Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

adagium

  • 1 adagium

    ădăgĭum, i, n. [prob. ad and aio, but acc. to Paul. ex Fest. p. 12 Müll., “ad agendum apta,” applicable to life, suitable for use], a proverb, an adage:

    vetus adagium est, Nihil cum fidibus graculo,

    Gell. 1, praef.

    Lewis & Short latin dictionary > adagium

  • 2 adagium

    proverb; adage

    Latin-English dictionary > adagium

  • 3 adagio

    ădăgĭo, ōnis, f., a rare form for adagium: “ adagione: proverbio,” Gloss. Placid., Mai; Auct. ap. Varr. L. L. 7, § 31 Müll.; Aus. Monos. praef.

    Lewis & Short latin dictionary > adagio

  • 4 cogito

    cōgĭto, āvi, ātum, 1, v. a. [contr. from cŏ-ăgito, acc. to Varr. L. L. 6, § 43 Müll.; but more prob. from con and root of aio, Sanscr. ah; cf.: nego, adagium], to pursue something in the mind (cf. agito, II.), i. e.
    I.
    To consider thoroughly, to ponder, to weigh, reflect upon, think (class. in prose and poetry); constr. absol., with aliquid, de aliquo, or de aliquā re, sic, ita, or a rel. -clause: cogitate cum animis vestris si quid, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4; so Plaut. Most. 3, 2, 13; Ter. Ad. 3, 4, 55; 5, 3, 32; Cic. Agr. 2, 24, 64; cf.:

    in animo cogitare,

    Ter. Ad. 1, 1, 5:

    toto animo,

    Cic. Fam. 1, 7, 3:

    coepi egomet mecum Aliam rem ex aliā cogitare,

    Ter. Eun. 4, 2, 3; so id. ib. 4, 2, 8; 1, 1, 19; id. Ad. 5, 3, 22:

    placuit tum id mihi. Sic cogitabam: hic, etc.,

    id. And. 1, 1, 83; cf. id. Eun. 1, 1, 11; 3, 3, 1; 4, 6, 21; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:

    sic cogitabam! fore uti, etc.,

    Cic. Quint. 24, 77:

    severā fronte curas cogitans (i. e. animo volvens),

    Plaut. Mil. 2, 2, 46; cf. Cic. Leg. 2, 1, 2:

    nec, aequum anne iniquum imperet, cogitabit,

    Plaut. Am. 1, 1, 19; cf. id. ib. 1, 1, 291:

    quid agam cogito,

    Ter. And. 2, 2, 21; cf. id. ib. 5, 1, 7 sq.; id. Ad. 4, 2, 30; Plaut. Merc. 2, 3, 10; Lucr. 4, 789; cf. id. 4, 782; Cic. Rab. Perd. 10, 29:

    ad haec igitur cogita, vel potius excogita,

    id. Att. 9, 6, 7.—With acc. of person:

    Regulum cogita,

    think, imagine, picture to yourself, Plin. Ep. 4, 2, 2:

    tamquam in eo tragoediae argumento sui oblitus tantum Catonem cogitasset,

    Tac. Or. 2:

    matrem, patrem, propinquos,

    Quint. Decl. 22 fin.; cf.:

    o felicem illum, qui non praesens tantum, sed etiam cogitatus emendat,

    Sen. Ep. 11, 9.—With two accs.:

    quem ultimae gentes castiorem non modo viderunt sed cogitaverunt?

    Cic. Balb. 4, 9:

    Scipionem, Laelium, avum,

    to think of, call to mind, id. Fin. 5, 1, 2:

    et majores et posteros cogitate,

    Tac. Agr. 32 fin.:

    si principem cogitares,

    Plin. Ep. 6, 31, 31:

    cum Persas cogitaret,

    Flor. 2, 8, 2; Sen. Cons. Marc. 3, 4. —
    b.
    cōgĭtāta, ōrum, n. subst., reflections, thoughts, ideas:

    postquam ad judices Ventum est, non potuit cogitata proloqui,

    Ter. Phorm. 2, 1, 53:

    so cogitata (mentis) eloqui,

    Cic. Brut. 72, 253:

    perficere,

    id. Deiot. 7, 21:

    patefacere,

    Nep. Paus. 3, 1:

    sapientium,

    Cic. Agr. 1, 1, 1:

    Naevii,

    id. Quint. 29, 90.—Rare in sing.:

    quo neque acutius ullius imperatoris cogitatum neque celerius factum usquam legimus,

    Nep. Dat. 6, 8.—
    B.
    Cogitare in, adversus aliquem, with an adv., to think in some way in respect to one, to be disposed towards (very rare): si humaniter et sapienter et amabiliter in me cogitare vis, etc., Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 2:

    adversus se,

    Suet. Caes. 75 Bremi; cf. with de aliquo:

    si quid amice de Romanis cogitabis,

    Nep. Hann. 2, 6: ut multi mihi renuntiarent... male eum de me cogitare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; and absol.: male cogitantes, Cato, R. R. praef. 4; cf.:

    Karthagini male jam diu cogitanti bellum multo ante denuntio,

    Cic. Sen. 6, 18.—
    II.
    In respect to a work to be undertaken or a conclusion to be made, to have something in mind, to intend, meditate, design, plan, purpose, etc.
    (α).
    With inf.:

    praedium parare,

    Cato, R. R. 1, 1; 3, 1; Plaut. Am. 1, 1, 163:

    cogitat recipere hunc in aedes,

    Ter. Eun. 5, 2, 58:

    facere,

    id. Heaut. 3, 3, 46:

    recipere me,

    Cic. Att. 2, 9, 4:

    cenare,

    id. ib. 4, 12, 1:

    uti,

    Hor. Ep. 1, 2, 50:

    ex fumo dare lucem,

    id. A. P. 144:

    deducere exercitum,

    Suet. Ner. 18 al. —
    (β).
    With acc.:

    proscriptiones et dictaturas cogitare,

    Cic. Cat. 2, 9, 20:

    caedem principis et res novas,

    Tac. A. 4, 28 fin.:

    cogitatum facinus,

    Suet. Tib. 19;

    and parricidium,

    id. Calig. 12:

    mecum rem pulcherrimam,

    Curt. 8, 7, 9:

    tantum nefas in aliquem,

    id. 6, 7, 30; 8, 6, 3; cf.:

    si qua cogitarentur, gravius adversus se,

    Suet. Caes. 75:

    quid bellicosus Cantaber et Scythes cogitet,

    what he plots, devises, Hor. C. 2, 11, 2; and so poet. of the (personified) wind:

    quid cogitet humidus Auster,

    Verg. G. 1, 462 Heyne.—
    (γ).
    With ut and subj.:

    neque jam, ut aliquid acquireret... cogitabat,

    Caes. B. G. 7, 59:

    quid... viros cogitasse arbitramur? Ut nomen suum, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 15, 32; Nep. Dion, 9, 2.—
    (δ).
    With de:

    cogitavit etiam de Homeri carminibus abolendis,

    Suet. Calig. 34:

    de reddendā republicā,

    id. Aug. 28:

    de consciscendā morte,

    id. Caes. 36; id. Claud. 31:

    de quo,

    id. Caes. 9:

    cum spiritus coepit de exitu cogitare,

    Sen. Q. N. 6, 25, 1.—In epistolary style, with ellipsis,
    a.
    Of ire:

    in Pompeianum cogitabam inde Aeculanum,

    Cic. Att. 16, 2, 4; 9, 1, 2; id. Fam. 7, 4 init.; id. Att. 2, 8, 2; 5, 15, 3.—
    b.
    Of manere:

    eo die cogitabam in Anagnino, postero autem in Tusculano,

    Cic. Att. 12, 1, 1; cf.:

    ut eo die apud T. Titium in Anagnino manerem. Postridie autem in Laterio cogitabam,

    id. Q. Fr. 2, 5, 4 (2, 7, 1).—Hence, *
    A.
    P. a.: cōgĭtātus, a, um, deliberate:

    utrum perturbatione aliquā animi, an consulto et cogitata fiat injuria,

    Cic. Off. 1, 8, 27 B. and K. (al. cogitato).—
    B.
    cōgĭtātē, adv., with mature reflection, considerately (rare):

    tractare rem suam,

    Plaut. Trin. 2, 2, 45:

    meditari,

    id. Mil. 3, 3, 69:

    quae vero accurate cogitateque scripsisset,

    Cic. Arch. 8, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > cogito

  • 5 fides

    1.
    fĭdes, ĕi ( gen. sing. scanned fĭdēï, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1; Lucr. 5, 102.— Ante-class. and poet. form of the gen. fide, like die, facie, etc., Plaut. Aul. 4, 6, 1; id. Poen. 4, 2, 68; Ov. M. 3, 341; 6, 506; 7, 728; 737; Hor. C. 3, 7, 4; cf. Prisc. p. 781 P.; Charis. p. 53 ib.; Ritschl, Proleg. p. 90.— Dat. fide, Plaut. Trin. 1, 2, 80; 91; 105; Enn. ap. Non. 112, 1, or Ann. v. 111 ed. Vahl.; Hor. S. 1, 3, 95), f. [fido], trust in a person or thing, faith, confidence, reliance, credence, belief (syn.: fidelitas, fiducia, confidentia).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    si sciat noster senex, fidem non esse huic habitam,

    that he has not been trusted, Plaut. As. 2, 4, 52; cf.:

    fides ut habeatur, duabus rebus effici potest... iis fidem habemus, quos plus intelligere quam nos arbitramur... bonis viris ita fides habetur, ut nulla sit in iis fraudis injuriaeque suspicio... prudentia sine justitia nihil valeat ad faciendam fidem, etc.,

    to give confidence, produce confidence, Cic. Off. 2, 9, 33; see in the foll.: neque pauci, neque leves sunt, qui se duo soles vidisse dicant;

    ut non tam fides non habenda, quam ratio quaerenda sit,

    to give credence, id. Rep. 1, 10; cf.:

    quod si insanorum visis fides non est habenda, quia falsa sunt, cur credatur somniantium visis, etc.,

    id. Div. 2, 59, 122:

    si ita posset defendere, tamen fides huic defensioni non haberetur,

    id. Verr. 2, 5, 57, § 148:

    me miseram! forsitan hic mihi parvam habeat fidem,

    Ter. Eun. 1, 2, 117; cf.:

    cum jam minor fabulis haberetur fides,

    Cic. Rep. 2, 10:

    (fidem) majorem tibi habui quam paene ipsi mihi,

    id. Fam. 5, 20, 2; cf. id. ib. 7, 18, 1:

    ex aliis ei maximam fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 41, 4:

    cui maximam fidem suarum rerum habeat,

    Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131; cf.:

    cui summam omnium rerum fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 19, 3:

    fidem commenticiis rebus adjungere,

    Cic. Div. 2, 55, 113:

    testimonio fidem tribuere,

    id. Sull. 3, 10; cf.:

    Cratippus iisdem rebus fidem tribuit,

    id. Div. 1, 3, 5:

    et auctoritatem orationi affert et fidem,

    id. Or. 34, 120:

    si tota oratio nostra omnem sibi fidem sensibus confirmat,

    id. Fin. 1, 21, 71:

    constituere fidem,

    id. Part. Or. 9, 31: fidem facit oratio, awakens or produces belief, id. Brut. 50, 187; cf.:

    quoniam auribus vestris... minorem fidem faceret oratio mea,

    id. Cat. 3, 2, 4:

    aliquamdiu fides fieri non poterat,

    Caes. B. C. 2, 37, 1;

    so with dare (rare): res ipsa fidem sermoni meo dabit,

    App. M. 4, p. 146, 25:

    Hercules cui ea res immortalitatis fidem dedit,

    assured of, Just. 24, 4, 4; Plin. Pan. 74, 3.—With object-clauses:

    fac fidem, te nihil nisi populi utilitatem et fructum quaerere,

    evince, show, Cic. Agr. 2, 8, 22: tibi fidem faciemus, nos ea suadere, quae, etc., will convince, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 8, A. fin.:

    mihi fides apud hunc est, nihil me istius facturum,

    Ter. Heaut. 3, 3, 10; cf.:

    cum vix fides esset, rem ullo modo successuram,

    Suet. Vesp. 7:

    male fidem servando illis quoque abrogant fidem,

    Plaut. Trin. 4, 3, 41:

    quorum rebus gestis, fidem et auctoritatem in testimonio inimicitiarum suspicio derogavit,

    Cic. Font. 7, 13; cf.:

    alicui abrogare fidem juris jurandi,

    id. Rosc. Com. 15, 44; and:

    omnibus abrogatur fides,

    id. Ac. 2, 11, 36:

    quae res fidem abrogat orationi,

    Auct. Her. 1, 10, 17:

    imminuit et oratoris auctoritatem et orationis fidem,

    Cic. de Or. 2, 37, 156:

    multa fidem promissa levant,

    Hor. Ep. 2, 2, 10: fidem addere, to give credence (opp. fidem demere):

    ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,

    Tac. G. 3 fin.
    B.
    In partic., in mercant. lang., credit:

    cum fides totā Italiā esset angustior, neque creditae pecuniae solverentur,

    Caes. B. C. 3, 1, 2; cf.:

    scimus, Romae solutione impedita fidem concidisse,

    Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:

    fides de foro sublata erat,

    id. Agr. 2, 3, 8:

    labefacta jam fide,

    credit being impaired, Suet. Vesp. 4:

    pecunia suā aut amicorum fide sumpta mutua,

    Sall. C. 24, 2:

    non contentus agrariis legibus fidem moliri coepit,

    Liv. 6, 11, 8; cf.:

    fidem abrogare,

    id. 6, 41, 11:

    fidemque remque, perdere,

    credit and means, Plaut. Ep. 2, 2, 36; cf.:

    res eos jampridem, fides deficere nuper coepit,

    Cic. Cat. 2, 5, 10:

    nisi fide staret res publica, opibus non staturam,

    Liv. 23, 48, 9 Drak.; freq.: res fidesque, for fame and fortune, property and credit, i. e. entire resources, Plaut. Curc. 4, 2, 18; id. Truc. 1, 1, 24; 38; id. Most. 1, 2, 64; Sall. J. 73, 6 Cort.—
    2.
    Beyond the mercant. sphere ( poet. and in post-Aug. prose):

    segetis certa fides meae,

    i. e. return, yield, Hor. C. 3, 16, 30:

    at tibi... Persolvat nullā semina certa fide,

    Tib. 2, 3, 62:

    fallax fides unius anni,

    Plin. Pan. 32, 4:

    quia hanc ejus terrae fidem Menander eludit,

    Quint. 12, 10, 25.
    II.
    Transf., that which produces confidence or belief.
    A.
    The quality that produces confidence in a person, trustworthiness, faithfulness, conscientiousness, credibility, honesty; in things, credibility, truth, etc.
    1.
    In gen. (erroneously regarded by Cicero as the primary signif. of the word; wherefore he derived it from fio; v. the foll. passages):

    fundamentum justitiae est fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas. Ex quo, audeamus imitari Stoicos, credamusque, quia fiat, quod dictum est, appellatam fidem,

    Cic. Off. 1, 7, 23 Beier; cf. id. Fragm. ap. Non. 24, 17 (Rep. 4, 7, p. 428 ed. Mos.); id. Fam. 16, 10 fin.:

    justitia creditis in rebus fides nominatur,

    id. Part. Or. 22, 78:

    meo periculo hujus ego experiar fidem,

    Plaut. Capt. 2, 2, 99; cf.:

    fides fidelitasque amicum erga,

    id. Trin. 5, 2, 2:

    homo antiqua virtute ac fide,

    Ter. Ad. 3, 3, 88; cf.:

    exemplum antiquae probitatis et fidei,

    Cic. Rep. 3, 5:

    esse summa probitate ac fide,

    id. ib. 3, 17:

    vir aequissimus, singulari fide,

    id. ib. 3, 17:

    quorum fides est laudata,

    id. ib. 2, 36:

    quibus facillime justitia et fides convalescit,

    id. ib. 2, 14:

    unde justitia, fides, aequitas?

    id. ib. 1, 2:

    cujus virtuti, fidei, felicitati (Gallia) commendata est,

    id. Prov. Cons. 14, 35:

    aequitas et fides,

    id. Rep. 1, 35; cf.:

    si pudor quaeritur, si probitas, si fides,

    id. ib. 3, 18 fin.:

    quanta fide, quanta religione,

    id. Font. 6, 13:

    hinc fides, illinc fraudatio,

    id. Cat. 2, 11, 25: ille vir haud magna cum re sed plenu' fidei, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ed. Vahl.): ubi societas? ubi fides majorum? Cato ap. Gell. 10, 3, 17: nulla sancta societas, nec fides regni est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 8, 26 (Trag. v. 412 ed. Vahl.):

    mea eraga te fides et benevolentia,

    Cic. Fam. 1, 5, 1:

    pro vetere ac perpetua erga populum Romanum fide,

    Caes. B. G. 5, 54, 4:

    in fide atque amicitia civitatis Aeduae,

    id. ib. 2, 14, 2:

    in fide manere,

    id. ib. 7, 4, 5; cf.:

    sincera fide in pace Ligures esse,

    Liv. 40, 34, 11:

    si tibi optima fide sua omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144:

    praestare fidem,

    id. Div. 2, 37, 79; id. Top. 10, 42; id. Att. 16, 7, 2; id. Fam. 1, 7, 6:

    te oro per tuam fidem, ne, etc.,

    Ter. And. 1, 5, 55: Eu. Dic bona fide: tu id aurum non surripuisti? Ly. Bona. Eu. Neque scis, quis abstulerit? Ly. Istuc quoque bona, Plaut. Mil. 4, 10, 42:

    de pace cum fide agere,

    Liv. 32, 33, 10:

    jussas cum fide poenas luam,

    Hor. Epod. 17, 37:

    haecne marita fides?

