Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

amplē

  • 1 ample

    amplē, adv. [st2]1 [-] amplement, largement, abondamment. [st2]2 [-] avec ampleur, avec élévation, richement, avec magnificence, magnifiquement, honorablement.    - amplissime gerere honores, Cic.: remplir les charges avec distinction.
    * * *
    amplē, adv. [st2]1 [-] amplement, largement, abondamment. [st2]2 [-] avec ampleur, avec élévation, richement, avec magnificence, magnifiquement, honorablement.    - amplissime gerere honores, Cic.: remplir les charges avec distinction.
    * * *
        Ample, amplius, amplissime, Aduerbium. Cic. Amplement.

    Dictionarium latinogallicum > ample

  • 2 ample

    ample ample щедро

    Латинско-русский словарь > ample

  • 3 ample

    amplē, Adv. m. Compar. u. Superl. (amplus), I) reichlich, ansehnlich, bedeutend, im vollen Maße, nutrire valetudinarios, Cels.: amplissime dare agrum, Cic.: quibus ille me rebus non ornatum esse voluit amplissime? Cic. – II) großartig, prächtig, glänzend, herrlich, exornare triclinium, Cic.: amplissime efferri, Cic. – u. in der Rede, elate et ample loqui, mit Erhabenheit u. Würde sich aussprechen, Cic.: sublate ampleque dicentes, erhaben u. prächtig (Ggstz. attenuate presseque dic.), Cic. – Insbes.: amplius, Adv. compar., I) (bes. in der Umgangsspr.) vom größern Umfange einer Handlung, fast gleich magis od. plus, umfassender, d.i. mehr, mehr noch, stärker, valere, Plaut.: accusare, Plaut.: invitare, dringender, Ter.: amplius aequo lamentari, Lucr. – II) übtr., von räumlichen Verhältnissen auf Umfang u. Ausdehnung in der Zeit u. Zahl, weit, mehr (also von extensiver Größe, wie magis von intensiver, plus von quantitativer), a) absol., von Zeit od. Dauer einer Handlung in der Zeit, α) übh., weiter, länger, ferner, mehr, urere ne possit calor ampl. aridus artus, Lucr.: non luctabor tecum ampl., Cic.: proelio ampl. non lacessit, Caes. – mit Negationen, nec iam ampl. ullae apparent terrae, Verg.: et iam nihil amplius dicturi sumus, Quint. – dah. als gerichtl. t.t., amplius pronuntiare, d.h. mit der vom Vorsitzenden ausgesprochenen Formel AMPLIUS, auf weiteres od. später, das Endurteil in einer allen od. den meisten Richtern noch nicht hinlänglich klaren Sache (die deshalb Non Liquet [auf den Stimmtäfelchen N.L.] erklärt hatten) auf einen beliebigen spätern Termin vertagen, etwa wie unser: auf weiteren Beweis erkennen (vgl. Ps. Ascon. in Cic. II. Verr. 1, 26. p. 164 Or.), Cic. Brut. 86 u.ö.: dah. übtr., ampl. deliberandum censeo, Ter. Phorm. 457. – β) bei Käufen, Zahlungen u. dgl., amplius non peti, die Kautel: daß später kein weiterer Anspruch gemacht werden dürfe, Cic. ep. 13, 28, 2; Rosc. com. 25 u.a. – u. so γ) amplius non agi, die Kautel: daß später kein Prozeß mehr angefangen werde, Ulp. dig. 9, 2, 27. § 14 u.s. – b) von bestimmten Zeit- u. dann übh. Zahlengrößen, weiter, mehr als usw., über; non amplius, nicht mehr als, nur, dem Zahlwort bald nach-, bald vorgesetzt u. konstruiert: α) als Apposition zu dem durch die sonstige Konstruktion erforderlichen Kasus, mit Nom., Acc., Abl., Genet. (nur nicht Dat.), amplius sunt sex menses, Cic.: triennium amplius, Cic.: amplius centum cives Romani, Cic. – septingentos iam amplius annos, Cic.: noctem non amplius unam, Verg.: in eo proelio non amplius ducentos milites desideravit, Caes. – solem amplius duodeviginti partibus maiorem esse quam lunam, Cic.: non amplius pedum milibus duobus ab castris castra distabant, Caes. – non ampl. pedum DC, Caes.: non ampl. duum milium intervallo, Sall. – β) mit quam, reiciundi ampl. quam trium iudicum potestas, Cic.: non ampl. quam terna milia aeris, Nep. – dafür γ) mit abhängigem Abl., triennio ampl., Cic.: non ampl. quinis aut senis milibus passuum interesse, Caes. – auch δ) absol. (fast = plures), binas aut ampl. domos (zwei oder mehr) continuare, Sall.: XVI non ampl. legiones, Liv.: duo haud ampl. milia peditum, Liv.: tres et ampl. felices, Hor. – u. ε) = saepius, wie mehr = öfter, ampl., quam semel, agi potest, ICt.: absol., ter, nec ampl., Suet. – c) von jedem Zuwachs, der als Fortsetzung einer Reihe von Gegenständen oder Handlungen einen weitern Umfang derselben herbeiführt (= praeterea, insuper), mehr, noch mehr = weiter, überdies, dazu noch, sonst noch, ferner, quid est, quod iam ampl. exspectes? Cic.: quid vis od. quid vultis ampl.? Cic.: quid quaeris ampl.? Cic.: et alia ampl., Sall.: ampl. nemo, Curt. – dah. die Formeln: α) non dico amplius u. nihil dico (od. dicam) amplius, ich sage nichts weiter, ich schweige lieber, wenn man seine Meinung zurückhält, namentlich um nicht zu beleidigen, Plaut. u. Cic. – β) hoc od. (bei Spät.) eo amplius, noch weiter, außerdem, überdies, noch dazu, Komik., Cic. u.a.: eo ampl., Suet. u. ICt.: u. his ampl., Quint. – dah. t.t. der im Senat Stimmenden, die ihren Beitritt zu einer andern Meinung mit einem Beisatz begleiten wollen, wie Servilio assentior; et hoc ampl. censeo, und überdies bin ich noch der Meinung, -ist das noch meine Meinung, Cic. Phil. 13, 50; vgl. Sen. de vit. beat. 3, 2; nat. qu. 3, 15, 2. – γ) nihil od. nec amplius quam, nichts weiter od. sonst als usw., nur, Cic. u.a. (so auch nihil amplius praeter m. Akk., Vell. 2, 58, 2): u. so ellipt., nihil amplius quam od. nec quicquam amplius (agit), quam etc., Suet. – δ) ellipt., nihil amplius, weiter od. mehr od. sonst nichts, nur das, nicht mehr, Ter. u. Cic.: ebenso si nihil amplius (sc. efficiam), Ov.

    lateinisch-deutsches > ample

  • 4 ample

    amplē, Adv. m. Compar. u. Superl. (amplus), I) reichlich, ansehnlich, bedeutend, im vollen Maße, nutrire valetudinarios, Cels.: amplissime dare agrum, Cic.: quibus ille me rebus non ornatum esse voluit amplissime? Cic. – II) großartig, prächtig, glänzend, herrlich, exornare triclinium, Cic.: amplissime efferri, Cic. – u. in der Rede, elate et ample loqui, mit Erhabenheit u. Würde sich aussprechen, Cic.: sublate ampleque dicentes, erhaben u. prächtig (Ggstz. attenuate presseque dic.), Cic. – Insbes.: amplius, Adv. compar., I) (bes. in der Umgangsspr.) vom größern Umfange einer Handlung, fast gleich magis od. plus, umfassender, d.i. mehr, mehr noch, stärker, valere, Plaut.: accusare, Plaut.: invitare, dringender, Ter.: amplius aequo lamentari, Lucr. – II) übtr., von räumlichen Verhältnissen auf Umfang u. Ausdehnung in der Zeit u. Zahl, weit, mehr (also von extensiver Größe, wie magis von intensiver, plus von quantitativer), a) absol., von Zeit od. Dauer einer Handlung in der Zeit, α) übh., weiter, länger, ferner, mehr, urere ne possit calor ampl. aridus artus, Lucr.: non luctabor tecum ampl., Cic.: proelio ampl. non lacessit, Caes. – mit Negationen, nec iam ampl. ullae apparent terrae, Verg.: et iam nihil amplius dicturi sumus, Quint. – dah. als gerichtl. t.t., amplius pronuntiare, d.h. mit der vom Vorsitzenden ausge-
    ————
    sprochenen Formel AMPLIUS, auf weiteres od. später, das Endurteil in einer allen od. den meisten Richtern noch nicht hinlänglich klaren Sache (die deshalb Non Liquet [auf den Stimmtäfelchen N.L.] erklärt hatten) auf einen beliebigen spätern Termin vertagen, etwa wie unser: auf weiteren Beweis erkennen (vgl. Ps. Ascon. in Cic. II. Verr. 1, 26. p. 164 Or.), Cic. Brut. 86 u.ö.: dah. übtr., ampl. deliberandum censeo, Ter. Phorm. 457. – β) bei Käufen, Zahlungen u. dgl., amplius non peti, die Kautel: daß später kein weiterer Anspruch gemacht werden dürfe, Cic. ep. 13, 28, 2; Rosc. com. 25 u.a. – u. so γ) amplius non agi, die Kautel: daß später kein Prozeß mehr angefangen werde, Ulp. dig. 9, 2, 27. § 14 u.s. – b) von bestimmten Zeit- u. dann übh. Zahlengrößen, weiter, mehr als usw., über; non amplius, nicht mehr als, nur, dem Zahlwort bald nach-, bald vorgesetzt u. konstruiert: α) als Apposition zu dem durch die sonstige Konstruktion erforderlichen Kasus, mit Nom., Acc., Abl., Genet. (nur nicht Dat.), amplius sunt sex menses, Cic.: triennium amplius, Cic.: amplius centum cives Romani, Cic. – septingentos iam amplius annos, Cic.: noctem non amplius unam, Verg.: in eo proelio non amplius ducentos milites desideravit, Caes. – solem amplius duodeviginti partibus maiorem esse quam lunam, Cic.: non amplius pedum milibus duobus ab castris castra distab-
    ————
    ant, Caes. – non ampl. pedum DC, Caes.: non ampl. duum milium intervallo, Sall. – β) mit quam, reiciundi ampl. quam trium iudicum potestas, Cic.: non ampl. quam terna milia aeris, Nep. – dafür γ) mit abhängigem Abl., triennio ampl., Cic.: non ampl. quinis aut senis milibus passuum interesse, Caes. – auch δ) absol. (fast = plures), binas aut ampl. domos (zwei oder mehr) continuare, Sall.: XVI non ampl. legiones, Liv.: duo haud ampl. milia peditum, Liv.: tres et ampl. felices, Hor. – u. ε) = saepius, wie mehr = öfter, ampl., quam semel, agi potest, ICt.: absol., ter, nec ampl., Suet. – c) von jedem Zuwachs, der als Fortsetzung einer Reihe von Gegenständen oder Handlungen einen weitern Umfang derselben herbeiführt (= praeterea, insuper), mehr, noch mehr = weiter, überdies, dazu noch, sonst noch, ferner, quid est, quod iam ampl. exspectes? Cic.: quid vis od. quid vultis ampl.? Cic.: quid quaeris ampl.? Cic.: et alia ampl., Sall.: ampl. nemo, Curt. – dah. die Formeln: α) non dico amplius u. nihil dico (od. dicam) amplius, ich sage nichts weiter, ich schweige lieber, wenn man seine Meinung zurückhält, namentlich um nicht zu beleidigen, Plaut. u. Cic. – β) hoc od. (bei Spät.) eo amplius, noch weiter, außerdem, überdies, noch dazu, Komik., Cic. u.a.: eo ampl., Suet. u. ICt.: u. his ampl., Quint. – dah. t.t. der im Senat Stimmenden, die ihren Beitritt zu einer andern Meinung mit
    ————
    einem Beisatz begleiten wollen, wie Servilio assentior; et hoc ampl. censeo, und überdies bin ich noch der Meinung, -ist das noch meine Meinung, Cic. Phil. 13, 50; vgl. Sen. de vit. beat. 3, 2; nat. qu. 3, 15, 2. – γ) nihil od. nec amplius quam, nichts weiter od. sonst als usw., nur, Cic. u.a. (so auch nihil amplius praeter m. Akk., Vell. 2, 58, 2): u. so ellipt., nihil amplius quam od. nec quicquam amplius (agit), quam etc., Suet. – δ) ellipt., nihil amplius, weiter od. mehr od. sonst nichts, nur das, nicht mehr, Ter. u. Cic.: ebenso si nihil amplius (sc. efficiam), Ov.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ample

  • 5 ample

    amplē [ amplus ]
    1) обильно, щедро ( nutrire ahquem CC)
    2) пышно, великолепно (exornare aliquid C)
    3) величественно, блестяще ( loqui C). — см. тж. amplius

    Латинско-русский словарь > ample

  • 6 amplē

        amplē adv. with comp. and sup.    [amplus], largely, broadly, abundantly, spaciously, extensively: exornare triclinium: cohortem donis amplissime donavit, Cs.: militibus amplissime (agri) dati.— Fig., liberally, magnificently, splendidly, handsomely: amplissime triumphare: quam amplissime efferri, in the greatest pomp; see also amplius.
    * * *
    amplius, amplissime ADV
    in liberal manner/complimentary terms/dignified style, handsomely, impressively

    Latin-English dictionary > amplē

  • 7 ample

    amplē, adv., v. amplus fin.

