteten prīs, wov. auch pridem, pridie, pristinus), I) Compar. prior, prius, A) eig., der erstere, vordere von zweien (Ggstz. posterior), priores pedes, Nep. u.a.: pars capitis, Vorderkopf (Ggstz. aversa pars capitis, Hinterkopf), Plin. – B) übtr.: 1) der Zeit, der Ordnung od. dem Grade nach, eher, früher, der erste, erstere von zweien (Ggstz. posterior), comitia, Cic.: consul anni prioris, Liv.: qui prior occupaverit, eher oder zuerst usw., Caes.: und so prior praevenit, praegreditur, Liv. (s. Fabri u. Weißenb. Liv. 21, 20, 8): priori posterius iungitur, das letztere mit dem ersteren, Cic.: priore loco dicere, zuerst, Cic.: priore aestate, im vorigen Sommer, Cic.: vinum, vorjähriger Wein, Plin.: liber, das vorhergehende Buch, Colum.: Dionysius prior, der ältere, Nep.: Agrippinae sobrinā prior, um einen Grad näher, Tac.: collegae longe aetate priores, weit ältere, Gell.: dah. priores, die vorher gelebt haben, die Vorfahren, Verg.; bei Späteren priores häufig die Altvorderen im Freistaat, sowie prius aevum die Vorzeit, die Zeit des Freistaates bis zur Schlacht bei Aktium; ebenso prior populus, die in dieser Zeit lebenden Römer, Plin. ep. u. Tac. – 2) dem Range, Vorzuge nach, der erstere, vorzüglichere, vortrefflichere, hauptsächlichere, Ter., Hor. u. Liv.: verb. prior potiorque, z.B. res nulla prior potiorque visa est, de qua ad senatum referrent, Liv.: u. nihil prius nec potius est quam m. folg. Infin., nihil prius nec potius visum est quam regis ipsius de singulis responsa accipere, Liv.: quanto prius potiusque est Philippum nobis coniungere quam hos, Liv. (vgl. Weißenb. Liv. 36, 7, 6). – prius est m. folg. ut u. Konj., Tert. de idol. 2: naturā prius est, ut etc., Sen. de ben. 5, 8, 1.
II) Superl. prīmus (in Inschr. auch preimus) a, um, der erste (Ggstz. postremus), A) dem Orte nach der erste, vorderste, a) adi.: pars aedium, Nep. u. Sen.: dentes, die Vorderzähne, Plin. – partit., agmen, Vortrab, Caes. u.a.: provincia, der vorderste Teil der Pr., Cic.: Persis, Vorderpersien, Curt.: Eburonum fines, das Grenzgebiet, Caes.: margo ripae, die äußerste Uferwand, Curt.: prima (lingua) ranis cohaeret, intima absoluta a gutture, die Z. ist bei den Fr. vorn angewachsen, hinten am Gaumen ist sie frei, Plin.: sprichw., primis, ut dicitur, labris gustasse physiologiam, die Ph. mit den Lippen nur berührt haben (= sich mit der Ph. nur oberflächlich beschäftigt haben), Cic. de nat. deor. 1, 20. – b) subst.: primi, die Vordersten (Ggstz. ultimi, postremi, extremi), Caes. b. G. 5, 43, 5 u. b. c. 2, 34, 5. Sall. Iug. 45, 2; 46, 7; 100, 2: primi hostium, die Vorposten der F., Vell. 2, 110, 1: prima (neutr. pl.), das Vordertreffen, Curt. 4, 13 (50), 32: provolare in primum (nach vorn), Liv. 2, 20, 10; 2, 46, 7; 3, 62, 8: nisi secunda acies (Treffen) in primum (in das erste Treffen) successisset, Liv. 10, 14, 17: equites in primo (im Vortrab) late ire iubet, Sall. Iug. 68, 4: prima legio et sinistra ala in primo (im Vordertreffen) instructae, Liv. 25, 21, 6. – B) übtr.: 1) der Ordnung od. der Zeit nach der erste, a) adi.: primus dicitur obligavisse, zuerst, Cic.: primae litterae, postremae etc., Cic.: Idus primae, die ersten, nächstfolgenden, Cic.: primum initium, Liv. – primus quisque, prima quaeque, primum quidque, s. quis-que. – primus luendae poenae fuit, er mußte zuerst büßen, Tac. ann. 6, 1. – m. folg. Infin., primus inire manus, postremus ponere Martem, Sil. 1, 160. – Insbes., α) bei Dichtern und in der nachciceron. Prosa primus oft statt des Adv. primum, z.B. vix prima inceperat aestas, Verg.: spolia, quae prima opima appellata, zuerst, Liv.: primi geniti (porci), die zuerst geborenen, Plin. 11, 234: bes. nach cum, ut etc., z.B. cum prima examina ducunt = cum primum, sobald als, Verg.: ut primis plantis institerat = ut primum, sobald als, Verg. – β) partitiv, primā luce, mit Anbruch des Tages, Curt.: u. so primā vesperā, Curt.: primā nocte, Caes. u. Nep.: primo anno, am Anfang des J., Colum.: primo mense, am Anfang des M., Verg.: primus tumultus, der Anfang des Lärmens, Verg. – b) subst.: α) prīma, ae, f. (sc. hora), die erste Stunde, intra primam noctis, Plin. ep. 3, 5, 13. – β) neutr., a primo, im Anfang, anfänglich, Cic.: epistulas a primo lego, vom Anfang an, nach der Reihe, Cic.: in primo, vorn, zu Anfang, zuerst, Cic. u. Liv.: ex primo, vom Anfange, zuerst, Plin. – Plur. prīma, das Erste, der Anfang, Liv.; u. das Erste der Dinge, die Elemente, der Urstoff, Lucr.: prima naturae, die Grundtriebe, Cic.: dah. in primis, anfangs, Liv., od. zuerst, vor allen, Sall.: prima consiliorum = prima consilia, Tac.: prima viae = prima via, Lucr. – prīmā adv. = anfangs, Gratt. cyn. 25. – 2) der dem Range, Stande oder anderen Vorzügen nach erste, der vornehmste, ansehnlichste, vorzüglichste, hauptsächlichste, Arion citharā et dithyrambo primus, Fronto: quia sum apud te primus, bei dir Hahn im Korbe bin, Ter.: homines primi, die angesehensten Männer, Cic.: comitia prima, d.i. centuriata u. tributa, die vornehmsten, wichtigsten, Cic.: quod vel primum puto, für das Vornehmste, Ter.: prima habere, für das Vorzüglichste halten, Sall.: prima tenere, den ersten Platz haben, Verg.: primum ac potissimum omnium ratus Syracusis novā pace inconditas componere res, Liv. – partes primae u. bl. primae, die Hauptrolle, Ter. u. Cic.: primas agere, Cic. – primae, der erste Preis, Hauptpreis, primas ferre, deferre, Cic.: eloquentiae primas ferre, Tac.: primas, secundas, tertias ferre (v. Rennpferden), Inscr.: primas tribuere, Cic. (vgl. Jahn Cic. Brut. 183 u. or. 18). – ad prima, besonders, vorzüglich, Verg. – in primis, vorzüglich, besonders, Cic.: in primisque = in primis quoque, Cic.: dafür auch cum primis, Cic. u. Apul., u. de primis, Treb. Poll. trig. tyr. 32, 2.
-
22 prior
prior, neutr. prius, Genet. priōris, Superl. prīmus, a, um (vom veralteten prīs, wov. auch pridem, pridie, pristinus), I) Compar. prior, prius, A) eig., der erstere, vordere von zweien (Ggstz. posterior), priores pedes, Nep. u.a.: pars capitis, Vorderkopf (Ggstz. aversa pars capitis, Hinterkopf), Plin. – B) übtr.: 1) der Zeit, der Ordnung od. dem Grade nach, eher, früher, der erste, erstere von zweien (Ggstz. posterior), comitia, Cic.: consul anni prioris, Liv.: qui prior occupaverit, eher oder zuerst usw., Caes.: und so prior praevenit, praegreditur, Liv. (s. Fabri u. Weißenb. Liv. 21, 20, 8): priori posterius iungitur, das letztere mit dem ersteren, Cic.: priore loco dicere, zuerst, Cic.: priore aestate, im vorigen Sommer, Cic.: vinum, vorjähriger Wein, Plin.: liber, das vorhergehende Buch, Colum.: Dionysius prior, der ältere, Nep.: Agrippinae sobrinā prior, um einen Grad näher, Tac.: collegae longe aetate priores, weit ältere, Gell.: dah. priores, die vorher gelebt haben, die Vorfahren, Verg.; bei Späteren priores häufig die Altvorderen im Freistaat, sowie prius aevum die Vorzeit, die Zeit des Freistaates bis zur Schlacht bei Aktium; ebenso prior populus, die in dieser Zeit lebenden Römer, Plin. ep. u. Tac. – 2) dem Range, Vorzuge nach, der erstere, vorzüglichere, vortrefflichere, hauptsächlichere, Ter., Hor. u. Liv.: verb. prior poti-————orque, z.B. res nulla prior potiorque visa est, de qua ad senatum referrent, Liv.: u. nihil prius nec potius est quam m. folg. Infin., nihil prius nec potius visum est quam regis ipsius de singulis responsa accipere, Liv.: quanto prius potiusque est Philippum nobis coniungere quam hos, Liv. (vgl. Weißenb. Liv. 36, 7, 6). – prius est m. folg. ut u. Konj., Tert. de idol. 2: naturā prius est, ut etc., Sen. de ben. 5, 8, 1.II) Superl. prīmus (in Inschr. auch preimus) a, um, der erste (Ggstz. postremus), A) dem Orte nach der erste, vorderste, a) adi.: pars aedium, Nep. u. Sen.: dentes, die Vorderzähne, Plin. – partit., agmen, Vortrab, Caes. u.a.: provincia, der vorderste Teil der Pr., Cic.: Persis, Vorderpersien, Curt.: Eburonum fines, das Grenzgebiet, Caes.: margo ripae, die äußerste Uferwand, Curt.: prima (lingua) ranis cohaeret, intima absoluta a gutture, die Z. ist bei den Fr. vorn angewachsen, hinten am Gaumen ist sie frei, Plin.: sprichw., primis, ut dicitur, labris gustasse physiologiam, die Ph. mit den Lippen nur berührt haben (= sich mit der Ph. nur oberflächlich beschäftigt haben), Cic. de nat. deor. 1, 20. – b) subst.: primi, die Vordersten (Ggstz. ultimi, postremi, extremi), Caes. b. G. 5, 43, 5 u. b. c. 2, 34, 5. Sall. Iug. 45, 2; 46, 7; 100, 2: primi hostium, die Vorposten der F., Vell. 2, 110, 1: prima (neutr. pl.), das Vordertreffen, Curt. 4, 13 (50), 32: provolare in primum (nach————vorn), Liv. 2, 20, 10; 2, 46, 7; 3, 62, 8: nisi secunda acies (Treffen) in primum (in das erste Treffen) successisset, Liv. 10, 14, 17: equites in primo (im Vortrab) late ire iubet, Sall. Iug. 68, 4: prima legio et sinistra ala in primo (im Vordertreffen) instructae, Liv. 25, 21, 6. – B) übtr.: 1) der Ordnung od. der Zeit nach der erste, a) adi.: primus dicitur obligavisse, zuerst, Cic.: primae litterae, postremae etc., Cic.: Idus primae, die ersten, nächstfolgenden, Cic.: primum initium, Liv. – primus quisque, prima quaeque, primum quidque, s. quisque. – primus luendae poenae fuit, er mußte zuerst büßen, Tac. ann. 6, 1. – m. folg. Infin., primus inire manus, postremus ponere Martem, Sil. 1, 160. – Insbes., α) bei Dichtern und in der nachciceron. Prosa primus oft statt des Adv. primum, z.B. vix prima inceperat aestas, Verg.: spolia, quae prima opima appellata, zuerst, Liv.: primi geniti (porci), die zuerst geborenen, Plin. 11, 234: bes. nach cum, ut etc., z.B. cum prima examina ducunt = cum primum, sobald als, Verg.: ut primis plantis institerat = ut primum, sobald als, Verg. – β) partitiv, primā luce, mit Anbruch des Tages, Curt.: u. so primā vesperā, Curt.: primā nocte, Caes. u. Nep.: primo anno, am Anfang des J., Colum.: primo mense, am Anfang des M., Verg.: primus tumultus, der Anfang des Lärmens, Verg. – b) subst.: α) prīma, ae, f. (sc. hora), die erste Stunde, intra primam noctis,————Plin. ep. 3, 5, 13. – β) neutr., a primo, im Anfang, anfänglich, Cic.: epistulas a primo lego, vom Anfang an, nach der Reihe, Cic.: in primo, vorn, zu Anfang, zuerst, Cic. u. Liv.: ex primo, vom Anfange, zuerst, Plin. – Plur. prīma, das Erste, der Anfang, Liv.; u. das Erste der Dinge, die Elemente, der Urstoff, Lucr.: prima naturae, die Grundtriebe, Cic.: dah. in primis, anfangs, Liv., od. zuerst, vor allen, Sall.: prima consiliorum = prima consilia, Tac.: prima viae = prima via, Lucr. – prīmā adv. = anfangs, Gratt. cyn. 25. – 2) der dem Range, Stande oder anderen Vorzügen nach erste, der vornehmste, ansehnlichste, vorzüglichste, hauptsächlichste, Arion citharā et dithyrambo primus, Fronto: quia sum apud te primus, bei dir Hahn im Korbe bin, Ter.: homines primi, die angesehensten Männer, Cic.: comitia prima, d.i. centuriata u. tributa, die vornehmsten, wichtigsten, Cic.: quod vel primum puto, für das Vornehmste, Ter.: prima habere, für das Vorzüglichste halten, Sall.: prima tenere, den ersten Platz haben, Verg.: primum ac potissimum omnium ratus Syracusis novā pace inconditas componere res, Liv. – partes primae u. bl. primae, die Hauptrolle, Ter. u. Cic.: primas agere, Cic. – primae, der erste Preis, Hauptpreis, primas ferre, deferre, Cic.: eloquentiae primas ferre, Tac.: primas, secundas, tertias ferre (v. Rennpferden), Inscr.: primas tribuere, Cic. (vgl. Jahn————Cic. Brut. 183 u. or. 18). – ad prima, besonders, vorzüglich, Verg. – in primis, vorzüglich, besonders, Cic.: in primisque = in primis quoque, Cic.: dafür auch cum primis, Cic. u. Apul., u. de primis, Treb. Poll. trig. tyr. 32, 2. -