    Prop. 4 (5), 3, 11:

    Aeacidae dederat pacis pignusque fidemque,

    faithful bail, Ov. M. 12, 365:

    perjura patris fides,

    perjured faith, dishonesty, Hor. C. 3, 24, 59 et saep.—Prov.:

    fides ut anima, unde abiit, eo numquam redit,

    Pub. Syr. 181 (Rib.):

    fidem qui perdit, quo se servet relicuo,

    id. 166.—
    b.
    Of inanim. and abstr. things:

    nam cum Gabinii levitas... omnem tabularum fidem resignasset, etc.,

    trustworthiness, credibility, Cic. Arch. 5, 9; cf.:

    nunc vero quam habere auctoritatem et quam fidem possunt (litterae)?

    id. Fl. 9, 21; and:

    visa, quae fidem nullam habebunt,

    id. Ac. 2, 18, 58 fin.; and:

    qui non speciem expositionis sed fidem quaerit,

    truth, Quint. 10, 1, 32:

    aliter oraculorum, aliter haruspicum fides confirmari aut refelli potest,

    id. 5, 7, 36:

    probationum,

    id. 4 praef. §

    6: liber spectatae fidei,

    Gell. 1, 7, 1:

    paulum distare ab eo (lapide) in unguentorum fide multi existimant Lygdinos, etc.,

    in faithful preservation, keeping in good condition, Plin. 36, 8, 13, § 62.—
    c.
    In poets several times, faithful, true fulfilment of a promise:

    dicta fides sequitur,

    Ov. M. 3, 527 (cf.:

    res dicta secuta est,

    id. ib. 4, 550):

    vota fides sequitur,

    id. ib. 8, 713:

    promissa exhibuere fidem,

    were fulfilled, id. ib. 7, 323; cf.:

    en haec promissa fides est?

    is this the fulfilment of the oracle? Verg. A. 6, 346.—
    2.
    In partic., in jurid. lang., bona fides, good faith, sincerity; hence, EX FIDE BONA or BONA FIDE, in good faith, sincerely, honestly, conscientiously:

    arbitrum illum adegit, QVICQVID SIBI DARE FACERE OPORTERET EX FIDE BONA,

    Cic. Off. 3, 16, 66; cf.: quanti verba illa: VTI NE PROPTER TE FIDEMVE TVAM CAPTVS FRAVDATVSVE SIEM, etc.... Q. quidem Scaevola, pontifex maximus, summam vim esse dicebat in omnibus iis arbitriis, in quibus adderetur EX FIDE BONA;

    fideique bonae, nomen existimabat manare latissime, idque versari in tutelis societatibus, fiduciis mandatis, rebus emptis venditis, conductis locatis, etc.,

    id. ib. 3, 17, 70; id. Att. 6, 1, 15: praetor ait: QVI [p. 747] BONA FIDE EMIT, etc., Dig. 6, 2, 7, § 11 sq.; cf.:

    bonae fidei emptori subrepta re quam emerit,

    Just. Inst. 4, 1, 15:

    ubi lex inhibet usucapionem, bona fides possidenti nihil prodest,

    Dig. 41, 3, 24:

    tot judicia de fide mala, quae ex empto aut vendito aut conducto aut locato contra fidem fiunt, etc.,

    i. e. deception, dishonesty, Cic. N. D. 3, 30, 74:

    bonā fide = certissime,

    Plaut. Truc. 2, 7, 30; id. Aul. 4, 10, 42; id. Capt. 4, 2, 110; cf.:

    mala fide,

    Dig. 41, 2, 1, § 6.—
    B.
    An assurance that produces confidence, a promise, engagement, word, assurance, confirmation.
    1.
    In gen.:

    fide data, credamus,

    Plaut. Pers. 2, 2, 61: accipe daque fidem, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 33 ed. Vahl.):

    atque etiam, si quid singuli temporibus adducti hosti promiserunt, est in eo ipso fides conservanda: ut primo Punico bello Regulus... ad supplicium redire maluit, quam fidem hosti datam fallere,

    Cic. Off. 1, 13, 39; cf. id. Fin. 2, 20, 65:

    fidem dare, violare, in fide non stare,

    id. Rab. Perd. 10, 28:

    Pompei fides, quam de me Caesari dederat,

    id. Fam. 1, 9, 12:

    inter se fidem et jusjurandum dare,

    Caes. B. G. 1, 3 fin.:

    obligare fidem alicui,

    to plight one's faith, Cic. Phil. 5, 18, 51; cf.:

    fidem reliquis interponere,

    Caes. B. G. 5, 6 fin.:

    fide mea spondeo, futurum ut, etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10:

    diffidens, de numero dierum Caesarem fidem servaturum,

    Caes. B. G. 6, 36, 1:

    si fidem mecum servas,

    Plaut. Curc. 1, 2, 48:

    tecum servavi fidem,

    id. Capt. 5, 1, 10; id. Merc. 3, 1, 33:

    fides juris jurandi cum hoste servanda,

    Cic. Off. 3, 29, 107:

    fidem erga imperatorem conservare,

    Caes. B. C. 1, 84, 3:

    fidem erga populum Romanum servare,

    Liv. 24, 4, 5:

    servata erga Galbam,

    Tac. H. 1, 71:

    in regem suum servata,

    Curt. 6, 5, 2:

    ut fidem vobis praestaremus,

    Liv. 28, 39, 2; so,

    fidem alicui praestare,

    Curt. 6, 4, 9; Liv. 30, 15, 5; Sen. Ben. 5, 21, 1:

    non servata fides deditis est,

    Liv. 24, 1, 10; cf. Cic. de Sen. 20, 75; Sen. Ep. 71, 17:

    fidem suam liberare,

    to perform his promise, Cic. Fl. 20, 47; cf.:

    fidem alicujus liberare,

    id. Fam. 12, 7, 2: so,

    fidem exsolvere,

    Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8; 24, 16, 12; Plin. Ep. 2, 12, 6; Luc. 9, 98 al.:

    fidem frangere,

    Cic. Rosc. Com. 6, 16;

    for which violare, v. above,

    id. Rab. Perd. 10, 28:

    fidem amittere,

    Nep. Eum. 10:

    istius fide ac potius perfidiā decepti,

    Cic. Rosc. Am. 38, 110: quantum mea fides studii mihi afferat, my plighted word (to defend the king), id. Deiot. 1, 1:

    contioni deinde edicto addidit fidem,

    confirmed, Liv. 2, 24, 6.—
    2.
    Pregn., a given promise of protection or security, a guaranty; hence, in gen., protection, guardian care:

    introduxi Vulturcium sine Gallis: fidem ei publicam jussu senatus dedi,

    promised him protection, security, in the name of the public, Cic. Cat. 3, 4, 8; cf.: Vulturcius interrogatus... primo fingere alia;

    post, ubi fide publica dicere jussus est, omnia uti gesta erant aperit,

    Sall. C. 47, 1:

    cum se diceret indicaturum de conjuratione, si fides publica data esset,

    id. ib. 48, 4:

    uti L. Cassius ad Jugurtham mitteretur, eumque interposita fide publica Romam duceret,

    id. J. 32, 1; cf.:

    privatim praeterea fidem suam interponit, quam ille non minoris quam publicam ducebat,

    id. ib. fin.:

    qui Romam fide publica venerat,

    id. ib. 35, 7; so,

    too, simply fides: Lusitani contra interpositam fidem interfecti,

    Cic. Brut. 23, 89:

    fide accepta ab legatis, vim abfuturam,

    Liv. 38, 33, 3:

    Thais patri se commendavit in clientelam et fidem,

    Ter. Eun. 5, 9, 9; cf.:

    se in Chrysogoni fidem et clientelam contulerunt,

    Cic. Rosc. Am. 37, 106:

    quaere in cujus fide sint et clientela,

    id. ib. 33, 93:

    aliquid in fidem alicujus tradere,

    Liv. 38, 31, 2:

    frugi hominem, plenum religionis videtis positum in vestra fide ac potestate: atque ita, ut commissus sit fidei, permissus potestati,

    Cic. Font. 14, 30; cf.:

    se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,

    Caes. B. G. 2, 3, 2:

    in alicujus fidem ac potestatem venire,

    id. ib. 2, 13, 2:

    in fide alicujus esse,

    Cic. Planc. 41, 97; cf. id. Fam. 13, 65, 2:

    ea (jura) fidei suae commissa,

    id. Off. 1, 34, 124:

    civitas in Catonis fide locata,

    id. Att. 6, 1, 5:

    recipere aliquid in fidem,

    id. ib. 15, 14, 3; cf.:

    aliquem in fidem necessitudinemque suam recipere,

    id. Fam. 13, 19, 2:

    recipere aliquem in fidem,

    Caes. B. G. 2, 15, 1; 4, 22, 3:

    hortatur, ut populi Romani fidem sequantur,

    id. ib. 4, 21, 8: jura fidemque supplicis erubuit (Achilles), the protection due to a suppliant, Verg. A. 2, 541:

    di, obsecro vostram fidem!

    your protection, assistance, help, Plaut. Cist. 4, 1, 11; id. Am. 5, 1, 78; id. Most. 1, 1, 74; 2, 2, 97; cf.:

    fidem vestram oro atque obsecro, judices,

    Cic. Mur. 40, 86:

    deum atque hominum fidem implorabis,

    id. Verr. 2, 1, 9, § 25;

    so in colloq. lang. frequently elliptic. as an exclamation: Di vostram fidem!

    by the protection of the gods! for heaven's sake! Plaut. Capt. 2, 3, 58, id. Men. 5, 2, 119; id. Poen. 4, 78 al.; Ter. And. 4, 3, 1; 4, 4, 5; id. Eun. 3, 1, 28 al.; cf.:

    tuam fidem, Venus!

    Plaut. Curc. 1, 3, 40:

    pro deum atque hominum fidem!

    id. ib. 5, 3, 16; id. Ep. 4, 2, 10; Ter. And. 1. 5, 2; 1, 5, 11; id. Heaut. 1, 1, 9 al.; Sall. C. 20, 10 al.;

    for which: pro deorum atque hominum fidem!

    Cic. Tusc. 5, 16, 48;

    and in a different order: pro deorum fidem atque hominum,

    id. Lael. 15, 52;

    also simply pro deum fidem,

    Liv. 3, 67, 7 Drak. N. cr.; and:

    per fidem!

    Petr. 100, 5; Tac. Or. 35; App. M. 6, p. 175.—
    C.
    The faith, the Christian religion as a system of belief (eccl. Lat.):

    domicilium fidei,

    Lact. 4, 30 fin.; Vulg. Apoc. 14, 12 al.
    III.
    Fides, personified as a goddess:

    praeclare Ennius: O Fides alma, apta pinnis, et jus jurandum Jovis! Qui jus igitur jurandum violat, is Fidem violat,

    Cic. Off. 3, 29, 104 (Enn. Trag. v. 410 ed. Vahl.); cf. Varr. L. L. 5, § 74 Müll.; Cic. N. D. 3, 18, 47; 2, 23, 61; 31, 79; id. Leg. 2, 8, 19; 11, 28; Plaut. Cas. prol. 2; id. Aul. 3, 6, 46; 50; 4, 2, 14; Verg. A. 1, 292; Hor. C. 1, 35, 21; 4, 5, 20; id. C. S. 57.
    2.
    fĭdes, ium, plur., or fides, is, sing., f. [= sphidê], a stringed instrument, lyre, lute, cithern.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    In plur. (only so in classic prose): Fides genus citharae, Paul. ex Fest. p. 89, 16 Müll.:

    (hominis) omnis vultus omnesque voces, ut nervi in fidibus, ita sonant, ut a motu animi quoque sunt pulsae,