    Lewis & Short latin dictionary > ample

  • 8 amplius adv. compar. de ample

    [st2]1 [-] en plus grande quantité, davantage, plus. [st2]2 [-] de plus, en outre, encore.    - horam amplius: depuis plus d’une heure.    - nihil (dico) amplius: je n’en dis pas davantage.    - amplius viginti naves incendunt: ils incendient plus de vingt navires.    - hoc amplius, Cic.: de plus.

    Dictionarium latinogallicum > amplius adv. compar. de ample

  • 9 amplissime

    amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
    I.
    Lit.:

    amplus et spectu protervo ferox,

    Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

    qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

    Hor. C. 2, 14, 7:

    ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

    Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

    admodum amplum et excelsum signum,

    Cic. Verr. 4, 74:

    collis castris parum amplus,

    Sall. J. 98, 3:

    porticibus in amplis,

    Verg. A. 3, 353:

    per amplum mittimur Elysium,

    id. ib. 6, 743:

    vocemque per ampla volutant Atria,

    id. ib. 1, 725:

    nil vulva pulchrius ampla,

    Hor. Ep. 1, 15, 41:

    amplae aures,

    Plin. 11, 52, 114, § 274:

    milium amplum grano,

    id. 18, 7, 10, § 55:

    cubiculum amplum,

    Plin. Ep. 2, 17, 6:

    baptisterium amplum atque opacum,

    id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

    quanto est res amplior,

    Lucr. 2, 1133:

    Amplior Urgo et Capraria,

    Plin. 3, 6, 12, § 81:

    avis paulo amplior passere,

    id. 10, 32, 47, § 89:

    amplior specie mortali,

    Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

    amplissima curia... gymnasium amplissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 53:

    urbs amplissima atque ornatissima,

    id. Agr. 2, 76:

    amplissimum peristylum,

    id. Dom. 116:

    (candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

    id. Verr. 4, 65:

    mons Italiae amplissimus,

    Plin. 3, 5, 7, § 48:

    amplissimum flumen,

    Plin. Ep. 8, 8, 3:

    amplissimus lacus,

    id. ib. 10, 41, 2:

    amplissima insula,

    Plin. 6, 20, 23, § 71:

    amplissimi horti,

    Plin. Ep. 8, 18, 11:

    amplissima arborum,

    Plin. 16, 39, 76, § 200:

    est (topazon) amplissima gemmarum,

    id. 37, 8, 32, § 109:

    amplissimum cubiculum,

    Plin. Ep. 5, 6, 23.—
    B.
    Transf., great, abundant, ample, much, long:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

    pabula miseris mortalibus ampla,

    Lucr. 5, 944:

    ampla civitas,

    Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

    civitas ampla atque florens,

    Caes. B. G. 4, 3:

    gens ampla,

    Plin. 5, 30, 33, § 125:

    amplae copiae,

    Caes. B. G. 5, 19:

    ampla manus militum,

    Liv. Epit. 1, 4, 9:

    pecuaria res ampla,

    Cic. Quinct. 12:

    res familiaris ampla,

    id. Phil. 13, 8:

    (res) ampla,

    Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

    patrimonium amplum et copiosum,

    Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

    amplae divitiae,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    esse patri ejus amplas facultates,

    Plin. Ep. 1, 14, 9:

    in amplis opibus heres,

    Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

    amplior numerus,

    Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

    ampliores aquae,

    Plin. 5, 9, 10, § 58:

    amplior exercitus,

    Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

    commeatus spe amplior,

    Sall. J. 75, 8:

    amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

    Plin. Ep. 3, 11, 2:

    pretia ampliora,

    Plin. 10, 29, 43, § 84:

    omnia longe ampliora invenire quam etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10:

    ampliores noctes,

    Plin. 18, 26, 63, § 232:

    ut ampliori tempore maneret,

    Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

    peditatus copiae amplissimae e Gallia,

    Cic. Font. 8:

    exercitus amplissimus,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

    amplissima pecunia,

    Cic. Rosc. Am. 31:

    amplissimae fortunae,

    id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

    amplissimae patrimonii copiae,

    id. Fl. 89:

    amplissimas summas emptionibus occupare,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    opes amplissimae,

    id. ib. 8, 18, 4:

    amplissima dies horarum quindecim etc.,

    the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

    ut quirem exaudire amplius,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    si vis amplius dari, Dabitur,

    Plaut. Trin. 2, 1, 18:

    jam amplius orat,

    id. ib. 2, 1, 19:

    daturus non sum amplius,

    Cic. Verr. 2, 2, 29:

    non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

    id. de Or. 1, 6, 22:

    tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

    Plaut. Capt. 4, 1, 10:

    ni amplius etiam, quod ebibit,

    id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

    etiam amplius illam adparare condecet,

    Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

    hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

    Cic. Verr. 2, 1:

    si sit opus liquidi non amplius urna,

    Hor. S. 1, 1, 54:

    omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

    Vell. 2, 110, 3:

    Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

    Cic. Verr. 4, 76:

    illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

    Nep. Thras. 4, 3:

    amplius possidere,

    Plin. 18, 4, 3, § 17:

    Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

    Curt. 8, 4, 21:

    dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

    Plin. Ep. 3, 21, 6:

    cum hoc amplius praestet, quod etc.,

    id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

    gaudeo tibi liberorum esse amplius,

    Plaut. Cist. 5, 4:

    te amplius bibisse praedicet loti,

    Cat. 39, 21:

    amplius frumenti auferre,

    Cic. Verr. 3, 49:

    expensum est auri viginti paulo amplius,

    id. Fl. 6, 8:

    amplius negotii contrahi,

    id. Cat. 4, 9:

    si amplius obsidum vellet,

    Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

    quanto ejus amplius processerat temporis,

    id. B. C. 3, 25.—
    II.
    Fig.
    A.
    Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

    pro viribus amplis,

    Lucr. 5, 1174:

    amplae vires peditum,

    Plin. 6, 20, 23, § 75;

    ampla nepotum Spes,

    Prop. 4, 22, 41:

    poena sera, sed ampla,

    full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

    haec irae factae essent multo ampliores,

    Ter. Hec. 3, 1, 9:

    si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

    id. ib. 3, 1, 50:

    amplior metus,

    Cic. Clu. 128:

    amplior potentia feris,

    Plin. 28, 10, 42, § 153:

    ampliorem dicendi facultatem consequi,

    Quint. 2, 3, 4:

    amplior eoque acrior impetus,

    Flor. 4, 2, 66:

    spes amplior,

    Sall. J. 105, 4:

    amplius accipietis judicium,

    severer, Vulg. Matt. 23, 14:

    amplior auctoritas,

    Plin. 37, 3, 12, § 47:

    amplior virtus,

    higher merit, Quint. 8, 3, 83:

    idem aut amplior cultus (dei),

    Plin. 28, 2, 4, § 18:

    amplior est quaestio,

    Quint. 3, 5, 8:

    ampliora verba,

    of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

    quo legatis animus amplior esset,

    Sall. C. 40, 6; 59, 1:

    spiritus amplior,

    Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

    (honos) pro amplissimis meritis redditur,

    Cic. Phil. 5, 41:

    cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

    very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

    amplissima spes,

    Suet. Caes. 7:

    his finis cognitionis amplissimae,

    most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
    B.
    Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

    illis ampla satis forma, pudicitia,

    great enough, Prop. 1, 2, 24:

    haec ampla sunt, haec divina,

    Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

    res gestae satis amplae,

    Sall. C. 8, 2:

    cur parum amplis adfecerit praemiis,

    Cic. Mil. 57:

    ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

    Tac. A. 14, 53:

    amplum in modum praemia ostentare,

    Aur. Vict. Caes. 26, 6:

    amplis honoribus usi,

    Sall. J. 25, 4:

    amplis honoribus auctos,

    Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

    amplam occasionem calumniae nactus,

    a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

    spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

    glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

    ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

    Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

    praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

    id. de Or. 1, 4, 13:

    alicui ampliorem laudem tribuere,

    id. Sest. 27:

    in aliqua re esse laudem ampliorem,

    id. Marcell. 4:

    corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

    Quint. 12, 10, 5:

    ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

    Suet. Aug. 7.— Subst.:

    in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

    of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

    ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

    Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

    hoc munus aedilitatis amplissimum,

    id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

    alicui amplissimas potestates dare,

    Cic. Agr. 2, 31:

    insignibus amplissimis ornatus,

    id. ib. 2, 101:

    dona amplissima conferre,

    Plin. 18, 3, 3, § 9:

    praemia legatis dedistis amplissima,

    Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

    spe amplissimorum praemiorum adduci,

    id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

    velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

    Quint. 10, 7, 1:

    munera amplissima mittere,

    Caes. B. G. 1, 43:

    vestris beneficiis amplissimis adfectus,

    Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

    laudi amplissimae lauream concedere,

    id. Pis. 74:

    laudibus amplissimis adficere,

    id. Phil. 7, 11:

    amplissimam gloriam consequi,

    id. Prov. Cons. 39:

    ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

    id. Deiot. 14:

    amplissimis aliquem efferre honoribus,

    Aur. Vict. Epit. 17, 3:

    amplissimis uti honoribus,

    Cic. Fl. 45:

    amplissimos honores adipisci,

    id. Verr. 5, 181:

    honores adsequi amplissimos,

    id. Mil. 81:

    aliquem ad honores amplissimos perducere,

    id. Am. 20, 73:

    meus labor fructum est amplissimum consecutus,

    id. Imp. Pomp 2:

    mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

    in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

    ei amplissimis verbis gratias egimus,

    id. Phil. 1, 3:

    provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

    id. ib. 4, 9:

    amplissimis verbis conlaudatus,

    Suet. Caes. 16:

    amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

    Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

    de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

    id. Dom. 74:

    quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

    Plin. 7, 30, 31, § 116.—
    C.
    In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

    quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

    great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

    omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

    id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

    convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

    id. Phil. 3, 20:

    hoc studium parvi properemus et ampli,

    small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

    amplis doctoribus instructus,

    Tac. A. 14, 52:

    sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

    Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

    cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    ampliores ordines,

    Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

    nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    quid amplius facitis?

    Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

    ex amplissimo genere nubere,

    Cic. Cael. 34:

    amplissimo genere natus,

    Caes. B. G. 4, 12:

    genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

    Cic. Phil. 13, 12:

    amplissimos patruos habere,

    id. Sex. Rosc. 147:

    amplissima civitas,

    id. Verr. 5, 122:

    apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

    id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

    mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

    id. Imp. Pomp. 1:

    non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

    id. Sest. 5:

    licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplissimis operibus increscere,

    id. ib. 8, 4, 3:

    honores in amplissimo consilio collocare,

    Cic. Sen. 2:

    amplissimi orbis terrae consilii principes,

    id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

    promotus ad amplissimas procurationes,

    Plin. Ep. 7, 31, 3:

    praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

    Plin. 7, 44, 45, § 142:

    spes amplissimae dignitatis,

    Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
    D.
    Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

    is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

    Cic. Sex. Rosc. 83:

    homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

    id. Mur. 8:

    P. Africanus rebus gestis amplissimus,

    id. Caecin. 69:

    ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

    id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

    Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

    id. Imp. Pomp. 63:

    vir amplissimus ejus civitatis,

    id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

    exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

    id. Deiot. 5, 14:

    cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

    id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

    in quo consilio amplissimi viri judicarent,

    id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

    comitatus virorum amplissimorum,

    id. Sull. 9:

    viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

    id. Verr. 3, 18:

    ordinis amplissimi esse,

    Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

    cives amplissimos legare,

    Cic. Balb. 42:

    hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

    id. Verr. 3, 96:

    amplissimus honos, i. e. consulatus,

    id. Rep. 1, 6; so,

    amplissimo praeditus magistratu,

    Suet. Aug. 26:

    amplissimus ordo, i. e. senatorius,

    Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

    amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

    id. Vesp. 9:

    amplissimum collegium decemvirale,

    Cic. Verr. 2, 4, 49:

    an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

    id. Cat. 1, 3:

    amplissimum sacerdotium,

    id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

    sacerdotium amplissimum,

    id. Verr. 2, 127.—
    E.
    As rhet. epithet:

    amplus orator,

    one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

    herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

    grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

    amplius compositionis genus,

    more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
    I.
    Lit.
    a.
    Form amplĭter:

    benigne ei largi atque ampliter,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    aptate munde atque ampliter convivium,

    Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

    extructam ampliter mensam,

    Lucil. 13, 7 Mull.:

    opsonato ampliter,

    Plaut. Cas. 2, 8, 65:

    adpositum est ampliter,

    id. Mil. 3, 1, 163:

    acceptus hilare atque ampliter,

    id. Merc. prol. 98:

    modeste melius facere sumptum quam ampliter,

    id. Stich. 5, 4, 10:

    parum (digitulos) immersisti ampliter,

    not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
    b.
    Form amplē:

    exornat ample magnificeque triclinium,

    Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med.
    II.
    Trop., fully, handsomely.
    a.
    Form amplĭter:

    ampliter dicere,

    fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

    laudare ampliter,

    id. 2, 6, 11.—
    b.
    Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

    elate ampleque loqui,

    id. Tusc. 5, 9, 24:

    satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

    full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
    a.
    In gen.:

    deliberatum est non tacere [me] amplius,

    Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

    otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

    Plaut. Truc. 4, 4, 18:

    cui amplius male faxim,

    id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

    etiam faxo amabit (eam) amplius,

    id. Men. 5, 2, 40:

    multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

    id. ib. 5, 2, 49:

    quo populum servare potissit amplius,

    Lucil. 1, 15 Mull.:

    At ego amplius dico,

    Cic. Verr. 2, 26:

    amplius posse,

    Sall. J. 69, 2:

    armis amplius valere,

    id. ib. 111, 1:

    si lamentetur miser amplius aequo,

    Lucr. 3, 953:

    tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

    besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

    Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

    Ter. Heaut. 1, 2, 11:

    in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

    Sall. J. 44, 5:

    felices ter et amplius,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    binas aut amplius domos continuare,

    Sall. C. 20, 11:

    ter nec amplius,

    Suet. Caes. 25:

    cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

    Quint. 12, 11, 24:

    multa promi amplius possunt,

    Plin. 2, 17, 15, § 77:

    si studere amplius possum,

    Quint. 6, prooem. 4:

    auram communem amplius haurire potui?

    id. 6, prooem. 12:

    sagum, quod amplius est,

    Vulg. Exod. 26, 12.—
    b.
    And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
    (α).
    With quid, etc.:

    Quid faciam amplius?

    Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

    quid dicam amplius?

    Quint. 8, 4, 7:

    quid a me amplius dicendum putatis?

    Cic. Verr. 3, 60:

    quid quaeris amplius?

    id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

    quid vultis amplius?

    id. Mil. 35:

    quid amplius vis?

    Hor. Epod. 17, 30:

    quid exspectatis amplius?

    Cic. Verr. 2, 174:

    quid amplius exspectabo,

    Vulg. 4 Reg. 6, 33:

    quid loquar amplius de hoc homine?

    Cic. Caecin. 25:

    quid amplius laboremus?

    Quint. 8, prooem. 31:

    quid habet amplius homo?

    Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

    quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

    Plaut. As. 3, 3, 134:

    quid amplius debeam optare?

    Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

    quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

    more than this, id. And. 1, 1, 4:

    Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

    si quid amplius scit,

    Plaut. Rud. 2, 2, 23:

    si quid ego addidero amplius,

    id. Trin. 4, 2, 13:

    si amplius aliquid gloriatus fuero,

    Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

    hoc amplius si quid poteris,

    any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

    de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

    id. 1, 1, 8:

    Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

    Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

    his amplius apud eundem (est) etc.,

    Quint. 9, 3, 15;

    so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

    Suet. Calig. 15:

    quaeris quid potuerit amplius adsequi,

    Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

    quare jam te cur amplius excrucies?

    Cat. 76, 10.—
    (β).
    With nihil, etc.:

    habet nihil amplius quam lutum,

    Lucil. 9, 46 Mull.:

    nihil habui amplius, quod praeciperem,

    Quint. 7, 1, 64:

    nihil enim dixit amplius,

    Cic. Deiot. 21:

    Nihil dico amplius: causa dicta est,

    I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

    nihil amplius dico, nisi me etc.,

    id. Planc. 96:

    nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

    id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

    vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

    Plaut. As. 1, 3, 51:

    si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

    Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

    Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

    id. Marcell. 6, 17:

    amplius nihil respondit,

    Vulg. Marc. 15, 5:

    nihil amplius addens,

    ib. Deut. 5, 22:

    nihil noverunt amplius,

    ib. Eccl. 9, 5:

    nihil amplius optet,

    Hor. Ep. 1, 2, 46:

    nihil amplius potes,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplius quod desideres, nihil erit,

    this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    nil amplius oro, nisi ut etc.,

    Hor. S. 2, 6, 4:

    ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

    Suet. Aug. 2:

    si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

    Lucil. 1, 33 Mull.:

    non luctabor tecum, Crasse, amplius,

    Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

    verbum non amplius addam,

    Hor. S. 1, 1, 121:

    non amplius me objurgabis,

    Quint. 5, 10, 47:

    non amplius posse,

    Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

    non habent amplius quid faciant,

    Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

    amplius illa jam non inveniet,

    ib. Apoc. 18, 14:

    studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

    Tac. Or. 5:

    extra me non est alia amplius,

    Vulg. Soph. 2, 15:

    neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

    Plaut. Rud. 1, 5, 21:

    neque va dari amplius neque etc.,

    Cic. Quinct. 23:

    nec jam amplius ullae Adparent terrae,

    Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

    nec irascar amplius,

    Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

    ne amplius dona petas,

    Cat. 68, 14:

    urere ne possit calor amplius aridus artus,

    Lucr. 4, 874;

    ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43:

    ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

    Suet. Gram. 17:

    ne amplius morando Scaurum incenderet,

    Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

    3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

    Vulg. Act. 4, 17:

    ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

    ib. Deut. 17, 16:

    nolite amplius accipere pecuniam,

    ib. 4 Reg. 12, 7.—
    (γ).
    With nemo:

    cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

    Cic. Q. Rosc. 12, 36:

    cum amplius nemo occurreret,

    nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

    neminem amplius viderunt,

    Vulg. Marc. 9, 7:

    nemo emet amplius,

    no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
    c.
    With numerals and numeral forms.
    (α).
    Without quam:

    amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

    Cat. 69, 3:

    horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

    Cic. Verr. 4, 95:

    amplius annos triginta tribunus fuerat,

    Sall. C. 59, 6:

    me non amplius novem annos nato,

    Nep. Hann. 2, 3:

    per annos amplius quadraginta,

    Suet. Aug. 72; 32:

    quid si tandem amplius triennium est?

    Cic. Q. Rosc. 8:

    Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

    Verg. A. 1, 683:

    inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

    Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

    reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

    id. ib. 1, 28;

    2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

    Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

    huic paulo amplius tertiam partem denegem?

    id. ib. 5, 7, 3:

    cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

    Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

    victi amplius ducenti ceciderunt,

    Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

    ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

    Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

    qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 63:

    pugnatum duas amplius horas,

    Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

    duo haud amplius milia peditum effugerunt,

    id. 28, 2:

    decem amplius versus perdidimus,

    Plin. Ep. 3, 5, 12:

    tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

    Verg. E. 3, 105.—
    (β).
    With the comp. abl. (rare but class.):

    cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

    Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

    pugnatum amplius duabus horis est,

    Liv. 27, 12:

    neque triennio amplius supervixit,

    Suet. Caes. 89:

    uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

    Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

    6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

    Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

    est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

    Plin. Ep. 10, 90, 1:

    ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

    Sall. J. 91, 3:

    (Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

    id. C. 56, 2; so,

    denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

    id. J. 80, 7.—

    And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

    Sall. J. 105, 3:

    oppidum non amplius mille passuum abesse,

    id. ib. 68, 3.—
    (γ).
    With quam (postAug. and eccl.):

    non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

    Suet. Aug. 78:

    nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

    id. ib. 17:

    Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

    id. Tib. 51:

    demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

    Vulg. Act. 25, 6:

    ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

    Plin. Ep. 5, 19:

    ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

    Tac. A. 3, 21:

    haud amplius quam ducentos misit,

    id. ib. 14, 32:

    insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

    Vulg. Act. 23, 21.—
    d. (α).
    Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

    Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

    Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

    also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

    Cic. Brut. 22, 86:

    antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

    id. Verr. 2, 1, 26:

    ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

    id. ib. 2, 1, 29.—

    And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

    Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
    (β).
    Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

    quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

    Cic. Rosc. Com. 12, 35:

    Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

    id. Brut. 5, 18:

    sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

    id. Fam. 13, 28 A:

    quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

    id. Att. 1, 8, 1.—
    (γ).
    Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

    Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

    Cic. Phil. 12, 21, 50:

    cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

    id. ad Brut. 1, 5, 1;

    so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

    id. Q. N. 3, 15, 1.—
    (δ).
    To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

    nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

    Cic. Verr. 5, 49, 128;

    (res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

    id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

    excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

    Ov. M. 9, 148.
    The form amplius has the ambiguity of the Engl.
    word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

    as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
    I.
    Lit., very largely, most abundantly:

    ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

    in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

    duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

    Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
    II.
    Fig., most generously, most handsomely:

    qui amplissime de salute mea decreverint,

    Cic. Dom. 44:

    amplissime laudare,

    in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

    honores amplissime gessit,

    Cic. Verr. 2, 112:

    pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

    with the greatest pomp, id. Mur. 15:

    placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

    should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

    Lewis & Short latin dictionary > amplissime

  • 10 amplus

    amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
    I.
    Lit.:

    amplus et spectu protervo ferox,

    Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

    qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

    Hor. C. 2, 14, 7:

    ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

    Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

    admodum amplum et excelsum signum,

    Cic. Verr. 4, 74:

    collis castris parum amplus,

    Sall. J. 98, 3:

    porticibus in amplis,

    Verg. A. 3, 353:

    per amplum mittimur Elysium,

    id. ib. 6, 743:

    vocemque per ampla volutant Atria,

    id. ib. 1, 725:

    nil vulva pulchrius ampla,

    Hor. Ep. 1, 15, 41:

    amplae aures,

    Plin. 11, 52, 114, § 274:

    milium amplum grano,

    id. 18, 7, 10, § 55:

    cubiculum amplum,

    Plin. Ep. 2, 17, 6:

    baptisterium amplum atque opacum,

    id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

    quanto est res amplior,

    Lucr. 2, 1133:

    Amplior Urgo et Capraria,

    Plin. 3, 6, 12, § 81:

    avis paulo amplior passere,

    id. 10, 32, 47, § 89:

    amplior specie mortali,

    Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

    amplissima curia... gymnasium amplissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 53:

    urbs amplissima atque ornatissima,

    id. Agr. 2, 76:

    amplissimum peristylum,

    id. Dom. 116:

    (candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

    id. Verr. 4, 65:

    mons Italiae amplissimus,

    Plin. 3, 5, 7, § 48:

    amplissimum flumen,

    Plin. Ep. 8, 8, 3:

    amplissimus lacus,

    id. ib. 10, 41, 2:

    amplissima insula,

    Plin. 6, 20, 23, § 71:

    amplissimi horti,

    Plin. Ep. 8, 18, 11:

    amplissima arborum,

    Plin. 16, 39, 76, § 200:

    est (topazon) amplissima gemmarum,

    id. 37, 8, 32, § 109:

    amplissimum cubiculum,

    Plin. Ep. 5, 6, 23.—
    B.
    Transf., great, abundant, ample, much, long:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

    pabula miseris mortalibus ampla,

    Lucr. 5, 944:

    ampla civitas,

    Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

    civitas ampla atque florens,

    Caes. B. G. 4, 3:

    gens ampla,

    Plin. 5, 30, 33, § 125:

    amplae copiae,

    Caes. B. G. 5, 19:

    ampla manus militum,

    Liv. Epit. 1, 4, 9:

    pecuaria res ampla,

    Cic. Quinct. 12:

    res familiaris ampla,

    id. Phil. 13, 8:

    (res) ampla,

    Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

    patrimonium amplum et copiosum,

    Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

    amplae divitiae,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    esse patri ejus amplas facultates,

    Plin. Ep. 1, 14, 9:

    in amplis opibus heres,

    Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

    amplior numerus,

    Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

    ampliores aquae,

    Plin. 5, 9, 10, § 58:

    amplior exercitus,

    Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

    commeatus spe amplior,

    Sall. J. 75, 8:

    amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

    Plin. Ep. 3, 11, 2:

    pretia ampliora,

    Plin. 10, 29, 43, § 84:

    omnia longe ampliora invenire quam etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10:

    ampliores noctes,

    Plin. 18, 26, 63, § 232:

    ut ampliori tempore maneret,

    Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

    peditatus copiae amplissimae e Gallia,

    Cic. Font. 8:

    exercitus amplissimus,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

    amplissima pecunia,

    Cic. Rosc. Am. 31:

    amplissimae fortunae,

    id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

    amplissimae patrimonii copiae,

    id. Fl. 89:

    amplissimas summas emptionibus occupare,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    opes amplissimae,

    id. ib. 8, 18, 4:

    amplissima dies horarum quindecim etc.,

    the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

    ut quirem exaudire amplius,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    si vis amplius dari, Dabitur,

    Plaut. Trin. 2, 1, 18:

    jam amplius orat,

    id. ib. 2, 1, 19:

    daturus non sum amplius,

    Cic. Verr. 2, 2, 29:

    non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

    id. de Or. 1, 6, 22:

    tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

    Plaut. Capt. 4, 1, 10:

    ni amplius etiam, quod ebibit,

    id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

    etiam amplius illam adparare condecet,

    Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

    hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

    Cic. Verr. 2, 1:

    si sit opus liquidi non amplius urna,

    Hor. S. 1, 1, 54:

    omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

    Vell. 2, 110, 3:

    Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

    Cic. Verr. 4, 76:

    illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

    Nep. Thras. 4, 3:

    amplius possidere,

    Plin. 18, 4, 3, § 17:

    Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

    Curt. 8, 4, 21:

    dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

    Plin. Ep. 3, 21, 6:

    cum hoc amplius praestet, quod etc.,

    id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

    gaudeo tibi liberorum esse amplius,

    Plaut. Cist. 5, 4:

    te amplius bibisse praedicet loti,

    Cat. 39, 21:

    amplius frumenti auferre,

    Cic. Verr. 3, 49:

    expensum est auri viginti paulo amplius,

    id. Fl. 6, 8:

    amplius negotii contrahi,

    id. Cat. 4, 9:

    si amplius obsidum vellet,

    Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

    quanto ejus amplius processerat temporis,

    id. B. C. 3, 25.—
    II.
    Fig.
    A.
    Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

    pro viribus amplis,

    Lucr. 5, 1174:

    amplae vires peditum,

    Plin. 6, 20, 23, § 75;

    ampla nepotum Spes,

    Prop. 4, 22, 41:

    poena sera, sed ampla,

    full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

    haec irae factae essent multo ampliores,

    Ter. Hec. 3, 1, 9:

    si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

    id. ib. 3, 1, 50:

    amplior metus,

    Cic. Clu. 128:

    amplior potentia feris,

    Plin. 28, 10, 42, § 153:

    ampliorem dicendi facultatem consequi,

    Quint. 2, 3, 4:

    amplior eoque acrior impetus,

    Flor. 4, 2, 66:

    spes amplior,

    Sall. J. 105, 4:

    amplius accipietis judicium,

    severer, Vulg. Matt. 23, 14:

    amplior auctoritas,

    Plin. 37, 3, 12, § 47:

    amplior virtus,

    higher merit, Quint. 8, 3, 83:

    idem aut amplior cultus (dei),

    Plin. 28, 2, 4, § 18:

    amplior est quaestio,

    Quint. 3, 5, 8:

    ampliora verba,

    of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

    quo legatis animus amplior esset,

    Sall. C. 40, 6; 59, 1:

    spiritus amplior,

    Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

    (honos) pro amplissimis meritis redditur,

    Cic. Phil. 5, 41:

    cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

    very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

    amplissima spes,

    Suet. Caes. 7:

    his finis cognitionis amplissimae,

    most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
    B.
    Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

    illis ampla satis forma, pudicitia,

    great enough, Prop. 1, 2, 24:

    haec ampla sunt, haec divina,

    Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

    res gestae satis amplae,

    Sall. C. 8, 2:

    cur parum amplis adfecerit praemiis,

    Cic. Mil. 57:

    ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

    Tac. A. 14, 53:

    amplum in modum praemia ostentare,

    Aur. Vict. Caes. 26, 6:

    amplis honoribus usi,

    Sall. J. 25, 4:

    amplis honoribus auctos,

    Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

    amplam occasionem calumniae nactus,

    a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

    spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

    glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

    ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

    Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

    praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

    id. de Or. 1, 4, 13:

    alicui ampliorem laudem tribuere,

    id. Sest. 27:

    in aliqua re esse laudem ampliorem,

    id. Marcell. 4:

    corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

    Quint. 12, 10, 5:

    ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

    Suet. Aug. 7.— Subst.:

    in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

    of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

    ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

    Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

    hoc munus aedilitatis amplissimum,

    id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

    alicui amplissimas potestates dare,

    Cic. Agr. 2, 31:

    insignibus amplissimis ornatus,

    id. ib. 2, 101:

    dona amplissima conferre,

    Plin. 18, 3, 3, § 9:

    praemia legatis dedistis amplissima,

    Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

    spe amplissimorum praemiorum adduci,

    id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

    velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

    Quint. 10, 7, 1:

    munera amplissima mittere,

    Caes. B. G. 1, 43:

    vestris beneficiis amplissimis adfectus,

    Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

    laudi amplissimae lauream concedere,

    id. Pis. 74:

    laudibus amplissimis adficere,

    id. Phil. 7, 11:

    amplissimam gloriam consequi,

    id. Prov. Cons. 39:

    ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

    id. Deiot. 14:

    amplissimis aliquem efferre honoribus,

    Aur. Vict. Epit. 17, 3:

    amplissimis uti honoribus,

    Cic. Fl. 45:

    amplissimos honores adipisci,

    id. Verr. 5, 181:

    honores adsequi amplissimos,

    id. Mil. 81:

    aliquem ad honores amplissimos perducere,

    id. Am. 20, 73:

    meus labor fructum est amplissimum consecutus,

    id. Imp. Pomp 2:

    mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

    in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

    ei amplissimis verbis gratias egimus,

    id. Phil. 1, 3:

    provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

    id. ib. 4, 9:

    amplissimis verbis conlaudatus,

    Suet. Caes. 16:

    amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

    Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

    de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

    id. Dom. 74:

    quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

    Plin. 7, 30, 31, § 116.—
    C.
    In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

    quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

    great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

    omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

    id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

    convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

    id. Phil. 3, 20:

    hoc studium parvi properemus et ampli,

    small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

    amplis doctoribus instructus,

    Tac. A. 14, 52:

    sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

    Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

    cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    ampliores ordines,

    Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

    nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    quid amplius facitis?

    Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

    ex amplissimo genere nubere,

    Cic. Cael. 34:

    amplissimo genere natus,

    Caes. B. G. 4, 12:

    genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

    Cic. Phil. 13, 12:

    amplissimos patruos habere,

    id. Sex. Rosc. 147:

    amplissima civitas,

    id. Verr. 5, 122:

    apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

    id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

    mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

    id. Imp. Pomp. 1:

    non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

    id. Sest. 5:

    licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplissimis operibus increscere,

    id. ib. 8, 4, 3:

    honores in amplissimo consilio collocare,

    Cic. Sen. 2:

    amplissimi orbis terrae consilii principes,

    id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

    promotus ad amplissimas procurationes,

    Plin. Ep. 7, 31, 3:

    praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

    Plin. 7, 44, 45, § 142:

    spes amplissimae dignitatis,

    Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
    D.
    Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

    is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

    Cic. Sex. Rosc. 83:

    homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

    id. Mur. 8:

    P. Africanus rebus gestis amplissimus,

    id. Caecin. 69:

    ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

    id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

    Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

    id. Imp. Pomp. 63:

    vir amplissimus ejus civitatis,

    id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

    exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

    id. Deiot. 5, 14:

    cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

    id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

    in quo consilio amplissimi viri judicarent,

    id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

    comitatus virorum amplissimorum,

    id. Sull. 9:

    viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

    id. Verr. 3, 18:

    ordinis amplissimi esse,

    Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

    cives amplissimos legare,

    Cic. Balb. 42:

    hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

    id. Verr. 3, 96:

    amplissimus honos, i. e. consulatus,

    id. Rep. 1, 6; so,

    amplissimo praeditus magistratu,

    Suet. Aug. 26:

    amplissimus ordo, i. e. senatorius,

    Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

    amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

    id. Vesp. 9:

    amplissimum collegium decemvirale,

    Cic. Verr. 2, 4, 49:

    an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

    id. Cat. 1, 3:

    amplissimum sacerdotium,

    id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

    sacerdotium amplissimum,

    id. Verr. 2, 127.—
    E.
    As rhet. epithet:

    amplus orator,

    one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

    herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

    grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

    amplius compositionis genus,

    more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
    I.
    Lit.
    a.
    Form amplĭter:

    benigne ei largi atque ampliter,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    aptate munde atque ampliter convivium,

    Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

    extructam ampliter mensam,

    Lucil. 13, 7 Mull.:

    opsonato ampliter,

    Plaut. Cas. 2, 8, 65:

    adpositum est ampliter,

    id. Mil. 3, 1, 163:

    acceptus hilare atque ampliter,

    id. Merc. prol. 98:

    modeste melius facere sumptum quam ampliter,

    id. Stich. 5, 4, 10:

    parum (digitulos) immersisti ampliter,

    not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
    b.
    Form amplē:

    exornat ample magnificeque triclinium,

    Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med.
    II.
    Trop., fully, handsomely.
    a.
    Form amplĭter:

    ampliter dicere,

    fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

    laudare ampliter,

    id. 2, 6, 11.—
    b.
    Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

    elate ampleque loqui,

    id. Tusc. 5, 9, 24:

    satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

    full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
    a.
    In gen.:

    deliberatum est non tacere [me] amplius,

    Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

    otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

    Plaut. Truc. 4, 4, 18:

    cui amplius male faxim,

    id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

    etiam faxo amabit (eam) amplius,

    id. Men. 5, 2, 40:

    multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

    id. ib. 5, 2, 49:

    quo populum servare potissit amplius,

    Lucil. 1, 15 Mull.:

    At ego amplius dico,

    Cic. Verr. 2, 26:

    amplius posse,

    Sall. J. 69, 2:

    armis amplius valere,

    id. ib. 111, 1:

    si lamentetur miser amplius aequo,

    Lucr. 3, 953:

    tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

    besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

    Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

    Ter. Heaut. 1, 2, 11:

    in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

    Sall. J. 44, 5:

    felices ter et amplius,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    binas aut amplius domos continuare,

    Sall. C. 20, 11:

    ter nec amplius,

    Suet. Caes. 25:

    cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

    Quint. 12, 11, 24:

    multa promi amplius possunt,

    Plin. 2, 17, 15, § 77:

    si studere amplius possum,

    Quint. 6, prooem. 4:

    auram communem amplius haurire potui?

    id. 6, prooem. 12:

    sagum, quod amplius est,

    Vulg. Exod. 26, 12.—
    b.
    And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
    (α).
    With quid, etc.:

    Quid faciam amplius?

    Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

    quid dicam amplius?

    Quint. 8, 4, 7:

    quid a me amplius dicendum putatis?

    Cic. Verr. 3, 60:

    quid quaeris amplius?

    id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

    quid vultis amplius?

    id. Mil. 35:

    quid amplius vis?

    Hor. Epod. 17, 30:

    quid exspectatis amplius?

    Cic. Verr. 2, 174:

    quid amplius exspectabo,

    Vulg. 4 Reg. 6, 33:

    quid loquar amplius de hoc homine?

    Cic. Caecin. 25:

    quid amplius laboremus?

    Quint. 8, prooem. 31:

    quid habet amplius homo?

    Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

    quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

    Plaut. As. 3, 3, 134:

    quid amplius debeam optare?

    Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

    quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

    more than this, id. And. 1, 1, 4:

    Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

    si quid amplius scit,

    Plaut. Rud. 2, 2, 23:

    si quid ego addidero amplius,

    id. Trin. 4, 2, 13:

    si amplius aliquid gloriatus fuero,

    Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

    hoc amplius si quid poteris,

    any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

    de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

    id. 1, 1, 8:

    Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

    Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

    his amplius apud eundem (est) etc.,

    Quint. 9, 3, 15;

    so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

    Suet. Calig. 15:

    quaeris quid potuerit amplius adsequi,

    Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

    quare jam te cur amplius excrucies?

    Cat. 76, 10.—
    (β).
    With nihil, etc.:

    habet nihil amplius quam lutum,

    Lucil. 9, 46 Mull.:

    nihil habui amplius, quod praeciperem,

    Quint. 7, 1, 64:

    nihil enim dixit amplius,

    Cic. Deiot. 21:

    Nihil dico amplius: causa dicta est,

    I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

    nihil amplius dico, nisi me etc.,

    id. Planc. 96:

    nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

    id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

    vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

    Plaut. As. 1, 3, 51:

    si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

    Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

    Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

    id. Marcell. 6, 17:

    amplius nihil respondit,

    Vulg. Marc. 15, 5:

    nihil amplius addens,

    ib. Deut. 5, 22:

    nihil noverunt amplius,

    ib. Eccl. 9, 5:

    nihil amplius optet,

    Hor. Ep. 1, 2, 46:

    nihil amplius potes,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplius quod desideres, nihil erit,

    this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    nil amplius oro, nisi ut etc.,

    Hor. S. 2, 6, 4:

    ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

    Suet. Aug. 2:

    si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

    Lucil. 1, 33 Mull.:

    non luctabor tecum, Crasse, amplius,

    Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

    verbum non amplius addam,

    Hor. S. 1, 1, 121:

    non amplius me objurgabis,

    Quint. 5, 10, 47:

    non amplius posse,

    Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

    non habent amplius quid faciant,

    Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

    amplius illa jam non inveniet,

    ib. Apoc. 18, 14:

    studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

    Tac. Or. 5:

    extra me non est alia amplius,

    Vulg. Soph. 2, 15:

    neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

    Plaut. Rud. 1, 5, 21:

    neque va dari amplius neque etc.,

    Cic. Quinct. 23:

    nec jam amplius ullae Adparent terrae,

    Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

    nec irascar amplius,

    Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

    ne amplius dona petas,

    Cat. 68, 14:

    urere ne possit calor amplius aridus artus,

    Lucr. 4, 874;

    ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43:

    ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

    Suet. Gram. 17:

    ne amplius morando Scaurum incenderet,

    Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

    3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

    Vulg. Act. 4, 17:

    ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

    ib. Deut. 17, 16:

    nolite amplius accipere pecuniam,

    ib. 4 Reg. 12, 7.—
    (γ).
    With nemo:

    cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

    Cic. Q. Rosc. 12, 36:

    cum amplius nemo occurreret,

    nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

    neminem amplius viderunt,

    Vulg. Marc. 9, 7:

    nemo emet amplius,

    no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
    c.
    With numerals and numeral forms.
    (α).
    Without quam:

    amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

    Cat. 69, 3:

    horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

    Cic. Verr. 4, 95:

    amplius annos triginta tribunus fuerat,

    Sall. C. 59, 6:

    me non amplius novem annos nato,

    Nep. Hann. 2, 3:

    per annos amplius quadraginta,

    Suet. Aug. 72; 32:

    quid si tandem amplius triennium est?

    Cic. Q. Rosc. 8:

    Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

    Verg. A. 1, 683:

    inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

    Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

    reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

    id. ib. 1, 28;

    2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

    Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

    huic paulo amplius tertiam partem denegem?

    id. ib. 5, 7, 3:

    cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

    Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

    victi amplius ducenti ceciderunt,

    Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

    ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

    Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

    qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 63:

    pugnatum duas amplius horas,

    Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

    duo haud amplius milia peditum effugerunt,

    id. 28, 2:

    decem amplius versus perdidimus,

    Plin. Ep. 3, 5, 12:

    tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

    Verg. E. 3, 105.—
    (β).
    With the comp. abl. (rare but class.):

    cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

    Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

    pugnatum amplius duabus horis est,

    Liv. 27, 12:

    neque triennio amplius supervixit,

    Suet. Caes. 89:

    uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

    Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

    6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

    Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

    est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

    Plin. Ep. 10, 90, 1:

    ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

    Sall. J. 91, 3:

    (Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

    id. C. 56, 2; so,

    denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

    id. J. 80, 7.—

    And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

    Sall. J. 105, 3:

    oppidum non amplius mille passuum abesse,

    id. ib. 68, 3.—
    (γ).
    With quam (postAug. and eccl.):

    non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

    Suet. Aug. 78:

    nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

    id. ib. 17:

    Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

    id. Tib. 51:

    demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

    Vulg. Act. 25, 6:

    ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

    Plin. Ep. 5, 19:

    ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

    Tac. A. 3, 21:

    haud amplius quam ducentos misit,

    id. ib. 14, 32:

    insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

    Vulg. Act. 23, 21.—
    d. (α).
    Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

    Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

    Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

    also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

    Cic. Brut. 22, 86:

    antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

    id. Verr. 2, 1, 26:

    ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

    id. ib. 2, 1, 29.—

    And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

    Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
    (β).
    Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

    quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

    Cic. Rosc. Com. 12, 35:

    Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

    id. Brut. 5, 18:

    sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

    id. Fam. 13, 28 A:

    quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

    id. Att. 1, 8, 1.—
    (γ).
    Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

    Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

    Cic. Phil. 12, 21, 50:

    cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

    id. ad Brut. 1, 5, 1;

    so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

    id. Q. N. 3, 15, 1.—
    (δ).
    To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

    nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

    Cic. Verr. 5, 49, 128;

    (res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

    id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

    excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

    Ov. M. 9, 148.
    The form amplius has the ambiguity of the Engl.
    word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

    as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
    I.
    Lit., very largely, most abundantly:

    ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

    in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

    duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

    Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
    II.
    Fig., most generously, most handsomely:

    qui amplissime de salute mea decreverint,

    Cic. Dom. 44:

    amplissime laudare,

    in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

    honores amplissime gessit,

    Cic. Verr. 2, 112:

    pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

    with the greatest pomp, id. Mur. 15:

    placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

    should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

    Lewis & Short latin dictionary > amplus

  • 11 amplus

    amplus, a, um [st2]1 [-] étendu, vaste, grand, large, spacieux, ample, nombreux. [st2]2 [-] au fig. considérable, important, noble, glorieux, puissant, illustre, éclatant.    - amplus homo: personnage important.    - amplum funus: somptueuses funérailles.    - amplus status, Cic.: rang élevé.
    * * *
    amplus, a, um [st2]1 [-] étendu, vaste, grand, large, spacieux, ample, nombreux. [st2]2 [-] au fig. considérable, important, noble, glorieux, puissant, illustre, éclatant.    - amplus homo: personnage important.    - amplum funus: somptueuses funérailles.    - amplus status, Cic.: rang élevé.
    * * *
        Amplus, Adiectiuum, Plantureux, Spatieux: vt Ampla domus. Ample, Large, et de grande estendue de touts costez. Caes. Ci.
    \
        Amicitia ampla. Cic. Magnifique et honorable.
    \
        Funus amplum. Seruius ad Ciceronem. Enterrement, ou Funerailles magnifiques.
    \
        Ampli homines. Cic. Gents d'estat et d'honneur.
    \
        Occasio ampla. Cic. Grande occasion, ou achoison.
    \
        Res pecuaria ampla. Cic. Quand un homme ha force bestail.
    \
        Admodum amplum et excelsum signum. Cic. Une statue grande et ample.
    \
        Amplior, comparatiuum. Cic. Suos omnes per se esse ampliores volebat. Il vouloit que les siens fussent grands et eslevez en richesses et honneurs par son moyen.
    \
        Ampliores irae. Terent. Plus grands courroux.
    \
        Si forte morbus amplior factus sit. Terent. Si la maladie est augmentee, rangregee.
    \
        Amplissima insula. Plin. De grande estendue.
    \
        Arbor amplissima. Plin. Grande et grosse à merveille.
    \
        Fortunas amplissimas amittere. Cic. Grands biens, ou Beaucoup de biens.
    \
        Amplissima Curia. Cic. Une cour souveraine.
    \
        Dona amplissima. Plin. Fort grands et riches presents.
    \
        Familia amplissima natus. Cic. De noble lignage.
    \
        Locus ad agendum amplissimus. Cic. Lieu treshonorable.
    \
        Amplissimo loco natus. Cic. De grand lignage et parenté.
    \
        Amplissimus ordo, vocabatur ordo Senatorius, nempe omnium maximus et nobilissimus. Cic. Le Senat.
    \
        Testimonium amplissimum. Plin. Irrefragable.
    \
        Vir amplissimus et ornatissimus. Cic. Constitué en grande dignité.

    Dictionarium latinogallicum > amplus

  • 12 capax

    capax, ācis [st2]1 [-] qui peut contenir, qui est susceptible de contenir, qui contient (beaucoup); spacieux, étendu, ample, large, grand. [st2]2 [-] capable de, susceptible de, propre à, en état de, apte à.    - aures capaces, Cic. Or. 104: oreilles insatiables.    - capax domus, Ov.: maison vaste.    - flumen navium capax, Plin. 6, 23, 26, § 99: fleuve que peuvent remonter les bateaux.    - capax imperii, Tac. H. 1, 49: fait pour gouverner.    - capax secreti, Plin. Ep. 1, 12, 7: capable de garder un secret.
    * * *
    capax, ācis [st2]1 [-] qui peut contenir, qui est susceptible de contenir, qui contient (beaucoup); spacieux, étendu, ample, large, grand. [st2]2 [-] capable de, susceptible de, propre à, en état de, apte à.    - aures capaces, Cic. Or. 104: oreilles insatiables.    - capax domus, Ov.: maison vaste.    - flumen navium capax, Plin. 6, 23, 26, § 99: fleuve que peuvent remonter les bateaux.    - capax imperii, Tac. H. 1, 49: fait pour gouverner.    - capax secreti, Plin. Ep. 1, 12, 7: capable de garder un secret.
    * * *
        Capax, capacis, pen. prod. om. gen. Plin. Qui contient, Capable, Ample.
    \
        Capax calix ad sextarios tres. Plin. Qui contient environ trois septiers.
    \
        Domus capax. Ouid. Grande et spatieuse.
    \
        Regnum capax. Seneca. Ample.
    \
        Capaces aures. Cic. Ouvertes et grandes.
    \
        Capax amicitiae. Plin. iunior. Capable de povoir entendre que c'est d'amitié, et comme il s'y fault maintenir.
    \
        Animae capax pulmo. Seneca. Qui contient l'haleine et le vent.
    \
        Inuidiae capax. Seneca. Qui peult soustenir l'envie de ses ennemis, et se defendre à l'encontre.