23 promiscuus
prōmiscuus, a, um [ pro + misceo ]1) смешанный, общий ( comitia plebi et patribus prōmiscua L)in promiscuo L, T — сообща, вместе2) безразличныйdivina atque humana prōmiscua habere Sl — ставить божеское на один уровень с человеческим, т. е. презрительно относиться к богамinjurias et honores vulgi in promiscuo habere PS ap. Sen — быть равнодушным как к оскорблениям, так и к похвалам черни3) обыкновенный, простой ( cibus PJ)4) общедоступный ( spectaculum T) -
24 promiscuus
prōmīscuus, a, um (promisceo), gemischt, dah. nicht gesondert, nicht besonder, nicht verschieden, gemeinsam, gemeinschaftlich (griech. επίκοινος), I) eig.: a) übh.: comitia plebi et patribus promiscua, Liv.: conubia, gemischte (zwischen Patriziern u. Plebejern), Liv.: sacerdotia, Liv.: divina atque humana promiscua habere, für einerlei halten, eine Verachtung alles dessen, was heilig ist, zeigen, Sall.: m. folg. Infin., muta ista et inanima intercĭdere ac reparari promiscua sunt, sind ohne Unterschied in der Lage zerstört u. wieder aufgebaut worden, Tac. – in promiscuo (gemeinschaftlich, ohne Unterschied der Stände) spectare, Liv.: in promiscuo esse, ohne Unterschied, gemeinschaftlich sein, Liv. u. Tac.: in promiscuo habere (gemeinschaftlich haben) pecuniam, Liv.: honores iniuriaeque volgi in promiscuo habendae, müssen uns gleich viel gelten (= wir müssen gleichgültig sein gegen usw.), Sen. – b) als gramm. t. t.: promiscua, quae επίκοινα dicuntur, Namen, bes. Tiernamen, die nur ein beiden Geschlechtern gemeinschaftliches gramm. Genus haben, Quint. 1, 4, 24. – II) übtr., gemein, gewöhnlich, patris patriae cognomentum, Tac.: promiscua et vilia mercari, Tac.: capere cibum promiscuum, ganz gewöhnliche, Plin. ep.
-
25 satis
[st1]1 [-] satis, adv.: assez, assez bien, bien. - satis habere + inf.: se contenter de, il suffit de. - vos satis habebatis animam retinere, Sall. J. 31, 20: vous vous contentiez de conserver la vie. - satis officio meo, satis illorum voluntati qui a me hoc petiverunt, factum esse arbitror, Cic. Verr. 2, 5: je croirai bien remplir mon devoir et bien répondre aux voeux de ceux qui m'ont chargé de leur cause. - satius: compar. de satis. [st1]2 [-] satis + verbe ou nom: - satis agito → satagito. - satis ago →satago. - satis acceptĭo, onis, f.: Dig. acceptation d'une caution. - satis accipĭo, ĕre: - tr. - recevoir une caution. - satis caveo → satiscaveo. - satis do → satisdo. - satis exigo, ĕre: exiger caution. - satis facio → satisfacio. - satis offero, offerre: offrir caution. - satis peto, ĕre: demander caution.* * *[st1]1 [-] satis, adv.: assez, assez bien, bien. - satis habere + inf.: se contenter de, il suffit de. - vos satis habebatis animam retinere, Sall. J. 31, 20: vous vous contentiez de conserver la vie. - satis officio meo, satis illorum voluntati qui a me hoc petiverunt, factum esse arbitror, Cic. Verr. 2, 5: je croirai bien remplir mon devoir et bien répondre aux voeux de ceux qui m'ont chargé de leur cause. - satius: compar. de satis. [st1]2 [-] satis + verbe ou nom: - satis agito → satagito. - satis ago →satago. - satis acceptĭo, onis, f.: Dig. acceptation d'une caution. - satis accipĭo, ĕre: - tr. - recevoir une caution. - satis caveo → satiscaveo. - satis do → satisdo. - satis exigo, ĕre: exiger caution. - satis facio → satisfacio. - satis offero, offerre: offrir caution. - satis peto, ĕre: demander caution.* * *Satis, Aduerbium, et per apocopen Sat. Plaut. Assez.\Mihi autem ad vincendum satis est, fuisse procuratorem qui cum experiri posset quales is, etc. Cic. Il me suffit, Ce m'est assez.\Satis admodum. Liu. Grandement assez.\Gaudeo. c. satis credo. Terent. Je le croy bien.\Satis est. Horat. Il suffit, C'est assez.\Satin'habes, mandata quae sunt, facta si refero? T. satis. Plaut. Te suffit il si, etc.\- id satis habet sibi, Pro cibo videre, amplecti, osculari. Plaut. Il luy suffit en lieu de viande la veoir, etc.\- obsecro Satis iam vt habeatis. Plaut. Contentez vous, Vous suffise.\Satis mihi id habeam supplicii, dum illos vlciscar modo. Terent. Je me contenteray de ceste peine.\Non est satis, nisi praesens confirmassem, ne id quidem satis est. Cic. Il ne suffit pas.\Quum agellus eum non satis aleret. Cic. Suffisamment.\Vt non sit satis aestimare, parens melior homini, an tristior nouerca fuerit. Plin. Tellement qu'on ne pourroit pas aiseement juger.\Ne satis habeas semel circuire. Cato. Ne te suffise pas, Ne te contente pas de, etc.\Satis offerre alicui. Vlpian. Luy offrir caution.\Satis prospicere oculis. Plaut. Veoir assez cler.\Plus quam satis opus est, doleo. Cic. Trop excessivement.\- non curabimus Satis praeceptum. Plaut. C'est assez commandé.\Satis sciebat negaturum Albanum. Liu. Il estoit bien asseuré que, etc.\Satis putabat se ad comitia tempore venturum. Cic. Qu'il viendroit assez à temps.\Satis est mihi tuae salutis. Plautus. Je n'ay plus que faire de ton salut.\Satis iam verborum est. Terent. C'est assez quaqueté.\Satis superque dictum est. Cic. Assez et plus qu'assez.\Satin`, pro Satisne. Terentius, Satin'id tibi placet? Cela te plaist il? Es tu content de cela?\Satin'omnia ex sententia? Terent. Tout va il bien? Bud.\Satin'sic est? Terent. Sera ce assez ainsi?\Satin'saluae? Terent. Les affaires ne se portent ils pas bien? Tout se porte il bien? -
26 promiscuus
prōmīscuus, a, um (promisceo), gemischt, dah. nicht gesondert, nicht besonder, nicht verschieden, gemeinsam, gemeinschaftlich (griech. επίκοινος), I) eig.: a) übh.: comitia plebi et patribus promiscua, Liv.: conubia, gemischte (zwischen Patriziern u. Plebejern), Liv.: sacerdotia, Liv.: divina atque humana promiscua habere, für einerlei halten, eine Verachtung alles dessen, was heilig ist, zeigen, Sall.: m. folg. Infin., muta ista et inanima intercĭdere ac reparari promiscua sunt, sind ohne Unterschied in der Lage zerstört u. wieder aufgebaut worden, Tac. – in promiscuo (gemeinschaftlich, ohne Unterschied der Stände) spectare, Liv.: in promiscuo esse, ohne Unterschied, gemeinschaftlich sein, Liv. u. Tac.: in promiscuo habere (gemeinschaftlich haben) pecuniam, Liv.: honores iniuriaeque volgi in promiscuo habendae, müssen uns gleich viel gelten (= wir müssen gleichgültig sein gegen usw.), Sen. – b) als gramm. t. t.: promiscua, quae επίκοινα dicuntur, Namen, bes. Tiernamen, die nur ein beiden Geschlechtern gemeinschaftliches gramm. Genus haben, Quint. 1, 4, 24. – II) übtr., gemein, gewöhnlich, patris patriae cognomentum, Tac.: promiscua et vilia mercari, Tac.: capere cibum promiscuum, ganz gewöhnliche, Plin. ep.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > promiscuus
-
27 censeo
1.cēnseo (on the long e, v. Corss. Ausspr. 1, p. 257 sq.), ui, censum (late Lat. censitum, Cod. Just. 11, 47 tit.; 11, 49 tit.; 11, 47, 4 al.; but not in Monum. Ancyr.; cf. Neue, Formenl. 2, 557), 2, v. a. [etym. dub.; often referred to root cas-, whence carmen, camoenus; but prob. from centum, orig. centere, to hundred or number the people; cf. Fischer, Gram. 1, p. 373].I. A.In reference to the census (v. census).1.Of the censor (v. censor).(α).Rarely act. with acc. of the persons or objects assessed or rated; but usu. pass., with subj. -nom.:(β).censores populi aevitates, suboles, familias, pecuniasque censento,
Cic. Leg. 3, 3, 7:census quom sum, juratori recte rationem dedi,
Plaut. Trin. 4, 2, 30:censor ad quojus censionem, id est arbitrium, populus censeretur,
Varr. L. L. 5, § 81 Mull.:census... indicat eum qui sit census se jam tum gessisse pro cive,
Cic. Arch. 5, 11: absentis censere jubere, P. Scipio ap. Gell. 5, 19, 16: ne absens censeare. Cic. Att. 1, 18, 8:sub lustrum censeri,
id. ib.:milia octoginta eo lustro civium censa dicuntur,
Liv. 1, 44, 2:censa civium capita centum septendecim milia trecenta undeviginti,
id. 3, 24, 10; id. Epit. lib. 11; 13; 14:censebantur ejus aetatis lustris ducena quinquagena milia capitum,
id. 9, 19, 2:cum capitum liberorum censa essent CLII. milia,
Plin. 33, 1, 5, § 16: quid se vivere, quid in parte civium censeri, si... id obtinere universi non possint? Liv 7, 18, 5.—With the amount at which the property was rated, in the acc.: or abl.:(γ).praesertim census equestrem Summam nummorum,
being assessed with the estate necessary to a Roman knight, Hor. A. P. 383:primae classis homines quicentum et viginti quinque milia aeris ampliusve censi erant... Ceterarumque omnium classium qui minore summa aeris censebantur,
Gell. 7 (6), 13, 1 sq.—Hence, capite censi, those who were assessed ac cording to their ability to labor: qui nullo [p. 312] aut perquam parvo aere censebantur capite censi vocabantur. Extremus autem census capite censorum aeris fuit trecentis septuaginta quinque, Jul. Paul. ap. Gell. 16, 10, 10; Sall. J. 86, 2; Gell. 16, 10, 11; 16, 10, 14; Val. Max. 2, 3, 1; 7, 6, 1;and in the finite verb: omnia illius (i. e. sapientis) esse dicimus, cum... capite censebitur,
Sen. Ben. 7, 8, 1. —Absol. in gerund.: censendi, censendo, ad censendum = census agendi, censui agendo, etc.: haec frequentia quae convenit ludorum censendique causa (i.e. census agendi causa, for the sake of the census), Cic. Verr. 1, 18, 54:(δ).mentio inlata apud senatum est, rem operosam... suo proprio magistratu egere... cui arbitrium formulae censendi subiceretur,
the scheme for taking the census, Liv. 4, 8, 4:quia is censendo finis factus est,
id. 1, 44, 2:civis Romanos ad censendum ex provinciis in Italiam revocarunt,
Vell. 2, 15:aetatem in censendo significare necesse est... aetas autem spectatur censendi tempore,
Dig. 50, 15, 3.—Censum censere = censum agere, only in the gerundial dat.:2.illud quaero, sintne illa praedia censui censendo, habeant jus civile,
are they subject to the census, Cic. Fl. 32, 80: censores... edixerunt, legem censui censendo dicturos esse ut, etc., that he would add a rule for the taking of the census, according to which, etc., Liv. 43, 14, 5: censui censendo agri proprie appellantur qui et emi et venire jure civili possunt, Paul. ex Fest. p. 58, 5 Mull.—Of the assessment of the provinces under provincial officers (censores, and, under the later emperors, censitores).(α).Pass., with the territory as subject-nom.: quinto quoque anno Sicilia tota censetur;(β).erat censa praetore Paeducaeo... quintus annus cum in te praetorem incidisset, censa denuo est,
Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139:omne territorium censeatur quoties, etc.,
Cod. Just. 11, 58 (57), 4.—The persons assessed as subject:(γ).ubi (coloni) censiti atque educati natique sunt,
Cod. Just. 11, 48 (47), 6:quos in locis eisdem censitos esse constabit,
ib. 11, 48 (47), 4.—With part. as attribute:rusticos censitosque servos vendi,
Cod. Just. 11, 48 (47), 7.—To determine by the census:(δ).cum antea per singulos viros, per binas vero mulieres capitis norma sit censa,
Cod. Just. 11, 48 (47), 10:nisi forte privilegio aliquo materna origo censeatur,
Dig. 50, 1, 1, § 2.—Act. with acc.:3. (α).vos terras vestras levari censitione vultis, ego vero etiam aerem vestrum censere vellem,
Spart. Pescen. Nig. 7.—Act. with acc.:(β).in qua tribu ista praedia censuisti?
