Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

Ormr

  • 1 ORMR

    (-s, -ar), m. snake, serpent.
    * * *
    m. [Ulf. waurms = ὄφις; A. S. wyrm; Engl. worm: O. H. G. and Germ. wurm; Dan.-Swed. orm; Lat. vermis; cp. Orms-head in Wales]:—a snake, serpent, also including ‘worms’ (cp. maðkr), and even dragons, Hm. 85, Vsp. 44, 50, Gm. 34, Skm. 27, Akv. 31, Am. 22, 55. Fms. vi. 143, Hkr. i. 103, and passim; högg-ormr, a viper; eitr-ormr, the bane of snakes, i. e. the winter time. The abode of the wicked after death was a pit full of snakes (Hver-gelmir, Ná-strönd), Edda, Vsp. 44, which calls to mind the Gehenna in Mark ix. 43, 44, and one of the Bolgos in Dante’s Inferno, Canto 24. Serpents gnawed at the root of the world-tree Yggdrasil, Gm. 34. Pits of snakes were a place of punishment, Ragn. S. l. c., Am., Akv.; but only in mythological, not in historical records. Serpents brooded over gold and treasures, cp. the serpent Fafnir, Edda, Fm., Gullþ. ch. 4, Ragn. S. (begin.); whence in poetry gold is called orm-bekkr, -beðr, -ból, -garðr, -land, -látr, -láð, -reitr, -setr, -stallr, -torg, -vangr, -vengr, the bank, bed, abode, garden, land, litter, earth, etc. of snakes, Lex. Poët. For the world-serpent, see miðgarðr. orm-fellir, m. the snake-killer = the winter, Fms. vi. (in a verse): a sword is called a snake, blóð-ormr, rand-ormr, see Lex. Poët.; ketil-ormr, a sausage, Korm.: of ships of war with dragons’ heads, Ormr inn Langi, Ormr inn Skammi, Ó.T.
    II. pr. names, Ormr and Ormarr; and in compds, Hall-ormr, Ráð-ormr, Þór-ormr, Goð-ormr, Veðr-ormr. = the holy Serpent, a name which indicates serpent worship, although no record of such worship is found in the Sagas.
    COMPDS: ormsbit, ormabæli, ormstunga, ormaturn.

    Íslensk-ensk orðabók > ORMR

  • 2 eitr-ormr

    m. a viper, Stj. 37, 96, Rb. 344, Fms. vi. 164.

    Íslensk-ensk orðabók > eitr-ormr

  • 3 flug-ormr

    m. a flying snake, winged serpent, mythol., Pr.

    Íslensk-ensk orðabók > flug-ormr

  • 4 gull-ormr

    m. a golden serpent, 655 ii. 7.

    Íslensk-ensk orðabók > gull-ormr

  • 5 högg-ormr

    m. [North. E. hagworm; Swed. huggorm], a viper, 623. 26, Skálda 176, Edda 37, Stj. 28, passim.
    COMPDS: höggormabit, höggormstönn.

    Íslensk-ensk orðabók > högg-ormr

  • 6 linn-ormr

    m. a ‘snake-worm,’ serpent, the ‘lind-wurm’ of the German legends, Þiðr. 167.

    Íslensk-ensk orðabók > linn-ormr

  • 7 lyng-ormr

    m. a ‘ling-worm,’ snake, Fms. ii. 179, vi. 296, Bs. ii. 94.

    Íslensk-ensk orðabók > lyng-ormr

  • 8 ref-ormr

    m., medic. the ringworm, Fms. vi. 438 (Fagrsk. 142), Fél. x. 28. reforma-sótt, f. id., Hkr. iii. 178.

    Íslensk-ensk orðabók > ref-ormr

  • 9 skrið-ormr

    m. a ‘creeping worm,’ reptile, Konr.

    Íslensk-ensk orðabók > skrið-ormr

  • 10 smokk-ormr

    m. a kind of insect in pools.

    Íslensk-ensk orðabók > smokk-ormr

  • 11 blóðormr

    m. poet. ‘blood-serpent’, sword.