    Cic. de Or. 3, 57, 216;

    so different from nervi,

    id. Div. 2, 14, 33; id. Leg. 2, 15, 39; id. Brut. 54, 199; id. Fin. 4, 27, 75 (v. Madv. ad h. l., p. 601 sq.):

    ut in fidibus aut tibiis, atque in cantu ipso ac vocibus concentus est quidam tenendus ex distinctis sonis, etc.,

    id. Rep. 2, 42; id. Fin. 4, 27, 75; cf. id. de Or. 3, 51, 197: Fi. Fides non reddis? Pe. Neque fides neque tibias, Plaut. Ep. 3, 4, 77;

    with tibiae,

    Quint. 1, 10, 14; 20; 11, 3, 59:

    Orpheus, Threïciā fretus citharā fidibusque canoris,

    Verg. A. 6, 120:

    fidibus cantare alicui,

    Plaut. Ep. 3, 4, 64:

    fidibus canere praeclare,

    Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Div. 2, 59, 122:

    uti,

    id. Tusc. 5, 39, 113:

    dicere longum melos,

    Hor. C. 3, 4, 4:

    placare deos,

    id. ib. 1, 36, 1:

    discere,

    Cic. de Sen. 8, 26:

    docere aliquem,

    id. Fam. 9, 22, 3:

    scire,

    Ter. Eun. 1, 2, 53:

    vivunt commissi calores Aeoliae fidibus puellae,

    Hor. C. 4, 9, 12:

    fidibusne Latinis Thebanos aptare modos studet,

    i. e. to imitate Pindaric odes in Latin poetry, id. Ep. 1, 3, 12.—
    (β).
    Sing. ( poet.):

    sume fidem et pharetram: fies manifestus Apollo,

    Ov. H. 15, 23; so,

    Teïa,

    Hor. C. 1, 17, 18:

    Cyllenea,

    id. Epod. 13, 9:

    quodsi blandius Orpheo moderere fidem,

    id. C. 1, 24, 14.—
    2.
    Prov.: vetus adagium est: Nihil cum fidibus graculo, i. e. ignoramuses have nothing to do with poetry, Gell. N. A. praef. § 19.—
    B.
    Esp., Fides, is, f., a constellation, i. q. Lyra, the Lyre:

    cedit clara Fides Cyllenia,

    Cic. Arat. 381; Varr. R. R. 2, 5, 12;

    in the form Fidis,

    Col. 11, 2, 14; 40; Sid. Carm. 16, 5.—
    * II.
    Transf., in sing., i. q. nervus, chorda, a string of a musical instrument:

    quae tuba quaeve lyra Flatibus incluta vel fidibus,

    Prud. Cath. 3, 81.

    Lewis & Short latin dictionary > fides

  • 6 frequens

    frĕquens, entis, adj. [root phrak-, phrassô, to enclose, make close; Lat. farcio, fartilis, etc.; cf. Germ. Berg, Burg], that takes place repeatedly, often, or frequently, often, frequent (class.; syn.: celeber, creber).
    I.
    Lit.
    A.
    Of persons, that is often at a place, or that often does a thing, regular, constant, repeated (syn.:

    assiduus, creber, multus): erat ille Romae frequens, in foro et in ore omnium cottidie versabatur,

    Cic. Rosc. Am. 6, 16:

    quibuscum si frequentes sunt,

    id. Off. 2, 13, 46; cf. Ter. Ad. 1, 1, 80.— Comp.:

    quod filium frequentiorem prope cum illis quam secum cernebat,

    Liv. 39, 53, 11:

    Demosthenes frequens fuit Platonis auditor,

    an assiduous hearer, Cic. Or. 4, 45:

    nos autem in hoc genere (orationis) frequentes,

    id. ib. 50, 167:

    sed in utroque frequentiores sunt poëtae,

    id. ib. 60, 202; cf.

    spectator,

    Quint. 10, 5, 19:

    conviva,

    Mart. 9, 98, 10:

    frequentem ad signa esse,

    Liv. 3, 24, 5:

    adesse senatui,

    Tac. A. 4, 55; so with dat.:

    contionibus,

    id. H. 4, 69 fin.:

    secretis,

    id. A. 4, 3:

    in ore frequens posteritatis eris,

    Ov. P. 2, 6, 34:

    frequens te audivi atque affui,

    Cic. de Or. 1, 57, 243.— Poet. with inf.:

    hic hominum casus lenire et demere fatis Jura frequens,

    Stat. Th. 7, 706.—
    B.
    Of inanim. and abstr. things, repeated, often, frequent, common, usual:

    mihi frequentem operam dedistis,

    Plaut. Cist. 1, 1, 7:

    (senectus) caret epulis exstructisque mensis et frequentibus poculis,

    Cic. de Sen. 13, 44:

    frequentiores (lactucae) in cibo,

    Plin. 20, 7, 26, § 68:

    frequentes litterae,

    Suet. Tib. 11:

    edicta,

    id. Ner. 41:

    iambus et trochaeus frequens,

    Cic. de Or. 3, 47, 182; cf.:

    (verbum igitur) cum apud alios sit etiam frequens, apud alios numquam reperiatur,

    Quint. 1, 5, 39:

    opera (= assidua),

    Plaut. Cist. 1, 1, 7; cf. Varr. L. L. 7, § 99: frequentiora latrocinia, Asin. Poll. ap. Cic. Fam. 10, 31, 1:

    familiaritas,

    Nep. Att. 19 fin.:

    honores,

    id. Phoc. 1:

    comparationis usus,

    Quint. 8, 6, 14:

    frequentior usus anulorum,

    Plin. 33, 1, 6, § 17; cf.:

    nec fuit alia gemma apud antiquos usu frequentior,

    id. 37, 7, 31, § 106:

    frequentior fama,

    Liv. 2, 32, 3: sententia, held or adopted by many, Plin. Ep. 2, 11, 6:

    frequens apud Graecos adagium,

    Gell. 1, 8, 4; cf. Quint. 8, 6, 37:

    id frequentius est, quam ut exemplis confirmandum sit,

    id. 4, 1, 75; 9, 2, 53:

    esse videatur, jam nimis frequens, octonarium incohat,

    id. 9, 4, 73.— With a subject-clause:

    erat adhuc frequens senatoribus, si quid, etc....loco sententiae promere, = usitatum,

