-
1 circumsisto
circumsistere, circumstiti, circumstatus V TRANSstand/gather/crowd/take a stand around; surround, beset; be on either side -
2 navis
nāvis (vulg. nābis), is, f. (altindisch nauḥ, griech. ναῦς), das Schiff, I) eig. u. übtr.: A) eig.: navis peregrina, Plaut.: maritima, Liv.: fluviatilis, Liv.: amnica, Edict. Diocl.: actuaria, Caes.: longa, Kriegsschiff, Liv.: oneraria, Transportschiff, Lastschiff, Liv.: mercatoria, Kauffahrteischiff, Plaut.: piratica, Seeräuberschiff, Liv.: piscatoria, Fischerkahn, Caes.: praetoria, Admiralschiff, Liv.: rostrata, mit einem Schnabel, Iustin.: tecta, Liv. u. Tac., od. constrata, Cic., mit einem Verdeck: aperta, ohne Verdeck, Cic.: navis frumento onusta, Liv.: navis vacua dominis, Liv.: navis exarmata et utroque patens latere, Sen. rhet.: navis quassa (leckes), Liv., vetus quassaque, Liv.: navis, quae simplici ordine agebatur (= moneris, w. s.), Tac.: navis quattuor scalmorum, Vell.: navis auri, paleae, ein Goldschiff, Spreuschiff, Cic.: n. mercium, Iustin. – navem construere od. aedificare, Cic., od. facere, Caes.: navem ornare, Liv., od. adornare, Caes.: navem fabricari, Tac.: navem armare, Caes., instruere armareque, Liv.: navem exarmare (abtakeln), Sen. rhet.: fatiscit navis rimis od. carie, Verg. u. Amm.: navem reficere, Liv.: navem deducere litore, Verg., od. in aquam, Liv., od. bl. deducere, Caes., ein Schiff ins Wasser (in See, vom Stapel usw.) lassen: navem subducere, ans Land ziehen, Caes.: navem ex portu educere, aus dem Hafen steuern, Caes.: navem moliri ab terra, Liv.: navem solvere, absegeln, Caes.: navis solvit, das Schiff segelt ab, Caes.: conscendere navem, Nep., od. in navem, Cic.: od. ascendere in navem, Nep., od. navem, Ter.: milites in navem imponere, einschiffen, Liv.: alqm in navem recipere (an Bord nehmen), Vell.: moderari navem, Liv., navem funiculo, Cic.: navibus rem gerere, zur See fechten, Hor.: egredi e (ex) navi, Ter. u. Caes., od. navi, Nep.: navem appellere ad locum, Cic.: od. applicare ad terram, Caes., od. terrae, Liv.: navis in portum pervehitur, Cic.: deligare navem ad ancoram od. ad terram, Caes.: navem supprimere od. deprimere, versenken, Liv. u. Tac.: navem mergere, versenken, in den Grund bohren, Liv. u.a. (vgl. mergo): navem stabilire (einen festen Stand geben), Liv.: navem frangere, Schiffbruch leiden, Cornif. rhet. (vgl. compluribus navibus fractis, Caes.): navem frangere apud Andrum insulam, Ter.: navem gubernare, steuern, Cic.: navem tenere in ancoris, vor Anker liegen, Nep.: nave, navibus venire, zu Schiffe kommen, Cic. u. Liv.: in navi vehi, Cic., od. nave ferri, Hor., im Schiffe fahren. – navem agere in litus, Liv.: navem capere (nehmen, erobern), Liv.: navem circumsistere, circumvenire, Liv.: navem concīdere, Liv.: navem concitare, Liv.: navem incendere, Cic.: navem praecīdere, Cic.: navem perforare Cic. fr.: navem retinere, festhalten, Caes., zurückbehalten, Liv. – Sprichw., navibus atque quadrigis, d.i. mit aller Macht, aus allen Kräften, Hor. ep. 1, 11, 28: navem mortuo applicare, den Ertrunkenen aus dem Wasser ziehen, zu spät Hilfe leisten, Ps. Quint. decl. 12, 23. – B) übtr.: 1) der Bürzel der Vögel, Apic. 6, 240. – 2) Navis Argolica od. bl. Navis, das Schiff Argo als Gestirn, Cic. Arat. 277. – II) bildl., v. Staate, una navis est bonorum omnium, Cic.: v. der Gemeinschaftlichkeit einerlei Schicksals desselben, ubicumque es, in eadem es navi, Cic. – / Akk. Sing. gew. navem, selten navim (welche Form Charis. 126, 7 sq. geradezu verwirft); Abl. Sing. nave, zB. Verg. Aen. 5, 188, gew. aber navi, s. Charis. 47, 19. Prisc. 7, 67, der Ter. Andr. 923 u. heaut. 182 u. Cic. Verr. 5, 45 als Belege anführt; vgl. oben die Redensarten.
