-
1 apparare
apparare I vt ant 1) v. apparecchiare 1 2) v. preparare 1 3) v. addobbare appararsi облачаться apparare II vt ant v. imparare -
2 apparare
apparare I vt ant 1) v. apparecchiare 1 2) v. preparare 1 3) v. addobbare appararsi облачаться apparare II vt ant v. imparare -
3 apparare
-
4 apparare
гл.общ. приготовлять, украшать, готовить -
5 apparare
приготовлять (1. 7. C. 12, 51).Латинско-русский словарь к источникам римского права > apparare
-
6 apparo
apparare, apparavi, apparatus V TRANSprepare, fit out, make ready, equip, provide; attempt; organize (project) -
7 apparo
appăro (adpăro), āre, āvi, ātum [st2]1 - tr. - préparer, apprêter, fournir, équiper. [st2]2 - intr. - se préparer à, se disposer à. - hæc facere noctu apparabant: ils s’apprêtaient à exécuter de nuit ce projet. - se apparare legibus parere, Plaut. As. 3, 3, 11: se préparer à obéir aux lois. - convivium apparere: préparer le festin, dresser la table. - apparare iter ad cædem: préparer les voies d'un assassinat. - ut eriperes, adparabas, Plaut. Aul. 5, 18: tu te préparais à me l'enlever. - delinire adparas, Plaut. As. 2, 4, 28: tu cherches à m'adoucir. - dum adparatur, Ter. Eun. 3, 5, 35: pendant que l'on fait les préparatifs.* * *appăro (adpăro), āre, āvi, ātum [st2]1 - tr. - préparer, apprêter, fournir, équiper. [st2]2 - intr. - se préparer à, se disposer à. - hæc facere noctu apparabant: ils s’apprêtaient à exécuter de nuit ce projet. - se apparare legibus parere, Plaut. As. 3, 3, 11: se préparer à obéir aux lois. - convivium apparere: préparer le festin, dresser la table. - apparare iter ad cædem: préparer les voies d'un assassinat. - ut eriperes, adparabas, Plaut. Aul. 5, 18: tu te préparais à me l'enlever. - delinire adparas, Plaut. As. 2, 4, 28: tu cherches à m'adoucir. - dum adparatur, Ter. Eun. 3, 5, 35: pendant que l'on fait les préparatifs.* * *Apparo, apparas, pen. cor. apparare. Cic. Apprester, Appareiller, Faire apprest.\Fabricam. Plaut. Machiner et apprester une tromperie.\Apparatus sum. Plaut. Je suis tout prest.\Apparatur, Impersonale. Terent. Dum apparatur, etc. Ce pendant qu'on appreste. -
8 Essen [2]
Essen, das, I) das Speisen u. die Speise: cibus od. (von mehreren Speisen) Plur. cibi. – esca (die schon zubereitete Speise, insofern sie gegessen werden kann, das Essen). – Essen und Trinken, cibus potusque; cibus et potio; [844] cibus vinumque; victus (übh. der ganze Leibesunterhalt): mäßiges Essen u. Trinken. temperatae escae modicaeque potiones: das Essen schmeckt ihm, libenter cenat: jmd. zum E. nötigen, cogere alqm ad edendum. – II) die Mahlzeit: ientaculum (das Frühstück, bald nach dem Aufstehen). – prandium (das Spätfrühstück, gegen die Mittagszeit genossen). – gustatio (eine leichte Mahlzeit von kalter Küche, kurz vor der Hauptmahlzeit genommen). – cena (die Hauptmahlzeit der Römer, gegen 3 Uhr nachmittags genossen). – convivium (jedes gesellschaftliche Mahl, Gastmahl, das unter Freunden gehalten wird, wobei es nicht gerade auf Essen u. Trinken, sondern auf die Unterhaltung ankommt). – epulum (ein öffentliches Gastmahl, das den Göttern, dem Volke, an Festen, bei Triumphen u. dgl. gegeben wurde). – epulae (ein großes, mit prächtigen Zurüstungen angestelltes Privatgastmahl, wobei es besonders auf die Menge u. Vorzüglichkeit der Speisen ankam). – daps (ein prächtiges Festmahl zu religiösem Zweck, ein Opfermahl). – ein kleines E. (Mahl), cenuia. – ein ordentliches E. (Mahl), cena recta. – ein ärmliches, schlechtes E. (Gastmahl, Diner), convivium inopiāsordens: ein schwelgerisches E. (Gastmahl, Diner), convivium luxuriosum; convivium luxusque. – ein mit einem E. (Festmahl) verbundenes Opfer, sacrificiumepulare. – ein Freund guter Essen (Diners), bonarum cenarum assectator. – ein E. (Mahl, Gastmahl) bereiten oder bereiten lassen, anordnen, veranstalten, halten, cenam parare,instruere; cenam od. cenulam facere; convivium instruere, apparare, comparare, ornare, exornare, ornare et apparare; convivium habere, agere: ein großes E. (Mahl, Gastmahl) veranstalten, halten, convivium opipare apparare; convivium magnifice etornate comparare; convivium magnificesplendideque ornare; pleno convivio cenare: jmdm. (zu Ehren) ein E. (Gastmahl) geben, cenam od. epulum alci dare; cenam od. cenulam alci facere; convivium alcicomparare: jmdm. an seinem Geburtstage, alci nataliciam dare: zum E. (Mahl, Gastmahl) gehen, ad cenam ire; cenam obire;convivium inire: sich wieder zum E. (Gastmahl) begeben (von dem man sich entfernt hatte), se convivio reddere: jmd. zum E. einladen, alqm ad cenam invitare od. vocare (s. »einladen« den Untersch.); alqm adhibere cenae od. convivio od. in convivin m (jmd. zur Tafel ziehen, sowohl indem man ihn einladen läßt, als indem man ihn, wenn er schon anwesend ist, zu Tische behält): sich bei jmd. zum E. einladen, condicere alci ad cenam: bei einem E. (Gastmahl) sein, in convivio interesse: zum E. (zur Tafel, zum Gastmahl) zusagen, das E. annehmen, promitteread cenam u. (bei jmd.) ad alqm: bei jmd. zum E. (zu Tische, zur Tafel) sein, cenare apud alqm; accubare apud alqm od. inalcis epulo (im Sinne der Alten, bei jmd. zu Tische liegen): auswärts zum E. (zu Tische, zur Tafel, zum Diner) sein, s. »auswärts essen« unter »essen no. II, 2«: nicht mehr auswärts zum E. (zu Tische, zur Tafel) sein, keine Diners [845] mehr besuchen, ad cenas itare desisse: vom E. (Tische, von der Tafel, vom Diner) aufstehen, surgere a cena: vom E. (vom Tische, von der Tafel, vom Diner) aufstehen wollen, calceos poscere (die Schuhe fordern, die man bei Tische ablegte): während des E. (bei Tische, bei Tafel), inter cenam od. epulas; super cenam; super mensam; cenans (speisend): nach dem E., post cibum (mit dem Zus. meridianum, nach dem Mittagsessen); post cenam; a cena (vom Tische hinweg, z.B. in lecticulam lucubratoriam se recipiebat); cenatus (nachdem er abgespeist, z.B. dormiit).
-
9 rüsten
rüsten, I) im allg.: parare. apparare, comparare (Anstalten treffen, das Nötige besorgen zu etwas). – instruere. ornare. adornare (mit dem Nötigen versehen). – Truppen r., copias [1988] parare od. comparare od. instruere: vollständig, copias omnibus rebus ornare atque instruere: eine Flotte r., classem comparare od. instruere, ornare od. exornare: Schiffe r., naves armare od. instruere od. ornare od. adornare: schnell eine Flotte r., celeriter classem efficere (schnell auf die Beine bringen). – sich zur Reise, zum Marsch r., se ad iter parare od. comparare; iter parare od. apparare od. comparare: sich zum Kriege r., oft bl. »sich rüsten«, bellum parare od. apparare od. comparare od. adornare od. instruere; belli apparatum instruere; omn ia quae ad bellum pertinent providere: sich von neuem (zum Kriege) r., bellum reparare; bellum de integro comparare: sich eifrig zum Kriege r., acerrime bellum parare: sich mit aller Macht gegen jmd. r., bellum adversus alqm summā vi parare. – II) die Waffen anlegen: armis ornare. – armare (bewaffnen übh., w. s.). – sich r., se armis ornare: sich mit jmds. Waffen r., se alcis armis ornare: völlig gerüstet, omnibus armis ornatus.