    Dictionarium latinogallicum > capax

  • 13 latus

    [st1]1 [-] lătus, ĕris, n.: a - flanc, côté; aile, flanc (d'une armée).    - dolor lateris: point de côté, pleurésie.    - ad latus alicujus sedere: être assis à côté de qqn.    - latere aperto: **du côté qui n’est pas protégé par le bouclier**= sur le flanc droit.    - aggredi latere (aggredi ex latere): prendre en flanc (une armée).    - ex itinere nostros ab latere aperto adgressi circumvenere, Caes. BG. 1, 25: immédiatement ils prirent les nôtres en flanc et nous enveloppèrent.    - mutare latus, Virg.: changer de côté (quand on est couché).    - latus offendit, Cic Clu. 175: il s'est blessé au flanc.    - a latere alicujus numquam discedere, Cic. Lael. 1: ne pas quitter les côtés de qqn.    - latus dare, V.-FL. 4, 304: prêter le flanc, donner prise.    - latus praebere adulatoribus, Sen. Nat. 4, pr. 3: prêter le flanc aux adulateurs.    - alicui latus tegere, Hor. R. S. 2, 5, 18: couvrir le côté de qqn, marcher à sa gauche.    - alicui latus claudere Juv. 3, 131: couvrir le côté de qqn, marcher à sa gauche.    - alicui latus cingere Liv. 32, 29, 8: couvrir le côté de qqn, marcher à sa gauche.    - a tergo, a fronte, a lateribus tenebitur, Cic. Phil. 3, 13, 32: de front, par derrière, sur ses flancs, il se verra cerné.    - a fronte atque ab utroque latere cratibus ac pluteis protegebat, Caes. BC. 1, 25: en avant et de chaque côté des fascines et des mantelets assuraient la protection. b - poumons, reins; corps.    - au plur. latera, Cic. Verr. 4, 67; CM. 14; de Or. 1, 255: les poumons.    - laterum contentio, Cic. Br. 313: effort des poumons.    - au sing. Quint. 10, 7, 2; 12, 11, 2.    - poét. latus fessum longā militiā, Hor. 0. 2, 7, 18: les membres fatigués par une longue campagne. c - côté (des choses), flanc; bord, partie latérale; direction oblique, biais.    - latus unum castrorum, Caes. BG. 2, 5, 5: un des côtés du camp.    - latus insulae, Caes.: bord d'une île.    - latera putei, Plin.: parois d'un puits.    - latus montis, Virg.: flanc d'une montagne.    - latus, Quint. 1, 10, 3 ; Plin. 37, 26: côté (d'un angle, d'un triangle). d - société, entourage, compagnon, ami inséparable, acolyte.    - ab latere tyranni, Liv. 24, 5, 13: de l'entourage du tyran.    - ille tuum dulce latus, Mart. 6, 68, 4: lui, ton compagnon chéri.    - sollicitare a latere alicujus, Curt.: chercher à corrompre les amis de qqn. e - ligne collatérale, côté, parenté, famille.    - a meo tuoque latere, Plin. Ep. 8, 10, 3: de mon côté comme du tien.    - ex lateribus cognati, Dig.: les collatéraux.    - ex latere uxorem ducere, Dig.: épouser une parente collatérale. [st1]2 [-] lātus, a, um [arch. stlatus]:    - [gr]gr. τλητός. a - large, étendu, vaste, spacieux, ample.    - latum mare, Cic. Verr. 4, 103: large mer.    - palus non latior pedibus quinquaginta, Caes. BG. 7, 19, 1: marais dont la largeur ne dépasse pas cinquante pieds.    - fossae quindecim pedes latae, Caes. BG. 7, 72, 3: fossés de quinze pieds de large.    - au fig. lata gloria, Plin. Ep. 4, 12, 7: une gloire qui s'étend au loin.    - latum, i, n.: largeur.    - in latum crescere, Ov.: s'élargir.    - lati fines, Caes. BG. 6, 22, 3: propriétés étendues. b - en tenant un large espace en personnage important, qui se rengorge, fier, superbe.    - latus ut in circo spatiere, Hor. S. 2, 3, 183: pour te promener en te rengorgeant dans le Cirque.    - cum praesente populo lati incesserunt, Sen. Ep. 76, 31: devant le peuple ils ont marché fièrement. c - ample, riche, abondant (en parl. du style).    - oratio Academicorum liberior et latior, quam patitur consuetudo judiciorum et fori, Cic. Brut. 120: chez les Académiciens, langage trop libre et trop lâche pour s'accommoder à la pratique des tribunaux et du forum.    - nonne Aeschines his latior et audentior, Quint. 12, 10, 23: Eschine n'a-t-il pas plus d'ampleur et de hardiesse qu'eux. d - lent (en parl. du débit).    - Cotta noster, cujus tu illa lata non numquam imitaris, Cic.: notre ami Cotta, dont tu imites quelquefois la prononciation traînante. [st1]3 [-] lātus, a, um: part. passé de fero; porté.    - condiciones latae: conditions proposées.    - lato ad populum ut... Liv.: la proposition ayant été faite au peuple que...
    * * *
    [st1]1 [-] lătus, ĕris, n.: a - flanc, côté; aile, flanc (d'une armée).    - dolor lateris: point de côté, pleurésie.    - ad latus alicujus sedere: être assis à côté de qqn.    - latere aperto: **du côté qui n’est pas protégé par le bouclier**= sur le flanc droit.    - aggredi latere (aggredi ex latere): prendre en flanc (une armée).    - ex itinere nostros ab latere aperto adgressi circumvenere, Caes. BG. 1, 25: immédiatement ils prirent les nôtres en flanc et nous enveloppèrent.    - mutare latus, Virg.: changer de côté (quand on est couché).    - latus offendit, Cic Clu. 175: il s'est blessé au flanc.    - a latere alicujus numquam discedere, Cic. Lael. 1: ne pas quitter les côtés de qqn.    - latus dare, V.-FL. 4, 304: prêter le flanc, donner prise.    - latus praebere adulatoribus, Sen. Nat. 4, pr. 3: prêter le flanc aux adulateurs.    - alicui latus tegere, Hor. R. S. 2, 5, 18: couvrir le côté de qqn, marcher à sa gauche.    - alicui latus claudere Juv. 3, 131: couvrir le côté de qqn, marcher à sa gauche.    - alicui latus cingere Liv. 32, 29, 8: couvrir le côté de qqn, marcher à sa gauche.    - a tergo, a fronte, a lateribus tenebitur, Cic. Phil. 3, 13, 32: de front, par derrière, sur ses flancs, il se verra cerné.    - a fronte atque ab utroque latere cratibus ac pluteis protegebat, Caes. BC. 1, 25: en avant et de chaque côté des fascines et des mantelets assuraient la protection. b - poumons, reins; corps.    - au plur. latera, Cic. Verr. 4, 67; CM. 14; de Or. 1, 255: les poumons.    - laterum contentio, Cic. Br. 313: effort des poumons.    - au sing. Quint. 10, 7, 2; 12, 11, 2.    - poét. latus fessum longā militiā, Hor. 0. 2, 7, 18: les membres fatigués par une longue campagne. c - côté (des choses), flanc; bord, partie latérale; direction oblique, biais.    - latus unum castrorum, Caes. BG. 2, 5, 5: un des côtés du camp.    - latus insulae, Caes.: bord d'une île.    - latera putei, Plin.: parois d'un puits.    - latus montis, Virg.: flanc d'une montagne.    - latus, Quint. 1, 10, 3 ; Plin. 37, 26: côté (d'un angle, d'un triangle). d - société, entourage, compagnon, ami inséparable, acolyte.    - ab latere tyranni, Liv. 24, 5, 13: de l'entourage du tyran.    - ille tuum dulce latus, Mart. 6, 68, 4: lui, ton compagnon chéri.    - sollicitare a latere alicujus, Curt.: chercher à corrompre les amis de qqn. e - ligne collatérale, côté, parenté, famille.    - a meo tuoque latere, Plin. Ep. 8, 10, 3: de mon côté comme du tien.    - ex lateribus cognati, Dig.: les collatéraux.    - ex latere uxorem ducere, Dig.: épouser une parente collatérale. [st1]2 [-] lātus, a, um [arch. stlatus]:    - [gr]gr. τλητός. a - large, étendu, vaste, spacieux, ample.    - latum mare, Cic. Verr. 4, 103: large mer.    - palus non latior pedibus quinquaginta, Caes. BG. 7, 19, 1: marais dont la largeur ne dépasse pas cinquante pieds.    - fossae quindecim pedes latae, Caes. BG. 7, 72, 3: fossés de quinze pieds de large.    - au fig. lata gloria, Plin. Ep. 4, 12, 7: une gloire qui s'étend au loin.    - latum, i, n.: largeur.    - in latum crescere, Ov.: s'élargir.    - lati fines, Caes. BG. 6, 22, 3: propriétés étendues. b - en tenant un large espace en personnage important, qui se rengorge, fier, superbe.    - latus ut in circo spatiere, Hor. S. 2, 3, 183: pour te promener en te rengorgeant dans le Cirque.    - cum praesente populo lati incesserunt, Sen. Ep. 76, 31: devant le peuple ils ont marché fièrement. c - ample, riche, abondant (en parl. du style).    - oratio Academicorum liberior et latior, quam patitur consuetudo judiciorum et fori, Cic. Brut. 120: chez les Académiciens, langage trop libre et trop lâche pour s'accommoder à la pratique des tribunaux et du forum.    - nonne Aeschines his latior et audentior, Quint. 12, 10, 23: Eschine n'a-t-il pas plus d'ampleur et de hardiesse qu'eux. d - lent (en parl. du débit).    - Cotta noster, cujus tu illa lata non numquam imitaris, Cic.: notre ami Cotta, dont tu imites quelquefois la prononciation traînante. [st1]3 [-] lātus, a, um: part. passé de fero; porté.    - condiciones latae: conditions proposées.    - lato ad populum ut... Liv.: la proposition ayant été faite au peuple que...
    * * *
    I.
        Latus, Participium a fero, fers, Vide FERO. Qui est porté.
    \
        Latus, latior, latissimus: cuius contrarium est Angustus. Terent. Large, De grande estendue, Lay.
    \
        Buccina tortilis in latum. Ouid. En eslargissant.
    II.
        Latus, lateris, pen. corr. n. g. Virgil. Le costé, Lez, ou Lé.
    \
        Adiungere aliquem lateri filii. Quintil. Luy bailler et deputer aucun qui soit ordinairement avec luy pour le gouverner et conduire.
    \
        Haeret lateri lethalis arundo. Virgil. La fleiche mortelle est fichee au costé.
    \
        Latus ense peregit. Ouid. Il luy a trespercé, ou traversé le costé d'une espee.
    \
        Resoluit latus ense. Ouid. Il desceinct son espee, Il oste son espee de son costé.
    \
        Submittere latus. Ouid. Se coucher sur le costé.
    \
        Latus. Cic. Force, et longue haleine.
    \
        Homines a latere. Curtius. Les grands et familiers amis qu'on ha tousjours à son costé.

    Dictionarium latinogallicum > latus

  • 14 laxus

    laxus, a, um [st2]1 [-] détendu, lâche, relâché, desserré, élargi. [st2]2 [-] large, vaste, spacieux, ample.    - laxior annona: prix du blé plus faible.    - laxa janua, Ov.: porte ouverte.
    * * *
    laxus, a, um [st2]1 [-] détendu, lâche, relâché, desserré, élargi. [st2]2 [-] large, vaste, spacieux, ample.    - laxior annona: prix du blé plus faible.    - laxa janua, Ov.: porte ouverte.
    * * *
        Laxus, Adiectiuum a lato deducitur, et significat latum, et spatii maioris. Virgil. Large, Ample, Spatieux.
    \
        Habenas laxas dare. Virgil. Lascher la bride.
    \
        Arcus laxus. Virgil. Desbendé, Destendu.
    \
        Domus laxa. Plin. iunior. Ample, ou grande et spatieuse.
    \
        Funes laxi. Virgil. Lasches, Qui ne sont point roides et tendues.
    \
        Ianua laxa. Ouid. Ouverte.
    \
        Opes laxae. Martial. Grandes richesses.
    \
        Laxum tempus, Laxa dies. Plin. iunior. Cic. Long terme.
    \
        Quum ipse arbitratu meo aliam diem operi faciundo laxiorem dederim. Proculus. J'ay prolongé le temps et donné plus long terme, J'ay donné respit, ou delay.