    Íslensk-ensk orðabók > blóðormr

  • 12 HINN

    * * *
    I)
    (hin, hitt), dem. pron.
    1) the other; á hinn fótinn, on the other leg; pl. the others, the rest (Kimbi bar sár sín engan mun betr en hinir);
    2) emphatically, that; hitt ek hugða, that was what I thought; hitt vil ek vita, that I want to know.
    (hin, hit), def. art., before an adjective standing alone or followed by a substantive, the, = inn, enn( eptir hinni eystri kvísl).
    * * *
    1.
    HIN, HIT, the article, an enclitic, which therefore can never serve as an accentuated syllable in a verse, either as rhyme or in alliteration. In good old MSS. (e. g. Cod. Reg. of Sæm.) it is hardly ever spelt with the aspirate, but is written inn, in, it or ið, or enn, en, et or eð, and thus distinguished from the demonstr. pron. hinn; but in the Editions the prob. spurious aspirate has been generally prefixed: an indecl. inu or hinu occurs often in later MSS. of the 14th century, e. g. the Fb.; but as it has not been heard of since and is unknown in the modern language, it simply seems to be a Norwegianism, thus, inu sömu orð, Th. 2; hinnu fyrri biskupa (gen. pl.), H. E. ii. 79; enu instu luti ( res intimas), Hom. 57 (Norse MS.); hinu ágæztu menn (nom. pl.), id.; innu óargu dýra, 657 A. ii. 12: [cp. Goth. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. The:
    I. preceding the noun:
    1. before an adjective standing alone or followed by a substantive; inn mæri, inn ríki, inn dimmi dreki, inn mikli mögr, Vsp.; in aldna, id.; inn góða mjöð, the good mead, Gm. 13; inn mæra mjöð, Skm. 16; inn helga mjöð, Sdm. 18; in forna fold, Hým. 24; in fríða frilla, 30; inn fróði jötum, Vþm. 20; inn gamli þulr, 9; inn hára þul, Fm. 34; inn fráni ormr, 19; opt inn betri bilar þá er inn verri vegr, Hm. 127; in alsnotra ambátt, in arma, Þkv.; enn fróði afi, Skm. 2; in ílla mæra, 32; enn fráni ormr, 27; eð manunga man, Hm. 163; enn aldna jötun, 104; en horska mær, 95; it betra, Stor. 22; ena þriðju, the third, Vsp. 20; inn móður-lausi mögr, Fm. 2; it gjalla gull, ok it glóðrauða fé, 9; ið fyrsta orð, Sdm. 14; enu skírleita goði, Gm. 39; in glýstömu græti, Hðm. 1; in svásu goð, Vþm. 17; enum frægja syni, Hm. 141; at ins tryggva vinar, 66; ennar góðu konu, 100; ins svinna mans, 162; ens dýra mjaðar, 141; ens hindra dags, 109; ens unga mans, Skm. 11; ens deykkva hrafns, Skv. 2. 20; æ til ins eina dags, Fm. 10; ena níundu hverja nótt, Skm. 21: with the ordinals, inn fyrsti, þriði …, Gm. 6 sqq., Sdm. 21 sqq.
    2. so also before an adverb; it sama, likewise, Hm. 75, Fm. 4, Vþm. 22, 23, Gm. 15, Hdl. 26.
    3. as an indecl. particle ‘in’ or ‘en’ before a comparative; in heldr, the more, Hm. 60, Sdm. 36, Hkv. 1. 12, Skv. 1. 21, Gh. 3, Nj. 219; in lengr, the longer, Am. 58, 61; this has been already mentioned s. v. en (p. 127, B. at bottom, and p. 128), but it is almost exclusively poetical.
    II. placed between a pronoun and an adjective in the definite form:
    1. after a demonstr.; sá inn fráni ormr, Fm. 26; sá inn harði hallr, Gs. 10; sá inn aldni jötun, Skm. 25; sá inn ámáttki jötunn, 10; þat ið mikla men, Þkv. 13; þat ið litla, ‘that the little,’ i. e. the little thing, Ls. 44: þann inn alsvinna jötun, Vþm. 1; þann inn aldna jötun, Fm. 29; þann inn hrímkalda jötun, 38; þess ins alsvinna jötuns, Vþm. 5; þat it unga man, Alm. 6; þann inn aldna jötun, Gm. 50; þau in harðmóðgu ský, 41; sá inn máttki munr, 93; mönnum þeim enum aldrœnum, Hbl. 44; börn þau in blíðu, Og. 9; hrís þat ið mæra, Akv. 5: in prose, fjölmenni þat it mikla, Eg. 46; þetta it mikla skip, Fms. x. 347, passim: with ordinals, segðu þat ið eina, say that the first, Vþm. 20; þat ið þriðja, fjórða …, 20 sqq.
    2. after a possessive; síns ins heila hugar, síns ins svára sefa, Hm. 105; þíns ins hvassa hjörs, Fm. 29; minn inn hvassi hjörr, 6; míns ins hvassa hjörs, 28; bækr þínar inar bláhvítu, Hðm.
    3. after a pers. pron.: þú hinn armi, thou wretch! Ld. 326; gakk þú hingat hinn mikli maðr! Eg. 488.
    III. placed between two nouns in apposition:
    1. between a proper name and a title or epithet in the definite form; Sigurðr inn Suðræni, Sigurd the Southerner, Skv. 3. 4; Atli inn Ríki, Akv. 29; Högna ins frækna, Hjalla ins blauða, 23; Guðröðr inn Göfugláti, Ýt.; Hamðir inn hugumstóri, Hðm. 25; Kjötva’nn (= Kjötva enn) Auðga, Hornklofi; Svan enum Rauða, Álfr enn Gamli, Hdl.; as also in prose, Ívarr inn Víðfaðmi, Haraldr enn Hárfagri, Ólafr inn Digri, Knútr inn Fundni, Auðr in Djúpauðga, Þorbjörg in Digra, Hildr in Mjófa, Steinólfr inn Lági, Þorkell inn Hávi, Kjarlakr inn Gamli, Björn inn Austræni, Ólafr inn Hvíti, Hálfdan inn Svarti, Sighvatr inn Rauði, Kyjólfr inn Grá, Gestr inn Spaki; Ari inn Fróði (Aren Froðe contr. = Are enn Froðe, Ó. T. 23, line 1), Ketill inn Heimski, Knútr inn Ríki, Eadvarðr inn Góði, Hálfdan inn Mildi, Ingjaldr inn Illráði, Helgi inn Magri, Úlfr inn Skjálgi, Landn., Fb. iii; cp. Gr. Νέστωρ ὁ γέρων, Σωκράτης ὁ φιλόσοφος, Germ. Nathan der Weise, Engl. Alfred the Great, etc.: of ships, Ormr inn Langi, Ormr inn Skammi.