-
3 belagern
belagern, obsidēre (im allg., besetzen, auch von Neugierigen, z. B. arcem [um sich nach dem Befinden [400] des Fürsten zu erkundigen]). – obsidionem (urbi) inferre. in obsidione habere od. tenere. obsidione claudere, premere (alle diese = einschließen, blockieren). – oppugnare. oppugnatione premere (berennen, bestürmen). – circumsistere (uneig., jmd. bedrängen). – Belagerung, obsessio. obsidio. obsidium. circumsessio. conclusio (Einschließung, Blockade). – oppugnatio (Berennung, Bestürmung). – die B. aufgeben, aufheben, obsidionem (oppugnationem) omittere oder relinquere; obsidione (oppugnatione) desistere; ab oppugnatione discedere; ab obsidione recedere: die B. zur See aufgeben, aufheben, de maritimis custodiis remittere: von der B. befreien, obsidione liberare oder solvere; ex obsidione eximere: eine B. aushalten, obsidionem tolerare, ferre, pati: die Stadt wurde nach einer siebenmonatlichen B. eingenommen, urbs septimo mense, quam oppugnari coepta est, capta est: die B. in eine Blockade verwandeln. consilia ab oppugnanda urbe in obsidendam vertere. – Belagerungsarbeiten, opera, um, n. – Belagerungsart, oppugnatio. – Belagerungskranz, bei den Römern, corona obsidionalis. – Belagerungskunst, oppugnandarum urbium artes (die Kunstgriffe bei Belagerungen, die praktische B.). – artificium quoddam et scientia oppugnationis (Kunsterfahrenheit und Kenntnis der Belagerung, praktische u. theoretische B.). – Belagerungslinie; z. B. in die B. mit aufnehmen, opere circumplecti (z. B. collem). – Belagerungsmaschine, machĭna; machinamentum. – die Belagerungsmaschinen. opera; obsidionis instrumenta; als Erfindung, machinae ad capienda oppida repertae. – Belagerungspark, urbium oppugnandarum apparatus – Belagerungsstand, s. Belagerungszustand. – Belagerungstruppen, *copiae urbem obsidentes – Belagerungswerke, opera, um,n. – Belagerungszustand, obsidio. – in B. setzen, obsidĕre; circumsidĕre: sie erklären die Stadt in den B., veluti bellum habeant, sie urbem pacis temporibus custodiunt.
-
4 herumstellen
herumstellen, circumponere, absol. oder um etwas, alci rei. – constituere circum alqm od. alqd (aufstellen rings um etc.). – circumicere, absol. od. auf etc., (in) alqo loco (rings hinzustehen bringen, z.B. multitudinem totis moenibus). – auf od. in etw. h. (d.i. hier u. da hinstellen), disponere in alqo loco od. per alqm locum. – sich herumst. um jmd., circumsistere alqm (auch absol.); circumfundi alci od. alci rei (in großer Menge, z.B. toti muro, v. Feinden etc.); stipare alqm (jmd. in gedrängter Masse umgeben, als Begleiter, Beschützer).
-
5 umlagern
umlagern, jmd. od. etw., circumsedēre (umsitzen; dann = blockiert halten). – circumsidĕre (feindlich sich um einen Ort lagern, ihn umstellen, blockieren). – circumsistere (sich herumstellen um etc., auch mit dem Nbbegr. des Bedrängens). – stipare (in Menge umgeben u. begleiten).
-
6 umstellen
umstellen, I) umstellen = anders stellen: ordinem alcis rei immutare od. invertere (z.B. verborum). – convertere (umdrehen, z.B. Wörter, verba). – transmutare (umtauschen, versetzen, z.B. Wörter, Buchstaben). – II) mit etw. umstellen = mit etw. umgeben: circumdare alqd alqā re od. alqd alci rei. – cingere (mit Soldaten etc. einschließen, z.B. murum). – complecti alqā re (gleichs. umschließen, von allen Seiten einschließen, umringen. z.B. totius circuitum domus ita custodiis complecti, ut nemo inde elabi possit). – circumsistere alqm od. alqd (sich herumstellen um jmd. oder etw., z.B. Turnum circumsistunt custodes: u. circumsistunt curiam: u. alcis navem tribus quinqueremibus circumsistit). – circumvenire alqm (umzingeln, z.B. nostros: u. in itinere a latronibus circumveniri). – saepire od. circumsaepire alqā re (mit etw. umhegen, z.B. saep. plagis saltum: u. circumsaep. locum parietibus: u. corpus armatis). – das Wild mit Netzen umst., intra casses includere feras. – einen Wald, ein Feld umst. (v. Jägern), saltum od. agrum indagine cingere. – Umstellung, der Buchstaben, Wörter, transmutatio.