Cic. Fl. 32, 80.—Censeri, as dep. with acc.:4.census es praeterea numeratae pecuniae CXXX. Census es mancipia Amyntae... Cum te audisset servos suos esse censum, constabat inter omnes, si aliena censendo Decianus sua facere posset, etc.,
Cic. Fl. 32, 80; cf. Ov. P. 1, 2, 140; v. B. 2. c.—Hence, subst.: cēnsum, i, n.: quorum luxuries fortunata censa peperit, i.e. high estimates of property in the census, Cic. ap. Non. 202, 23 (Fragm. vol. xi. p. 134 B. and K.).B. 1.By a figure directly referring to the Roman census: aequo mendicus atque ille opulentissimus Censetur censu ad Acheruntem mortuus, will be rated by an equal census, i.e. in the same class, without considering their property, Plaut. Trin. 2, 4, 93: vos qui potestis ope vostra censerier, referring to a part of the audience, you, who may be rated according to your intelligence, analog. to capite censi (v. I. A. 1. b), id. Capt. prol. 15:2.nam argumentum hoc hic censebitur,
will be rated, its census-class will be determined here, id. Poen. prol. 56: id in quoque optimum esse debet cui nascitur, quo censetur, according to which he is rated, i.e. his worth is determined, Sen. Ep. 76, 8.—And with two acc.: quintus Phosphorus, Junonia, immo Veneris stella censetur, is ranked as the fifth, App. de Mundo, p. 710.—With direct reference to the census.a. (α).With gen. of price:(β).dic ergo quanti censes?
Plaut. Rud. 4, 8, 8.—In the pass.: si censenda nobis atque aestimanda res sit, utrum tandem pluris aestimemus pecuniam Pyrrhi? etc., if we have to weigh and estimate a thing, etc., Cic. Par. 6, 2, 48:b.anule... In quo censendum nil nisi dantis amor,
Ov. Am. 2, 15, 2:interim autem facta sola censenda dicit atque in judicium vocanda,
Gell. 7 (6), 3, 47.—= honorari, celebrari, with de aliquo, = for the sake of somebody (in Ovid):c.pro quibus ut maneat, de quo censeris, amicus, Comprecor, etc.,
the friend for the sake of whom you are celebrated, who is the cause of your renown, Ov. P. 2, 5, 73:hoc domui debes de qua censeris,
id. ib. 3, 1, 75.—Censeri, dep., = to distinguish, with acc. only once or twice in Ovid (v. I. A. 3. b):d.hanc semper... Est inter comites Marcia censa suas,
has always distinguished her, Ov. P. 1, 2, 140.—Censeri aliqua re.(α).= to be appreciated, distinguished, celebrated for some quality, as if the quality were a standard determining the census, analog. to capite censeri (v. I. A. 1. b), very freq. in post-class. writings:(β).Democritus cum divitiis censeri posset,
when he might have been celebrated for his wealth, Val. Max. 8, 7, ext. 4:Aristides quo totius Graeciae justitia censetur (quo = cujus justitia),
id. 5, 3, ext. 3 med.: te custode matronalis stola censetur ( = tua, i.e. pudicitiae, custodia), the stola, etc., is appreciated for thy custody, id. 6, 1 prooem.:una adhuc victoria Carius Metius censebatur,
Tac. Agr. 45:ut ipsi quoque qui egerunt non aliis magis orationibus censeantur,
id. Dial. 39 fin.: non vitibus tantum censeri Chium, sed et operibus Anthermi filiorum, is celebrated not only for its grapes, but, etc., Plin. 36, 5, 2, § 12:et Galliae censentur hoc reditu,
id. 19, 1, 2, § 7:quisquis paulo vetustior miles, hic te commilitone censetur,
is distinguished for the fact that you were his fellow-soldier, Plin. Pan. 15 fin.:multiplici variaque doctrina censebatur,
Suet. Gram. 10:felix quae tali censetur munere tellus,
Mart. 9, 16, 5: censetur Apona Livio suo tellus, = for the fact that Livy was born there, id. 1, 61, 3:hi duo longaevo censentur Nestore fundi,
for the fact that Nestor used them, id. 8, 6, 9:nec laude virorum censeri contenta fuit (Iberia),
Claud. Laud. Seren. 67:libri mei non alia laude carius censentur, quam quod judicio vestro comprobantur,
App. Flor. 4, 18, 3.—Hence,= to be known by something (Appuleian):(γ).hoc nomine censebatur jam meus dominus,
App. M. 8, p. 171:nomen quo tu censeris aiebat,
id. ib. 5, p. 106: pro studio bibendi quo solo censetur, either known by, or distinguished for, id. Mag. p. 499:globorum caelestium supremum esse eum qui inerrabili meatu censetur,
which is known by its unerring course, id. Phil. Nat. 1, p. 582.— And,As gram. t. t., to be marked by some peculiarity, according to which a word is classified: neque de armis et moeniis infitias eo quin figura multitudinis perpetua censeantur, that they are marked by the form of constant plurality, i. e. that they are pluralia tantum, Gell. 19, 8, 5; 10, 20, 8; 19, 13, 3.II.Of transactions in and by the Senate, to judge (in the meanings II. and III. the passive voice is not in class. use, while in I. the passive voice is by far the most freq.).A.To be of opinion, to propose, to vote, to move, referring to the votes of the senators when asked for their opinions (sententiam dicere).1.With a (passive) inf.-clause, denoting what should be decreed by the Senate (esse usu. omitted): rex his ferme verbis patres consulebat... Dic, inquit ei, quid censes? tum ille Puro pioque duello quaerendas (res) censeo, I am of the opinion ( I move, propose) that satisfaction should be sought, etc., ancient formula ap. Liv. 1, 32, 11 sq.:2.primum igitur acta Caesaris servanda censeo,
Cic. Phil. 1, 7, 16:hoc autem tempore ita censeo decernendum,
id. ib. 5, 17, 45; 5, 6, 16; 5, 12, 31; 5, 12, 34; 5, 13, 36; 5, 14, 38; 5, 19, 53; 6, 1, 2; 9, 6, 14; 11, 15, 40; 12, 7, 17; 14, 1, 1; 14, 13, 35; cf.Regulus's advice in the Senate, being represented as a vote: captivos in senatu reddendos non censuit,
Cic. Off. 1, 13, 39; 3, 31, 111:quare ita ego censeo... de confessis more majorum supplicium sumendum,
Sall. C. 52, 36; 51, 8; 52, 14:Appius imperio consulari rem agendam censebat,
Liv. 2, 23, 15:ut multi (senatores) delendam urbem censerent,
id. 9, 26, 3; 2, 29, 7; 3, 40, 13; 10, 12, 1; 34, 4, 20; 38, 54, 6: cum ejus diei senatus consulta aureis litteris figenda in curia censuisset, Tac. A. 3, 57:ut nonnulli dedendum eum hostibus censuerint,
Suet. Caes. 24; so id. ib. 14; id. Aug. 100; id. Tib. 4; id. Calig. 60; id. Claud. 26; id. Ner. 2; id. Vesp. 2. Of the emperor's vote in the Senate:commutandam censuit vocem, et pro peregrina nostratem requirendam,
Suet. Tib. 71; so id. ib. 34; id. Aug. 55.—And with the copula expressed (very rare):qui censet eos... morte esse multandos,
Cic. Cat. 4, 4, 7.—Sometimes referring to sententia as subject:sententia quae censebat reddenda bona (inst. of eorum qui censebant),
Liv. 2, 4, 3.—Sometimes with oportere for the gerundial predic. inf.:quibusdam censentibus (eum) Romulum appellari oportere,
Suet. Aug. 7.—With pres. inf., inst. of a gerundial:hac corona civica L. Gellius in senatu Ciceronem consulem donari a re publica censuit,
Gell. 5, 6, 15 (cf. II. B. 1. b.).—If the opinion of the senator does not refer to the chief question, but to incidental points, the predic. inf. may have any form:eas leges quas M. Antonius tulisse dicitur omnes censeo per vim et contra auspicia latas, eisque legibus populum non teneri,
Cic. Phil. 5, 4, 10:cum magna pars senatus... cum tyrannis bellum gerendum fuisse censerent... et urbem recipi, non capi, etc.,
Liv. 26, 32, 2.—With ut, and negatively, ut ne or ne, generally when the clause has an active predicate, but also with passives instead of the gerundial inf.-clause:3.de ea re ita censeo uti consules designati dent operam uti senatus Kal. Jan. tuto haberi possit,
Cic. Phil. 3, 15, 37:censeo ut iis qui in exercitu Antonii sunt, ne sit ea res fraudi, si, etc.,
id. ib. 5, 12, 34:censebant omnes fere (senatores) ut in Italia supplementum meis et Bibuli legionibus scriberetur,
id. Fam. 3, 3, 1:Cn. Pompeius (in senatu) dixit, sese... censere ut ad senatus auctoritatem populi quoque Romani beneficium erga me adjungeretur,
id. Sest. 34, 74:quas ob res ita censeo: eorum qui cum M. Antonio sunt, etc.... iis fraudi ne sit quod cum M. Antonio fuerint,
id. Phil. 8, 11, 33:Calidius, qui censebat ut Pompeius in suas provincias proficisceretur,
Caes. B. C. 1, 2:censuerunt quidam (senatores) ut Pannonicus, alii ut Invictus cognominaretur,
Suet. Tib. 17:iterum censente ut Trebianis... concederetur (of the emperor's vote in the Senate),
id. ib. 31.—And an inf.-clause, with neu or ut:sed ita censeo: publicandas eorum pecunias, etc.: neu quis postea de his ad senatum referat, etc.,
Sall. C. 51, 43:qui partem bonorum publicandam, pars ut liberis relinqueretur, censuerat,
Tac. A. 4, 20.—With a subj.-clause, without ut (rare in this connection;4.v. III. C. 3.): K. Fabius censuit... occuparent patres ipsi suum munus facere, captivum agrum plebi quam maxime aequaliter darent,
Liv. 2, 48, 2.— And ironically with regard to incidental points: vereamini censeo ne... nimis aliquid severe statuisse videamini, I propose you should be afraid of having decreed too severe a punishment = of course, you will not be afraid, etc., Cic. Cat. 4, 6, 13: misereamini censeo—deliquere homines adulescentuli per ambitionem—atque etiam armatos dimittatis, I propose that you pity them, etc., or I advise you to be merciful, Sall. C. 52, 26.—Ellipt., with a gerundial clause understood:5. (α).dic quid censes (i. e. decernendum),
Liv. 1, 32, 11: quod ego mea sententia censebam (i.e. decernendum), Cato ap. Cic. Fam. 15, 5, 2:senati decretum fit, sicut ille censuerat,
Sall. C. 53, 1:quas ob res ita censeo... senatui placere, etc. ( = ita decernendum censeo, etc.),
Cic. Phil. 9, 7, 15, § 17 sq.; 10, 11, 25 sq.; 11, 12, 29 sq.; 14, 14, 36 sq.—Absol.: Priscus Helvidius.. contra studium ejus (sc. Vitellii) censuerat, had voted, or had expressed an opinion against his wishes, Tac. H. 2, 91:(β).cum parum sit, in senatu breviter censere, nisi, etc.,
id. Dial. 36 fin.:sententias... prout libuisset perrogabat... ac si censendum magis quam adsentiendum esset,