-
10 adparo
ap-păro ( adp-, Ritschl, Fleck., Bait.; app-, Lachm., Kayser, Weissenb., Halm), āvi, ātum, 1, v. a., to prepare or make ready for something (esp. with effort, care, expense), to put in order, provide, furnish, equip, etc. (freq. and class.).I.Lit.:II.alicui prandium adparare,
Plaut. Men. 1, 2, 61:cenam adparare, Ter Heaut. 1, 1, 74: convivium,
id. Ad. 5, 9, 8:ornare et apparare convivium,
Cic. Verr. 2, 4, 20; * Hor. Epod. 2, 48; Suet. Claud. 33; cf. id. Caes. 26:nuptias,
Ter. And. 3, 2, 34; so id. Phorm. 4, 4, 20:bellum apparare,
Cic. Imp. Pomp. 12, 35:ludos magnificentissimos,
id. Q. Fr. 3, 8 (cf. apparatus, II. B.):iter ad caedem faciendam,
id. Mil. 10, 28:aggerem,
Caes. B. G. 7, 17:bellum armaque vi summā,
Liv. 4, 1; 6, 21.—With ad:ad hostes bellum apparatur,
Liv. 7, 7.— With in:in Sestium adparabantur crimina,
Cic. ad Q. Fr. 2, 3, 6.—Trop.:A.nunc hoc consilium capio et hanc fabricam adparo,
Plaut. Poen. 5, 2, 139:ut tibi auxilium adparetur,
id. Ep 3, 2, 18.—Constr. with inf. as object:delinire adparas,
Plaut. As. 2, 4, 28:meam exscindere gentem apparat,
Stat. Th. 4, 670:traicere ex Siciliā,
Suet. Aug. 47.— Absol. (cf Ruhnk. Dict. ad Ter. And. 1, 5, 19; Corte ad Sall. C. 6, 5, Bremi ad Nep. Thras. 2, 2):dum adparatur,
Ter. Eun. 3, 5, 35:cum in apparando esset occupatus,
Nep. Hann. 7, 1.—With ut:ut eriperes, adparabas,
Plaut. Aul. 5, 18.—Se apparare with inf. in Plaut.:qui sese parere adparent legibus,
Plaut. As. 3, 3, 11.—Hence, appărā-tus ( adp-), a, um, P. a., pr. prepared; hence,Of persons, prepared, ready:B.adparatus sum, ut videtis,
Plaut. Merc. 5, 2, 10:adparatus et meditatus ad causam accedo,
Cic. Leg. 1, 4, 12.—Of things, well supplied, furnished with every thing:domus omnibus instructior rebus et apparatior,
Cic. Inv. 1, 34.—Hence, magnificent, splendid, sumptuous (cf. apparatus, II. B.):ludi apparatissimi et magnificentissimi,
Cic. Sest. 54:apparatis accipere epulis,
Liv. 23, 4 Drak.:apparatissimae epulae,
Sen. Ep. 83:apparatissimum funus,
Suet. Ner. 9: munus apparatissimum largissimumque, id. Tit. 7.— Trop., of discourse, too studied, far-felched, labored: ut non apparata oratio esse videatur, Auct. ad Her. 1, 7; so,verba apparata,
id. ib. (cf. apparatio).— Adv.: appărātē ( adp-), sumptuously:et edit et bibit opipare sane et adparate,
Cic. Att. 13, 52:ludi Romani scaenici eo anno magnifice apparateque facti (sunt),
Liv. 31, 4.— Comp.: Potes apparatius cenare apud multos;nusquam hilarius,
Plin. Ep. 1, 15. -
11 apparo
ap-păro ( adp-, Ritschl, Fleck., Bait.; app-, Lachm., Kayser, Weissenb., Halm), āvi, ātum, 1, v. a., to prepare or make ready for something (esp. with effort, care, expense), to put in order, provide, furnish, equip, etc. (freq. and class.).I.Lit.:II.alicui prandium adparare,
Plaut. Men. 1, 2, 61:cenam adparare, Ter Heaut. 1, 1, 74: convivium,
id. Ad. 5, 9, 8:ornare et apparare convivium,
Cic. Verr. 2, 4, 20; * Hor. Epod. 2, 48; Suet. Claud. 33; cf. id. Caes. 26:nuptias,
Ter. And. 3, 2, 34; so id. Phorm. 4, 4, 20:bellum apparare,
Cic. Imp. Pomp. 12, 35:ludos magnificentissimos,
id. Q. Fr. 3, 8 (cf. apparatus, II. B.):iter ad caedem faciendam,
id. Mil. 10, 28:aggerem,
Caes. B. G. 7, 17:bellum armaque vi summā,
Liv. 4, 1; 6, 21.—With ad:ad hostes bellum apparatur,
Liv. 7, 7.— With in:in Sestium adparabantur crimina,
Cic. ad Q. Fr. 2, 3, 6.—Trop.:A.nunc hoc consilium capio et hanc fabricam adparo,
Plaut. Poen. 5, 2, 139:ut tibi auxilium adparetur,
id. Ep 3, 2, 18.—Constr. with inf. as object:delinire adparas,
Plaut. As. 2, 4, 28:meam exscindere gentem apparat,
Stat. Th. 4, 670:traicere ex Siciliā,
Suet. Aug. 47.— Absol. (cf Ruhnk. Dict. ad Ter. And. 1, 5, 19; Corte ad Sall. C. 6, 5, Bremi ad Nep. Thras. 2, 2):dum adparatur,
Ter. Eun. 3, 5, 35:cum in apparando esset occupatus,
Nep. Hann. 7, 1.—With ut:ut eriperes, adparabas,
Plaut. Aul. 5, 18.—Se apparare with inf. in Plaut.:qui sese parere adparent legibus,
Plaut. As. 3, 3, 11.—Hence, appărā-tus ( adp-), a, um, P. a., pr. prepared; hence,Of persons, prepared, ready:B.adparatus sum, ut videtis,
Plaut. Merc. 5, 2, 10:adparatus et meditatus ad causam accedo,
Cic. Leg. 1, 4, 12.—Of things, well supplied, furnished with every thing:domus omnibus instructior rebus et apparatior,
Cic. Inv. 1, 34.—Hence, magnificent, splendid, sumptuous (cf. apparatus, II. B.):ludi apparatissimi et magnificentissimi,
Cic. Sest. 54:apparatis accipere epulis,
Liv. 23, 4 Drak.:apparatissimae epulae,
Sen. Ep. 83:apparatissimum funus,
Suet. Ner. 9: munus apparatissimum largissimumque, id. Tit. 7.— Trop., of discourse, too studied, far-felched, labored: ut non apparata oratio esse videatur, Auct. ad Her. 1, 7; so,verba apparata,
id. ib. (cf. apparatio).— Adv.: appărātē ( adp-), sumptuously:et edit et bibit opipare sane et adparate,
Cic. Att. 13, 52:ludi Romani scaenici eo anno magnifice apparateque facti (sunt),
Liv. 31, 4.— Comp.: Potes apparatius cenare apud multos;nusquam hilarius,
Plin. Ep. 1, 15. -
12 convivium
convīvium, iī, n. (con u. vivo), das gesellige Zusammenleben = die Gesellschaft geladener Gäste (convivae), gew. mit einem gemeinsamen Mahle (cena, epulae) verbunden, die Tischgesellschaft, das Gastmahl, der Schmaus, I) eig.: circuli conviviaque, convivia et circuli, Liv. (s. Drak. Liv. 34, 61, 4): convivia, comissationes, cantus, symphoniae, Cic.: c. et comissationes, convivia comissationesque, Liv.: convivia et epulae, Gastgebot u. Tafel, Tac. – apparatus convivii, Eutr.: dominus convivii (der Veranstalter der G., der Gastgeber, Wirt), Gell.: conditores instructoresque convivii, Cic. – quasi aliquod Lapitharum aut Centaurorum c., Cic.: convivia magistratuum, Cic. – c. amplum, Suet.: c. nimis artum, Hor.: c. delicatum, Cic.: domesticum, Suet.: familiare, Suet. u. Gell.: frequens, Suet.: grande, Quint.: hesternum, Cic.: omnibus rebus instructum et paratum, Cic.: intempestivum, Curt.: iucundum et gratum, Cic.: lautum od. lautius, Plin. u. Suet.: luxuriosum, Quint.: moderatum atque honestum, Cic.: nocturnum, Cic.: plenum, Suet.: publicum, Cic.: convivia publica et privata, Plin.: c. pudicum et sobrium, Cic.: sollemne, Suet.: sumptuosum, Mart.: sumptuosius, Vopisc.: tempestivum, Cic. u. Suet.: sollemne et tempestivum, Curt.: turpe, Cic. – abducere alqam statim e convivio, Suet., extra convivium, Sen. rhet. – accipere alqm convivio, Cic.: accipere se mutuis conviviis, Auct. itin. Alex.: iam accubare in convivio, Nep.: adhibere alqm convivio od. in convivium, Caes. u. Cic.: agitare convivium sine talis domi, Plaut.: agitare hoc convivium vino et sermone suavi, Plaut.: agitare convivia et ampla et assidua, Suet.: antiquā ut consuetudine agitarem inter vos libere convivium, Ter.: agitare convivium regium conchis omnium generum etc., Fronto de fer. Als. 3. p. 224, 16 N.: convivium apparare opipare, Cic., de die, Curt., semel toto in anno, Mart.: arcessere alqam in convivium, Ter.: mihi carendum est conviviis, Cic.: celebrare convivium, s. celebro no. a, β: cenare pleno convivio, Sen. rhet.: comparare alci convivium, Val. Max.: comparare convivium magnifice et ornate, Cic.: concelebrare convivia et passim et tributim, Q. Cic.: deserere repente convivium, Suet.: dimittere convivium, Liv.: discedere de convivio, Cic.: ducere uxorem in convivium, Nep.: egredi ex convivio, Liv.: in convivio esse, Ter.: exornare parum scite convivium, Sall.: exstruitur magnifico apparatu convivium, Sen. rhet.: facere sumptuose lauta convivia, Catull.: convivia coetusque fieri vetabant, Val. Max.: habere convivium in foro, Sen. rhet., od. natali die suo, Plin.: habere inter se iucunda convivia, Iustin.: inire convivium publicum, Cic., idem convivium, Liv.: instruere convivium non sumptuose, Lact., od. barbarā opulentiā, Curt.: interesse in convivio, Cic.: invitare alqm ad convivium, Ambros.: mittere (aufheben) convivium, Liv.: ornare magnifice splendideque convivium, Cic.: ornare et apparare convivium, Cic.: parare convivium, Verg.: praebere convivia sumptuosiora, Vopisc.: producere convivium vario sermone ad multam noctem, Cic.: protrahere saepe cum alqo convivia in primam lucem, Cic.: reddere se convivio, Liv.: redire in convivium, Curt.: reducere alqm rursus in convivium (Ggstz. abducere alqm e triclinio in cubiculum), Suet.: relinquere convivium, Liv.: renuere nullum convivium, Cic.: rogare alqm ad convivium, Iustin.: solvere convivium, Liv.: sordet convivium inopiā, ist ärmlich, Favorin. fr.: subtrahere se convivio maturius propter metum, Val. Max.: trahere convivium tantā comitate, Plin. ep.: tollere convivium, Plaut.: post transacta convivia, Sen.: protinus eversae turbant convivia mensae, Ov.: venire in convivium, Cic.: versari in conviviis, Cic. – II) meton., die Tischgesellschaft = die Tischgäste, Gäste (convivae), nequitiam vinosa tuam convivia narrant, Ov.: tota convivia interemere (fungi suilli), Plin.: c. nuptiale, die Hochzeitsgäste, Apul. u. Amm. – / Cic. Vat. 31. Hor. ep. 1, 5, 29. Prop. 4, 6, 71. Tac. ann. 3, 9 u. 15, 30 gehören bei richtiger Erklärung zu no. I.
-
13 Anstalt
Anstalt, I) Vorbereitung, Zurüstung: apparatus. apparatio (bes. prächtige A., zu Gastmählern, Spielen etc.). – A. machen od. treffen zu etw., parare, apparare, comparare, praeparare, adornare alqd; se comparare oder praeparare ad alqd: A. machen zum Kriege, parare oder apparare bellum (vgl. »sich rüsten«): zur Verteidigung einer Stadt A. treffen, parare, quae usui sunt ad defendendum oppidum: zur Belagerung etc., quae ad oppugnationem oppidi pertinent, administrare; se expedire ad oppugnationem urbis: ernstlich A. zu etwas treffen, diligentissime, acerrime parare alqd: alle A. zu etw. machen, omnes res ad alqd comparare: alle A. sind getroffen, omnia provisa sunt. – II) eine gemachte Einrichtung: a) übh.: institutum. [152] – b) insbes. = Erziehungsanstalt, Heilanstalt, w. s. – od. = Lehranstalt, s. Schule.