    2. between an appellative and an adjective; sveinn inn hvíti, Ls. 20; hendi inni hægri, 61; þengill inn meins-vani, Gm. 16; seggr inn ungi, Skm. 2; skati inn ungi, Hdl. 9; brúðr in kappsvinna, Am. 75; hest inn hraðfæra, Gh. 18; varr inn vígfrækni, gumi inn gunnhelgi, Hðm. 30; auð inn fagra, Skv. 1. 13; orm inn frána, 1, 11; fjánda inn fólkská, Fm. 37; konungr inn Húnski, Skv. 3. 8, 18, 63, 64; orð ið fyrra, Og. 9; mál ið efsta, 16; seggr inn suðræni, Akv. 3; seggr inn æri, 6; mar’inum mélgreypa, 3, 13; borg inni há, 14; sól inni suðrhöllu, 30; veðrs ens mikla, Hkv. 1. 12; handar ennar hægri, Ls. 38, 61; vífs ins vegliga, Am. 54; konung inn kostsama, Hkm.; gramr inn glaðværi, id.; hlut inn mjóvara, Ýt. 13; konungr inn kynstóri, fylkir inn framlyndi, hilmi’nom hálsdigra, konu’na Dönsku, hverr’ enni Heinversku, Hornklofi, Sæm. (Möb.) 228–231; við arm inn vestra, Sighvat; so also in prose passim.
    B. When there was no adjective the article became a suffix to the noun (see Gramm. pp. xix, xx), a usage common even in early prose, but extremely rare in poetry; the reason is, not that the poems were composed before the suffixed article had come into use, but that the metres themselves in which all the old poems were composed are older than that usage, and are not well adapted to it, so that the absence of the article became traditional. The old poem Harbarðsljóð makes an exception, no doubt not from being later than all other poems, but from being composed in a peculiar metre, half verse and half prose; thus in that single poem alone there are nearly twenty instances, or about twice or thrice as many as in all the other poems together:—váginn, Hbl. 2, 13, 15; sundit, 1, 3, 8, 13; verðinum, 4; eikjunni, 7; skipit, id.; stöðna, landit, id.; leiðina, 55; höfuðit, 15; bátinum, 53; veggsins, stokksins, steinsins, 56; matrinn, 3: other solitary instances are, goðin öll, Vsp. 27 (prob. somewhat corrupt); eiki-köstinn, Gh. 20; vömmin vár, Ls. 52.
    II. in prose, old and modern, the suffixed article occurs at every step; only one or two instances are worth noticing as peculiar to the Icelandic:
    1. as vocative in addressing; konan, O woman! mjöðnannan, id., Sighvat (in a verse of A. D. 1018, and so in mod. usage); elskan! hjartað! heillin! ástin, my love! dear! heart! þursinn! Fas. i. 385; hundarnir! = ω κύνες, Od. xxii. 35: also with another word, barnið gott, good child! Þrúðnaþussinn, thou monster giant! Miðgarðs-ormrinn! Fas. i. 373.
    2. esp. if with a possessive adjective following, as in Gr. οὑμός, τοὐμόν, τἀμά, etc.; elskan mín, ástin mín, hjartað mitt, góðrinn minn! hér er nú ástin mín, here is my darling! Sturl. ii. 78, of a father presenting a darling child to a friend; and so in mod. usage: as abuse, hundrinn þinn, thou dog! Ísl. ii. 176; þjófrinn þinn! Fms. vii. 127; dyðrillinn þinn! ii. 279; hundinum þínum! vi. 323: this use is not confined to the vocative, e. g. konan mín biðr að heilsa, my wife (kona mín is never used); maðrinn minn, my husband; biddu foreldrana þína ( ask thy parents) að lofa þér að fara; augun hans, his eyes, Pass. 24. 4; hugrinn vor og hjartað sé, our mind and heart (cp. Gr. τω ἐμω θυμω), 43. 5; svo hjartað bæði og málið mitt | mikli samhuga nafnið þitt, 10. 7; gef þú að móður-málið mitt, 35. 9; bókin mín, my favourite book, my own book; as also, fáðu mér hattinn minn, vetlingana mína, skóna mína, give me my hat, gloves, shoes; tungan í þér, augun í þér, thy tongue, thy eyes; höfuðið á mér, fætrnir á mér, my head, my feet; hendrnar á þér (‘á mér, á þér’ are here equivalent to a possessive, see p. 37, C. IV), thy hands, cp. Homer, τα σα γούνατα; hestana þína, Gr. ϊππους τους σούς: similar is the instance, vömmin vár, the sins of ours, Ls. 52; this may be a remnant of a time when the article was used separately, even with an indefinite adjective.
    3. a double article, one suffixed to the noun and the other prefixed to the word in apposition; hirðin sú in Danska, Fms. vi. 323; þau in stóru skipin, viii. 384 and passim: again, when a noun is put in the genitive after another noun the former has no article; as the Engl. phrase ‘the fish of the sea and the fowl of the air’ is in Icel. ‘fiskar sjávarins og fuglar loptsins:’ but this belongs to the syntax; see also Grimm’s D. G. iv. 432.
    C. SPECIAL CHANGES, in mod. usage:
    I. the demonstr. pron. sá, sú, það has in speech generally taken the place of inn, in, it; thus, sá gamli maðr, sú gamla kona, það gamla skáld; sometimes the article is dropped altogether, e. g. á fimta degi, on the fifth day (= á enum fimta degi); á sömn stundu, in the same hour; even in old writers this is found, með sömu ætlan, Bs. i. 289; á níundu tíð dags, Stj. 41, (but rarely); yet the old form is often retained in writing.
    II. in case A. II. the article may be dropped; þann gamla maim, þá gömlu konu, það gamla skáld, þú armi, etc.; sá ráða-góði, sú goðum-líki, sá ágæti Odysseifr, sú vitra Penelopa, sá Jarðkringjandi Pósídon, Od. passim (in Dr. Egilsson’s translation).
    III. in case A. III. 1. the article is also dropped, Knútr Ríki, Haraldr Hárfagri; even old writers (esp. in later vellums) omitted it now and then, Hálfdan Svarta, Fms. i. 1; Haraldr Grænski, 90; Haraldr Hárfagri, 192; Óttarr ungi, Hdl.: even in the Sæm. Cod. Reg., Völsungr ungi, Skv. 3. 1, 3.