    Dictionarium latinogallicum > laxus

  • 15 amplus

        amplus adj. with comp. and sup.    [am- (for ambi-) + PLE-], of large extent, great, ample, spacious, roomy: domus, V.: civitas, Cs., C.: porticūs, V.: ter amplum Geryonem... compescit, H.: amplum et excelsum signum, broad and tall: collis castris parum amplus, not broad enough, S.: amplissima curia.—Meton., abundant, numerous, great, full, copious, large: res familiaris: divitiae, H.: dimissis amplioribus copiis, the greater part of the troops, Cs.: ampliores copias expectare, larger reinforcements, Cs.: ut is amplior numerus esset: commeatus spe amplior, S.: amplissima pecunia.—Fig., ample, great, strong, violent: morbus amplior factus, T.: metus: spes, S.: pro amplissimis meritis (honos).—Of external appearance, etc., magnificent, splendid, glorious: praemia: funus, N.: res gestae, S.: honores, H.: occasio calumniae: orator, eminent: munus aedilitatis amplius: ut ampliore quam gerebat dignus haberetur (sc, potestate), S.: funere ampliore efferri, L.: monumentum quam amplissimum facere: mihi gratiae verbis amplissimis aguntur, in the handsomest terms.—In opinion or judgment, illustrious, noble, renowned, distinguished, glorious: familia: Etruscae gentis regem amplum Tuscis ratus, a proud thing for, L.: sibi amplum esse urbem ab se captam frequentari, L.: parvi et ampli, small and great, H.: amplissimo genere natus, Cs.: honos et nomen: ut quisque est genere copiisque amplissimus, Cs.—Esp.: amplissimus, most honorable (of a high office or an illustrious man): amplissimum collegium decemvirale: res gestae: vir.—Of an orator, copious; see also amplius.
    * * *
    ampla -um, amplior -or -us, amplissimus -a -um ADJ
    great, large, spacious, wide, ample; distinguished, important, honorable

    Latin-English dictionary > amplus

  • 16 fluidus

    fluidus, a, um [st2]1 [-] qui coule, fluide, liquide; dégouttant de. [st2]2 [-] lâche, mou, efféminé, languissant. [st2]3 [-] lâche, pendant, flottant.    - fluidus cruor, Virg.: sang qui coule.    - fluidus liquor, Virg.: humeur fluide.    - quid tam contrarium est quam terrenum fluido? Col. 8, 16, 1: quoi de plus opposé que la terre et l'eau?    - fluida alvus, Ser. Samm. 29: ventre relâché.    - fluidus humano sanguine victus, Ov.: aliment tout dégouttant de sang humain.    - fluida vestis: vêtement qui flotte, vêtement ample.    - fluida humus, Sen.: terrain mouvant.    - fluidae frondes, Lucr.: feuilles tendres.    - fluida Gallorum corpora, Liv.: les corps flasques des Gaulois.    - fluidi lacerti, Ov. M. 15, 231: bras sans vigueur.    - fluidus calor, Ov.: chaleur qui abat.
    * * *
    fluidus, a, um [st2]1 [-] qui coule, fluide, liquide; dégouttant de. [st2]2 [-] lâche, mou, efféminé, languissant. [st2]3 [-] lâche, pendant, flottant.    - fluidus cruor, Virg.: sang qui coule.    - fluidus liquor, Virg.: humeur fluide.    - quid tam contrarium est quam terrenum fluido? Col. 8, 16, 1: quoi de plus opposé que la terre et l'eau?    - fluida alvus, Ser. Samm. 29: ventre relâché.    - fluidus humano sanguine victus, Ov.: aliment tout dégouttant de sang humain.    - fluida vestis: vêtement qui flotte, vêtement ample.    - fluida humus, Sen.: terrain mouvant.    - fluidae frondes, Lucr.: feuilles tendres.    - fluida Gallorum corpora, Liv.: les corps flasques des Gaulois.    - fluidi lacerti, Ov. M. 15, 231: bras sans vigueur.    - fluidus calor, Ov.: chaleur qui abat.
    * * *
        Fluidus, pen. corr. Adiectiuum. Plin. Qui n'est point ferme et se menuise tout, Coulant.
    \
        Caro fluida. Plin. Molle.
    \
        Fluidus. Ouid. Flache, Lasche, Failli, Mol.
    \
        Mollia et fluida corpora. Liu. Mols à la peine et travail.

    Dictionarium latinogallicum > fluidus

  • 17 grandis

    grandis, e [st1]1 [-] grand [en gén.], aux grandes proportions.    - seges grandissima, Varr. R. 1, 52, 1: les épis les plus gros. --- cf. Plaut. Cas. 914.    - meliores et grandiores fetus edere, Cic. de Or. 2, 131: produire des moissons meilleures et plus abondantes.    - grandibus litteris nomen incisum, Cic. Verr. 4, 74: nom gravé en gros caractères.    - grandis epistula, Cic. Att. 13, 21, 1: longue lettre.    - grande fenus, Cic. Flacc. 51: gros intérêts.    - grande vas, Cic.: vase de grande dimension.    - vox grandior, Cic. Br. 289: voix plus forte.    - grandi pondere, Cic. Verr. 4, 32: d'un poids considérable.    - tumulus satis grandis, Caes. BG. 1, 43, 1: tertre d'assez grandes proportions.    - vicinum pecus (semper) grandius uber habet, Ov.: le troupeau du voisin a (toujours) de plus grosses mamelles.    - grandis pecunia, Plaut.: grosse somme d'argent.    - in qua grandibus litteris P. Africani nomen erat incisum, Cic. Verr.: (piédestal) sur lequel était gravé en gros caractères le nom de P. l'Africain.    - cum grandi baculo, Apul.: avec un long bâton.    - agrum grandi pecunia redimere, Liv.: racheter un champ moyennant une somme considérable.    - adv. - grande fremere, Stat.: mugir avec force. [st1]2 [-] grand, avancé en âge.    - grandis natu, Cic. CM 10: âgé, vieux.    - grandis aetas, Cic. Phil. 5, 47: âge avancé.    - grandis jam puer, Cic. Pis. 87: enfant déjà grand. [st1]3 [-] rhét. le style sublime; style aux grandes proportions, imposant.    - Cic. Br. 35, etc. ; Or. 30 ; 68 ; 119, etc.    - grandis verbis, Cic. Br. 126: sublime dans l'expression (dans son style). [st1]4 [-] qqf. sujet ample, important.    - Cic. Or. 123.
    * * *
    grandis, e [st1]1 [-] grand [en gén.], aux grandes proportions.    - seges grandissima, Varr. R. 1, 52, 1: les épis les plus gros. --- cf. Plaut. Cas. 914.    - meliores et grandiores fetus edere, Cic. de Or. 2, 131: produire des moissons meilleures et plus abondantes.    - grandibus litteris nomen incisum, Cic. Verr. 4, 74: nom gravé en gros caractères.    - grandis epistula, Cic. Att. 13, 21, 1: longue lettre.    - grande fenus, Cic. Flacc. 51: gros intérêts.    - grande vas, Cic.: vase de grande dimension.    - vox grandior, Cic. Br. 289: voix plus forte.    - grandi pondere, Cic. Verr. 4, 32: d'un poids considérable.    - tumulus satis grandis, Caes. BG. 1, 43, 1: tertre d'assez grandes proportions.    - vicinum pecus (semper) grandius uber habet, Ov.: le troupeau du voisin a (toujours) de plus grosses mamelles.    - grandis pecunia, Plaut.: grosse somme d'argent.    - in qua grandibus litteris P. Africani nomen erat incisum, Cic. Verr.: (piédestal) sur lequel était gravé en gros caractères le nom de P. l'Africain.    - cum grandi baculo, Apul.: avec un long bâton.    - agrum grandi pecunia redimere, Liv.: racheter un champ moyennant une somme considérable.    - adv. - grande fremere, Stat.: mugir avec force. [st1]2 [-] grand, avancé en âge.    - grandis natu, Cic. CM 10: âgé, vieux.    - grandis aetas, Cic. Phil. 5, 47: âge avancé.    - grandis jam puer, Cic. Pis. 87: enfant déjà grand. [st1]3 [-] rhét. le style sublime; style aux grandes proportions, imposant.    - Cic. Br. 35, etc. ; Or. 30 ; 68 ; 119, etc.    - grandis verbis, Cic. Br. 126: sublime dans l'expression (dans son style). [st1]4 [-] qqf. sujet ample, important.    - Cic. Or. 123.
    * * *
        Grandis, et hoc grande. Grand.
    \
        Grandis aetas. Cic. Grand aage.
    \
        Grande aes alienum. Plin. Grandes debtes.
    \
        AEtas grandior. Ouid. Vieillesse, Greigneur, ou plus grande aage.
    \
        Foetus grandior. Virgil. Plus grand, Greigneur.
    \
        Grandi pecunia mercari. Plaut. Acheter fort cher.
    \
        Grandi pecunia facta redemptio est. Cic. De grand somme d'argent.
    \
        Natu grandis. Horat. Fort aagé.
    \
        Grandior homo. Terent. Aagé.
    \
        Grandior virgo. Cic. Aagee.

    Dictionarium latinogallicum > grandis

  • 18 guttur

    guttŭr, ŭris, n.    - masc. Varr. Men. 337; acc. gutturem Plaut. Mil. 385 ; Aul. 304. [st1]1 [-] gosier, gorge.    - Plaut. Curc. 106 ; Cic. poet. Div. 1, 14 ; Hor. Epo. 3, 1.    - etiamne obturat inferiorem gutturem, Plaut. Aul. 304: est-ce qu'il se bouche aussi l'orifice du bas (= l'anus) ?    - laqueo ligare guttura, Ov. M. 6, 135: étrangler. --- Ov. M. 7, 314. [st1]2 [-] voracité, gloutonnerie.    - rarum ac memorabile magni gutturis exemplum, Juv. 2, 114: rare et mémorable modèle d’ample gosier.
    * * *
    guttŭr, ŭris, n.    - masc. Varr. Men. 337; acc. gutturem Plaut. Mil. 385 ; Aul. 304. [st1]1 [-] gosier, gorge.    - Plaut. Curc. 106 ; Cic. poet. Div. 1, 14 ; Hor. Epo. 3, 1.    - etiamne obturat inferiorem gutturem, Plaut. Aul. 304: est-ce qu'il se bouche aussi l'orifice du bas (= l'anus) ?    - laqueo ligare guttura, Ov. M. 6, 135: étrangler. --- Ov. M. 7, 314. [st1]2 [-] voracité, gloutonnerie.    - rarum ac memorabile magni gutturis exemplum, Juv. 2, 114: rare et mémorable modèle d’ample gosier.
    * * *
        Guttur, huius gutturis, pen. cor. neut. gen. Plin. Le gosier.
    \
        Trahere amnem gutture. Ouid. Boire de l'eaue de riviere.

    Dictionarium latinogallicum > guttur

  • 19 perfluo

    perfluo, ĕre, fluxi, fluxum intr. [st2]1 [-] couler à travers, couler, passer. [st2]2 [-] s'échapper, laisser échapper, se perdre. [st2]3 [-] couler sans interruption. [st2]4 [-] couler sur, couler le long de. [st2]5 [-] traîner, flotter, être flottant, être ample (en parl. d'un vêtement). [st2]6 [-] dégoutter, ruisseler. [st2]7 - tr. - imbiber, arroser.
    * * *
    perfluo, ĕre, fluxi, fluxum intr. [st2]1 [-] couler à travers, couler, passer. [st2]2 [-] s'échapper, laisser échapper, se perdre. [st2]3 [-] couler sans interruption. [st2]4 [-] couler sur, couler le long de. [st2]5 [-] traîner, flotter, être flottant, être ample (en parl. d'un vêtement). [st2]6 [-] dégoutter, ruisseler. [st2]7 - tr. - imbiber, arroser.
    * * *
        Perfluo, perfluis, pen. cor. perfluxi, perfluxum, perfluere. Lucret. Couler de touts costez, Couler et passer parmi, ou à travers.
    \
        Perfluere, per translationem. Terentius, Plenus rimarum sum, hac atque illac perfluo. Je dy incontinent ce que je scay, Je ne tiens rien secret, Je laisse tout aller.
    \
        Perfluere voluptatibus. Cic. Fondre en voluptez.
    \
        Infima valle perfluit Tybris. Liu. Coule, Flue.