Suet. Aug. 35:igitur Cn. Piso, quo, inquit, loco censebis, Caesar? si primus, etc.,
Tac. A. 1, 74.—With adjectives in the neuter, substantively used: nec quoquam reperto (in senatu) qui... referre aut censere aliquid auderet, who dared to express an opinion on any [p. 313] thing, Suet. Caes. 20:(γ).per dissensionem diversa censentium,
of the senators who expressed different opinions, id. Claud. 10.—With interrog. or rel.-clause:B.deinde ageret senatorem et censeret quid corrigi aut mutari vellet,
Tac. A. 16, 28:cum censeat aliquis (in senatu) quod ex parte mihi placeat,
Sen. Ep. 21, 9.Of the decrees or resolutions of the Senate, = decernere, placere, to resolve, decree.1.With inf.-clause.a.With gerund, without copula (v. II. A. 1.):b.eum, cujus supplicio senatus sollennes religiones expiandas saepe censuit,
Cic. Mil. 27, 73:eos senatus non censuit redimendos,
id. Off. 3, 32, 114; so id. N. D. 2, 4, 10; id. Verr. 2, 3, 6, § 15:senatus Caelium ab republica removendum censuit,
Caes. B. C. 3, 21:senatus censuit frequens coloniam Labicos deducendam,
Liv. 4, 47, 6; 5, 24, 4:cum bello persequendos Tusculanos patres censuissent,
id. 6, 25, 5; 3, 42, 6; 3, 49, 8; 7, 19, 7 et saep.—With pres. inf. pass. or act., with the force of a gerundial:2.de bonis regiis quae reddi antea censuerant ( = reddenda),
Liv. 2, 5, 1:munera mitti legatis ex binis milibus aeris censuerunt (i.e. patres),
id. 43, 5, 8; so id. 45, 44, 15 (v. 2. b.):eundem jus dicere Romae... patres censuerant,
id. 45, 12, 13:cum senatus unum consulem, nominatimque Gnaeum Pompeium fieri censuisset,
Suet. Caes. 26.—With both act. and pass. inf.:censuere patres, duas provincias Hispaniam rursus fieri... et Macedoniam Illyricumque eosdem... obtinere,
Liv. 45, 16, 1.—With both pres. pass. and gerund. inff.:haec ita movere senatum, ut non expectanda comitia consuli censerent, sed dictatorem... dici,
Liv. 27, 5, 14.—And with velle: senatus verbis nuntient, velle et censere eos ab armis discedere, etc.,
Sall. J. 21, 4.—With ut or ne.a.In the words of the Senate, according to formula: quod L. Opimius verba fecit de re publica, de ea re ita censuerunt uti L. Opimius consul rem publicam defenderet, etc., ancient S. C. ap. Cic. Phil. 8, 4, 14: quod, etc., de ea re ita censuerunt ut M. Pomponius praetor animadverteret curaretque ut si, etc., S. C. ap. Suet. Rhet. 1; Gell. 15, 4, 1.—And with gerundial inf.-clause: quod C. Julius pontifex... de ea re ita censuerunt, uti M. Antonius consul hostiis majoribus... procuraret... Ibus uti procurasset satis habendum censuerunt, S. C. ap. Gell. 4, 6, 2.—b.As related by the historians, etc.:3.quoniam senatus censuisset, uti quicunque Galliam provinciam obtineret... Aeduos defenderet,
Caes. B. G. 1, 35:patres censuerunt uti consules provincias inter se compararent,
Liv. 30, 40, 12:senatus censuit ut domus ei... publica impensa restitueretur,
Suet. Claud. 6;so with reference to the civil law,
Dig. 49, 14, 15 quater. —With ne:senatum censuisse, ne quis illo anno genitus educaretur,
Suet. Aug. 94.—And with inf -clause:filio regis Nicomedi ex ea summa munera dari censuerunt, et ut victimae... praeberentur,
Liv. 45, 44, 15.—With a subj.-clause (very rare):4.senatus consulto quo censeretur, darent operam consules, etc.,
Aur. Vict. Vir. Ill. 73, 10.—With neutr. acc. pron. in place of a clause:5.cum vero id senatus frequens censuisset (sc. faciendum),
Cic. Pis. 8, 18:ite in suffragium, et quae patres censuerunt vos jubete,
Liv. 31, 7, 14:quodcunque vos censueritis,
id. 34, 7, 15:quodpatres censuissent,
id. 28, 45, 2.—With accusative of a noun, or a noun as passive subject, to decree or vote a thing (postclass.):6.nec tamen repertum nisi ut effigies principum, aras deum, templa et arcus aliaque solita... censuere,
Tac. A. 3, 57:aram Clementiae, aram Amicitiae, effigiesque... censuere,
id. ib. 4, 74: cum censeretur clipeus auro et magnitudine insignis inter auctores eloquentiae ( to be placed among, etc.), id. ib. 2, 83.—With both acc. and dat.(α).The dat. = against:(β).bellum Samnitibus et patres censuerunt et populus jussit,
Liv. 10, 12, 3.—The dat. = in behalf of:III.censentur Ostorio triumphi insignia,
Tac. A. 12, 38.—And with ut:sententiis eorum qui supplicationes et... vestem Principi triumphalem, utque ovans urbem iniret, effigiesque ejus... censuere,
id. ib. 13, 8.Transf.A.Of the opinions and resolutions of other deliberating bodies, or of their members, to resolve, or to be of opinion.1.With inf.-clause.a.Gerundial:b.erant qui censerent de tertia vigilia in castra Cornelia recedendum (council of war),
Caes. B. C. 2, 30:erant sententiae quae conandum omnibus modis castraque Vari oppugnanda censerent,
id. ib.; so id. ib. 2, 31; id. B. G. 2, 31 fin.; 7, 21; 7, 77:pontifices, consules, patres conscripti mihi... pecunia publica aedificandam domum censuerunt,
Cic. Pis. 22, 52: nunc surgendum censeo, I move we adjourn (in a literary meeting), id. de Or. 2, 90, 367:cum... pontifices solvendum religione populum censerent,
Liv. 5, 23, 9:nunc has ruinas relinquendas non censerem (in an assembly of the people),
id. 5, 53, 3:ego ita censeo, legatos extemplo Romam mittendos (in the Carthaginian Senate),
id. 21, 10, 13:ante omnia Philippum et Macedonas in societatem belli... censeo deducendos esse (Hannibal in a council of war),
id. 36, 7, 3; 5, 36, 8; Curt. 10, 6, 22; 10, 8, 12:cum septem judices cognovissent, duo censuerunt, reum exilio multandum, duo alii pecunia, tres reliqui capite puniendum,
Gell. 9, 15, 7.—And with oportere inst. of a gerundial clause (referring to duty):neque sine gravi causa eum locum quem ceperant, dimitti censuerant oportere,
Caes. B. C. 1, 44.—With opus esse ( = expediency):Parmenio furto, non proelio opus esse censebat,
Curt. 10, 8, 12.—With ordinary pres. inf.(α).In place of a gerundial:(β).Antenor censet belli praecidere = praecidendam causam (in a council of war),
Hor. Ep. 1, 2, 9.—Denoting opinion about an existing state:2.Hasdrubal ultimam Hispaniae oram... ignaram adhuc Romanorum esse, eoque Carthaginiensibus satis fidam censebat,
Liv. 27, 20, 6:Parmenio non alium locum proelio aptiorem esse censebat,
Curt. 3, 7, 8.—With ut or ne:3.censeo ut satis diu te putes requiesse et iter reliquum conficere pergas (in a literary meeting),
Cic. de Or. 2, 71, 290:plerique censebant ut noctu iter facerent (council of war),
Caes. B. C. 1, 67:et nunc magnopere censere, ut unam anum... triginta milibus talentum auri permutet (council of war),
Curt. 4, 11, 12:censeout D. Claudius ex hac die deus fiat (council of the gods),
Sen. Lud. Mort. Claud. 9, 5: antiquos audio censuisse, ne (praenomina) cui ejusdem gentis patricio inderentur, resolved (family council), Gell. 9, 2, 11 (cf. Liv. 6, 20, 14).—With subj.-clause:4.nunc quoque arcessas censeo omnes navalis terrestrisque copias (Hannibal in council of war),
Liv. 36, 7, 17: censeo relinquamus nebulonem hunc, eamus hinc protinus Jovi Optimo Maximo gratulatum (assembly of the people), Scipio Afric. ap. Gell. 4, 18, 3.—With acc. neutr. of a pron. or adj. substantively used:5.ego pro sententia mea hoc censeo: quandoquidem, etc.,
Sen. Lud. Mort. Claud. 11, 4:nec dubitavere quin vera censeret,
that his opinion was correct, Curt. 10, 6, 18.—Ellipt.:B.sententiis quarum pars deditionem, pars eruptionem censebat (i.e. faciendam),
Caes. B. G. 7, 77 init.:ita uti censuerant Italici deditionem facit,
Sall. J. 26, 2; so Caes. B. G. 7, 75.Of the orders of persons in authority (cf. II. B.).1.Of commanders, etc., by courtesy, inst. of velle, imperare, or a direct imperative sentence.(α).With gerundial inf. - clause: non tam imperavi quam censui sumptus legatis quam maxime ad legem Corneliam decernendos, I said, not strictly as an order, but as an opinion that, etc. (Cicero as proconsul), Cic. Fam. 3, 10, 6.—(β).With subj.-clause: arma quae ad me missuri eratis, iis censeo armetis milites quos vobiscum habetis, you had better, etc., Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 4. —2.Of an order by the people (rare;3.gen. populus jubet): ita id (foedus) ratum fore si populus censuisset (i. e. confirmandum esse),
Liv. 21, 19, 3.—Of the later emperors, in their ordinances (censemus = placet nobis, sancimus, imperamus, from the custom of the earlier emperors, who conveyed their commands in the form of an opinion in the senate; v. II. A. 1.).—With inf.clause, ut, ne, and subj.-clause:C.sex mensium spatium censemus debere servari,
Cod. Just. 11, 48 (47), 7:censemus ut, etc.,
ib. 12, 37 (38), 13:censemus ne, etc.,
ib. 12, 44 (45), 1: censemus vindicet, remaneat, ib. 11, 48 (47), 23:in commune jubes si quid censesve tenendum, Primus jussa subi,
Claud. IV. Cons. Hon. 296.Of advice, given by one person to another (further development of III. A.).1.Ante-class. formula: faciundum censeo = I advise, with ut-clause, with quid, sic, etc.: censeo faciundum ut quadringentos aliquos milites ad verrucam illam ire jubeas, etc., I advise you to order, etc., Cato ap. Gell. 3, 7, 6:2.ego Tiresiam... consulam, Quid faciundum censeat,
consult Tiresias as to what he advises, for his advice, Plaut. Am. 5, 1, 80:consulam hanc rem amicos quid faciundum censeant,
id. Men. 4, 3, 26; id. Most. 3, 1, 23:sic faciundum censeo: Da isti cistellam, etc.,
id. Cist. 4, 2, 104:ego sic faciundum censeo: me honestiu'st Quam te, etc.,
id. As. 4, 2, 11; id. Ep. 2, 2, 91:sane faciundum censeo,
id. Stich. 4, 2, 38.—With ordinary gerundial inf.-clauses:3.narrandum ego istuc militi censebo,
I advise you to let the soldier know that, Plaut. Mil. 2, 4, 42:exorando sumendam operam censeo,
id. Stich. 1, 2, 22:quid nunc consili captandum censes?