    IV. in case A. III. 2. the pronouns sá, sú, það, and hinn, hin, hit may be used indiscriminately, although the former is more usual.
    V. lastly, in case B. the suffixed article has gained ground, and is in modern prose used more freq. than in ancient.
    ☞ CONCLUSION.—The old poetical language, with the sole exception of a single poem, had no article in the modern and proper sense; in every instance the ‘inn, in, it’ bears the character of a demonstrative pronoun, preceding an adjective and enhancing and emphasising its sense, like the pers. pron. hann, q. v.; but it is never attached to a single substantive; when the adjective was placed in apposition after a noun, the pronoun came to stand as an enclitic just after the noun, and was sounded as if suffixed thereto; at last it was tacked as an actual suffix to single nouns standing without apposition, and thus the true suffixed article gradually arose, first in speech, then in writing; whereas at the same time the old pronominal enclitic (A. I-III) gradually went out of use, and was either dropped or replaced by the stronger demonstrative pronoun ‘sá, sú.’
    2.
    HIN, HITT, demonstr. pron., prob. identical in etymology with the preceding word, from which it is however distinguished,
    1. by the neut. hitt, Dan. hint;
    2. by the initial aspirate, which is never dropped;
    3. by being a fully accentuated pronoun, so that the h can stand as an alliterative letter, e. g. handar ennar hægri | mun ek hinnar geta, Ls.; veitkat ek hitt hvart Heita | hungr …, Hallfred; Hitt kvað þá Hamðir, etc., Hom. 23, 25, Korm. 40; Raun er hins at Heinir | hræ …; Skáld biðr hins at haldi | hjálm …, Sighvat, Hkv. Hjörv. 26: [Ulf. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. This pronoun is used,
    I. in a demonstr. sense, emphatically and without being opp. to a preceding demonstr.; raun er hins at …, it is proved that …; skáld biðr hins, at …, Sighvat; veitkat ek hitt hvat (hvárt) …, Hallfred; hitt ek hugða, emphatically, that was what I thought, I thought forsooth, Hm. 98; hitt kvað pá Hróðrglóð, Hðm. 13; hitt kvað þá Hamðir, 25; hitt vil ek vita, that I want to know, Vþm. 3, 6; þó ek hins get, ef …, yet I guess, that if …, Skm. 24; vita skal hitt, ef …, Korm. 40 (in a verse), Ísl. ii. 225 (in a verse); hitt var fyrr = in former times, formerly, Ýt., Fs. 94 (in a verse); hinn er sæll, er …, he is happy, that …, Hm. 8; maðr hinn er …, ‘man he that’ = the man who, 26; hinn er Surts ór Sökkdölum, Edda 51 (in a verse); veitat hinn er tin tannar, hinn er um eyki annask, Kormak (in a verse); handar innar hægri mun ek hinnar geta, er …, the right hand, that hand namely, which …, Ls. 38; this usage scarcely occurs except in old poetry.
    II. demonstr. referring to another pronoun, denoting the former, farther, the other, = Dan. hiin, hint, Germ. jener, cp. Gr. ἐκεινος, Lat. ille; freq. in prose, old and mod.; fóru þeir með þau skip er þeim þóttu bezt en brenndu hin, Fms. v. 8; Kimbi bar sár sitt engan mun betr en hinir, er hann hafði áðr á fært, 92; en hitt er meira, at hann lætr sér annarra manna fé jafnheimilt, Eg. 47; kemr örvar-oddrinn í strenglag hinnar örvarinnar, Fb. iii. 405; er þú hefir mik fyrir lagt á hinu áðr, 407; hinir frændr þínir, ii. 425; á hinn fótinn, on that, the other leg, Nj. 97; þat er válítið, … hitt er undr …, Ls. 33; hinir hlaða seglunum ok bíða, Fms. x. 347; ef hinn ( the other part) er eigi þar við staddr, Grág. i. 52; hvárt hinn ( the other one) hefir jafnmikit fé hins ( of the other one) er austr er, 220; rétt er at kveðja frá hennar heimili ef hann veit hvártki hinna (gen. pl.), 339; ok vill annarr hluta en annarr eigi … ok verðr sem hinn mæli ekki um er eigi vill hluta, 393; ef maðr sendir annan mann til eindaga, ok erat hinn skyldr við at taka, id.; þess á milli er hón fór at sofa á kveldit, ok hins er hón var klædd, Ld. 14; ærit fögr er mær sjá, … en hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, forsooth she is a beautiful girl, but yet I know not, Nj. 2:—demonstr. in the sense of this (but rare), stjörnur þær er nær eru leiðar-stjöruu ganga aldri undir með oss, en í Blálandi eðr Arabia ganga hinar stjörnur, these very stars, Rb. 468: phrases, hitt ok annat, this and the other, Rd. 235; mod. hitt og þetta.
    B. COMPOUND FORMS, hinn-ug, hinn-og, or hins-ig, mod. hins-egin, also hizig, q. v. [from vegr], adv. the other way; þótt Gísl þykki hinsig (hinn veg, v. l.) eigi síðr til vísa, Fms. vii. 46; hinnig værir þú undir brún at líta sem …, Nj. 55: locally, there, in the other place, illic, ok láta bera vætti þat hinneg var nefnt, Grág. i. 90; heimta af erfingja ef hinnig er eigi til, K. Þ. K. 28; brenndi þar ok görði hervirki eigi minna enn hinneg, Fms. vi. 340; ef hinnig mundi kostr, K. Þ. K. 24; eigi er hægra undir þeim at búa fyrir kulda sakir, enn hinnog er fyrir ofrhita sakir, Sks. 196; því at hón er kaldari hér en hizug, 70: temp. the other day, formerly (rare), er ek hinnig mælta, Og. 11.
    2. denoting motion, hither, thither; hinnig deyja ór Helju halir, Vþm. 43; renna hinnig, Gh. 18; ríða hinig, Fm. 26: koma hinig, Gs. 18.