-
7 navis
nāvis (vulg. nābis), is, f. (altindisch nauḥ, griech. ναῦς), das Schiff, I) eig. u. übtr.: A) eig.: navis peregrina, Plaut.: maritima, Liv.: fluviatilis, Liv.: amnica, Edict. Diocl.: actuaria, Caes.: longa, Kriegsschiff, Liv.: oneraria, Transportschiff, Lastschiff, Liv.: mercatoria, Kauffahrteischiff, Plaut.: piratica, Seeräuberschiff, Liv.: piscatoria, Fischerkahn, Caes.: praetoria, Admiralschiff, Liv.: rostrata, mit einem Schnabel, Iustin.: tecta, Liv. u. Tac., od. constrata, Cic., mit einem Verdeck: aperta, ohne Verdeck, Cic.: navis frumento onusta, Liv.: navis vacua dominis, Liv.: navis exarmata et utroque patens latere, Sen. rhet.: navis quassa (leckes), Liv., vetus quassaque, Liv.: navis, quae simplici ordine agebatur (= moneris, w. s.), Tac.: navis quattuor scalmorum, Vell.: navis auri, paleae, ein Goldschiff, Spreuschiff, Cic.: n. mercium, Iustin. – navem construere od. aedificare, Cic., od. facere, Caes.: navem ornare, Liv., od. adornare, Caes.: navem fabricari, Tac.: navem armare, Caes., instruere armareque, Liv.: navem exarmare (abtakeln), Sen. rhet.: fatiscit navis rimis od. carie, Verg. u. Amm.: navem reficere, Liv.: navem deducere litore, Verg., od. in aquam, Liv., od. bl. deducere, Caes., ein Schiff ins Wasser (in See, vom Stapel usw.) lassen: navem subducere, ans Land ziehen, Caes.: navem ex portu educere, aus dem Hafen steuern, Caes.: navem moliri————ab terra, Liv.: navem solvere, absegeln, Caes.: navis solvit, das Schiff segelt ab, Caes.: conscendere navem, Nep., od. in navem, Cic.: od. ascendere in navem, Nep., od. navem, Ter.: milites in navem imponere, einschiffen, Liv.: alqm in navem recipere (an Bord nehmen), Vell.: moderari navem, Liv., navem funiculo, Cic.: navibus rem gerere, zur See fechten, Hor.: egredi e (ex) navi, Ter. u. Caes., od. navi, Nep.: navem appellere ad locum, Cic.: od. applicare ad terram, Caes., od. terrae, Liv.: navis in portum pervehitur, Cic.: deligare navem ad ancoram od. ad terram, Caes.: navem supprimere od. deprimere, versenken, Liv. u. Tac.: navem mergere, versenken, in den Grund bohren, Liv. u.a. (vgl. mergo): navem stabilire (einen festen Stand geben), Liv.: navem frangere, Schiffbruch leiden, Cornif. rhet. (vgl. compluribus navibus fractis, Caes.): navem frangere apud Andrum insulam, Ter.: navem gubernare, steuern, Cic.: navem tenere in ancoris, vor Anker liegen, Nep.: nave, navibus venire, zu Schiffe kommen, Cic. u. Liv.: in navi vehi, Cic., od. nave ferri, Hor., im Schiffe fahren. – navem agere in litus, Liv.: navem capere (nehmen, erobern), Liv.: navem circumsistere, circumvenire, Liv.: navem concīdere, Liv.: navem concitare, Liv.: navem incendere, Cic.: navem praecīdere, Cic.: navem perforare Cic. fr.: navem retinere, festhalten, Caes., zurückbehalten, Liv. – Sprichw., navibus atque qua-————drigis, d.i. mit aller Macht, aus allen Kräften, Hor. ep. 1, 11, 28: navem mortuo applicare, den Ertrunkenen aus dem Wasser ziehen, zu spät Hilfe leisten, Ps. Quint. decl. 12, 23. – B) übtr.: 1) der Bürzel der Vögel, Apic. 6, 240. – 2) Navis Argolica od. bl. Navis, das Schiff Argo als Gestirn, Cic. Arat. 277. – II) bildl., v. Staate, una navis est bonorum omnium, Cic.: v. der Gemeinschaftlichkeit einerlei Schicksals desselben, ubicumque es, in eadem es navi, Cic. – ⇒ Akk. Sing. gew. navem, selten navim (welche Form Charis. 