id. As. 2, 2, 91; id. Mil. 5, 25; id. Most. 1, 3, 115:idem tibi censeo faciendum,
Cic. Off. 10, 1, 3:quos quidem tibi studiose et diligenter tractandos magno opere censeo,
id. Fin. 4, 28, 79; id. Fam. 12, 28, 2.—Sometimes by aequum censere with an inf.-clause (in the comic poets):amicos consulam quo me modo Suspendere aequom censeant potissumum,
Plaut. Poen. 3, 5, 50: qui homo cum animo... depugnat suo, Utrum ita se esse mavelit ut eum animus aequom censeat, An ita potius ut parentes... velint i. e. as his mind prompts him, id. Trin. 2, 2, 29; cf. E. 1. b. 8.—With a subj.clause (so esp. with censeo in 1 st pers.): censen' hominem interrogem? do you advise me to ask the man? etc., Plaut. Poen. 3, 4, 20:4.tu, si videbitur, ita censeo facias ut... supersedeas hoc labore itineris (cf.: faciundum censeo ut, 1. supra),
Cic. Fam. 4, 2, 4:immo plane, inquam, Brute, legas (Gracchum) censeo,
id. Brut. 33, 125:tu, si forte quid erit molestiae te ad Crassum et Calidium conferas censeo,
id. Q. Fr. 1, 3, 7:tu, censeo, tamen adhibeas Vettium,
id. Att. 2, 4, 7:quae disputari de amicitia possunt, ab iis censeo petatis qui ista profitentur,
id. Lael. 5, 17: tu, censeo, Luceriam venias: nusquam eris tutius, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 1, 1; 8, 11, A:censeo Via Appia iter facias, et celeriter Brundusium venias,
id. ib. 8, 11, C: ad Caesarem mittas censeo, et ab eo hoc petas, Anton. ib. 10, 10, 2: sed hos tamen numeros censeo videas hodou parergon, Gell. 17, 20, 5:quam scit uterque, libens censebo exerceat artem,
Hor. Ep. 1, 14, 44 (cf. Liv. 36, 7, 17, and Gell. 4, 18, 3, quoted III. A. 3.).—Of an advice given to an adversary, with irony:cetera si qua putes te occultius facere posse... magnopere censeo desistas,
I strongly advise you to give up that idea, Cic. Verr. 2, 5, 68, § 174:sed tu, Acci, consideres censeo diligenter, utrum censorum judicium grave esse velis an Egnatii,
id. Clu. 48, 135:postulant ut excipiantur haec inexplicabilia. Tribunum censeant: aliquem adeant: a me... numquam impetrabunt,
id. Ac. 2, 30, 97:ibi quaeratis socios censeo, ubi Saguntina clades ignota est,
Liv. 21, 19, 10:solvas censeo, Sexte, creditori,
Mart. 2, 13, 2.—And in jest:Treviros vites censeo, audio capitalis esse,
Cic. Fam. 7, 13, 2:hi Plebei fuerunt, quos contemnas censeo... qua re ad patres censeo revertare,
id. ib. 9, 21, 3:vites censeo porticum Philippi: si te viderit Hercules, peristi,
Mart. 5, 49, 13; so id. ib. 11, 99, 8; 12, 61, 7.—For ironical senatorial advice, by which the contrary is meant, v. Cic. Cat. 4, 6, 13; Sall. C. 52, 26, quoted II. A. 3.—With an ut-clause (with monere;5.very rare): illud tamen vel tu me monuisse vel censuisse puta... ut tu quoque animum inducas, etc.,
Cic. Fam. 4, 8, 2.—With a clause understood: quo me vortam nescio: Pa. Si deos salutas, dextrovorsum censeo (i.e. id facias or faciundum censeo), Plaut. Curc. 1, 1, 70: quo redeam? Pe. Equidem ad phrygionem censeo (i. e. redeas), id. Men. 4, 2, 53:D.quid nunc censes, Chrysale? (i. e. faciundum),
id. Bacch. 4, 8, 112:ita faciam ut frater censuit,
Ter. Phorm. 5, 2, 11:tibi igitur hoc censeo (i. e. faciendum): latendum tantisper ibidem, etc.,
Cic. Fam. 9, 2, 4: tu [p. 314] potes Kalendis spectare gladiatores, et ita censeo, id. ib. 16, 20:quid censes igitur? Ecquidnam est tui consilii ad? etc.,
id. Att. 9, 12, 4: quid igitur censet (sapientia)? What is wisdom ' s advice? id. Phil. 13, 3, 6:scribi quid placeat, quid censeas,
id. Att. 9, 19,4:ibitur igitur, et ita quidem ut censes,
id. ib. 10, 15, 3:disce, docendus adhuc, quae censet amiculus,
Hor. Ep. 1, 17, 3.Of opinions and views on general questions, to be of opinion, think, believe, hold (cf.: statuo, existimo, puto, aio, dico; freq. in class. prose; very rare in post-class. writers except Gellius; never with ut, ne, or subj.-clause).1.With inf.-clause:2.Plato mundum esse factum censet a deo sempiternum,
Cic. Ac. 2, 37, 118:Cyrenaici non omni malo aegritudinem effici censent, sed insperato,
id. Tusc. 3, 13, 28:(Hieronymus) censet summum bonum esse sine ulla molestia vivere,
id. Fin. 2, 5, 16:Aristoteles eos qui valetudinis causa furerent, censebat habere aliquid in animis praesagiens,
id. Div. 1, 38, 81:Pythagoras censuit animum esse per naturam rerum omnem intentum et commeantem,
id. ib. 1, 11, 27; so id. Ac. 1, 11, 40; 2, 42, 131; id. Fin. 1, 6, 20; 3, 15, 49; 3, 19, 64; 3, 21, 70; 4, 7, 17; 5, 7, 17; id. N. D. 1, 2, 3; 1, 2, 4; 1, 12, 29; 1, 13, 35 and 37; 1, 43, 120; 1, 44, 121; 2, 22, 57; 2, 16, 44; id. Sen. 12, 41; id. Leg. 1, 13, 36; id. Tusc. 1, 9, 18; 1, 10, 22; 1, 30, 72; 1, 45, 108; 3, 5, 11; 3, 22, 52; 4, 7, 14; id. Off. 1, 25, 88:Plato in civitate communis esse mulieres censuit,
Gell. 18, 2, 8; 14, 5, 2; 18, 1, 4; 19, 12, 6.—If the opinion refers to what should be observed, oportere or debere is used, or a gerundial predicate with esse (so in Cic., but in Gell. 7, 15, 3, without esse):oportere delubra esse in urbibus censeo,
Cic. Leg. 2, 10, 26:M. Varro aeditumum dici oportere censet,
Gell. 12, 10, 4; 14, 5, 2;so with debere,
id. 17, 5, 5; 13, 8, 4:Cyrenaici... virtutem censuerunt ob eam rem esse laudandam,
Cic. Off. 3, 33, 116:(Ennius) non censet lugendam esse mortem quam immortalitas consequatur,
id. Sen. 20, 73.—An inf.-clause understood:3.(dissensio est), a quibus temporibus scribendi capiatur initium. Ego enim ab ultimis censeo (i. e. exordiendum esse),
Cic. Leg. 1, 3, 8:si, Mimnermus uti censet, sine amore jocisque Nil est jucundum,
Hor. Ep. 1, 6, 65:sic enim censuit,
Cic. Off. 3, 33, 117.—With neutr. acc. of a pron.: hoc amplius censeo, in addition to the opinions mentioned I hold, etc., Sen. Vit. Beat. 3, 2:4.nullo (medico) idem censente,
Plin. 29, 1, 5, § 11.—With a rel.-clause:5.Aesopus quae utilia... erant, non severe neque imperiose praecepit et censuit,
he imparted his teachings and views, Gell. 2, 29, 1.—Absol.:E.non adligo me ad unum aliquem ex Stoicis proceribus. Est et mihi censendi jus,
the right to impart my opinions, Sen. Vit. Beat. 3, 2.In gen., = arbitror, puto, existimo, judico (cf.: idem enim valet censere et arbitrari, Varr. ap. Non. p. 519, 29: censere nunc significat putare, nunc suadere, nunc decernere, Paul. ex Fest. p. 54, 11 Mull.).1.To judge, think, believe, suppose (freq. in ante-class. writings; very rare in Cic. except in the particular meanings, a.—ironically—and d.; always with inf.-clause expressed or understood).a.In gen.:b.atque ego censui abs te posse hoc me impetrare,
Plaut. Cas. 2, 6, 12 sq.:satis jam delusam censeo: rem, ut est, nunc eloquamur,
id. As. 3, 3, 141:nam si honeste censeam te facere posse, suadeam,
id. Mil. 4, 8, 60:neque ego hac noctem longiorem me vidisse censeo,
id. Am. 1, 1, 126:saluti quod tibi esse censeo,
id. Merc. 1, 35; so id. Am. 4, 3, 2; id. Most. 1, 3, 127; id. Pers. 1, 1, 9; 2, 2, 8; 2, 3, 75 sq.; id. Truc. 2, 2, 60; id. As. 2, 2, 33; id. Aul. 2, 4, 30; 2, 4, 36; id. Cas. 2, 8, 38; Ter. Heaut. 3, 1, 53; id. Phorm. 2, 2, 13: aut domino, cujum id censebis esse, reddes, Cincius, Re Mil. l. iii., de ap. Gell. 16, 4, 2:eo namque omnem belli molem inclinaturam censebant (consules),
Liv. 7, 32, 3:nec facturum aequa Samnitium populum censebant, si... oppugnarent,
id. 7, 31, 7:quaeso ut ea quae dicam non a militibus imperatori dicta censeas,
id. 7, 13, 8:at illa purgare se, quod quae utilia esse censebat... suasisset,
Curt. 8, 3, 7: Alexander, tam memorabili victoria laetus, qua sibi Orientis fines apertos esse censebat, id. 9, 1, 1; so id. 10, 8, 22.—With reference to an erroneous opinion, to imagine, suppose, falsely believe:c.censebam me effugisse a vita marituma Ne navigarem, etc.,
Plaut. Bacch. 2, 3, 108:omnes eum (sc. Jovem) esse (Amphitruonem) censent servi,
id. Am. prol. 122, 134:jam hic ero, quom illic censebis esse me,
id. ib. 3, 3, 14:ardere censui aedes,
id. ib. 5, 1, 15:ego hunc censebam esse te,
id. Men. 5, 9, 13; so id. As. 5, 2, 20; id. Aul. 3, 5, 55; id. Bacch. 1, 2, 14; id. Men. 3, 3, 32; 5, 9, 76; id. Merc. 1, 2, 87; id. Poen. 1, 1, 54; 3, 1, 60; 3, 4, 25; id. Rud. 2, 4, 31; 4, 7, 35; id. Stich. 4, 2, 24; id. Truc. 1, 1, 72 et saep.: censuit se regem Porsenam occidere, Cass. Hem. ap. Non. p. 4, 88:non ipsa saxa magis sensu omni vacabant quam ille... cui se hic cruciatum censet optare,
Cic. Tusc. 1, 44, 107.—And ironically:nisi forte Diagoram aut Theodorum... censes superstitiosos fuisse,
Cic. N. D. 1, 42, 117:nisi forte etiam illi Semproniano senatus consulto me censes adfuisse, qui ne Romae quidem fui,
id. Fam. 12, 29, 2:neminem me fortiorem esse censebam,
Curt. 8, 14, 42.—Referring to what should take place.(α).With gerundial inf.-clause:(β).navis praedatoria, Abs qua cavendum nobis sane censeo,
Plaut. Men. 2, 2, 70:soli gerundum censeo morem,
id. Most. 1, 3, 69:neque vendundam censeo Quae libera est,
Ter. Ad. 2, 1, 39; so id. Eun. 4, 4, 53; 5, 8, 42; id. Hec. 4, 4, 94; id. Phorm. 2, 4, 17:ceterum ei qui consilium adferret opem quoque in eam rem adferendam censebant esse,
Liv. 25, 11, 14.—With oportere, debere, or an ordinary inf.-clause:(γ).solam illi me soli censeo esse oportere obedientem,
Plaut. Most. 1, 3, 47:quibus declaraveram, quo te animo censerem esse oportere, et quid tibi faciendum arbitrarer,
Cic. Fam. 4, 9, 1:rursus interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,
Curt. 8, 14, 43: impudens postulatio visa est, censere... ipsos id (bellum) advertere in se, agrosque suos pro alienis populandos obicere, to entertain the idea that they should direct that war against themselves and their own lands, etc., Liv. 21, 20, 4:munere eum fungi prioris censet amici = eum fungi oportere,
Hor. Ep. 1, 9, 5:quae nos quoque sustinere censebat,
App. M. 11, p. 253.—By aequum censere with ordinary inf.clause, expressed or understood, either = it is fair ( right) to do something, or something ought or should be done (so very freq. in the comic poets and Livy; rare in other writers): non ego istunc me potius quam te metuere aequom censeo, I do not think it right to fear him, etc., Plaut. Capt. 2, 2, 51: quid me aequom censes pro illa tibi dare? What do you think I should give as a fair price? etc., id. As. 1, 3, 76: meum animum tibi servitutem servire aequom censui, I thought it my duty that my mind should, etc., id. Trin. 2, 2, 27: ecquis est tandem qui vestrorum... aequom censeat poenas dare ob eam rem quod arguatur male facere voluisse? Cato ap. Gell. 6 (7), 3, 36:d.quis aequum censeret... receptos in fidem non defendi?