-
14 vorbereiten
vorbereiten, praeparare. – parare. apparare (zurüsten). – instruere (gehörig einrichten). – praemoliri (mit aller Macht Voranstalten zu etwas treffen, z.B. rem). – sich auf etwas v., se parare u. se praeparare ad alqd (im allg.); parare od. apparare alqd (Anstalten zu etw. treffen); animum praeparare ad alqd. se od. animum componere ad alqd (sich in eine Stimmung versetzen); ante meditari alqd. [2590] praemeditari alqd (auf etwas vorher studieren); meditari alqd (auf etwas studieren, sich auf etwas üben); commentari alqd (etwas durchdenken, überdenken). – sich zum Kriege v., bellum parare: sich sorgfältig auf etwas v., diligentem praeparationem adhibere in alqa re. – jmd. auf etwas v., alqm praemonere de alqa re (jmd. vorher an etwas erinnern, vor etwas warnen); alcis animum ad alqd componere od. praeparare (jmd. in eine gemütliche Stimmung versetzen): ich bin auf etwas vorbereitet, ad alqd paratus sum (ich bin zu etwas fertig, auf etwas gefaßt, z.B. ad certamen); contra alqd armatus et paratus sum (ich bin gegen etwas gewappnet und auf etwas gefaßt, z.B. contra mortem meam meorumque superiorum dierum disputationibus); alqd mihi non imparato accĭdit (es geschieht etwas nicht ohne meine Erwartung); animo sum ad alqd parato (mein Gemüt ist auf etwas gefaßt); rem venientem longe ante vidi (ich habe etwas lange vorher kommen sehen; z.B. mala venientia): vorbereitet zur (gerichtlichen) Verhandlung kommen, instructum venire ad agendum. – nicht vorbereitet, s. unvorbereitet.
-
15 agger
aggĕr, aggĕris, m. [ad + gero] - formes arch. arger, agerem, agere -- dans les mss. adger. [st1]1 [-] matériaux qu'on amoncelle pour remplir un vide ou former un tas: matériaux de remblai (terre, fascines, pierres), amoncellement de matériaux, matériaux de terrassement. - aggerem petere, Caes.: aller chercher des matériaux. - agerre fossas explere (complere): remblayer des fossés. [st1]2 [-] levée de terre, talus, digue, môle, berge. - gramineo ripae religare ab aggere classem, Virg. 7: amarrer la flotte au talus gazonné de la rive. - moles atque aggerem ab utraque parte litoris jaciebat, Caes. BC. 1: il jetait de chaque rive un môle en terre-plein. [st1]3 [-] chaussée d'une route, chaussée. - viae deprensus in aggere serpens,Virg. En. 5: un serpent surpris sur la chaussée de la route. - Aurelius agger (= via Aurelia), Rutil. Itiner. 39: la voie Aurélienne. - aggerem viae tres praetoriae cohortes obtinuere,Tac. H. 2: trois cohortes prétoriennes occupèrent la chaussée de la route. [st1]4 [-] élévation construite pour défendre un camp: rempart, fortification, retranchement; terrasse (élevée contre les murailles d'une ville assiégée). - agger Tarquinii, Plin. Hor.: rempart de Tarquin (élevé pour la défense de Rome depuis la porte Colline jusqu'à la porte Esquiline). - aggerem apparare (instruere, facere, jacere): élever une terrasse (devant le fossé, avec la terre provenant de ce fossé, et protégée par une palissade). - ignes aggeri et turribus inferebantur, Caes. BC. 2: des brandons enflammés étaient lancés sur la terrasse et les tours. - jamque agger aequaverat summae fastigium terrae, Curt.: déjà le remblai était arrivé au niveau du sol. - ingentem vim materiae faciendo aggeri detrahebant, Curt. 8: ils en retiraient une masse énorme de matériaux pour faire un remblai. - au fig. agger oppugnandae Italiae, Cic. Phil. 10: une position avantageuse pour attaquer l'Italie. [st1]5 [-] amoncellement, amas, tas, élévation, éminence, tertre, colline, butte, tribune, montagne, sommet. - quoad praecipitaretur ex aggere, Suet. Cal.: jusqu'à ce qu'il fût précipité du haut de la butte (de la roche Tarpéienne). - tumuli ex aggere, Virg.: du haut d'une éminence. - tuba commissos medio canit aggere ludos, Virg. En. 5: la trompette, au milieu d'un talus, sonne l'ouverture des jeux. - agger armorum, Tac.: amas d'armes. - cadaverum aggeres, Amm.: monceaux de cadavres. - aggeribus socer Alpinis descendens, Virg. En. 6: le beau-père descendant du rempart des Alpes. - Thessalici aggeres, Sen.: les montagnes de Thessalie. - voir hors site agger.* * *aggĕr, aggĕris, m. [ad + gero] - formes arch. arger, agerem, agere -- dans les mss. adger. [st1]1 [-] matériaux qu'on amoncelle pour remplir un vide ou former un tas: matériaux de remblai (terre, fascines, pierres), amoncellement de matériaux, matériaux de terrassement. - aggerem petere, Caes.: aller chercher des matériaux. - agerre fossas explere (complere): remblayer des fossés. [st1]2 [-] levée de terre, talus, digue, môle, berge. - gramineo ripae religare ab aggere classem, Virg. 7: amarrer la flotte au talus gazonné de la rive. - moles atque aggerem ab utraque parte litoris jaciebat, Caes. BC. 1: il jetait de chaque rive un môle en terre-plein. [st1]3 [-] chaussée d'une route, chaussée. - viae deprensus in aggere serpens,Virg. En. 5: un serpent surpris sur la chaussée de la route. - Aurelius agger (= via Aurelia), Rutil. Itiner. 39: la voie Aurélienne. - aggerem viae tres praetoriae cohortes obtinuere,Tac. H. 2: trois cohortes prétoriennes occupèrent la chaussée de la route. [st1]4 [-] élévation construite pour défendre un camp: rempart, fortification, retranchement; terrasse (élevée contre les murailles d'une ville assiégée). - agger Tarquinii, Plin. Hor.: rempart de Tarquin (élevé pour la défense de Rome depuis la porte Colline jusqu'à la porte Esquiline). - aggerem apparare (instruere, facere, jacere): élever une terrasse (devant le fossé, avec la terre provenant de ce fossé, et protégée par une palissade). - ignes aggeri et turribus inferebantur, Caes. BC. 2: des brandons enflammés étaient lancés sur la terrasse et les tours. - jamque agger aequaverat summae fastigium terrae, Curt.: déjà le remblai était arrivé au niveau du sol. - ingentem vim materiae faciendo aggeri detrahebant, Curt. 8: ils en retiraient une masse énorme de matériaux pour faire un remblai. - au fig. agger oppugnandae Italiae, Cic. Phil. 10: une position avantageuse pour attaquer l'Italie. [st1]5 [-] amoncellement, amas, tas, élévation, éminence, tertre, colline, butte, tribune, montagne, sommet. - quoad praecipitaretur ex aggere, Suet. Cal.: jusqu'à ce qu'il fût précipité du haut de la butte (de la roche Tarpéienne). - tumuli ex aggere, Virg.: du haut d'une éminence. - tuba commissos medio canit aggere ludos, Virg. En. 5: la trompette, au milieu d'un talus, sonne l'ouverture des jeux. - agger armorum, Tac.: amas d'armes. - cadaverum aggeres, Amm.: monceaux de cadavres. - aggeribus socer Alpinis descendens, Virg. En. 6: le beau-père descendant du rempart des Alpes. - Thessalici aggeres, Sen.: les montagnes de Thessalie. - voir hors site agger.* * *Agger, aggeris, m. g. pen. corr. Amas ou monceau et tas de quelque chose que ce soit.\Agger. Virg. Une levee, ou la chauffee d'un estang, ou d'une riviere, Une digue, Un talu, Une tursie.\Agger. Liu. Cic. Un rempar, Une terrace.\Aggerem iacere. Caesar. Faire une levee, ou rempar, ou terrace, ou une digue, ou un talu, ou tursie.\Agger viae. Virg. Le pavé hors la ville, La chaussee qui est plus haulte que le reste du chemin.\Gramineus agger ripae. Virg. Herbu.\Incuruus agger. Ouid. Rempar faict en arc.\Niuei aggeres. Virg. Monceaulx de neige.\Subitus agger. Lucan. Un rempar faict soubdainement.\Terreus agger. Varro. Rempar de terre.\Aggere tecta moliri. Virg. Faire des maisons de terre. -
16 bellum
bellum, i, n. - arch. et poét. duellum. [st1]1 [-] guerre [au pr. et au fig.]. - vel belli vel domi, Cic. Off, 2, 85: soit en temps de guerre, soit en temps de paix. - Veienti bello, Div. 1, 100, pendant la guerre contre Véies. - bellis Punicis, Cic. Verr. 5, 124: pendant les guerres puniques. - in civili bello, Cic. Phil. 2, 47: pendant la guerre civile. - bellum navale Cic. Pomp. 28 ou maritimum, Sall. C. 39, 1: la guerre des pirates. - bellum adversus Philippum, Liv. 31, 1, 8: la guerre contre Philippe. - cum improbis suscipere bellum, Cic. Sull. 28: entreprendre la guerre contre les méchants. - bellum facere alicui: faire la guerre à qqn. - bellum gerere: faire la guerre. - bellum conflare: provoquer la guerre. - bellum ducere (trahere): faire traîner la guerre en longueur. - bellum denuntiare (indicere): déclarer la guerre. - bellum instruere (parare, comparare, apparare): faire des préparatifs de guerre. - bellum inferre alicui (contra aliquem): prendre l’initiative de la guerre contre qqn, attaquer qqn. - bellum profligare: terminer la guerre. - bello absistere, Cic.: cesser les hostilités. - bellum repulsum, Cic.: guerre défensive. - bellum dare (deferre) alicui, Cic.: confier la direction de la guerre à qqn, charger qqn de faire la guerre. - bellum indico ventri, Hor.: je déclare la guerre à mon ventre, je me mets à la diète. - milvo est bellum quasi naturale cum corvo, Cic.: il y a entre le milan et le corbeau une sorte d'inimitié naturelle. [st1]2 [-] combat, bataille. - Sall. C. 9, 4 ; Liv. 8, 10, 7. [st1]3 [-] [au pl., fig.] armées. - Ov. M. 12, 24 ; Plin. Pan. 12, 3. [st1]4 [-] la Guerre, divinité. - Belli portae, Virg. En, 1, 294: les portes du temple de Janus.* * *bellum, i, n. - arch. et poét. duellum. [st1]1 [-] guerre [au pr. et au fig.]. - vel belli vel domi, Cic. Off, 2, 85: soit en temps de guerre, soit en temps de paix. - Veienti bello, Div. 1, 100, pendant la guerre contre Véies. - bellis Punicis, Cic. Verr. 5, 124: pendant les guerres puniques. - in civili bello, Cic. Phil. 2, 47: pendant la guerre civile. - bellum navale Cic. Pomp. 28 ou maritimum, Sall. C. 39, 1: la guerre des pirates. - bellum adversus Philippum, Liv. 31, 1, 8: la guerre contre Philippe. - cum improbis suscipere bellum, Cic. Sull. 28: entreprendre la guerre contre les méchants. - bellum facere alicui: faire la guerre à qqn. - bellum gerere: faire la guerre. - bellum conflare: provoquer la guerre. - bellum ducere (trahere): faire traîner la guerre en longueur. - bellum denuntiare (indicere): déclarer la guerre. - bellum instruere (parare, comparare, apparare): faire des préparatifs de guerre. - bellum inferre alicui (contra aliquem): prendre l’initiative de la guerre contre qqn, attaquer qqn. - bellum profligare: terminer la guerre. - bello absistere, Cic.: cesser les hostilités. - bellum repulsum, Cic.: guerre défensive. - bellum dare (deferre) alicui, Cic.: confier la direction de la guerre à qqn, charger qqn de faire la guerre. - bellum indico ventri, Hor.: je déclare la guerre à mon ventre, je me mets à la diète. - milvo est bellum quasi naturale cum corvo, Cic.: il y a entre le milan et le corbeau une sorte d'inimitié naturelle. [st1]2 [-] combat, bataille. - Sall. C. 9, 4 ; Liv. 8, 10, 7. [st1]3 [-] [au pl., fig.] armées. - Ov. M. 12, 24 ; Plin. Pan. 12, 3. [st1]4 [-] la Guerre, divinité. - Belli portae, Virg. En, 1, 294: les portes du temple de Janus.