126, 7 sq. geradezu verwirft); Abl. Sing. nave, zB. Verg. Aen. 5, 188, gew. aber navi, s. Charis. 47, 19. Prisc. 7, 67, der Ter. Andr. 923 u. heaut. 182 u. Cic. Verr. 5, 45 als Belege anführt; vgl. oben die Redensarten. -
8 Обступать
- circumstare; circumsistere; obsidere; frequentare (aliquem); -
9 Окружать
(circum)cingere; circumdare; praecingere; saepire; circumsaepire; circumire; circumfundere; circumsistere; frequentare (aliquem);• окружать валом - vallare;
• окружать со всех сторон - circumvenire;
-
10 audeo
audĕo, ausus, 2, v. a. and n. ( perf. ausi = ausus sum, Cato ap. Prisc. p. 868 P.; hence freq. in the poets, and prose writers modelled after them, subj. sync. ausim, Plaut. Poen. 5, 6, 21; Ter. Eun. 5, 2, 45; 5, 2, 65; Lucr. 2, 178; 5, 196; Verg. E. 3, 32; id. G. 2, 289; Tib. 4, 1, 193; Prop. 2, 5, 24; 3, 12, 21; Ov. Am. 2, 4, 1; Stat. Th. 1, 18; 3, 165; id. Achill. 2, 266; Liv. praef. 1; Plin. Ep. 4, 4 fin.; Tac. Agr. 43: ausis, Att. ap. Non. p. 4, 62; Lucr. 2, 982; 4, 508; 5, 730; 6, 412; cf. Paul. ex Fest. p. 27 Müll.:(α).ausit,
Cat. 61, 65; 61, 70; 61, 75; 66, 28; Ov. M. 6, 466; Stat. Th. 12, 101; id. Achill. 1, 544; Liv. 5, 3 fin.:* ausint,
Stat. Th. 11, 126; cf. Prisc l. l.; Struve, p. 175 sq.; Ramsh. Gr. p. 140; Neue, Formenl. II. pp. 333 sq., 542, 547 sq. al.) [acc. to Pott, for avideo from avidus, pr. to be eager about something, to have spirit or courage for it; v. 1. aveo], to venture, to venture to do, to dare; to be bold, courageous (with the idea of courage, boldness; while conari designates a mere attempt, an undertaking; syn.: conor, molior); constr. with acc., inf., quin, in with acc. or abl., and absol.With acc. (mostly in poets and histt., esp. in Tac.):(β).Quā audaciā tantum facinus audet?
Ter. Eun. 5, 4, 37; so,ut pessimum facinus auderent,
Tac. H. 1, 28; 2, 85; Suet. Calig. 49: quid domini faciant, audent cum talia furesl Verg. E. 3, 16:ausum talia deposcunt,
Ov. M. 1, 199; 13, 244:capitalem fraudem ausi,
Liv. 23, 14; 3, 2; 26, 40; Vell. 2, 24, 5:erant qui id flagitium formidine auderent,
Tac. A. 1, 69:ausuros nocturnam castrorum oppugnationem,
id. ib. 2, 12; 4, 49; 11, 9; 12, 28; 14, 25; id. H. 1, 48; 2, 25; 2, 69;4, 15 al.: ad audendum aliquid concitāsset, nisi etc.,
Suet. Caes. 8; 19; id. Tib. 37; id. Tit. 8; Just. 5, 9 al.; hence also pass.:multa dolo, pleraque per vim audebantur,
Liv. 39, 8 fin.:auderi adversus aliquem dimicare,
Nep. Milt. 4 fin.:agenda res est audendaque,
Liv. 35, 35, 6; Vell. 2, 56 fin.:patroni necem,
Suet. Dom. 14.—Also ausus, a, um, pass., Tac. A. 3, 67 fin. —With inf. (the usual constr.;* (γ).freq. both in prose and poetry): etiam audes meā revorti gratiā?