Liv. 21, 19, 5; so id. 24, 37, 7; 5, 3, 8; 22, 32, 6.—And without emphasis upon the idea of fairness or right:si sunt ita ut ego aequom censeo,
as I think they ought to be, Plaut. Stich. 1, 2, 55; so id. Trin. 3, 2, 87; 2, 3, 1; id. Merc. 3, 3, 8; id. Aul. 4, 1, 11; id. Ep. 4, 1, 29; id. Stich. 2, 2, 20; 4, 1, 42:qui aequom esse censeant, nos jam a pueris ilico nasci senes,
who believe that we should be born as old men right from childhood, Ter. Heaut. 2, 1, 2; so id. ib. 5, 5, 11; id. Ad. 4, 3, 10:qui aequom censeant rem perniciosam utili praeponi,
Auct. Her. 2, 14, 22: (tribuni) intercedebant;senatum quaerere de pecunia non relata in publicum... aequum censebant,
Liv. 38, 54, 5:cives civibus parcere aequum censebat,
Nep. Thras. 2, 6.—Very freq., esp. in Cic., when a question, rhetorical or real, is addressed to a second person, often referring to erroneous opinions:e.an fores censebas nobis publicitus praeberier?
Plaut. Am. 4, 2, 7:clanculum istaec te flagitia facere censebas potesse?
id. Men. 4, 2, 47:hicine nos habitare censes?
id. Trin. 4, 3, 72:omnes cinaedos esse censes, tu quia es?
id. Men. 3, 2, 48; so id. As. 2, 4, 78; 5, 2, 37; id. Bacch. 4, 6, 41; 5, 2. 82; id. Capt. 4, 2, 66; 4, 2, 74; 5, 2, 16; id. Cas. 2, 6, 29; id. Men. 5, 5, 25: continuo dari Tibi verba censes? Ter. And. 3, 2, 25; so id. ib. 3, 3, 13; 4, 4, 55; id. Heaut. 4, 3, 38; id. Hec. 4, 1, 32; 4, 4, 53; id. Phorm. 5, 6, 35:adeone me delirare censes ut ista esse credam?
Cic. Tusc. 1, 6, 10:nam cum in Graeco sermone haec... non videbantur, quid censes in Latino fore?
id. Fin. 3, 4, 15:quid igitur censes? Apim illum nonne deum videri Aegyptiis?
id. N. D. 1, 29, 82:quis haec neget esse utilia? quem censes?
id. Off. 3, 26, 99:an censes me tantos labores... suscepturum fuisse, si, etc.,
id. Sen. 23, 82:an vos Hirtium pacem velle censetis?
id. Phil. 12, 4, 9; so id. Brut. 50, 186; 85, 294; id. Tusc. 1, 5, 10 fin.; 2, 4, 11; 3, 13, 27; id. Fin. 1, 10, 34; id. N. D. 1, 8, 20; 1, 28, 78; 1, 44, 122; id. Leg. 2, 10, 23; id. Div. in Caecil. 16, 54; id. Phil. 1, 6, 13; 4, 3, 7; 7, 4, 14; 11, 1, 3; 11, 5, 10; 12, 3, 7; 12, 6, 13; 12, 8, 21; 12, 9, 22; 13, 2, 4; 14, 4, 10; id. Att. 10, 11, 4:quid censes munera terrae?... quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?
Hor. Ep. 1, 6, 5 sqq.; so id. ib. 2, 2, 65; Lucr. 1, 973 (with obj.inf.).—With conditional period inst. of an inf.-clause:num censes faceret, filium nisi sciret eadem haec velle,
Ter. And. 3, 3, 46.—Sometimes censemus? is used in the same way as censes?
Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Off. 2, 7, 25; id. Fam. 4, 9, 2.—With an inf.clause understood: itane tu censes? Pa. Quid ego ni ita censeam? Plaut. Mil. 4, 3, 27: quid ergo censes? Tr. Quod rogas, Censeo, id. Rud. 4, 8, 7 sq.: quid illum censes? (i. e. eo loco facere?) Ter. And. 5, 2, 12:2.quid illas censes? (i. e. posse dicere),
id. Ad. 4, 5, 22; so Plaut. Curc. 1, 1, 59; Ter. Heaut. 3, 3, 9; 5, 3, 21.—So, very freq. in the comic poets, censeo, absol., as an approving answer; also sic censeo, istuc censeo, ita censeo (Cic.) to be variously rendered: ego divinam rem intus faciam... So. Censeo, that will be right! Plaut. Am. 3, 3, 11: auscultemus quid agat: Ph. Sane censeo, so we will, indeed, id. Curc. 2, 2, 29: quid si recenti re aedis pultem? Ad. Censeo, do so! id. Poen. 3, 4, 18: quin eloquamur? Ag. Censeo, hercle, patrue, id. ib. 5, 4, 93: patri etiam gratulabor? Tr. Censeo, I think so (and after answering several questions with censeo): etiamne complectar ejus patrem? Tr. Non censeo. Pl. Nunc non censet quom volo, id. Rud. 4, 8, 6 sqq.; id. Ps. 2, 2, 69; id. Stich. 5, 4, 53; id. Truc. 2, 4, 73; id. Cas. 4, 3, 14; Ter. Eun. 2, 1, 11; id. Heaut. 3, 3, 27: male habeas! Mu. Sic censeo, Plaut. Men. 4, 1, 11: aliquem arripiamus, etc.: Ly. Hem, istuc censeo, id. Merc. 3, 3, 19 (cf.:prorsus ita censeo, referring to general questions, as in D.,
Cic. Leg. 2, 10, 23);once similarly censeas: Quid gravare? censeas!
Say yes, Plaut. Stich. 3, 2, 22.—To resolve, as a merely mental act, with gerundial inf.-clause (rare; cf. II. B.): quibus rebus cognitis, Caesar maturandum sibi censuit, resolved to hasten, lit., thought he must hasten ( = statuit, existimavit), Caes. B. G. 7, 56 init.:3.censuimus igitur amplius quaerendum,
Gell. 12, 14, 7.—To consider, i. e. after carefully weighing the circumstances, with inf.-clause (rare):4. a.sed cum censerem... me et periculum vitare posse, et temperatius dicere... ea causa mihi in Asiam proficiscendi fuit,
Cic. Brut. 91, 314.—With double acc.:b.quom dispicias tristem, frugi censeas (i.e. eum),
you would consider him thrifty, Plaut. Cas. 3, 2. 32:auxilio vos dignos censet senatus,
considers you worthy of help, Liv. 7, 31, 2:has... indagines cuppediarum majore detestatione dignas censebimus si, etc.,
Gell. 7 (6), 16, 6: cum Priscum nobilitas hostem patriae censuisset, judged, declared him the enemy, etc., Aur. Vict. Caes. 29, 4.—In the pass. with nom. and inf., = haberi (in Manil. and Gell.):5.praeter illas unam et viginti (comoedias) quae consensu omnium Plauti esse censebantur,
Gell. 3, 3, 3:quae terrena censentur sidera sorte (i. e. esse),
are considered as being of the terrestrial kind, Manil. 2, 226; so id. 2, 293; 2, 653; 2, 667; 3, 96; so, sub aliquo censeri, to be considered as being under one ' s influence, id. 4, 246; 4, 705; cf. id. 3, 598 (with per).—To wish, with subj.-clause or ne (in App.):2.de coma pretiosi velleris floccum mihi confestim adferas censeo,
App. M. 6. [p. 315] p. 117:censeo ne ulla cura os percolat,
id. Mag. p. 411.censeo, ēre, = succenseo, to be angry: ne vobis censeam, si, etc., Varr. ap. Non. p. 267, 24. -
28 compono
com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).I.In gen., of different objects.A. 1.Of things in gen.:b.aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—To bring into contact, fit together, join:c.quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:ossa,
Cels. 8, 10, 2:jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—Esp., to pack up for a journey, etc.:2.omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—Of persons:B.is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—To set in opposition.1.To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:2.Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:hunc fatis,
id. 1, 39:cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—To oppose by way of comparison, to compare, contrast.(α).With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):(β).nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—With acc. and cum:II.ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.In partic.A.Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.1. (α).With ex:(β).exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —With abl.:(γ).mensam gramine,
Sil. 15, 51.—With acc. alone:2.medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—Esp., of buildings, etc., to construct, build:3.qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:urbem,
Verg. A. 3, 387:illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—Of words, to compound:4.vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—Of writings, speeches, etc.a.To compose, write, construct (very freq.):b.leges,
Lucr. 4, 966:compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:libellos,
Quint. 12, 8, 5:actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:interdictum,
id. Caecin. 21, 59:poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:epistulas,
id. ib. 2, 70:litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:versus,
Hor. S. 1, 4, 8:mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:cantus,
Tib. 1, 2, 53:in morem annalium,
Tac. Or. 22:orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:B.tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—From the notion of closing.1.To put away, put aside, put in place:2.armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:arma,
Hor. C. 4, 14, 52:tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—To store up, put away, collect:3.nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:pernas,
Cato, R. R. 162, 12:tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:herbas,
id. 12, 13, 2:poma,
id. 12, 47, 5:olivas,
Pall. Nov. 22, 5:herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:4. a.tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):cinerem,
Ov. F. 3, 547:cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:aliquem terra,
Sil. 9, 95.—Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:b.cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:aquas,
id. H. 13, 136:fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—Of persons:5.nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:defessa membra,
id. ib. 4, 438:si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.a.With personal object:b.aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:mentem somno,
id. 3, 162:religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—Of places, countries, etc.:c.C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:Campaniam,
id. H. 4, 3:Daciam,
id. ib. 3, 53.—With abstr. or indef. objects:d.si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:bella,
Tac. A. 3, 56:cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:lites,
Verg. E. 3, 108:seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:statum Orientis,
id. Calig. 1:Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:res Germanicas,
Suet. Vit. 9:discordias,
Tac. H. 4, 50:compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—Absol.:C. 1.coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—In gen., to arrange, adjust, order, set in order:2.aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—Esp., milit. t. t.:3.se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:ordines,
id. H. 4, 33:vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:4.ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:5.suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:comas,
Ov. R. Am. 679:crines,
Verg. G. 4, 417:ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.torum,
id. F. 3, 484:jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:D.ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.(α).With acc.:(β).ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:2.cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.(α).In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:(β).quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:proditionem,
id. ib. 2, 100:seditionem,
id. ib. 4, 14:insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—With rel.-clause:(γ).cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—With inf.:(δ).ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—Pass. impers.:(ε).ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—With ut and subj.:3.compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):A.ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:B.quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:C.perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:D.ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:actio,
id. 11, 3, 110:aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):(α).verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:(β).tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,(γ).More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:indutus,
Gell. 1, 5, 2:composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3. -
29 compositum
com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).I.In gen., of different objects.A. 1.Of things in gen.:b.aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—To bring into contact, fit together, join:c.quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:ossa,
Cels. 8, 10, 2:jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—Esp., to pack up for a journey, etc.:2.omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—Of persons:B.is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—To set in opposition.1.To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:2.Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:hunc fatis,
id. 1, 39:cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—To oppose by way of comparison, to compare, contrast.(α).With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):(β).nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—With acc. and cum:II.ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.In partic.A.Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.1. (α).With ex:(β).exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —With abl.:(γ).mensam gramine,
Sil. 15, 51.—With acc. alone:2.medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—Esp., of buildings, etc., to construct, build:3.qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:urbem,
Verg. A. 3, 387:illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—Of words, to compound:4.vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—Of writings, speeches, etc.a.To compose, write, construct (very freq.):b.leges,
Lucr. 4, 966:compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:libellos,
Quint. 12, 8, 5:actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:interdictum,
id. Caecin. 21, 59:poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:epistulas,
id. ib. 2, 70:litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:versus,
Hor. S. 1, 4, 8:mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:cantus,
Tib. 1, 2, 53:in morem annalium,
Tac. Or. 22:orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:B.tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—From the notion of closing.1.To put away, put aside, put in place:2.armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:arma,
Hor. C. 4, 14, 52:tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—To store up, put away, collect:3.nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:pernas,
Cato, R. R. 162, 12:tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:herbas,
id. 12, 13, 2:poma,
id. 12, 47, 5:olivas,
Pall. Nov. 22, 5:herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:4. a.tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):cinerem,
Ov. F. 3, 547:cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:aliquem terra,
Sil. 9, 95.—Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:b.cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:aquas,
id. H. 13, 136:fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—Of persons:5.nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:defessa membra,
id. ib. 4, 438:si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.a.With personal object:b.aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:mentem somno,
id. 3, 162:religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—Of places, countries, etc.:c.C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:Campaniam,
id. H. 4, 3:Daciam,
id. ib. 3, 53.—With abstr. or indef. objects:d.si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:bella,
Tac. A. 3, 56:cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:lites,
Verg. E. 3, 108:seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:statum Orientis,
id. Calig. 1:Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:res Germanicas,
Suet. Vit. 9:discordias,
Tac. H. 4, 50:compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—Absol.:C. 1.coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—In gen., to arrange, adjust, order, set in order:2.aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—Esp., milit. t. t.:3.se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:ordines,
id. H. 4, 33:vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:4.ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:5.suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:comas,
Ov. R. Am. 679:crines,
Verg. G. 4, 417:ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.torum,
id. F. 3, 484:jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:D.ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.(α).With acc.:(β).ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:2.cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.(α).In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:(β).quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:proditionem,
id. ib. 2, 100:seditionem,
id. ib. 4, 14:insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—With rel.-clause:(γ).cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—With inf.:(δ).ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—Pass. impers.:(ε).ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—With ut and subj.:3.compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):A.ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:B.quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:C.perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:D.ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:actio,
id. 11, 3, 110:aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):(α).verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:(β).tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,(γ).More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:indutus,
Gell. 1, 5, 2:composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3. -
30 conpono
com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).I.In gen., of different objects.A. 1.Of things in gen.:b.aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—To bring into contact, fit together, join:c.quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:ossa,
Cels. 8, 10, 2:jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—Esp., to pack up for a journey, etc.:2.omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—Of persons:B.is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—To set in opposition.1.To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:2.Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:hunc fatis,
id. 1, 39:cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—To oppose by way of comparison, to compare, contrast.(α).With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):(β).nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—With acc. and cum:II.ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.In partic.A.Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.1. (α).With ex:(β).exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —With abl.:(γ).mensam gramine,
Sil. 15, 51.—With acc. alone:2.medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—Esp., of buildings, etc., to construct, build:3.qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:urbem,
Verg. A. 3, 387:illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—Of words, to compound:4.vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—Of writings, speeches, etc.a.To compose, write, construct (very freq.):b.leges,
Lucr. 4, 966:compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:libellos,