    Dictionarium latinogallicum > perfluo

  • 20 plenus

    plēnus, a, um [pleo]    - rac. ple- --- lat. pleo, impleo --- gr. πλέος: plein; πίμπλημι: remplir; πλήρης: plein; cf. πλῆθος: multitude.    - compar. plenior, ius.    - superl. plenissimus. [st1]1 [-] plein.    - [avec gén.] domus plena caelati argenti, Cic. Verr. 2, 35: maison pleine d'argenterie ciselée.    - plenus officii, Cic. Att. 7, 4, 1: plein de serviabilité.    - quis plenior inimicorum fuit ? Cic. Prov. 19: qui eut plus d'ennemis ?    - oppidum plenissimum signorum, Cic. Verr. 1, 53: ville toute remplie de statues.    - [avec abl.] Cic. Verr. 4, 126 ; Att. 3, 14, 1; Caes. BG. 1, 74.    - quadrupedes pleni dominis, Stat. Th. 4, 812: chevaux avec les soldats qui les montent.    - pleni vocibus adhortantium, Liv.: enivrés par les exhortations.    - [sans compl.] aedem plenam atque ornatam reliquit, Cic. Verr. 4, 122: il laissa le temple dans son intégrité et avec tous ses ornements.    - plenissimis velis, Cic. Dom. 24: toutes voiles dehors.    - plena manu, Cic. Att. 2, 25, 1: à pleines mains.    - pleniore ore laudare, Cic. Off. 1, 61: louer d'une voix plus pleine, avec plus de force.    - [n. pris substt] plenum, Cic. Ac. 2, 118: le plein.    - plenum, inane, Cic. Br. 34 ; Or. 178: le plein, le vide [dans un rythme].    - E plenissimum dicere, Cic. de Or. 3, 12, 46: appuyer fortement sur le E.    - pleno aratro sulcare, Col. 2, 2, 25: labourer profondément. [st1]2 [-] pleine, grosse (en parl. d'une femelle); enceinte.    - Cic. Div. 1, 101; Ov. M. 10, 469.    - plena (fetu): femelle pleine.    - plenus venter, Ov.: grossesse. [st1]3 [-] rassasié.    - Hor. Ep. 1, 20, 8. [st1]4 [-] épais, gros, corpulent.    - Cic. Div. 2, 142; Cels. 1, 9 ; Ov. A. A. 2, 661.    - tauros feno facere pleniores Varr. R. 2, 5, 12: engraisser les taureaux avec du foin. [st1]5 [-] abondant [style].    - jejunior, plenior, Cic. de Or. 3, 16: orateur plus sec, plus abondant (plus riche). [st1]6 [-] entier, complet.    - annus plenus, Cic. Mil. 24: année complète.    - plena gaudia, Cic. Tusc. 5, 67: joies complètes.    - orator plenus, Cic. de Or. 1, 59: orateur complet.    - haec pleniora etiam atque uberiora Romam ad suos perscribebant, Caes. BC. 1, 53: ces problèmes, ils en envoyèrent à Rome un compte-rendu, et même grossi et exagéré. envoyaient à Rome faisaient à cet égard des rapports vraiment exagérés.    - non potuit votum plenius esse meum, Ov. Tr. 5: je ne saurais former des voeux plus complets. [st1]7 [-] plein comme son.    - vox plenior, Cic. Br. 289: voix plus pleine, plus sonore.    - sient plenum est, sint imminutum, Cic. Or. 157: sient est la forme pleine, sint est la forme abrégée. --- cf. Cic. de Or. 3, 46. [st1]8 [-] garni, abondamment pourvu.    - plenus decessit, Cic. Verr. 2, 12: il s'en alla les mains pleines, chargé de dépouilles. [st1]9 [-] riche, abondant.    - pecunia tam plena, Cic. Amer. 6: fortune si opulente.    - tres litterae, una brevis, duae pleniores, Cic. Fam. 11, 12, 1: trois lettres, une courte et deux plus abondantes.    - quid plenius quam mihi contra Antonium dicere? Cic. Phil. 2: quel sujet plus riche que d'avoir moi-même à parler contre Antoine?    - serius potius ad nos, dum plenior, Cic. Fam. 7, 9, 2: reviens-nous plus tard, mais reviens avec les mains pleines. [st1]10 [-] complet, substantiel.    - pleniores cibi, Cels. 3, 20: aliments plus complets.    - plenum vinum, Cels. 1, 6: vin fort, riche.
    * * *
    plēnus, a, um [pleo]    - rac. ple- --- lat. pleo, impleo --- gr. πλέος: plein; πίμπλημι: remplir; πλήρης: plein; cf. πλῆθος: multitude.    - compar. plenior, ius.    - superl. plenissimus. [st1]1 [-] plein.    - [avec gén.] domus plena caelati argenti, Cic. Verr. 2, 35: maison pleine d'argenterie ciselée.    - plenus officii, Cic. Att. 7, 4, 1: plein de serviabilité.    - quis plenior inimicorum fuit ? Cic. Prov. 19: qui eut plus d'ennemis ?    - oppidum plenissimum signorum, Cic. Verr. 1, 53: ville toute remplie de statues.    - [avec abl.] Cic. Verr. 4, 126 ; Att. 3, 14, 1; Caes. BG. 1, 74.    - quadrupedes pleni dominis, Stat. Th. 4, 812: chevaux avec les soldats qui les montent.    - pleni vocibus adhortantium, Liv.: enivrés par les exhortations.    - [sans compl.] aedem plenam atque ornatam reliquit, Cic. Verr. 4, 122: il laissa le temple dans son intégrité et avec tous ses ornements.    - plenissimis velis, Cic. Dom. 24: toutes voiles dehors.    - plena manu, Cic. Att. 2, 25, 1: à pleines mains.    - pleniore ore laudare, Cic. Off. 1, 61: louer d'une voix plus pleine, avec plus de force.    - [n. pris substt] plenum, Cic. Ac. 2, 118: le plein.    - plenum, inane, Cic. Br. 34 ; Or. 178: le plein, le vide [dans un rythme].    - E plenissimum dicere, Cic. de Or. 3, 12, 46: appuyer fortement sur le E.    - pleno aratro sulcare, Col. 2, 2, 25: labourer profondément. [st1]2 [-] pleine, grosse (en parl. d'une femelle); enceinte.    - Cic. Div. 1, 101; Ov. M. 10, 469.    - plena (fetu): femelle pleine.    - plenus venter, Ov.: grossesse. [st1]3 [-] rassasié.    - Hor. Ep. 1, 20, 8. [st1]4 [-] épais, gros, corpulent.    - Cic. Div. 2, 142; Cels. 1, 9 ; Ov. A. A. 2, 661.    - tauros feno facere pleniores Varr. R. 2, 5, 12: engraisser les taureaux avec du foin. [st1]5 [-] abondant [style].    - jejunior, plenior, Cic. de Or. 3, 16: orateur plus sec, plus abondant (plus riche). [st1]6 [-] entier, complet.    - annus plenus, Cic. Mil. 24: année complète.    - plena gaudia, Cic. Tusc. 5, 67: joies complètes.    - orator plenus, Cic. de Or. 1, 59: orateur complet.    - haec pleniora etiam atque uberiora Romam ad suos perscribebant, Caes. BC. 1, 53: ces problèmes, ils en envoyèrent à Rome un compte-rendu, et même grossi et exagéré. envoyaient à Rome faisaient à cet égard des rapports vraiment exagérés.    - non potuit votum plenius esse meum, Ov. Tr. 5: je ne saurais former des voeux plus complets. [st1]7 [-] plein comme son.    - vox plenior, Cic. Br. 289: voix plus pleine, plus sonore.    - sient plenum est, sint imminutum, Cic. Or. 157: sient est la forme pleine, sint est la forme abrégée. --- cf. Cic. de Or. 3, 46. [st1]8 [-] garni, abondamment pourvu.    - plenus decessit, Cic. Verr. 2, 12: il s'en alla les mains pleines, chargé de dépouilles. [st1]9 [-] riche, abondant.    - pecunia tam plena, Cic. Amer. 6: fortune si opulente.    - tres litterae, una brevis, duae pleniores, Cic. Fam. 11, 12, 1: trois lettres, une courte et deux plus abondantes.    - quid plenius quam mihi contra Antonium dicere? Cic. Phil. 2: quel sujet plus riche que d'avoir moi-même à parler contre Antoine?    - serius potius ad nos, dum plenior, Cic. Fam. 7, 9, 2: reviens-nous plus tard, mais reviens avec les mains pleines. [st1]10 [-] complet, substantiel.    - pleniores cibi, Cels. 3, 20: aliments plus complets.    - plenum vinum, Cels. 1, 6: vin fort, riche.
    * * *
        Plenus, Adiectiuum. Plein.
    \
        Amator plenus. Horat. Saoul, Guedé.
    \
        Annus plenus. Horat. Accompli, Achevé, L'an revolu.
    \
        Graue et plenum carmen. Cic. Remplissant bien les oreilles, Qui ha touts ses membres entiers.
    \
        Corpus plenum. Horat. Rempli de viandes.
    \
        Manu plena. Cic. A pleine main, En abondance.
    \
        Merces plenior suo officio. Ouid. Loyer et remuneration plus grande que, etc.
    \
        Demereri pleniori obsequio. Quint. Plus grand et plus ample.
    \
        Ore pleniore laudare. Cic. Plus abondamment, Plus plantureusement.
    \
        In alienam pecuniam plenam atque praeclaram inuadere. Cic. En une maison remplie de touts biens.
    \
        Plagae plenae. Martial. Rets pleins de proye et de gibier.
    \
        Curtae sententiae opponitur Perfecta atque plena. Cic. Entiere.
    \
        Testimonium plenissimum. Plin. iun. Tresample tesmoignage.
    \
        Ire vidi milites plenis viis. Plautus. J'ay veu les chemins touts pleins de gents de guerre.
    \
        Votum plenum. Ouid. Ample, Grand.
    \
        Plenus, genitiuo iungitur aliquando, aliquando ablatiuo: vt AEtatis plenus. Plaut. Fort aagé, Vieil.
    \
        Amoris plenus. Plaut. Fort amoureux.
    \
        Animi plenus. Liu. Fort courageux, Plein de coeur, D'un grand courage.
    \
        Annis plenus. Plin. iunior. Plein d'ans, Fort aagé.
    \
        Plenus corporis et externis bonis. Cic. Fort riche.
    \
        Festinationis plena epistola. Cic. Escripte à haste.
    \
        Gloriarum plenus. Plaut. Fort glorieux, Plein de gloire.
    \
        Ingenii plenus. Cic. Qui ha grand entendement.
    \
        Inimicorum plenus. Cic. Qui ha force ennemis.
    \
        Laboris immesi plenus. Plin. Qui est de grande peine et travail.
    \
        Lachrymarum plenus. Liu. Tout espleuré.
    \
        Negotii plenus. Cicero. Qui est fort empesché, Qui ha beaucoup d'affaires.
    \
        Officii plenus. Cic. Qui fait voluntiers plaisir et service, Prest à faire plaisir à tout le monde, Plein de bonne volunté.
    \
        Sanguinis plenus. Plaut. Meurtrier.
    \
        Somni plenus. Cic. Endormi.
    \
        Adolescentia plena spei maximae. Cicero. De laquelle on ha grande esperance.
    \
        Spei pleni corpora curabant. Liu. Asseurez.
    \
        Plenus. Cic. Plein de biens, et riche.
    \
        Domus plena. Horat. Riche.
    \
        Plena proprietas. Paulus. Pleine proprieté, Pleniere, Quand on ha et la proprieté et l'usufruict.
    \
        Exigere plenam operam. Quintil. Labeur et tasche entiere.
    \
        In plenum dicere. Plin. Parler de quelque chose en general.
    \
        Ad plenum manare. Horat. Amplement, Abondamment.
    \
        Calcare ad plenum. Virgil. Tresbien.

    Dictionarium latinogallicum > plenus

См. также в других словарях:

  • ample — ample …   Dictionnaire des rimes

  • ample — [ ɑ̃pl ] adj. • XIIe; lat. amplus 1 ♦ Qui a de l ampleur. ⇒ large. Manteau ample (opposé à cintré, ajusté). ♢ D une amplitude considérable. Des mouvements amples. « Une oscillation ample et vague secouait la foule » (Sartre). Une voix ample. 2 ♦… …   Encyclopédie Universelle

  • ample — AMPLE. adj. des 2 genres. Qui est étendu en longueur et en largeur audelà de la mesure la plus ordinaire, la plus commune de chaque chose. Ample étendue. Ce lieu, cet espace n est pas assez ample. Une robe bien ample. Un manteax fort ample. Ce… …   Dictionnaire de l'Académie Française 1798

  • ample — AMPLE. adj. de tout genre. Qui est estendu en longueur, & en largeur au dela de la mesure la plus ordinaire, la plus commune. Ample estenduë. ce lieu, cet espace n est pas assez ample. la marge de ce livre est fort ample. Il se dit principalement …   Dictionnaire de l'Académie française

  • Ample — Am ple, a. [F. ample, L. amplus, prob. for ambiplus full on both sides, the last syllable akin to L. plenus full. See {Full}, and cf. {Double}.] Large; great in size, extent, capacity, or bulk; spacious; roomy; widely extended. [1913 Webster] All …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Ample — Caractéristiques Longueur 15,7 km Bassin  ? Bassin collecteur Tech …   Wikipédia en Français

  • AMPLE — is the name of two different programming languages.AMPLE the Music LanguageAMPLE (Advanced Music Production Language and Environment) was a FORTH like programming language for programming the 500/5000 series of add on music synthesisers for the… …   Wikipedia

  • ample — Fowler (1926) wrote that ample was ‘legitimate only with nouns denoting immaterial or abstract things’ such as opportunity, praise, provision, and time. He did not accept that it could be properly used in attributive position before nouns like… …   Modern English usage

  • ample — Ample, Amplus. Lettre du Roy bien ample, Diploma vberrimum, B. ex Cic. Un edict ample, Edictum vberrimum …   Thresor de la langue françoyse

  • ample — (adj.) mid 15c., from M.Fr. ample, from L. amplus large, spacious, related to ampla handle, grip …   Etymology dictionary

  • ample — I adjective abounding, abundant, adequate, bountiful, broad enough, capacious, commodious, comprehensive, copious, expansive, extensive, generous, large enough, liberal, many, plenteous, satisfactory, sufficient II index adequate, broad,… …   Law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»