Plaut. Men. 4, 3, 23:Ecquid audes de tuo istuc addere?
do you undertake, venture upon? id. ib. 1, 2, 40:commovere me miser non audeo,
I venture not to stir, id. Truc. 4, 3, 44:Neque tibi quicquam dare ausim,
Ter. Eun. 5, 2, 65:nil jam muttire audeo,
id. And. 3, 2, 25; 3, 5, 7; id. Heaut. 5, 1, 80; id. Phorm. 5, 1, 31:hoc ex ipsis caeli rationibus ausim confirmare,
Lucr. 5, 196:auderent credere gentes,
id. 2, 1036; 1, 68; by poet. license transf. to things: Vitigeni latices in aquaï fontibus audent Misceri, the juice from the vine ventures boldly to intermingle with the water, id. 6, 1072:Mithridates tantum victus efficere potuit, quantum incolumis numquam est ausus optare,
Cic. Imp. Pomp. 9, 25:imperatorem deposcere,
id. ib. 5, 12: ut de Ligarii (facto) non audeam confiteril id. Lig. 3, 8: audeo dicere, I dare say, venture to assert, = tolmô legein, Cic. Fin. 5, 28, 84 et saep.:qui pulsi loco cedere ausi erant,
Sall. C. 9, 4; 20, 3:quem tu praeponere no bis Audes,
Cat. 81, 6:refrenare licentiam,
Hor. C. 3, 24, 28:vana contemnere,
Liv. 9, 17, 9:mensuram prodere ausos,
Plin. 2, 1, 1, § 3 al.:non sunt ausi persequi recedentes,
Vulg. Gen. 35, 5; 44, 26; ib. Job, 29, 22; 37, 24; ib. Matt. 22, 46; ib. Act. 5, 13; ib. Rom. 5, 7 et persaepe.—With quin:(δ).ut non audeam, quin promam omnia,
Plaut. As. 1, 1, 11.—With in with acc. or abl. (eccl. Lat.): Rogo vos ne praesens audeam in quosdam (Gr. epi tinas), Vulg. 2 Cor. 10, 2: In quo quis audet, audeo et ego (Gr. en ô), ib. 2 Cor. 11, 21.—(ε).Absol.:1.(Romani) audendo... magni facti,
Sall. H. Fragm. 4 (n. 12 fin. Gerl.):Nec nunc illi, quia audent, sed quia necesse est, pugnaturi sunt,
Liv. 21, 40, 7:in ejus modi consiliis periculosius esse deprehendi quam audere,
Tac. Agr. 15 fin.:duo itinera audendi (esse), seu mallet statim arma, seu etc.,
id. H. 4, 49:auctor ego audendi,
Verg. A. 12, 159:Nam spirat tragicum satis et feliciter audet,
Hor. Ep. 2, 1, 166.—With an object to be supplied from the context:hos vero novos magistros nihil intellegebam posse docere, nisi ut auderent (sc. dicere, orationes habere, etc.),
Cic. de Or. 3, 24, 94; Quint. 10, 1, 33 Frotsch.; 1, 5, 72: Judaei sub ipsos muros struxere aciem, rebus secundis longius ausuri (sc. progredi, to advance further), Tac. H. 5, 11: 2, 25, cf. Verg. A. 2, 347.— Hence, P. a.,audens, entis, daring, bold, intrepid, courageous; mostly in a good sense ( poet. or in post-Aug prose):2.tu ne cede malis, sed contra audentior ito,
Verg. A. 6, 95:audentes deus ipse juvat,
Ov. M. 10, 586; so id. A. A. 1, 608; id. F. 2, 782:spes audentior,
Val. Fl. 4, 284:nil gravius audenti quam ignavo patiendum esse,
Tac. A. 14, 58; id. H. 2, 2 audentissimi cujusque procursu. id. Agr. 33; id. Or. 14 al.— Adv.: audenter, boldly, fearlessly, rashly: liceat audenter dicere, — Vulg Act. 2, 29; Dig. 28, 2, 29 fin. — Comp.:audentius jam onerat Sejanum,
Tac. A. 4, 68 progressus, id. ib. 13, 40:circumsistere,
id. H. 2, 78:inrupere,
id. ib. 1, 79:agere fortius et audentius,
id. Or 18.— Sup prob not in use.—ausus, a, um, ventured, attempted, undertaken, hence subst.: au-sum, i, n., a daring attempt, a venture, an undertaking, enterprise ( poet. or in postAug. prose; acc. to Serv. ad Verg. A. 12, 351, perh. not before Verg.):At tibi pro scelere, exclamat, pro talibus ausis,
Verg. A. 2, 535; 12, 351:fortia ausa,
id. ib. 9, 281:ingentibus annuat ausis,
Ov. M. 7, 178; 2, 328; 11, 12; 9, 621; 10, 460; 11, 242; id. H. 14, 49 al.; Stat. Th. 4, 368:ausum improbum,
Plin. 2, 108, 112, § 147. -
11 circumsisto
, circumsteti, -, circumsistereобступать, окружать