* * *Bellum, belli. La guerre.\Bellum, pro Praelio. Sallustius. La bataille et combat.\Belli genitiuus aliquando ponitur pro aduerbio in loco. Cic. En la guerre.\Apex bellorum. Stat. Chef de guerre.\Caligo belli. Stat. Trouble de guerre.\Concitores belli. Tacit. Esmouveurs de guerre.\Confector belli. Cic. Qui met fin à la guerre.\Expers belli. Ouid. Qui n'ha point de guerre.\Expertus belli. Tacit. Experimenté en guerre, Aguerri, Faict à la guerre, Duict à la guerre.\Frons bellorum. Stat. La poincte d'une armee.\Habilis bello aetas. Ouid. Propre et idoine à la guerre.\Insolens bellorum. Tacit. Qui n'a point accoustumé la guerre.\Modo belli. Liu. A la mode et maniere de la guerre.\Offensiones belli. Cic. Pertes et dommages de guerre.\Rudis belli. Horat. Ignorant, et qui ne scait que c'est de la guerre. Qui n'est point aguerri.\Simulachra belli. Virgil. Joustes, ou combat, et tournoy faict pour passetemps, et non pas à oultrance.\Vnius vteri bellum. Stat. Guerre entre deux freres.\Acre bellum. Ouid. Aspre.\Acutum. Horat. Tresperilleux, Tresdangereux.\Bilustre bellum. Ouid. Qui a duré dix ans.\Creperum bellum. Lucret. Doubteux.\Externum. Cic. Contre les estrangiers.\Finitimum bellum. Iustinus. Guerre demenee en pais voisin.\Genialia. Stat. Combat faict à la table.\Inexpiabile. Cic. Quintil. Guerre obstinee.\Internecinum. Liuius. Guerre mortelle, Guerre par laquelle une des parties est totalement destruicte.\Longinquum bellum. Sil. Guerre faicte en pais loingtain.\Mollius bellum gerere. Sallust. Plus gratieusement et courtoisement.\Nobile. Horat. Dont le bruit et renommee est par tout.\Opertum Virgil. Guerre couverte, secrette.\Pendula bella. Claud. Guerre d'oiseaulx en l'air.\Pigmaea bella. Claudian. Guerre de grues contre les Pigmees.\Rediuiua bella. Sil. Guerres renouvelees.\Spatiosum. Ouid. De longue duree, Qui dure long espace de temps.\Trux. Valer. Flac. Cruelle.\Virgineum bellum. Valer. Flac. Guerre faicte par les Amazones.\Absoluere bellum. Lucan. Achever.\Absoluere populum bello. Tacit. Delivrer.\Abstinere bellum ab aliquo. Liu. Ne luy point faire la guerre.\Abesse a bello. Cic. Ne point avoir le coeur à la guerre.\Accendendo bello acer. Tacit. Aspre à allumer la guerre.\Admotum bellum. Sil. Approchee. \ Adornare. Liu. Preparer.\Alere. Plancus Ciceroni. Nourrir.\Attenuatum et imminutum bellum. Cic. Amoindrie.\Ciere bella. Virgil. Esmouvoir.\Bello commisso. Liu. La guerre ouverte. Bud.\Concidit bellum. Tacit. La guerre est faillie du tout.\Condere bella. Virgil. Descrire les guerres, et en composer des livres.\Conficere bellum. Tacit. Parachever, et mettre à fin.\Coquere bellum. Liu. Machiner secrettement.\Dare bellum. Stat. Donner occasion de faire la guerre.\Dare bellum alicui. Cic. Le faire chef, et luy bailler la principale charge de la guerre.\Operam dare bellis. Ouid. Vaquer à la guerre.\Ducere bellum cum aliquo. Virgil. Faire la guerre à quelcun.\Ducere bellum. Tacit. Alonger, Faire trainer.\Eleuare bellum. Liu. Ravaller, En faire peu d'estime.\Extendere bellum. Sil. Prolonger, Faire durer.\Ferre bella. Ouid. Faire guerre, Guerroyer.\Fraudare bellum sanguine. Lucan. Faire la guerre sans effusion de sang.\Gerere bellum. Virgil. Guerroyer.\Imminutum bellum. Cic. Diminuee, Amoindrie.\Impulsum bellum. Lucan. Presque parachevee.\Indicere bellum alicui. Ouid. Denoncer la guerre.\Ventri bellum indicere. Horat. Jeuner, Ne point manger.\Inferre bellum. Virgil. Faire la guerre.\Inuolutum bellum nomine pacis. Cic. Une paix fourree.\Nauare bellum alicui. Tacit. Faire la guerre pour aucun.\Opprimere bellum exortum. Cic. Amortir, Assopir, Esteindre.\Parta bello. Quintil. Choses acquises en la guerre, Conquestes.\Patrare bellum. Tacit. Parfaire, Achever.\Pauescere bellum. Tacit. Craindre.\Perrumpere bellum. Seneca. Vaincre, Gaigner la bataille.\Petere aliquem bello. Virgil. Faire la guerre à aucun.\Ponere bellum. Virgil. Laisser la guerre, Ne plus guerroyer.\Subacti atque durati bellis. Liu. Exercitez et endurcis.\Subacti bello Troiugenae. Lucret. Subjuguez, Assubjectis, Soubmis, Conquis par guerre. -
17 ludus
lūdus, i, m. - arch. loedus, Cic. Leg. 2, 22. [st1]1 [-] jeu, amusement. - ludus campestris, Cic. Cael. 11: jeux au champ de Mars. - ludus militaris, Liv. 7, 33, 1: jeux militaires. - ludi, ōrum, m.: les jeux publics. - ludos apparare: organiser des jeux. - ludos edere: donner des jeux. - ludos committere: ouvrir les jeux. - ludos facere Apollini, Cic. Br. 81: célébrer des jeux en l'honneur d'Apollon. - trinos ludos facere, Cic. Mur. 40: donner trois fois des jeux. - ludi + neutre plur. en apposition: les jeux de + nom d'une divinité. - ludi Consualia, Liv. 1, 9: les Consualia, les fêtes en l'honneur de Consus (Consus, une ancienne divinité italique). - ludi Cerealia, Liv. 30, 39, 8: les jeux de Cérès. - ludi Floralia, Quint.: jeux en l'honneur de Flore. - festi dies ludorum, Cic. Arch. 13: les jours de fête marqués par des jeux. - ludis circensibus, Cic. Verr. 4, 33: à l'époque des jeux du cirque. - ludis Olympiae, Cic. Nat. 2, 6: à l'époque des jeux à Olympie. - quo die ludi committebantur, Cic. Q. 3, 4, 6: le jour où l'on commençait les jeux. [st1]2 [-] jeu, bagatelle, enfantillage. - ludus est perdiscere... Cic. Fin. 1, 27: c'est un jeu d'apprendre parfaitement... - oratio ludus est homini non hebeti, Cic. de Or. 2, 72: un discours est un jeu pour un homme qui n'a pas l'esprit émoussé. - per ludum, Cic. Verr. 2, 181: en se jouant, sans peine. [st1]3 [-] badinage, amusement, plaisanterie. - amoto ludo, Hor. S. 1, 1, 27: en écartant la plaisanterie. - per ludum et jocum, Cic. Verr. 1, 155: par jeu et par plaisanterie. - aliquem, aliquid ludos facere, Plaut. Aul. 253; Rud. 900: se jouer de qqn, de qqch. - alicui ludos facere (reddere): jouer des tours à qqn, se jouer de qqn, se moquer de qqn. - alicui ludum suggerere, Cic. Att. 12, 44, 2: jouer un bon tour à qqn. - ludos praebere, Ter. Eun. 1010: apprêter à rire, donner la comédie. - aliquem pessumos ludos dimittere, Plaut. Rud. 791: jouer un mauvais tour à qqn. - ludum dare alicui, alicui rei, Plaut. Cas. 25 ; Bac. 1083: permettre à qqn, à qqch de s'ébattre, donner les coudées franches. - ludus aetatis, Liv. 26, 50, 5: les plaisirs de la jeunesse. [st1]4 [-] école. - ludum aperire, Cic. Fam. 9, 18, 1: ouvrir une école. - ludi magister, Cic. Nat. 1, 72: maître d'école. - litterarius ludus, litterarum ludus, Plaut. Merc. 303; Liv. 3, 44, 6: école élémentaire. - ludus discendi, non lusionis, Cic. Q. 3, 4, 6: école pour apprendre, non pour jouer. - in ludum alicujus mittere aliquem, Hor. S. 1, 6, 72: envoyer un enfant à l'école chez un maître. - in ludum ire, Plaut. Pers.: aller à l'école. - fidicinus ludus: école de musique. - ludus gladiatorius: école de gladiateurs. - gladiatores, quos ibi Caesar in ludo habebat, Caes. BC. 1, 14: les gladiateurs que César avait là dans un centre d'exercices. - litterarius (litterarum) ludus: école élémentaire. - ludi magister (ludimagister): maître d'école. - cum eo, quem puerum in ludo cognorat, conjuncte vixit, Nep.: il a vécu étroitement avec un homme qu'il avait connu enfant à l'école.* * *lūdus, i, m. - arch. loedus, Cic. Leg. 2, 22. [st1]1 [-] jeu, amusement. - ludus campestris, Cic. Cael. 11: jeux au champ de Mars. - ludus militaris, Liv. 7, 33, 1: jeux militaires. - ludi, ōrum, m.: les jeux publics. - ludos apparare: organiser des jeux. - ludos edere: donner des jeux. - ludos committere: ouvrir les jeux. - ludos facere Apollini, Cic. Br. 81: célébrer des jeux en l'honneur d'Apollon. - trinos ludos facere, Cic. Mur. 40: donner trois fois des jeux. - ludi + neutre plur. en apposition: les jeux de + nom d'une divinité. - ludi Consualia, Liv. 1, 9: les Consualia, les fêtes en l'honneur de Consus (Consus, une ancienne divinité italique). - ludi Cerealia, Liv. 30, 39, 8: les jeux de Cérès. - ludi Floralia, Quint.: jeux en l'honneur de Flore. - festi dies ludorum, Cic. Arch. 13: les jours de fête marqués par des jeux. - ludis circensibus, Cic. Verr. 4, 33: à l'époque des jeux du cirque. - ludis Olympiae, Cic. Nat. 2, 6: à l'époque des jeux à Olympie. - quo die ludi committebantur, Cic. Q. 3, 4, 6: le jour où l'on commençait les jeux. [st1]2 [-] jeu, bagatelle, enfantillage. - ludus est perdiscere... Cic. Fin. 1, 27: c'est un jeu d'apprendre parfaitement... - oratio ludus est homini non hebeti, Cic. de Or. 2, 72: un discours est un jeu pour un homme qui n'a pas l'esprit émoussé. - per ludum, Cic. Verr. 2, 181: en se jouant, sans peine. [st1]3 [-] badinage, amusement, plaisanterie. - amoto ludo, Hor. S. 1, 1, 27: en écartant la plaisanterie. - per ludum et jocum, Cic. Verr. 1, 155: par jeu et par plaisanterie. - aliquem, aliquid ludos facere, Plaut. Aul. 253; Rud. 900: se jouer de qqn, de qqch. - alicui ludos facere (reddere): jouer des tours à qqn, se jouer de qqn, se moquer de qqn. - alicui ludum suggerere, Cic. Att. 12, 44, 2: jouer un bon tour à qqn. - ludos praebere, Ter. Eun. 1010: apprêter à rire, donner la comédie. - aliquem pessumos ludos dimittere, Plaut. Rud. 791: jouer un mauvais tour à qqn. - ludum dare alicui, alicui rei, Plaut. Cas. 25 ; Bac. 1083: permettre à qqn, à qqch de s'ébattre, donner les coudées franches. - ludus aetatis, Liv. 26, 50, 5: les plaisirs de la jeunesse. [st1]4 [-] école. - ludum aperire, Cic. Fam. 9, 18, 1: ouvrir une école. - ludi magister, Cic. Nat. 1, 72: maître d'école. - litterarius ludus, litterarum ludus, Plaut. Merc. 303; Liv. 3, 44, 6: école élémentaire. - ludus discendi, non lusionis, Cic. Q. 3, 4, 6: école pour apprendre, non pour jouer. - in ludum alicujus mittere aliquem, Hor. S. 1, 6, 72: envoyer un enfant à l'école chez un maître. - in ludum ire, Plaut. Pers.: aller à l'école. - fidicinus ludus: école de musique. - ludus gladiatorius: école de gladiateurs. - gladiatores, quos ibi Caesar in ludo habebat, Caes. BC. 1, 14: les gladiateurs que César avait là dans un centre d'exercices. - litterarius (litterarum) ludus: école élémentaire. - ludi magister (ludimagister): maître d'école. - cum eo, quem puerum in ludo cognorat, conjuncte vixit, Nep.: il a vécu étroitement avec un homme qu'il avait connu enfant à l'école.