Quint. 12, 8, 5:actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:interdictum,
id. Caecin. 21, 59:poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:epistulas,
id. ib. 2, 70:litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:versus,
Hor. S. 1, 4, 8:mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:cantus,
Tib. 1, 2, 53:in morem annalium,
Tac. Or. 22:orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:B.tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—From the notion of closing.1.To put away, put aside, put in place:2.armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:arma,
Hor. C. 4, 14, 52:tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—To store up, put away, collect:3.nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:pernas,
Cato, R. R. 162, 12:tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:herbas,
id. 12, 13, 2:poma,
id. 12, 47, 5:olivas,
Pall. Nov. 22, 5:herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:4. a.tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):cinerem,
Ov. F. 3, 547:cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:aliquem terra,
Sil. 9, 95.—Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:b.cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:aquas,
id. H. 13, 136:fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—Of persons:5.nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:defessa membra,
id. ib. 4, 438:si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.a.With personal object:b.aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:mentem somno,
id. 3, 162:religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—Of places, countries, etc.:c.C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:Campaniam,
id. H. 4, 3:Daciam,
id. ib. 3, 53.—With abstr. or indef. objects:d.si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:bella,
Tac. A. 3, 56:cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:lites,
Verg. E. 3, 108:seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:statum Orientis,
id. Calig. 1:Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:res Germanicas,
Suet. Vit. 9:discordias,
Tac. H. 4, 50:compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—Absol.:C. 1.coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—In gen., to arrange, adjust, order, set in order:2.aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—Esp., milit. t. t.:3.se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:ordines,
id. H. 4, 33:vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:4.ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:5.suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:comas,
Ov. R. Am. 679:crines,
Verg. G. 4, 417:ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.torum,
id. F. 3, 484:jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:D.ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.(α).With acc.:(β).ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:2.cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.(α).In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:(β).quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:proditionem,
id. ib. 2, 100:seditionem,
id. ib. 4, 14:insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—With rel.-clause:(γ).cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—With inf.:(δ).ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—Pass. impers.:(ε).ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—With ut and subj.:3.compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):A.ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:B.quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:C.perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:D.ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:actio,
id. 11, 3, 110:aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):(α).verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:(β).tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,(γ).More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:indutus,
Gell. 1, 5, 2:composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3. -
31 conposite
com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).I.In gen., of different objects.A. 1.Of things in gen.:b.aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—To bring into contact, fit together, join:c.quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:ossa,
Cels. 8, 10, 2:jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—Esp., to pack up for a journey, etc.:2.omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—Of persons:B.is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—To set in opposition.1.To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:2.Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:hunc fatis,
id. 1, 39:cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—To oppose by way of comparison, to compare, contrast.(α).With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):(β).nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—With acc. and cum:II.ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.In partic.A.Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.1. (α).With ex:(β).exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —With abl.:(γ).mensam gramine,
Sil. 15, 51.—With acc. alone:2.medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—Esp., of buildings, etc., to construct, build:3.qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:urbem,
Verg. A. 3, 387:illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—Of words, to compound:4.vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—Of writings, speeches, etc.a.To compose, write, construct (very freq.):b.leges,
Lucr. 4, 966:compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:libellos,
Quint. 12, 8, 5:actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:interdictum,
id. Caecin. 21, 59:poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:epistulas,
id. ib. 2, 70:litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:versus,
Hor. S. 1, 4, 8:mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:cantus,
Tib. 1, 2, 53:in morem annalium,
Tac. Or. 22:orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:B.tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—From the notion of closing.1.To put away, put aside, put in place:2.armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:arma,
Hor. C. 4, 14, 52:tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—To store up, put away, collect:3.nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:pernas,
Cato, R. R. 162, 12:tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:herbas,
id. 12, 13, 2:poma,
id. 12, 47, 5:olivas,
Pall. Nov. 22, 5:herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:4. a.tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):cinerem,
Ov. F. 3, 547:cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:aliquem terra,
Sil. 9, 95.—Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:b.cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:aquas,
id. H. 13, 136:fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—Of persons:5.nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:defessa membra,
id. ib. 4, 438:si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.a.With personal object:b.aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:mentem somno,
id. 3, 162:religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—Of places, countries, etc.:c.C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:Campaniam,
id. H. 4, 3:Daciam,
id. ib. 3, 53.—With abstr. or indef. objects:d.si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:bella,
Tac. A. 3, 56:cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:lites,
Verg. E. 3, 108:seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:statum Orientis,
id. Calig. 1:Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:res Germanicas,
Suet. Vit. 9:discordias,
Tac. H. 4, 50:compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—Absol.:C. 1.coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—In gen., to arrange, adjust, order, set in order:2.aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—Esp., milit. t. t.:3.se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:ordines,
id. H. 4, 33:vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:4.ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:5.suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:comas,
Ov. R. Am. 679:crines,
Verg. G. 4, 417:ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.torum,
id. F. 3, 484:jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:D.ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.(α).With acc.:(β).ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:2.cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.(α).In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:(β).quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:proditionem,
id. ib. 2, 100:seditionem,
id. ib. 4, 14:insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—With rel.-clause:(γ).cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—With inf.:(δ).ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—Pass. impers.:(ε).ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—With ut and subj.:3.compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):A.ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:B.quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:C.perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:D.ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:actio,
id. 11, 3, 110:aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):(α).verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:(β).tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,(γ).More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:indutus,
Gell. 1, 5, 2:composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3. -
32 conpositum
com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).I.In gen., of different objects.A. 1.Of things in gen.:b.aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—To bring into contact, fit together, join:c.quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:ossa,
Cels. 8, 10, 2:jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—Esp., to pack up for a journey, etc.:2.omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—Of persons:B.is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—To set in opposition.1.To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:2.Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:hunc fatis,
id. 1, 39:cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—To oppose by way of comparison, to compare, contrast.(α).With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):(β).nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—With acc. and cum:II.ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.In partic.A.Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.1. (α).With ex:(β).exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —With abl.:(γ).mensam gramine,
Sil. 15, 51.—With acc. alone:2.medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—Esp., of buildings, etc., to construct, build:3.qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:urbem,
Verg. A. 3, 387:illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—Of words, to compound:4.vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—Of writings, speeches, etc.a.To compose, write, construct (very freq.):b.leges,
Lucr. 4, 966:compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:libellos,
Quint. 12, 8, 5:actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:interdictum,
id. Caecin. 21, 59:poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:epistulas,
id. ib. 2, 70:litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:versus,
Hor. S. 1, 4, 8:mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:cantus,
Tib. 1, 2, 53:in morem annalium,
Tac. Or. 22:orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:B.tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—From the notion of closing.1.To put away, put aside, put in place:2.armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:arma,
Hor. C. 4, 14, 52:tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—To store up, put away, collect:3.nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:pernas,
Cato, R. R. 162, 12:tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:herbas,
id. 12, 13, 2:poma,
id. 12, 47, 5:olivas,
Pall. Nov. 22, 5:herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:4. a.tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):cinerem,
Ov. F. 3, 547:cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:aliquem terra,
Sil. 9, 95.—Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:b.cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:aquas,
id. H. 13, 136:fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—Of persons:5.nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:defessa membra,
id. ib. 4, 438:si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.a.With personal object:b.aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:mentem somno,
id. 3, 162:religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—Of places, countries, etc.:c.C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:Campaniam,
id. H. 4, 3:Daciam,
id. ib. 3, 53.—With abstr. or indef. objects:d.si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:bella,
Tac. A. 3, 56:cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:lites,
Verg. E. 3, 108:seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:statum Orientis,
id. Calig. 1:Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:res Germanicas,
Suet. Vit. 9:discordias,
Tac. H. 4, 50:compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—Absol.:C. 1.coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—In gen., to arrange, adjust, order, set in order:2.aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—Esp., milit. t. t.:3.se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:ordines,
id. H. 4, 33:vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:4.ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:5.suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:comas,
Ov. R. Am. 679:crines,
Verg. G. 4, 417:ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.torum,
id. F. 3, 484:jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:D.ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.(α).With acc.:(β).ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:2.cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.(α).In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:(β).quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:proditionem,
id. ib. 2, 100:seditionem,
id. ib. 4, 14:insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—With rel.-clause:(γ).cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—With inf.:(δ).ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—Pass. impers.:(ε).ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—With ut and subj.:3.compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):A.ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:B.quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:C.perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:D.ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:actio,
id. 11, 3, 110:aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):(α).verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:(β).tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,(γ).More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:indutus,
Gell. 1, 5, 2:composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3. -
33 ut
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
34 utei
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
35 facio
facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Produktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. 1. vēlum(Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.
2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus(no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.
3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.
4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.
5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.
B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrichten, Ter.: iter, s. iter(Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. fīnis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nōmen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanitatis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura, Iuven.
2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.
3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negōtium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.
4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.
5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium, stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.
6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s. Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.
7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.
8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen, esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.
9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.
10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certusno. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certusno. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mittono. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.
11) etwas zum Eigentum jmds. machen, jmd. in Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.
12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd, mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequusno. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.
13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactūra).
14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.
II) (spätlat.) v. refl. (se) facere alqo, wohin ma chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).
III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).
2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.
3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds. Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.
4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.
5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63–66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).
6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239. Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.
7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.
8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit diligenter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.
/ Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1, 12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s.