    Íslensk-ensk orðabók > HINN

  • 13 GOÐ

    * * *
    n. pl. [all the Teutonic languages have this word in common; Ulf. guþa, n. pl., Gal. iv. 8; guda, id., John x. 34, 35; and Guþ, m.; A. S. godu, n. pl., and God, m.; O. H. G. Cot: in mod. languages masc.; Engl. God; Germ. Gott; Dan.-Swed. Gud].
    A. HISTORICAL REMARKS.—In heathen times this word was neuter, and was used almost exclusively in plur., as were also other words denoting Godhead, e. g. regin or rögn = numina, q. v.; and bönd, höpt, prop. = bonds, and metaph. gods:—this plur. usage seems not to refer to a plurality of gods, but rather, as the Hebrew אלהים, to the majesty and mystery of the Godhead; it points to an earlier and purer faith than that which was current in the later ages of the Scandinavian heathendom; thus the old religious poem Völuspá distinguishes a twofold order of gods,—the heavenly powers (regin or ginn-heilög goð) who had no special names or attributes, and who ruled the world, like the Μοιρα or Αισα of Gr. mythology;—and the common gods who were divided into two tribes, Æsir ( Ases) and Vanir, whose conflict and league are recorded in Vsp. 27, 28, and Edda 47.
    II. after the introduction of Christianity, the masculine gender (as in Greek and Latin) superseded the neuter in all Teutonic languages, first in Gothic, then in Old High German and Anglo-Saxon, and lastly in the Scandinavian languages; but neither in Gothic nor in Icel. did the word ever take the masc. inflexive r or s, so that it remains almost unique in form.
    2. in Scandinavian the root vowel was altered from o to u (goð to guð), [Swed.-Dan. gud], yet in old poems of the Christian age it is still made to rhyme with o, Goðs, boðnum; Goð, roðnar, Sighvat; as also in the oldest MSS. of the 12th century; sometimes however it is written ḡþ, in which case the root vowel cannot be discerned.
    3. in Icel. the pronunciation also underwent a change, and the g in Guð ( God) is now pronounced gw (Gwuð), both in the single word and in those proper names which have become Christian, e. g. Guðmundr pronounced Gwuðmundr, whence the abbreviated form Gvendr or Gvöndr. The old form with o is still retained in obsolete words, as goði, goðorð, vide below, and in local names from the heathen age, as Goð-dalir; so also Gormr (q. v.), which is contracted from Goð-ormr not Guð-ormr. On the other hand, the Saxon and German have kept the root vowel o.
    III. in old poems of heathen times it was almost always used without the article; gremdu eigi goð at þér, Ls.; áðr vér heilög goð blótim, Fas. i. (in a verse); ginnheilög Goð, Vsp. passim; goðum ek þat þakka, Am. 53; með goðum, Alm.; in prose, en goð hefna eigi alls þegar, Nj. 132.
    2. with the article goð-in, Vsp. 27: freq. in prose, um hvat reiddusk goðin þá er hér brann hraunit er nú stöndu vér á, Bs. i. (Kr. S.) 22; eigi eru undr at goðin reiðisk tölum slíkum, id.; Hallfreðr lastaði eigi goðin, þó aðrir menn hallmælti þeim, Fms. ii. 52; allmikin hug leggr þú á goðin, Fs. 94; eigi munu goðin þessu valda, Nj. 132, passim.
    3. very seldom in sing., and only if applied to a single goddess or the like, as Öndor-goðs (gen.), Haustl. 7; Vana-goð, of Freyja, Edda; enu skírleita goði, of the Sun, Gm. 39.
    IV. after the introduction of Christianity, the neut. was only used of false gods in sing. as well as in pl., Sólar-goð = Apollo, Orrostu-goð = Mars, Drauma-goð = Morpheus, Bret. (Verel.); and was held up for execration by the missionaries; gör þik eigi svá djarfa, at þú kallir goð hinn hæsta konung er ek trúi á, Fb. i. 371. Yet so strongly did the neut. gender cleave to the popular mind that it remains (Grág. Kb. i. 192) in the oath formula, goð gramt = Goð gramr; and Icel. still say, í Guðanna (pl.) bænum.
    2. guðír, masc. pl., as in A. S. gudas, is freq. in eccl. writers, but borrowed from the eccl. Lat.
    B. IN COMPDS:
    I. with nouns, goða-blót, n. sacrifice to the gods, Fb. i. 35. goða-gremi, f. a term in the heathen oath, wrath of the gods, Eg. 352. goða-heill, f. favour of the gods, Þorst. Síðu H. 9. goða-hús, n. a house of gods, temple, Dropl. 11, Nj. 131, Fb. i. 337. goða-stallar, m. pl. the altar in temples, Fas. i. 454. goða-stúka, u, f. the sanctuary in heathen temples, answering to the choir or sanctuary in churches, Landn. 335 (App.) goða-tala, u, f. in the phrase, í goðatölu, in the tale ( list) of gods, 625. 41. goð-borinn, part. διογενής, god-born, Hkv. 1. 29. goð-brúðr, f. bride of the gods (the goddess Skaði), Edda (in a verse). Goð-dalir, m. pl. a local name, hence Goð-dælir, m. pl. a family, Landn. goð-gá, f. blasphemy against the gods, Nj. 163, Ld. 180. goð-heimr, m. the home of the gods, Stor. 20, cp. Ýt. goð-konungr, m. (cp. Gr. διογενής βασιλεύς), a king,—kings being deemed the offspring of gods, Ýt. goð-kunnigr and goð-kyndr, adj. of the kith of gods, Edda 6, 11, 13. goð-lauss, adj. godless, a nickname, Landn. goð-lax, m. a kind of salmon, Edda (Gl.) goð-leiðr, adj. loathed by the gods, Korm. goð-máligr, adj. skilled in the lore of the gods, Hým. 38. goð-mögn, n. pl. divine powers, deities, Edda 1; biðja til þinna goðmagna, Bret. (Verel.) goð-reið, f. ‘a ride of gods’ through the air, a meteor, thought to forebode great events, Glúm. (in a verse), cp. the Swed. åska. goð-rifi, n. scorn of the gods, Sks. 435. goð-rækr, adj. ‘god-forsaken,’ wicked, 623. 30. goðum-leiðr, adj. = goðleiðr, Landn. (in a verse). goð-vargr, m. a ‘god-worrier,’ sacrilegus, ‘lupus in sanctis,’ Bs. i. 13 (in a verse). goð-vefr, vide guðvefr. goð-vegr, m. the way of the gods, the heaven, the sky, Hdl. 5. Goð-þjóð, f. the abode of the gods, Vsp.:—but Goth. Gut-þjuda = the land of the Goths, by assimilation Goð-þjóð, passim in old poems and the Sagas.
    II. with pr. names, originally Goð-, later and mod. Guð-; of men, Guð-brandr, Guð-laugr, Guð-leifr, Guð-mundr, Guð-röðr, Guð-ormr or Gutt-ormr, etc.; of women, Guð-björg, Guð-finna, Guð-laug, Guð-leif, Guð-ný, Guð-ríðr, Guð-rún, etc.; cp. the interesting statement in Eb. (App.) 126 new Ed. (from the Hauks-bók), that men of the olden time used to call their sons and daughters after the gods (Goð-, Þór-, Frey-, Ás-); and it was thought that a double (i. e. a compound) name gave luck and long life, esp. those compounded with the names of gods; menn höfðu mjök þá tvau nöfn, þótti þat likast til langlífis ok heilla, þótt nokkurir fyrirmælti þeim við goðin, þá mundi þat ekki saka, ef þeir ætti eitt nafn, though any one cursed them by the gods it would not hurt if they had ‘one’ name, i. e. if they were the namesakes of the gods, Eb. l. c.;—we read ‘eitt nafn’ for ‘eitt annat nafn’ of the Ed. and MS. In Fb. i. 23, the mythical king Raum is said to have had three sons, Alf, Björn, and Brand; the first was reared by the Finns, and called Finn-Alf; Björn by his mother (a giantess), and called Jötun-Björn; and Brand was given to the gods, and called Goð-Brand (Guð-brandr, whence Guðbrands-dalir, a county in Norway); cp. also Eb. ch. 7.
    ☞ For the Christian sense of God and its compds vide s. v. Guð.