* * *Ludus, ludi, masc. gen. Cic. Jeu.\Dare alicui operam ludo. Plaut. S'esbatre avec luy.\Ducere noctem ludo. Virgil. Passer la nuict à jouer, Jouer toute la nuict.\Incidere ludum. Horat. Couper le jeu, Cesser de jouer.\Ludus in singulari. Asconius. Toute sorte d'eschole où on apprend quelque chose, et où lon s'exerce par maniere de jeu.\Ludus gladiatorius. Sueton. Le lieu où les escrimeurs et joueurs d'espee s'exercoyent.\Ludus literarum. Plinius. L'eschole où lon apprend les lettres.\Ludum aperire. Cic. Commencer à tenir eschole.\Ludus est, illa perdiscere. Cic. Ce n'est que jeu et esbat.\Ludus pro ioco accipitur quandoque. Terent. Raillerie, et sornette.\- ludum, iocumque Dices fuisse illum alterum, praeut huius rabies quae dabit. Terent. Ce n'estoit que jeu au pris de cestuy.\- si imparatum in veris nuptiis Adortus esset, quos mihi ludos redderet! Terent. Comment il me galleroit, ou festoiroit!\Vt ludos facit! Terent. Voila comment il se bave, ou se mocque et gaudist.\Ludos aliquem facere. Plaut. Se mocquer d'aucun.\Operam ludos facere. Plaut. Perdre sa peine.\Dare ludum amori. Horat. Passer le temps en amours, S'esbatre à aimer.\Druso ludus est suggerendus. Cic. Il fault jouer quelque finesse à Drusus.\Ludo, Ablatiuus. Virgil. Par jeu et esbat.\Ludi, in plurali. Cic. Jeux publiques qui se faisoyent pour l'esbatement et recreation du peuple.\Committere ludos. Cic. Commencer les jeux.\Edere ludos. Tacit. Faire des jeux. -
18 adpăro
appăro (adpăro), āre, āvi, ātum [st2]1 - tr. - préparer, apprêter, fournir, équiper. [st2]2 - intr. - se préparer à, se disposer à. - hæc facere noctu apparabant: ils s’apprêtaient à exécuter de nuit ce projet. - se apparare legibus parere, Plaut. As. 3, 3, 11: se préparer à obéir aux lois. - convivium apparere: préparer le festin, dresser la table. - apparare iter ad cædem: préparer les voies d'un assassinat. - ut eriperes, adparabas, Plaut. Aul. 5, 18: tu te préparais à me l'enlever. - delinire adparas, Plaut. As. 2, 4, 28: tu cherches à m'adoucir. - dum adparatur, Ter. Eun. 3, 5, 35: pendant que l'on fait les préparatifs. -
19 convivium
convīvium, iī, n. (con u. vivo), das gesellige Zusammenleben = die Gesellschaft geladener Gäste (convivae), gew. mit einem gemeinsamen Mahle (cena, epulae) verbunden, die Tischgesellschaft, das Gastmahl, der Schmaus, I) eig.: circuli conviviaque, convivia et circuli, Liv. (s. Drak. Liv. 34, 61, 4): convivia, comissationes, cantus, symphoniae, Cic.: c. et comissationes, convivia comissationesque, Liv.: convivia et epulae, Gastgebot u. Tafel, Tac. – apparatus convivii, Eutr.: dominus convivii (der Veranstalter der G., der Gastgeber, Wirt), Gell.: conditores instructoresque convivii, Cic. – quasi aliquod Lapitharum aut Centaurorum c., Cic.: convivia magistratuum, Cic. – c. amplum, Suet.: c. nimis artum, Hor.: c. delicatum, Cic.: domesticum, Suet.: familiare, Suet. u. Gell.: frequens, Suet.: grande, Quint.: hesternum, Cic.: omnibus rebus instructum et paratum, Cic.: intempestivum, Curt.: iucundum et gratum, Cic.: lautum od. lautius, Plin. u. Suet.: luxuriosum, Quint.: moderatum atque honestum, Cic.: nocturnum, Cic.: plenum, Suet.: publicum, Cic.: convivia publica et privata, Plin.: c. pudicum et sobrium, Cic.: sollemne, Suet.: sumptuosum, Mart.: sumptuosius, Vopisc.: tempestivum, Cic. u. Suet.: sollemne et tempestivum, Curt.: turpe, Cic. – abducere alqam statim e convivio, Suet., extra convivium, Sen. rhet. – accipere alqm————convivio, Cic.: accipere se mutuis conviviis, Auct. itin. Alex.: iam accubare in convivio, Nep.: adhibere alqm convivio od. in convivium, Caes. u. Cic.: agitare convivium sine talis domi, Plaut.: agitare hoc convivium vino et sermone suavi, Plaut.: agitare convivia et ampla et assidua, Suet.: antiquā ut consuetudine agitarem inter vos libere convivium, Ter.: agitare convivium regium conchis omnium generum etc., Fronto de fer. Als. 3. p. 224, 16 N.: convivium apparare opipare, Cic., de die, Curt., semel toto in anno, Mart.: arcessere alqam in convivium, Ter.: mihi carendum est conviviis, Cic.: celebrare convivium, s. celebro no. a, β: cenare pleno convivio, Sen. rhet.: comparare alci convivium, Val. Max.: comparare convivium magnifice et ornate, Cic.: concelebrare convivia et passim et tributim, Q. Cic.: deserere repente convivium, Suet.: dimittere convivium, Liv.: discedere de convivio, Cic.: ducere uxorem in convivium, Nep.: egredi ex convivio, Liv.: in convivio esse, Ter.: exornare parum scite convivium, Sall.: exstruitur magnifico apparatu convivium, Sen. rhet.: facere sumptuose lauta convivia, Catull.: convivia coetusque fieri vetabant, Val. Max.: habere convivium in foro, Sen. rhet., od. natali die suo, Plin.: habere inter se iucunda convivia, Iustin.: inire convivium publicum, Cic., idem convivium, Liv.: instruere convivium non sumptuose, Lact., od. barbarā opulentiā, Curt.: interesse in convivio,————Cic.: invitare alqm ad convivium, Ambros.: mittere (aufheben) convivium, Liv.: ornare magnifice splendideque convivium, Cic.: ornare et apparare convivium, Cic.: parare convivium, Verg.: praebere convivia sumptuosiora, Vopisc.: producere convivium vario sermone ad multam noctem, Cic.: protrahere saepe cum alqo convivia in primam lucem, Cic.: reddere se convivio, Liv.: redire in convivium, Curt.: reducere alqm rursus in convivium (Ggstz. abducere alqm e triclinio in cubiculum), Suet.: relinquere convivium, Liv.: renuere nullum convivium, Cic.: rogare alqm ad convivium, Iustin.: solvere convivium, Liv.: sordet convivium inopiā, ist ärmlich, Favorin. fr.: subtrahere se convivio maturius propter metum, Val. Max.: trahere convivium tantā comitate, Plin. ep.: tollere convivium, Plaut.: post transacta convivia, Sen.: protinus eversae turbant convivia mensae, Ov.: venire in convivium, Cic.: versari in conviviis, Cic. – II) meton., die Tischgesellschaft = die Tischgäste, Gäste (convivae), nequitiam vinosa tuam convivia narrant, Ov.: tota convivia interemere (fungi suilli), Plin.: c. nuptiale, die Hochzeitsgäste, Apul. u. Amm. – ⇒ Cic. Vat. 31. Hor. ep. 1, 5, 29. Prop. 4, 6, 71. Tac. ann. 3, 9 u. 15, 30 gehören bei richtiger Erklärung zu no. I.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > convivium
-
20 bellum
bellum (ante-class. and poet. duel-lum), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.I.Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:II.bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,
Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,
Plaut. Am. 1, 1, 35:quae domi duellique male fecisti,
id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:quique agent rem duelli,
Cic. Leg. 2, 8, 21:aes atque ferrum, duelli instrumenta,
id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):puro pioque duello quaerendas (res) censeo,
Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,
id. 22, 10, 2:victoriaque duelli populi Romani erit,
id. 23, 11, 2:si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,
id. 36, 2, 2;and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,
id. 40, 52, 5.— Poet.:hic... Pacem duello miscuit,
Hor. C. 3, 5, 38:cadum Marsi memorem duelli,
id. ib. 3, 14, 18:vacuum duellis Janum Quirini clausit,
id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]Form bellum.A.War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).1.Specifying the enemy.a.By adjj. denoting the nation:b.omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,
Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:aliquot annis ante secundum Punicum bellum,
id. Ac. 2, 5, 13:Britannicum bellum,
id. Att. 4, 16, 13:Gallicum,
id. Prov. Cons. 14, 35:Germanicum,
Caes. B. G. 3, 28:Sabinum,
Liv. 1, 26, 4:Parthicum,
Vell. 2, 46, 2;similarly: bellum piraticum,
the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:Sertorianum bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:Mithridaticum,
id. Imp. Pomp. 3, 7:Jugurthinum,
Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;similarly: bellum regium,
the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:bellum Africanum, Transalpinum,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28:Asiaticum,
id. ib. 22, 64:Africum,
Caes. B. C. 2, 32 fin.:Actiacum,
Vell. 2, 86, 3:Hispaniense,
id. 2, 55, 2.—With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:c.Venetorum,
Caes. B. G. 3, 16:Helvetiorum,
id. ib. 1, 40 fin.;1, 30: Ambiorigis,
id. ib. 6, 29, 4:Pyrrhi, Philippi,
Cic. Phil. 11, 7, 17:Samnitium,
Liv. 7, 29, 2.—With cum and abl. of the name.(α).Attributively:(β).cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,
Cic. Imp. Pomp. 20, 60:belli causa cum Samnitibus,
Liv. 7, 29, 3:hunc finem bellum cum Philippo habuit,
id. 33, 35, 12:novum cum Antiocho instabat bellum,
id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—With cum dependent on the verb:d.quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
Plaut. Capt. prol. 59:novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,
Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—With adversus and acc. of the name.(α).Attributively:(β).bellum adversus Philippum,
Liv. 31, 1, 8:bellum populus adversus Vestinos jussit,
id. 8, 29, 6.—With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:e.ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,
id. 45, 11, 8:bellum quod rex adversus Datamem susceperat,
Nep. Dat. 8, 5.—With contra and acc.:f.cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,
Cic. Phil. 3, 1, 1:causam belli contra patriam inferendi,
id. ib. 2, 22, 53.—With in and acc. (very rare):g. h. k.Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,
Nep. Lys. 1, 1.—With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—2.With verbs.a.Referring to the beginning of the war.(α).Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:(β).summa erat observatio in bello movendo,
Cic. Off. 1, 11, 37:bellum commotum a Scapula,
id. Fam. 9, 13, 1:nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,
Sall. C. 30, 2:is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,
Liv. 1, 53, 2:insequenti anno Veiens bellum motum,
id. 4, 58, 6:dii pium movere bellum,
id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,concitare,
Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:(γ).cum tam pestiferum bellum pararet,