    Tac. A. 2, 33:

    parere ergo exceptionem rei judicatae, frequens est,

    Dig. 44, 2, 6.
    II.
    Transf., of a multitude, assembled in great numbers, full, crowded, numerous:

    videt multos equites Romanos, frequentes praeterea cives atque socios,

    Cic. Verr. 1, 3, 7:

    refert etiam, qui audiant, frequentes an pauci an singuli,

    id. de Or. 3, 55, 211:

    major frequentiorque legatio,

    Liv. 5, 5, 10:

    senatus fuit frequentior quam, etc.... frequentes fuimus, omnino ad ducentos,

    Cic. Q. Fr. 2, 1, 1:

    senatus frequens convenit,

    id. Fam. 10, 12, 3; cf.:

    senatus frequens vocatu Drusi in curiam venit,

    id. de Or. 3, 1, 2; Plaut. Mil. 2, 6, 111; cf.

    also: frequentissimo senatu,

    Cic. Phil. 2, 38, 99:

    ad frequentiores consultatio dilata,

    Liv. 35, 7, 1:

    legem populi frequentis suffragiis abrogare,

    Cic. Brut. 62, 222:

    mane Germani frequentes ad eum in castra venerunt,

    in great numbers, Caes. B. G. 4, 13, 4; cf.:

    eodem conveniunt undique frequentes,

    id. ib. 7, 63, 6; id. B. C. 1, 13, 1:

    frequenti consessu,

    Suet. Aug. 44:

    convivio frequenti,

    id. Caes. 31; id. Tib. 61:

    frequenti auditorio,

    id. Claud. 41:

    equites Romani, qui frequentissimi in gradibus Concordiae steterunt,

    Cic. Phil. 7, 8, 21:

    huc postero die quam frequentissimi conveniunt,

    Caes. B. G. 4, 11, 5:

    frequens ibi hic piscis,

    Plin. 9, 59, 85, § 180: huc frequens Caementa demittit redemptor Cum famulis ( poet. for famulis frequentibus), Hor. C. 3, 1, 34.—
    B.
    Of places filled with a multitude, filled, full, crowded, populous, much frequented, well stocked (syn.: plenus, abundans).— Constr. absol., with abl., and in Tac. also [p. 780] with gen.
    (α).
    Absol.:

    frequentissimum theatrum,

    Cic. Div. 1, 28 fin.:

    sic ut nulla (praefectura) tota Italia frequentior dici possit,

    more populous, id. Planc. 8, 21:

    ei processit, ut est frequens municipium magna multitudo,

    id. Phil. 2, 41, 106:

    Numidia,

    Sall. J. 78 fin.:

    celebre et frequens emporium,

    much frequented, Liv. 38, 18, 11:

    via,

    Ov. A. A. 1, 585; cf.

    compita,

    Hor. S. 2, 3, 26:

    ludi,

    id. Carm. Sec. 22; cf.

    pompa,

    Ov. A. A. 1, 147.—
    (β).
    With abl. (since the Aug. per.):

    cum situm moeniaque et frequentem tectis urbem vidissent,

    Liv. 1, 9, 9:

    loca aedificiis,

    id. 31, 23, 5:

    Aegyptus multis (urbibus),

    Plin. 5, 9, 11, § 60:

    terra colubris,

    Ov. M. 4, 620:

    Sinuessa niveis columbis,

    id. ib. 15, 715:

    silva trabibus,

    id. ib. 8, 328; cf.:

    locus piceis ilicibusque,

    id. H. 16, 54:

    nemus agrestium pavonum multitudine frequens,

    Curt. 9, 2, 13:

    Nilus feris et beluis,

    Plin. 5, 9, 10, § 53:

    amnis vorticibus,

    Ov. M. 9, 106:

    vivarium piscibus,

    Col. 8, 16, 4:

    pharetra telis Lernaeis,

    Sen. Herc. Fur. 1233.— Comp.:

    utra pars frequentior vicis esset,

    Liv. 35, 11, 5.—
    * (γ).
    With gen.:

    quod talis silvae frequens fecundusque erat (mons),

    Tac. A. 4, 65.—Hence, adv.: frĕ-quenter.
    1.
    (Acc. to I.) Often, frequently (not freq. till after the Aug. per.):

    ut frequenter et assidue consequamur artis rationem studio et exercitatione,

    Auct. Her. 4, 56, 69:

    ad aliquem frequenter ventitare,

    Cic. Rep. 1, 9 (Moser, frequentes); cf.:

    gratior (erat) Alexandro frequenter in officinam ventitanti,

    Plin. 35, 10, 36, § 85:

    praecipue quidem apud Ciceronem, frequenter tamen apud Asinium,

    Quint. 1, 8, 11:

    frequenter in his etiam conjecturae locus est, nonnumquam tractatur aliqua finitio: aliquando etiam legales possunt incidere tractatus,

    id. 3, 8, 4:

    habet usum talis allegoriae frequenter oratio, sed raro totius,

    id. 8, 6, 47:

    continuo aut certe nimium frequenter,

    id. 9, 1, 11;

    opp. semper,

    id. 12, 1, 3; v. infra.— Comp.:

    quod et M. Cicero scripto ad Brutum libro frequentius testatur,

    Quint. 1, 10, 4:

    haec ad conjecturam frequentius pertinent, sed interim ad jus quoque,

    id. 5, 10, 38:

    ne plebs frumentationum causa frequentius a negotiis avocaretur,

    Suet. Aug. 40:

    non alias missi cecidere frequentius ignes,

    Ov. F. 3, 287.— Sup.:

    translatione frequentissime sermo omnis utitur,

    Cic. Or. 24, 81:

    non semper, etiamsi frequentissime, tuenda veritas erit,

    Quint. 2, 17, 36; Suet. Aug. 43.—
    2.
    (Acc. to II.) Numerously, in great numbers, by many (very rare):

    huic frequenter interceditur,

    Cic. Att. 1, 19, 5:

    Romam inde frequenter migratum est,

    Liv. 1, 11, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > frequens

  • 7 gracculus

    grācŭlus ( gracc-), i, m. [from its note gra gra, Quint. 1, 6, 37; Isid. Orig. 12, 7, 45], a jackdaw, Corvus monedula, Linn.; Plin. 11, 37, 79, § 201; 11, 47, 107, § 256; 8, 27, 41, § 101; Phaedr. 1, 3, 4; Mart. 1, 116, 6. —
    b.
    Prov.
    (α).
    Vetus adagium est: Nihil cum fidibus graculo, i. e. ignorant persons [p. 821] have nothing to do with poetry, Gell. N. A. praef. § 19.—
    (β).
    Graculus Aesopi, i. e. one who decks himself out in borrowed plumes, makes a fine show with other people's property, Tert. adv. Val. 12 (cf. Phaedr. 1, 3).