    Íslensk-ensk orðabók > GOÐ

  • 14 fjarri

    (firr, first), adv.
    1) far off (svá at f. flugu brotin); with dat. far from (sólu f); standa f. e-m, to stand far from one; compar., firr, farther off farit firr húsi, keep off from the house; allt er fjörvi firr, life is the nearest (dearest) thing; firr meirr, farther aloof (bóndamúgrinn sat firr meirr);
    2) fig., taka e-u fjarri, to take a thing coldly, show disinclination, refuse (Ormr tók því ekki f.); ok er þat ekki f. hennar skapi, it is not far from her mind; f. ferr því, far from it, by no means; nú sé ek eigi, at mér mætti firr um fara en þér, now I see not how I can fare worse than thou;
    3) far from, bereft of; f. feðrmunum, bereft of my patrimony.
    * * *
    compar. firr, mod. fjær, superl. first or firrst, mod. fjærst; [Gr. πύρρω; Goth. fairra, which is also used to transl. μακράν: A. S. feor; Engl. far; Hel. and O. H. G. fer]:—far off; því at útlendir höfðingjar vóru þeim jafnan fjarri, Ó. H. 34; svá at fjarri flugu brotin, flew far off, Edda 19; vide Ísl. ii. 483, passim; skattlöndin þau er fjarri lágu, the provinces that were at a distance (fjar-lægr), Eg. 536: with dat., sólu fjarri, Vsp. 44; hvárt sem eru nær kirkju eða fjarri kirkju-garði, far from the churchyard, K. Þ. K. 28; standa f. e-m, to stand far from one; hamingjan stóð honum eigi fjarri, Al. 82; stóðtu mér þá fjarri, Nj. 19; útibúr þat er first var húsum, farthest from the houses, 168; hvar fjarri öðrum mönnum, quite far from other men, Grett. 127; þeim mönnum er first bygðu megin-héruðum, who lived farthest from the chief counties, Fms. iv. 144; í þat horn lands síns er first er lýrittar-vörn hans, Grág. ii. 224; þóttusk þeir bazt hafa er first vóru þeirra samgangi, the farther off the better, Glúm. 380; svá hátt at þó mátti heyra gerla þótt þeir væri firr, Nj. 118; þó at skip leggi firr búð (dat.) en svá, Grág. i. 91; eigi firr garði en í örskots-helgi, 82; far þú firr sundi, begone from the sound, Hbl. 54; farit firr húsi, Am. 37; the phrase, ganga e-m hendi firr, to go out of one’s hand, be lost, Rd. 283, Grett. (in a verse); þykki mér hann jafnan betri firr mér en nær, Fms. iv. 330; hvárt þat er nær honum eða firr, Rb. 38, (mod., nær eða fjær); með hramminum þeim er firr var berginu, Grett. 101; firr meir, farther aloof; bónda-múgrinn sat firr meir, Fms. i. 280; ok því firr meir, at …, and so much more aloof, in order that …, Sks. 365: in the proverb, allt er fjörvi firr, all is farther than life, i. e. life is the nearest, dearest thing, Ld. 266, (or, fé er fjörvi firr); at firr, much less, Eg. ch. 14; þótt hann sé firr farinn, though be be far away, Hm. 33.
    II. metaph., taka e-u fjarri, to take a thing far, i. e. to take it coolly, deny it flatly; Ormr tók því ekki fjarri, Fms. i. 209; þeir tóku því ekki fjarri, 229; ek ætla þat nú eigi fjarri, well, I think it’s not far wrong, Nj. 248: with dat., ok er þat ekki fjarri hennar skapi, ‘tis not far from her mind, 49; þat er fjarri skapi föður míns, Lv. 87; þú talar þat eigi fjarri réttu, thou sayest what is not far from right, Fms. ii. 14; eigi fjarri því at lengd, i. e. about so long a time, Bs. i. 61; ferr eigi fjarri getu minni, Fms. iv. 312, vi. 104; the phrase, fjarri fer því, it ‘fares’ far from that, i. e. far from it, by no means; ok er því fjarri orðit er ek vilda at væri, it is far from what I had wished for, Valla L. 221; nú sé ek eigi at mér mætti firr um fara en þér, now I see not how I can fare worse than thou, Grett. 150.
    β. far from, bereft of; fjarri feðr-munum, bereft of my patrimony, Fm. 8; fjarri vinum, friendless, Sighvat; fjarri augum sem menjum, bereft of eyes and treasures, i. e. losing both life and money, Akv. 27.