Cic. Att. 9, 13, 3:bellum utrimque summopere parabatur,
Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,parare alicui,
Nep. Alcib. 9, 5:bellum terra et mari comparat,
Cic. Att. 10, 4, 3:tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,
id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:bellum omnium consensu apparari coeptum,
Liv. 4, 55, 7:numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,
Sen. Vit. Beat. 26, 2.—Bellum differre, to postpone a war:(δ).nec jam poterat bellum differri,
Liv. 2, 30, 7:mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,
id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):(ε).omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,
Sall. J. 83, 1:prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,
id. ib. 20, 5:de integro bellum sumit,
id. ib. 62, 9:iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,
Liv. 38, 19, 3:sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,
Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:(ζ).bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,
Cic. Off. 1, 23, 80:suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,
id. ib. 1, 11, 35:judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,
join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):cum avertisset plebem a suscipiendo bello,
undertaking, Liv. 4, 58, 14:senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,
id. 6, 9, 5:bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,
Vell. 2, 3, 3.—Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):(η).consensit et senatus bellum,
Liv. 8, 6, 8:bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12.—Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:(θ).sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,
id. ib.:cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?
id. Imp. Pomp. 17, 50:Camillus cui id bellum mandatum erat,
Liv. 5, 26, 3:Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,
id. 6, 22, 6:Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,
id. 7, 23, 2:quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,
Cic. Imp. Pomp. 15, 44:cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,
id. ib. 16, 49:hunc toti bello praefecerunt,
Caes. B. G. 5, 11 fin.:alicui bellum suscipiendum dare,
Cic. Imp. Pomp. 19, 58:bellum administrandum permittere,
id. ib. 21, 61.—Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:(κ).ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,
Liv. 1, 32, 13:Corinthiis bellum indicamus an non?
Cic. Inv. 1, 12, 17:ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,
id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:bellum indici posse existimabat,
Liv. 1, 22, 4:ni reddantur (res) bellum indicere jussos,
id. 1, 22, 6:ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,
id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:(λ).Denseletis nefarium bellum intulisti,
Cic. Pis. 34, 84:ei civitati bellum indici atque inferri solere,
id. Verr. 2, 1, 31, § 79:qui sibi Galliaeque bellum intulissent,
Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?
Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:bellum patriae faciet,
id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,
Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;3, 29: constituit bellum facere,
Sall. C. 26, 5; 24, 2:occupant bellum facere,
they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:ut bellum cum Priscis Latinis fieret,
id. 1, 32, 13:populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,
id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:urbs quae bellum facere atque instruere possit,
Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—Bellum oritur or exoritur, a war begins:subito bellum in Gallia ex, ortum est,
Caes. B. G. 3, 7:aliud multo propius bellum ortum,
Liv. 1, 14, 4:Veiens bellum exortum,
id. 2, 53, 1.—(ante-class. and poet. ), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.I.Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:II.bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,
Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,
Plaut. Am. 1, 1, 35:quae domi duellique male fecisti,
id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:quique agent rem duelli,
Cic. Leg. 2, 8, 21:aes atque ferrum, duelli instrumenta,
id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):puro pioque duello quaerendas (res) censeo,
Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,
id. 22, 10, 2:victoriaque duelli populi Romani erit,
id. 23, 11, 2:si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,
id. 36, 2, 2;and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,
id. 40, 52, 5.— Poet.:hic... Pacem duello miscuit,
Hor. C. 3, 5, 38:cadum Marsi memorem duelli,
id. ib. 3, 14, 18:vacuum duellis Janum Quirini clausit,
id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]Form bellum.A.War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).1.Specifying the enemy.a.By adjj. denoting the nation:b.omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,
Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:aliquot annis ante secundum Punicum bellum,
id. Ac. 2, 5, 13:Britannicum bellum,
id. Att. 4, 16, 13:Gallicum,
id. Prov. Cons. 14, 35:Germanicum,
Caes. B. G. 3, 28:Sabinum,
Liv. 1, 26, 4:Parthicum,
Vell. 2, 46, 2;similarly: bellum piraticum,
the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:Sertorianum bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:Mithridaticum,
id. Imp. Pomp. 3, 7:Jugurthinum,
Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;similarly: bellum regium,
the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:bellum Africanum, Transalpinum,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28:Asiaticum,
id. ib. 22, 64:Africum,
Caes. B. C. 2, 32 fin.:Actiacum,
Vell. 2, 86, 3:Hispaniense,
id. 2, 55, 2.—With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:c.Venetorum,
Caes. B. G. 3, 16:Helvetiorum,
id. ib. 1, 40 fin.;1, 30: Ambiorigis,
id. ib. 6, 29, 4:Pyrrhi, Philippi,
Cic. Phil. 11, 7, 17:Samnitium,
Liv. 7, 29, 2.—With cum and abl. of the name.(α).Attributively:(β).cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,
Cic. Imp. Pomp. 20, 60:belli causa cum Samnitibus,
Liv. 7, 29, 3:hunc finem bellum cum Philippo habuit,
id. 33, 35, 12:novum cum Antiocho instabat bellum,
id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—With cum dependent on the verb:d.quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
Plaut. Capt. prol. 59:novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,
Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—With adversus and acc. of the name.(α).Attributively:(β).bellum adversus Philippum,
Liv. 31, 1, 8:bellum populus adversus Vestinos jussit,
id. 8, 29, 6.—With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:e.ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,
id. 45, 11, 8:bellum quod rex adversus Datamem susceperat,
Nep. Dat. 8, 5.—With contra and acc.:f.cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,
Cic. Phil. 3, 1, 1:causam belli contra patriam inferendi,
id. ib. 2, 22, 53.—With in and acc. (very rare):g. h. k.Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,
Nep. Lys. 1, 1.—With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—2.With verbs.a.Referring to the beginning of the war.(α).Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:(β).summa erat observatio in bello movendo,
Cic. Off. 1, 11, 37:bellum commotum a Scapula,
id. Fam. 9, 13, 1:nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,
Sall. C. 30, 2:is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,
Liv. 1, 53, 2:insequenti anno Veiens bellum motum,
id. 4, 58, 6:dii pium movere bellum,
id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,concitare,
Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:(γ).cum tam pestiferum bellum pararet,
Cic. Att. 9, 13, 3:bellum utrimque summopere parabatur,
Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,parare alicui,
Nep. Alcib. 9, 5:bellum terra et mari comparat,
Cic. Att. 10, 4, 3:tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,
id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:bellum omnium consensu apparari coeptum,
Liv. 4, 55, 7:numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,
Sen. Vit. Beat. 26, 2.—Bellum differre, to postpone a war:(δ).nec jam poterat bellum differri,
Liv. 2, 30, 7:mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,
id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):(ε).omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,
Sall. J. 83, 1:prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,
id. ib. 20, 5:de integro bellum sumit,
id. ib. 62, 9:iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,
Liv. 38, 19, 3:sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,
Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:(ζ).bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,
Cic. Off. 1, 23, 80:suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,
id. ib. 1, 11, 35:judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,
join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):cum avertisset plebem a suscipiendo bello,
undertaking, Liv. 4, 58, 14:senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,
id. 6, 9, 5:bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,
Vell. 2, 3, 3.—Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):(η).consensit et senatus bellum,
Liv. 8, 6, 8:bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12.—Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:(θ).sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,
id. ib.:cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?
id. Imp. Pomp. 17, 50:Camillus cui id bellum mandatum erat,
Liv. 5, 26, 3:Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,
id. 6, 22, 6:Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,
id. 7, 23, 2:quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,
Cic. Imp. Pomp. 15, 44:cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,
id. ib. 16, 49:hunc toti bello praefecerunt,
Caes. B. G. 5, 11 fin.:alicui bellum suscipiendum dare,
Cic. Imp. Pomp. 19, 58:bellum administrandum permittere,
id. ib. 21, 61.—Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:(κ).ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,
Liv. 1, 32, 13:Corinthiis bellum indicamus an non?