-
36 occupatus [1]
1. occupātus, a, um, PAdi. (occupo), I) in Beschlag genommen = verheiratet, Plur. subst., occupatae (Ggstz. vacuae), Ps. Quint. decl. 376. – II) durch Geschäfte (durch andere Dinge) in Anspruch genommen, beschäftigt (Ggstz. otiosus u. nachaugust. vacuus), homo occupatus, Sen.: homines occupati, Plaut.: homo vehementer occupatus, Cic.: occupata est, sie hat zu tun, Plaut. (s. Brix Plaut. mil. 252): quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes, Cic.: suspenso animo et occupato, in der Zerstreuung und mit anderen Dingen beschäftigt, Cic.: occupata mea tempora, Cic.: aures occupatae, Phaedr.: festinabam eramque occupatior, Cic.: quod comitiorum dies occupatiorem me habebant, Cael. in Cic. ep.: non dubito, quin occupatissimus fueris (viele Abhaltungen gehabt hast), Cic. – m. Genet., occupatus animi, Cl. Mam. de stat. anim. praef. p. 697 Migne. – m. in u. Abl., minime male cogitantes, qui in eo studio occupati sunt, Cato: occupati in munitione castrorum, Caes.: occupatus in apparatu nuptiarum, Iustin.: certum aliquid, in quo animum debeat habēre occupatum, dem er seine ganze Aufmerksamkeit widmen muß, Cic.: in metendo occupati, Caes.: non in apparando bello, sed in sufficiendo collega occupatus, Cic.: qui in eo erat occupatus, ut bellum quam diutissime duceret, Nep. – m. circa u. Akk., Semiramis circa cultum capitis sui occupata, Val. Max.: circa consularia occupatus comitia, Sen. – m. inter u. Akk., inter pectinem speculumque occupati, Sen. de brev. vit. 12, 3. – m. Infin., quamquam negotiumst, si quid vis, non sum occupatus umquam amico operam dare, hab ich einem Fr. zu dienen immer Zeit, Plaut. merc. 288.
-
37 facio
Cic.: facinus facere, obire, committere, Cic., od. in se admittere, Caes., od. patrare, Sall. – meton., a) die Missetat (der Mord) für das, womit sie verübt wird, facinus excussit ab ore, den Giftbecher, Ov. met. 7, 423. – b) der Missetäter, senile illud facinus (böse Stück), Apul. met. 4, 12: omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervae, Scharen von Schandbuben u. Bösewichtern, Sall. Cat. 14, 1. – II) übtr.: a) konkr., ein Stück Arbeit, facinus luculentum, ein Prachtstück, Plaut. Men. 141. – b) abstr., ein Stück Arbeit, Geschäft, ein Handel, ein Streich, ein Umstand, eine Sache (s. Lorenz Plaut. mil. 376), quod facinus (Schauspiel) video? Plaut.: non ego istuc mihi facinus conducibile esse arbitror, Plaut.: amicum castigare ob meritam noxiam immoenest facinus (ist ein undankbares G. od. Stück Arbeit), Plaut.: humanum facinus factumst, so geht es mit den Menschen, Plaut. – ⇒ Genet. spätlat. auch facineris, nach Vel. Long. (VII) 73, 1 u. oft auch durch die Abschreiber in Handschriften des Cicero u. Livius.\facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Pro-————duktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. velum (Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus (no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad————ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.————4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrich-————ten, Ter.: iter, s. iter (Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. finis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nomen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanita-————tis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura,————Iuven.2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negotium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium,————stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di————facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s.————Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen,————esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich————als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certus no. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certus no. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mitto no. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.————Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd,————mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequus no. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactura).14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.————chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds.————Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63-66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239.————Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit dili-————genter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.⇒ Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1,————12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s. -
38 occupatus
1. occupātus, a, um, PAdi. (occupo), I) in Beschlag genommen = verheiratet, Plur. subst., occupatae (Ggstz. vacuae), Ps. Quint. decl. 376. – II) durch Geschäfte (durch andere Dinge) in Anspruch genommen, beschäftigt (Ggstz. otiosus u. nachaugust. vacuus), homo occupatus, Sen.: homines occupati, Plaut.: homo vehementer occupatus, Cic.: occupata est, sie hat zu tun, Plaut. (s. Brix Plaut. mil. 252): quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes, Cic.: suspenso animo et occupato, in der Zerstreuung und mit anderen Dingen beschäftigt, Cic.: occupata mea tempora, Cic.: aures occupatae, Phaedr.: festinabam eramque occupatior, Cic.: quod comitiorum dies occupatiorem me habebant, Cael. in Cic. ep.: non dubito, quin occupatissimus fueris (viele Abhaltungen gehabt hast), Cic. – m. Genet., occupatus animi, Cl. Mam. de stat. anim. praef. p. 697 Migne. – m. in u. Abl., minime male cogitantes, qui in eo studio occupati sunt, Cato: occupati in munitione castrorum, Caes.: occupatus in apparatu nuptiarum, Iustin.: certum aliquid, in quo animum debeat habēre occupatum, dem er seine ganze Aufmerksamkeit widmen muß, Cic.: in metendo occupati, Caes.: non in apparando bello, sed in sufficiendo collega occupatus, Cic.: qui in eo erat occupatus, ut bellum quam diutissime duceret, Nep. – m. circa u. Akk., Semiramis circa cul-————tum capitis sui occupata, Val. Max.: circa consularia occupatus comitia, Sen. – m. inter u. Akk., inter pectinem speculumque occupati, Sen. de brev. vit. 12, 3. – m. Infin., quamquam negotiumst, si quid vis, non sum occupatus umquam amico operam dare, hab ich einem Fr. zu dienen immer Zeit, Plaut. merc. 288.————————2. occupātus, ūs, m. (occupo) = occupatio, Sidon. epist. 4, 2, 3: Plur., post magni Alexandri occupatus, Schol. Iuven. 6, 83.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > occupatus
-
39 auspicium
auspicium ī, n [auspex], divination by the flight of birds, augury from birds, auspices: comitia auspiciis impedire: auspicia habere, authority to take the auspices, L.: observare, L.—A sign, omen, divine premonition, indication by augury: optimis auspiciis ea geri: alitem auspicium fecisse, L.: melioribus auspiciis, under better omens, V.: cui (diviti) si libido Fecerit auspicium, i. e. an impulse, H. — Since only the chief in command could take the auspices for the army, command, guidance, authority: ductu auspicioque eius res gerere, L.: tuis Auspiciis confecta duella, H.: Illius auspiciis moenia victa, O.: maioribus ire auspiciis, i. e. of Jupiter himself, V. — Right, power, inclination, will: meis ducere vitam Auspiciis, V.: populum paribus regamus Auspiciis, V.* * *divination (by birds); omen; beginning; auspices (pl.); right of doing auspices -
40 sī
sī (old, sei), conj. [SOVO]-, as a conditional particle.—With indic., in conditions assumed as true, or (with fut.) which will probably be fulfilled, if, when, inasmuch as, since: si vis, dabo tibi testīs: si voluntas mea, si industria, si aures patent omnibus: magnifica quaedam res, si modo est ulia: si quisquam est facilis, hic est: si aliquid dandum est voluptati: istae artes, si modo aliquid, valent ut acuent ingenia: educ tecum omnīs tuos; si minus, quam plurimos: auferat omnia oblivio, si potest; si non, utrumque silentium tegat, L.: ignosce, Caesar, si rex cessit, etc.: non, si Opimium defendisti, idcirco, etc.: aut nemo, aut si quisquam, ille sapiens fuit: si Athenienses, sublato Areopago, nihil nisi populi scitis ac decretis agebant, etc.: si vis erat, si fraus, si metus: si neglegentiam dices, mirabimur: di persequar, si potero, subtilius: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris.—Esp. with pluperf., in indef. clauses of repeated action: plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat, whenever: si quando forte suis fortunis desperare coeperant, Cs.—With subj praes. or perf., in conditions assumed as possible, if, even if, though: satis facere rei p. videmur, si istius furorem vitemus: si ad verba rem deflectere velimus: rem facias, rem, Si possis, recte; si non, quocumque modo rem, H.: innocens, si accusatus sit, absolvi potest.— With subj imperf. or pluperf., implying that the condition is contrary to fact, if: servi mei, si me isto pacto metuerent, domum meum relinquendam putarem: quod ne fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur: Si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa iuventus, V.— Followed by tamen, even if, although, albeit: quas si exsequi nequirem, tamen, etc.: quae si dubia essent, tamen, etc., S.: si aliter accidisset: si quis in caelum ascendisset, etc.—In the parenthetic phrase, si forte, perhaps, perchance: vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et aliquem, si forte, motum.—With subj. (rarely indic.), in place of an inf, if, when, that: apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent (i. e. amatores non habere): illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc., L.—In dependent questions, if, whether, if perchance: ut illum quaeram, Idque adeo visam, si domist, T.: fatis incerta feror, si Iuppiter unam Esse velit urbem, V.: primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus... imposuissent, L.: statui expectandum esse si quid certius adferretur.—In expressing a wish (poet. for utinam), usu. with O, if only, would that, O that: o si angulus ille accedat, qui, etc., H.: Si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto! would that, V.—With a relat., to express a class vaguely or doubtfully, if there be any such, whoever they may be: mortem proponit... eis etiam si qui non moleste tulerunt: dimissis, si qui parum idonei essent, L.—In clauses of purpose, if, in order to, to try whether, to see if, that if possible: Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit, to see whether, Cs.: neque ullum munus despiciens, si in Caesaris complexum venire posset, Cs.: pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent, L.—In clauses of contingency, against the case that: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit, in order to be ready, if, etc., L.: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. threatened an attack if, etc.: erat reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi poenae aestimatio: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motūs nuntiarentur, relictae, to be ready, in case, etc., L.* * *if, if only; whetherquod si -- but if; si quis/quid -- if anyone/anything
См. также в других словарях:
COMITIA — orum, plural. numer. conventus populi ad creandos magistratus, leges ferendas, et alia cum populo agenda, a comeundo appellata, ita enim veteres loquebantur, vel a coeundo. Leguntur autem Comitia Consularia, Praetoria, Quaestoria, Tribunitia,… … Hofmann J. Lexicon universale
TRIBUNUS — nomen non unius apud Romanos dignitatis. Tribunus seu Praefectus Celerum dictus est, qui Equitibus praeerat, et veluti secundum a Regibus locum obtinebat, quo in numero Iunius Brutus, auctor eiectorum Regum, exstitit. Magistratum hunc Romulus… … Hofmann J. Lexicon universale
SENATUS — totum illud Senatorum, de quibus supra, collegium seu concilium fuit: Q. Symmacho l. 1. Ep. 46. Pars melior humani generis: Petronio in Satyr. recti bonique Praeceptor: Cyneae Pyrrhi Legato, Regum consessus: quintiliano Declam. 329. Sanctissimus… … Hofmann J. Lexicon universale
REX Sacrorum — nomen Sacerdotii, apud Romanos, Flamine Diali superioris, sed in fra Pontificis Max. dignitatem: de quo sic Livius, l. 2. c. 2. Regibbus exactis, et partâ libertate, rerum dein divinarum habita cura, et quia quaedam publica sacra per ipsos Reges… … Hofmann J. Lexicon universale
RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… … Hofmann J. Lexicon universale
Loi des Douze Tables — Type Corpus de Lois … Wikipédia en Français
Roman censor — A Censor was a magistrate of high rank in the ancient Roman Republic. This position (called censura) was responsible for maintaining the census, supervising public morality, and overseeing certain aspects of the government s finances.The censors… … Wikipedia
Janus — For other uses, see Janus (disambiguation). Bifrons redirects here. For other uses, see Bifrons (disambiguation). A statue representing Janus Bifrons in the Vatican Museums In ancient Roman religion and mythology, Janus is the god of beginnings… … Wikipedia
Glossary of ancient Roman religion — This is an incomplete list, which may never be able to satisfy particular standards for completeness. You can help by expanding it with reliably sourced entries. Ancient Roman religion … Wikipedia
AUSPICES — ab Avium inspectione dicti, inde futura praedicebant: Sicut Augures, garritum earum attendebant; quae tamen nomina saepe solent confundi. Fuêre autem Auspiciorum apud Roman. genera tria; Avium inspectio, de caelo observatio et tripudii… … Hofmann J. Lexicon universale
BAVARIA vulgo BEYERN — BAVARIA, vulgo BEYERN Ducatus Germaniae, secundus Imperii circulus, ab Avaribus Hunnorum reliquiis nomen habens, qui Noricis expulsis ca in terra consederunt, et B. literâ adiectâ Bavatiam dixerunt, ut quidam volunt: Matcus vero Baernwick natum… … Hofmann J. Lexicon universale