    Íslensk-ensk orðabók > fjarri

  • 15 GEFA

    * * *
    (gef; gaf, gáfum; gefinn), v.
    1) to give (gefa e-m e-t);
    hann gaf þeim góðar gjafar, he gave them good gifts;
    gefa e-m ráð, to give one advice;
    gefa hljóð, to give a hearing;
    gefa e-m sök, e-t at sök, to lay to one’s charge, to bring a charge against one;
    gefa slög, to deal blows;
    gefa e-m drekka, to give one to drink;
    impers., e-m gefr byr (byri), one gets a fair wind (gaf þeim byr ok sigla þeir í haf);
    absol., gaf þeim vel, they got a fair wind;
    ef fœri gefr á, if you get a chance;
    ef yðr (dat.) gefr eigi missýi í þessu máli, if you are not mistaken in this matter;
    þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand;
    2) to give, grant;
    gefa heimleyfi, to grant furlough;
    gefa e-m líf, to grant one his life;
    3) to give in matrimony (ek var ung gefin Njáli);
    4) to give fodder to cattle, to feed (gefa göltum, nautum, kúm, hestum);
    5) gefa staðar, to stop;
    lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing;
    6) e-m er e-t svá gefit, or svá gefit um e-t, one is so and so disposed, thinks so and so of a thing (ef þér er þetta svá gefit sem þú segir);
    7) with preps.:
    gefa sér litit (mikit) af (or at) e-u, to take little (much) notice of;
    gefa á e-t, to pour water on;
    fig. to press on (gefr Ormr þá á);
    gefa e-m til e-s, to give in return for a thing (gefa fé til sátta);
    impers., honum hafði vel gefit til (had good luck) um hefndina;
    gefa sér mikit (lítit) um e-t, to take great (little) interest in (= gefa sér mikit, lítit, af or at e-u);
    gefa sér fátt um e-t, to take coldly, take little notice of;
    gefa e-t upp, to give up (gefa upp alla mótstöðu);
    gefa sik upp, to surrender;
    gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve;
    gefa upp leiguna, to remit the rent;
    gefa upp sakir, to remit offences;
    upp gefinn, exhausted;
    gefa e-t við e-u, to give in payment for;
    gefa sik við, to give in (þat er líkara, at ek gefa mik við);
    8) refl., gefast.
    * * *
    pret. gaf, 2nd pers. gaft, mod. gafst, pl. gáfu; pres. gef; pret. subj. gæfi; part. gefinn; with neg. suff. gef-at, gaft-attu, Fm. 7; mid. form gáfumk ( dabat or dabant mihi, nobis), Stor. 23, Bragi, Edda: [Goth. giban = διδόναι; A. S. gifan; Engl. give; Dutch geven; O. H. G. gepan; Germ. geben; Swed. gifva; Dan. give.]
    A. To give, with acc. of the thing, dat. of the person; g. gjafar, to give gifts, Fm. 7, Fms. vii. 40, Nj. 29, Hm. 48; mikit eitt skala manni gefa, 51; hann kvaðsk eingin yxn eiga þau áðr at honum þætti honum gefandi (gerundial, worth giving to him), Rd. 256; hann gaf stórgjafir öllu stórmenni, Ld. 114; hann gaf þeim góðar gjafir at skilnaði, Gísl. 9; Rútr gaf henni hundrað álna, Nj. 7; viltú g. mér þá, 73, 75, 281, passim.
    II. to give in payment, to pay; gefa vildim vit þér fé til, we will give thee money for it, Nj. 75; yðr væri mikit gefanda (gerundial) til, at þér hefðit ekki íllt átt við Gunnar, you would have given a great deal not to have provoked Gunnar, 98; ek mun g. þér til Guðrúnu dóttur mína ok féit allt, id.: to lay out, hann gaf sumt verðit þegar í hönd, Gísl. 12; gefa e-t við e-u, to pay for a thing; at þér gefit mjök margra Kristinna manna líf við yðvarri þrályndi, that you will cause the loss of many Christian lives with your stubbornness, Fms. iv. 195; þat er líkara at ek gefa mikit við, Nj. 53; gefa sik við e-u, to give oneself to a thing, attend to, be busy about, mod.: gefa í milli, to discount; hygg at hvat þú gefr í milli tveggja systra, Fms. iv. 195 (hence milli-gjöf, discount).
    III. in special sense, to give in matrimony; Njáll bað konu til handa Högna ok var hon honum gefin, Nj. 120; Vígdís var meir gefin til fjár en brautargengis, V. had been more wedded to the money than to her advancement, Ld. 26; segir at dóttir þeirra muni eigi betr verða gefin, 114:—gefa saman, to betroth, Fms. x. 381:—in mod. sense to marry, of the clergyman.
    2. to give as a dowry, portion; búum þeim er Sveinn hafði gefit til hennar, Fms. x. 310 (hence til-gjöf, dowry); eigi skal ok í klæðum meira heiman gefask með konu en þriðjungr (hence heiman-gjöf, dowry), Gþl. 212:—so also, gefa í erfðir, to give as inheritance, Bs. i. 285:—gefa ölmusu, to give alms, Bs. passim; gefa fátækum, to give to the poor, passim.
    IV. to give, grant; hann gaf honum vald yfir öllu landi, Fms. i. 18; gefa heimleyfi, to grant ‘home-leave,’ furlough, ix. 474; gefa orlof, ii. 64; gefa grið, to grant a truce to one, pardon, Nj. 165, Fms. ix. 479; gefa e-m líf, to grant one his life, 470.