Cic. Inv. 1, 12, 17:ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,
id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:bellum indici posse existimabat,
Liv. 1, 22, 4:ni reddantur (res) bellum indicere jussos,
id. 1, 22, 6:ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,
id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:(λ).Denseletis nefarium bellum intulisti,
Cic. Pis. 34, 84:ei civitati bellum indici atque inferri solere,
id. Verr. 2, 1, 31, § 79:qui sibi Galliaeque bellum intulissent,
Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?
Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:bellum patriae faciet,
id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,
Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;3, 29: constituit bellum facere,
Sall. C. 26, 5; 24, 2:occupant bellum facere,
they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:ut bellum cum Priscis Latinis fieret,
id. 1, 32, 13:populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,
id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:urbs quae bellum facere atque instruere possit,
Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—Bellum oritur or exoritur, a war begins:b.subito bellum in Gallia ex, ortum est,
Caes. B. G. 3, 7:aliud multo propius bellum ortum,
Liv. 1, 14, 4:Veiens bellum exortum,
id. 2, 53, 1.—Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:(β).bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,
Cic. Sen. 6, 18:cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,
id. Off. 1, 12, 38:cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,
id. Div. 1, 46, 103:erant hae difficultates belli gerendi,
Caes. B. G. 3, 10:bellum cum Germanis gerere constituit,
id. ib. 4, 6:Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,
Sall. C. 16, 5:bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,
Liv. 21, 1, 1:alter consul in Sabinis bellum gessit,
id. 2, 62, 3:de exercitibus per quos id bellum gereretur,
id. 23, 25, 5:Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,
Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):bellum bellare,
Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);in the same sense: bellum agere,
Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:bello persequi aliquem,
Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—Trahere or ducere bellum, to protract a war:(γ).necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,
Cic. Att. 10, 8, 2:bellum trahi non posse,
Sall. J. 23, 2:belli trahendi causa,
Liv. 5, 11, 8:morae qua trahebant bellum paenitebat,
id. 9, 27, 5:suadere institui ut bellum duceret,
Cic. Fam. 7, 3, 2:bellum enim ducetur,
id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?
Liv. 5, 5, 1.—Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:c.bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32:quod bellum non intulerit sed defenderit,
Caes. B. G. 1, 44:Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,
Liv. 8, 37, 5.—Referring to the end of a war.(α).Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:(β).in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,
Cic. Leg. 2, 14, 34:(bellum) cum deponi victores velint,
Sall. J. 83, 1:bellum decem ferme annis ante depositum erat,
Liv. 31, 1, 8:nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,
id. 31, 31, 19:dicit posse condicionibus bellum poni,
Sall. J. 112, 1:bellum grave cum Etruria positum est,
id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:velut posito bello,
Liv. 1, 53, 5:manere bellum quod positum simuletur,
id. 1, 53, 7:posito ubique bello,
Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,
Liv. 2, 14, 5.—Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:(γ).timerent ne bellum componeretur,
Cic. Fam. 10, 33, 3:si bellum compositum foret,
Sall. J. 97, 2:belli componendi licentiam,
id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;similarly: bellum sedare,
Nep. Dat. 8, 5.—Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:d.is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,
Cic. Fam. 11, 12, 2:bellumque maximum conficies,
id. Rep. 6, 11, 11:confecto Mithridatico bello,
id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:quo proelio... bellum Venetorum confectum est,
Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,
Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,
Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;36, 2, 3: bello perfecto,
Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),
id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,
Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—Less usual connections:3.bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,
Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:alere ac fovere bellum,
Liv. 42, 11, 5:bellum navare alicui,
Tac. H. 5, 25:spargere,
id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:serere,
Liv. 21, 10, 4:circumferre,
Tac. A. 13, 37:exercere,
id. ib. 6, 31:quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),
Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:bellum ascendit in rupes,
id. 4, 12, 4:bellum serpit in proximos,
id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:bella narrare,
Cic. Or. 9, 30:canere bella,
Quint. 10, 1, 91:bella legere,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—As object denoting place or time.a.Proficisci ad bellum, to depart for the war.(α).Of the commander:(β).consul sortitu ad bellum profectus,
Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:ipse ad bellum Ambiorigis profectus,
Caes. B. G. 6, 29, 4:ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,
Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:in bellum,
Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—Of persons partaking in a war:b.si proficiscerer ad bellum,
Cic. Fam. 7, 3, 1. —Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—c.In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:d.in bella sequi,
id. ib. 8, 547.—Of time.(α).In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):(β).valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,
Plaut. Capt. prol. 68; so,domi duellique,
id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,
Cic. Off. 2, 24, 85:paucorum arbitrio belli domique agitabatur,
Sall. J. 41, 7:animus belli ingens, domi modicus,
id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:bello domique,
id. 1, 34, 12:domi belloque,
id. 9, 26, 21; and:neque bello, neque domi,
id. 4, 35, 3.—Without domi:simul rem et gloriam armis belli repperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32, 86.—In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:(γ).ad haec quae in civili bello fecerit,
Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:in ipso bello eadem sensi,
id. Marcell. 5, 14:in Volsco bello virtus enituit,
Liv. 2, 24, 8:in eo bello,
id. 23, 46, 6:in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,
id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:ut fit in bello, capitur alter filius,
Plaut. Capt. prol. 25:qui in bello occiderunt,
Cic. Fam. 9, 5, 2:quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,
Sall. C. 9, 4:non in bello solum, sed etiam in pace,
Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:in bello parta,
Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:(δ).bello Italico,
id. Pis. 36, 87:Veienti bello,
id. Div. 1, 44, 100:domestico bello,
id. Planc. 29, 70:qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,
Liv. 23, 12, 11:victor tot intra paucos dies bellis,
id. 2, 27, 1:nullo bello, multis tamen proeliis victus,
id. 9, 18, 9:bello civili,
Quint. 11, 1, 36.—With gen.:praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,
Cic. N. D. 2, 2, 6:suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,
Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,
Cic. Sest. 26, 57:res pace belloque gestas,
Liv. 2, 1, 1:egregieque rebus bello gestis,
id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:ludi bello voti,
id. 4, 35. 3:princeps pace belloque,
id. 7, 1, 9:Cotyn bello juvisse Persea,
id. 45, 42, 7:bello parta,
Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—Inter bellum (rare):4.cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,
Liv. 2, 14, 2:inter haec bella consules... facti,
id. 2, 63, 1.—Bellum in attributive connection.a.Justum bellum.(α).A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):(β).justum piumque bellum,
Liv. 1, 23, 4:non loquor apud recusantem justa bella populum,
id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—A regular war (opp. a raid, etc.):b.in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,
Liv. 1, 15, 1.—For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—c.Belli eventus or exitus, the result of a war:d.quicunque belli eventus fuisset,
Cic. Marcell. 8, 24:haud sane alio animo belli eventum exspectabant,
Sall. C. 37, 9:eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,
Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:exitus hujus calamitosissimi belli,
Cic. Fam. 6, 21, 1:cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,
id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:Britannici belli exitus exspectatur,
id. Att. 4, 16, 13:cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,
Liv. 5, 16, 8.—Fortuna belli, the chances of war:e.adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,
Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—Belli artes, military skill:f.cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,
Liv. 1, 35, 1:haud ignotas belli artes,
id. 21, 1, 2:temperata et belli et pacis artibus erat civitas,
id. 1, 21, 6.—Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:g.in re publica maxime servanda sunt jura belli,
Cic. Off. 1, 11, 34:sunt et belli sicut pacis jura,
Liv. 5, 27, 6:jure belli res vindicatur,
Gai. Inst. 3, 94.—Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:h.trium simul bellorum victor,
a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:victor tot bellis,
id. 2, 27, 1). —Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—B.Transf.1.Of things concr. and abstr.:2.qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,
Cic. Dom. 23, 60:bellum contra aras et focos,
id. Phil. 3, 1, 1:miror cur philosophiae... bellum indixeris,
id. Or. 2, 37, 155:ventri Indico bellum,
Hor. S. 1, 5, 8.—Of animals:3.milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,
Cic. N. D. 2, 49, 125:hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,
Ov. M. 6, 92.—With individuals:4.quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,
Plaut. Stich. 1, 2, 14:nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,
id. Sull. 9, 28:hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,
Liv. 2, 12, 11:falsum testem justo ac pio bello persequebatur,
id. 3, 25, 3:tribunicium domi bellum patres territat,
id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,
Cic. Cael. 28, 67.—In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—5.Personified as god of war ( = Janus):6.tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,
Plin. 35, 4, 10, § 27:sunt geminae Belli portae, etc.,
Verg. A. 7, 607:mortiferumque averso in limine Bellum,
id. ib. 6, 279.—Plur.: bella, army ( poet.):7.permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),
Ov. M. 12, 24:sed victae fera bella deae vexere per aequora,
Sil. 7, 472:quid faciat bellis obsessus et undis?
Stat. Th. 9, 490.—Battle, = proelium:8.rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,
Varr. L. L. 7, 3, 92:quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,
Sall. C. 9, 4:praecipua laus ejus belli penes consules fuit,
Liv. 8, 10, 7:commisso statim bello,
Front. Strat. 1, 11, 2:Actia bella,
Verg. A. 8, 675:ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,
id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —Bellum = liber de bello:b.quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!
Cic. Sen. 14, 50.Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:(β).bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,
Cic. Sen. 6, 18:cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,
id. Off. 1, 12, 38:cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,
id. Div. 1, 46, 103:erant hae difficultates belli gerendi,
Caes. B. G. 3, 10:bellum cum Germanis gerere constituit,
id. ib. 4, 6:Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,
Sall. C. 16, 5:bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,
Liv. 21, 1, 1:alter consul in Sabinis bellum gessit,
id. 2, 62, 3:de exercitibus per quos id bellum gereretur,
id. 23, 25, 5:Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,
Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):bellum bellare,
Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);in the same sense: bellum agere,
Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:bello persequi aliquem,
Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—Trahere or ducere bellum, to protract a war:(γ).necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,
Cic. Att. 10, 8, 2:bellum trahi non posse,
Sall. J. 23, 2:belli trahendi causa,
Liv. 5, 11, 8:morae qua trahebant bellum paenitebat,
id. 9, 27, 5:suadere institui ut bellum duceret,
Cic. Fam. 7, 3, 2:bellum enim ducetur,
id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?