    Lewis & Short latin dictionary > gracculus

  • 8 graculus

    grācŭlus ( gracc-), i, m. [from its note gra gra, Quint. 1, 6, 37; Isid. Orig. 12, 7, 45], a jackdaw, Corvus monedula, Linn.; Plin. 11, 37, 79, § 201; 11, 47, 107, § 256; 8, 27, 41, § 101; Phaedr. 1, 3, 4; Mart. 1, 116, 6. —
    b.
    Prov.
    (α).
    Vetus adagium est: Nihil cum fidibus graculo, i. e. ignorant persons [p. 821] have nothing to do with poetry, Gell. N. A. praef. § 19.—
    (β).
    Graculus Aesopi, i. e. one who decks himself out in borrowed plumes, makes a fine show with other people's property, Tert. adv. Val. 12 (cf. Phaedr. 1, 3).

    Lewis & Short latin dictionary > graculus

  • 9 proverbium

    prōverbĭum, ĭi, n. [pro-verbum].
    I.
    An old saying, a saw, maxim, adage, proverb (class.;

    syn. adagium): ex quo illud factum est jam tritum sermone proverbium, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 33; cf. id. ib. 3, 19, 77:

    in proverbii consuetudinem venire,

    id. ib. 2, 15, 55:

    illud in proverbium venit,

    Liv. 40, 46:

    quod est Graecis hominibus in proverbio,

    Cic. Verr. 2, 1, 20, § 53; id. Or. 70, 235:

    quod proverbii loco dici solet,

    id. Phil. 13, 12, 27:

    proverbii locum obtinere,

    id. Tusc. 4, 16, 36:

    vulgare,

    id. Fam. 10, 20, 2:

    acta agimus, quod vetamur veteri proverbio,

    id. Lael. 22, 85:

    ut proverbium loquitur vetus,

    Amm. 14, 11, 12.—In plur.:

    in communibus proverbiis,

    Cic. Verr. 2, 1, 46, § 121:

    proverbia opportune aptata,

    Quint. 6, 3, 97. —
    II.
    A byword, a subject of contemptuous reference (post-class.):

    et eris perditus in proverbium,

    Vulg. Deut. 28, 37; id. 3 Reg. 9, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > proverbium

См. также в других словарях:

  • Adagĭum — (lat.), Sprüchwort; daher Adagiologie, Sprüchwörtersammlung …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Adagium — Adagium, lat., Sprichwort. (Erasmi adagia.) …   Herders Conversations-Lexikon

  • Adagium — Ada|gi|um das; s, ...gia <aus gleichbed. lat. adagium> Sprichwort …   Das große Fremdwörterbuch

  • Adagium — Tankesprog …   Danske encyklopædi

  • adage — 1. adage [ adaʒ ] n. m. • 1529; lat. adagium ♦ Maxime pratique ou juridique, ancienne et populaire. « Ce vieil adage reçut une nouvelle confirmation » (Nerval). adage 2. adage [ adaʒ ] n. m. • XIXe; de adagio ♦ Chorégr. Suite de mouvements… …   Encyclopédie Universelle

  • Adagio — I (Del lat. adagium, sentencia breve.) ► sustantivo masculino LITERATURA Sentencia tradicional breve que suele encerrar un contenido moral: ■ dice el adagio que la paciencia es la madre de la ciencia. SINÓNIMO refrán II (Del ital. adagio < ad… …   Enciclopedia Universal

  • adagiu — ADÁGIU, adagii, s.n. (livr.) Maximă, sentinţă, aforism. – Din lat. adagium, fr. adage. Trimis de ana zecheru, 17.10.2008. Sursa: DEX 98  ADÁGIU s. v. aforism, cugetare, dicton, maximă, sentinţă. Trimis de siveco, 13.09.2007. Sursa: Sinonime … …   Dicționar Român

  • adage — adagial /euh day jee euhl/, adj. /ad ij/, n. a traditional saying expressing a common experience or observation; proverb. [1540 50; < F < L adagium, equiv. to ad AD + ag (s. of aio I say) + ium IUM] * * * ▪ folk literature       a saying, often… …   Universalium

  • DORIS — I. DORIS Graeciae Regio, iuxta sinum Maleacum, a tergo habens Oetam montem, a Doro Neptuni et Alopes fil. dicta. Baudr. inter Phocidem ad Ort. Epirumque ad Occ. versus montes et fontes Cephisi fluv. Dicta etiam Tetrapolis, Briet. a quatuor… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • LESBOS — ins. maris Aegaei, ante Assum prom. Troadis Lesbia Plauto in Merc. Aet 3. Sc. 4. v. 62. Metelin hodie. Olim universa Troadis imperium obtinuit. Ambitus eius stadiorum 100. supra 1000. a Borea in Austr. protensa, quingenta sexaginta stadia… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PHOENICE — I. PHOENICE insula parva maris Aegaei, Sigaeo promuntor. obiecta: et oppid. Epiri mediterraneum inter Antigoniam et Hecatompedum, Polyb. Liv. l. 29. c. 12. Ptolem. II. PHOENICE regio Syriae maritima, inter reliquam Syriam ad Boream, Eleutheriô… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»