Liv. 5, 5, 1.—Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:c.bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32:quod bellum non intulerit sed defenderit,
Caes. B. G. 1, 44:Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,
Liv. 8, 37, 5.—Referring to the end of a war.(α).Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:(β).in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,
Cic. Leg. 2, 14, 34:(bellum) cum deponi victores velint,
Sall. J. 83, 1:bellum decem ferme annis ante depositum erat,
Liv. 31, 1, 8:nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,
id. 31, 31, 19:dicit posse condicionibus bellum poni,
Sall. J. 112, 1:bellum grave cum Etruria positum est,
id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:velut posito bello,
Liv. 1, 53, 5:manere bellum quod positum simuletur,
id. 1, 53, 7:posito ubique bello,
Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,
Liv. 2, 14, 5.—Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:(γ).timerent ne bellum componeretur,
Cic. Fam. 10, 33, 3:si bellum compositum foret,
Sall. J. 97, 2:belli componendi licentiam,
id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;similarly: bellum sedare,
Nep. Dat. 8, 5.—Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:d.is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,
Cic. Fam. 11, 12, 2:bellumque maximum conficies,
id. Rep. 6, 11, 11:confecto Mithridatico bello,
id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:quo proelio... bellum Venetorum confectum est,
Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,
Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,
Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;36, 2, 3: bello perfecto,
Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),
id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,
Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—Less usual connections:3.bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,
Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:alere ac fovere bellum,
Liv. 42, 11, 5:bellum navare alicui,
Tac. H. 5, 25:spargere,
id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:serere,
Liv. 21, 10, 4:circumferre,
Tac. A. 13, 37:exercere,
id. ib. 6, 31:quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),
Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:bellum ascendit in rupes,
id. 4, 12, 4:bellum serpit in proximos,
id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:bella narrare,
Cic. Or. 9, 30:canere bella,
Quint. 10, 1, 91:bella legere,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—As object denoting place or time.a.Proficisci ad bellum, to depart for the war.(α).Of the commander:(β).consul sortitu ad bellum profectus,
Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:ipse ad bellum Ambiorigis profectus,
Caes. B. G. 6, 29, 4:ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,
Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:in bellum,
Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—Of persons partaking in a war:b.si proficiscerer ad bellum,
Cic. Fam. 7, 3, 1. —Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—c.In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:d.in bella sequi,
id. ib. 8, 547.—Of time.(α).In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):(β).valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,
Plaut. Capt. prol. 68; so,domi duellique,
id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,
Cic. Off. 2, 24, 85:paucorum arbitrio belli domique agitabatur,
Sall. J. 41, 7:animus belli ingens, domi modicus,
id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:bello domique,
id. 1, 34, 12:domi belloque,
id. 9, 26, 21; and:neque bello, neque domi,
id. 4, 35, 3.—Without domi:simul rem et gloriam armis belli repperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32, 86.—In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:(γ).ad haec quae in civili bello fecerit,
Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:in ipso bello eadem sensi,
id. Marcell. 5, 14:in Volsco bello virtus enituit,
Liv. 2, 24, 8:in eo bello,
id. 23, 46, 6:in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,
id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:ut fit in bello, capitur alter filius,
Plaut. Capt. prol. 25:qui in bello occiderunt,
Cic. Fam. 9, 5, 2:quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,
Sall. C. 9, 4:non in bello solum, sed etiam in pace,
Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:in bello parta,
Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:(δ).bello Italico,
id. Pis. 36, 87:Veienti bello,
id. Div. 1, 44, 100:domestico bello,
id. Planc. 29, 70:qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,
Liv. 23, 12, 11:victor tot intra paucos dies bellis,
id. 2, 27, 1:nullo bello, multis tamen proeliis victus,
id. 9, 18, 9:bello civili,
Quint. 11, 1, 36.—With gen.:praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,
Cic. N. D. 2, 2, 6:suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,
Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,
Cic. Sest. 26, 57:res pace belloque gestas,
Liv. 2, 1, 1:egregieque rebus bello gestis,
id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:ludi bello voti,
id. 4, 35. 3:princeps pace belloque,
id. 7, 1, 9:Cotyn bello juvisse Persea,
id. 45, 42, 7:bello parta,
Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—Inter bellum (rare):4.cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,
Liv. 2, 14, 2:inter haec bella consules... facti,
id. 2, 63, 1.—Bellum in attributive connection.a.Justum bellum.(α).A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):(β).justum piumque bellum,
Liv. 1, 23, 4:non loquor apud recusantem justa bella populum,
id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—A regular war (opp. a raid, etc.):b.in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,
Liv. 1, 15, 1.—For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—c.Belli eventus or exitus, the result of a war:d.quicunque belli eventus fuisset,
Cic. Marcell. 8, 24:haud sane alio animo belli eventum exspectabant,
Sall. C. 37, 9:eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,
Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:exitus hujus calamitosissimi belli,
Cic. Fam. 6, 21, 1:cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,
id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:Britannici belli exitus exspectatur,
id. Att. 4, 16, 13:cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,
Liv. 5, 16, 8.—Fortuna belli, the chances of war:e.adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,
Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—Belli artes, military skill:f.cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,
Liv. 1, 35, 1:haud ignotas belli artes,
id. 21, 1, 2:temperata et belli et pacis artibus erat civitas,
id. 1, 21, 6.—Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:g.in re publica maxime servanda sunt jura belli,
Cic. Off. 1, 11, 34:sunt et belli sicut pacis jura,
Liv. 5, 27, 6:jure belli res vindicatur,
Gai. Inst. 3, 94.—Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:h.trium simul bellorum victor,
a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:victor tot bellis,
id. 2, 27, 1). —Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—B.Transf.1.Of things concr. and abstr.:2.qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,
Cic. Dom. 23, 60:bellum contra aras et focos,
id. Phil. 3, 1, 1:miror cur philosophiae... bellum indixeris,
id. Or. 2, 37, 155:ventri Indico bellum,
Hor. S. 1, 5, 8.—Of animals:3.milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,
Cic. N. D. 2, 49, 125:hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,
Ov. M. 6, 92.—With individuals:4.quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,
Plaut. Stich. 1, 2, 14:nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,
id. Sull. 9, 28:hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,
Liv. 2, 12, 11:falsum testem justo ac pio bello persequebatur,
id. 3, 25, 3:tribunicium domi bellum patres territat,
id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,
Cic. Cael. 28, 67.—In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—5.Personified as god of war ( = Janus):6.tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,
Plin. 35, 4, 10, § 27:sunt geminae Belli portae, etc.,
Verg. A. 7, 607:mortiferumque averso in limine Bellum,
id. ib. 6, 279.—Plur.: bella, army ( poet.):7.permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),
Ov. M. 12, 24:sed victae fera bella deae vexere per aequora,
Sil. 7, 472:quid faciat bellis obsessus et undis?
Stat. Th. 9, 490.—Battle, = proelium:8.rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,
Varr. L. L. 7, 3, 92:quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,
Sall. C. 9, 4:praecipua laus ejus belli penes consules fuit,
Liv. 8, 10, 7:commisso statim bello,
Front. Strat. 1, 11, 2:Actia bella,
Verg. A. 8, 675:ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,
id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —Bellum = liber de bello:quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!
Cic. Sen. 14, 50.
См. также в других словарях:
apparare — 1ap·pa·rà·re v.tr. OB preparare, apparecchiare | addobbare, ornare {{line}} {{/line}} DATA: ca. 1350. ETIMO: lat. apparāre, comp. di ad a, verso e parāre preparare . 2ap·pa·rà·re v.tr. LE imparare, apprendere: que da cui convien che l ben s… … Dizionario italiano
appareiller — 1. appareiller [ apareje ] v. <conjug. : 1> • « préparer » 1080; du bas lat. appariculare, lat. class. apparare « préparer » I ♦ V. tr. 1 ♦ Vx Préparer. 2 ♦ Mod. Appareiller un filet, le disposer pour la pêche. Appareiller un navire, le… … Encyclopédie Universelle
aparar — (Del lat. apparare < ad + parare, preparar.) ► verbo transitivo 1 Coser las piezas de un zapato antes de poner la suela. 2 AGRICULTURA Limpiar las plantas crecidas de hierba nociva: ■ pasaba las mañanas aparando la huerta. 3 Preparar la fruta… … Enciclopedia Universal
apăra — APĂRÁ, ápăr, vb. I. tranz. 1. A interveni în ajutorul cuiva sau a ceva pentru a l susţine împotriva unei acţiuni ostile. ♦ A păzi un teritoriu, un oraş etc.; a menţine o poziţie prin luptă. ♦ refl. A se împotrivi unui atac, unei acţiuni ostile. 2 … Dicționar Român
apprester — Apprester, Parare, Apparare, Comparare, Ornare, Adornare, Instaurare. s Apprester, Comparare se, Accingere se. s Apprester et s asseurer contre tout ce qui pourroit advenir, Confirmare se ad omnia. Appreste toy, Accinge te. s Apprester pour fuir … Thresor de la langue françoyse
Apparat — Gerät; Vorrichtung; Gerätschaft; Apparatur; Hilfsgerät; Hilfsmittel; Hilfsvorrichtung; Telefonapparat; Fernsprecher; Fon; Telefon; … Universal-Lexikon
Apparatus — Ap pa*ratus, n.; pl. {Apparatus}, also rarely {Apparatuses}. [L., from apparare, apparatum, to prepare; ad + prepare to make ready.] 1. Things provided as means to some end. [1913 Webster] 2. Hence: A full collection or set of implements, or… … The Collaborative International Dictionary of English
Apparatus — Ap pa*ratus, n.; pl. {Apparatus}, also rarely {Apparatuses}. [L., from apparare, apparatum, to prepare; ad + prepare to make ready.] 1. Things provided as means to some end. [1913 Webster] 2. Hence: A full collection or set of implements, or… … The Collaborative International Dictionary of English
Apparatuses — Apparatus Ap pa*ratus, n.; pl. {Apparatus}, also rarely {Apparatuses}. [L., from apparare, apparatum, to prepare; ad + prepare to make ready.] 1. Things provided as means to some end. [1913 Webster] 2. Hence: A full collection or set of… … The Collaborative International Dictionary of English
apparatus — noun (plural tuses or tus) Etymology: Latin, from apparare to prepare, from ad + parare to prepare more at pare Date: circa 1628 1. a. a set of materials or equipment designed for a particular use b. a group of … New Collegiate Dictionary
apparel — I. transitive verb ( eled or elled; eling or elling) Etymology: Middle English appareillen, from Anglo French apparailler to prepare, from Vulgar Latin *appariculare, from Latin apparare Date: 14th century 1. to put clothes on ; dress … New Collegiate Dictionary