    V. in various phrases; gefa e-m nafn, to give one a name, Nj. 91, Fms. i. 23, Grág. ii. 146; gefa þakkir, to give thanks, Fms. i. 231; gefa e-m tillæti, to indulge one, Nj. 169; gefa e-m rúm, to give place to one, Fms. ii. 254, vi. 195; gefa ráð, to give counsel, advice, Nj. 75, 78; gefa góð orð, to give good words, answer gently; gefa e-m stór orð, to give one big words, Fms. v. 158; gefa slög, to deal blows, ix. 313; gefa gaum at, to give heed to, Nj. 57, Eg. 551; gefa hljóð, to give a hearing, in public speaking, Nj. 230; gefa tóm, to give time, leisure, 98; gefa ró reiði, to calm one’s wrath, 175:—gefa e-m sök, to bring a charge against, complain of, 82; ok gaf ek þó hjálminum enga sök á því, I did not like the helmet less for that, Ld. 128; at eigi sé mælt, at þú gefir dauðum sök, that thou bringest a charge against a dead man (which was unlawful), Nj. 82; en hvártki okkat gefr þat öðru at sök, neither of us likes the other the less for that, 52; ekki gef ek þér þat at sök þótt þú sér engi bleyðimaðr, 54; engi þorði þó sakir á at gefa, none durst complain, Al. 123; Sigurðr jarl bað konung eigi gefa Þrændum þetta at sök, Fms. i. 57; gefa kæru upp á e-n, to give in a complaint against one, Dipl. ii. 13.
    2. gefa sér um …, to give oneself trouble about, take interest in, mostly followed by a noun; gefa sér fátt um e-t, to take coolly; gefa sér mikit um, to take great interest in; Þorfinnr lét gefa honum mat, en gaf sér lítið at honum, but else took little notice of him, Grett. 96; ekki er þess getið, at hann gæfi sér mikit um, that he shewed great interest, Fms. i. 289; mun ek mér ok ekki um þetta gefa, I will let this pass, not take offence at it, Boll. 354; en ef til mín kæmi tveir eða þrír, þá, gaf ek mér ekki um, then I took no notice of it, Fms. ii. 151; konungr gaf sér fátt um þat, Fb. i. 261; hann þóttisk vita hvat keisaranum mislíkaði ok gaf sér þó ekki um at sinni, Fms. vi. 71; ok gáfu sér ekki um viðbúnaðinn, vii. 87; so also, Skúli gaf sér litið at hvat biskup sagði, S. troubled himself little at what the bishop said, Bs. i. 873:—akin is the mod. phrase, eg gef ekki um það, I do not want it; gefðu ekki um það, do not care for it, mind it not; eg gaf ekki um að sjá það, I did not want to see it, etc.
    3. gefa staðar, to stop; lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing, Fms. vi. 384; konungr gaf staðar ok hlýddi til frásagnar þeirra, viii. 400; ok þá er sá íss gaf staðar ok rann eigi, Edda 3; ok þeir gefa eigi stað ferðinni fyrr en þeir kómu norðr, 151 (pref.); svá at staðar gaf (MS. naf) höndin við sporðinn, 40.
    VI. to give out, deal out; hón bað gefa sér drekka, bade give him to drink, Eg. 604: to give a dose, gefa e-m eitr, Al. 156:—absol. to give fodder to cattle, gefa göltum, Hkv. 2. 37; gefa nautum, kúm, hestum, Sturl. ii. 42, Gísl. 28:—gefa á, to dash over, of sea-water, cp. ágjöf: to pour water on, var gluggr á ofninum syá at útan mátti á gefa, Eb. 134; síðan lét hann gefa útan á baðit í glugg, 136; gefa á ker, to fill a goblet, Clar.: metaph. to press on, gefr Ormr þá á, Fb. i. 530 (in wrestling).
    VII. with prepp., fyrir-gefa, to forgive, freq. in mod. usage, but scarcely found in old writers; so also gefa til, cp. Dan. tilgive, D. N., vide Safn i. 96, (rare and obsolete):—gefa upp, to give up; gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve, Fms. ii. 225; gefa upp föður eða móður, 227; bændr báðu hann gefa upp eyna, Grett. 145: to remit, en þó vil ek nú upp gefa þér alla leiguna, Nj. 128; gaf honum upp reiði sína, Fms. x. 3, 6; ok gefit oss upp stórsakir, ii. 33; Brján konungr gaf upp þrysvar útlögum sínum inar sömu sakir, Nj. 269: absol., hvárt vilit þér gefa honum upp, pardon him, 205; gefa upp alla mótstöðu, to give up all resistance, Fms. ix. 322; gefa sik upp, to give oneself up, surrender, i. 198; þá gefum vér upp várn stað, 104; gefa upp ríki, konungdóm, to give up the kingdom, abdicate, resign, x. 4, xi. 392: to give up, hand over to one, Magnús konungr gaf honum upp Finnferðina með slíkum skildaga, vii. 135; ek vil gefa ykkr upp búit at Varmalæk, Nj. 25; allir hafa þat skaplyndi at gefa þat fyrst upp er stolit er, 76: to give up, leave off, gefa upp leik, to give up playing, Fas. iii. 530; gefa upp horn, Fms. vi. 241: to exhaust, empty, upp ætlu vér nú gefnar gersimar yðrar, vii. 197.
    B. IMPERS., a naut. term; e-m gefr byri, byr (acc. pl. or sing.), one gets a fair wind; gaf þeim byr ok sigla þeir í haf, Nj. 4; gaf þeim vel byri, 138; er þeir vóru búnir ok byr gaf, Eg. 99: so also absol. with or without dat. of the person, gaf kaupmönnum burt af Grænlandi, the sailors got a wind off Greenland, so as to sail from it, Fb. iii. 454; því at eigi gaf suðr lengra, Fms. ii. 185; gaf þeim vel, ix. 268; gaf honum ílla, x. 4; gaf honum eigi austan, Nj. 63: so in the saying, svo gefr hverjum sem hann er góðr.
    2. in other phrases, to get a chance; ef færi (acc.) gefr á, if you get a chance, Nj. 266; halda njósnum, nær bezt gæfi færi á honum, to keep a look-out, when there was best chance to get at him, 113; til þess gefr nú vel ok hógliga, ‘tis a fair and easy opportunity for that, Al. 156; mæltu menn at honum hafði vel gefit til ( had good luck) um hefndina, Fms. vii. 230; ef yðr (dat.) gefr eigi missýni í þessu máli, if you are not mistaken in this matter, Fbr. 32; gaf þeim glámsýni (q. v.) er til vóru komnir, Sturl. i. 179, Stj. 401; þá gaf mér sýn, then I beheld (in a vision), Fms. vii. 163; þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand, it lay open to all, vi. 70; e-m gefr á að líta, one can see, i. e. it is open and evident.
    C. REFLEX., gefask vel (ílla), to shew oneself, prove good ( bad); það sé ván at þú gefisk honum eigi vel, er þú gefsk öllum öðrum mönnum ílla, Nj. 32; eigi deilir litr kosti ef þú gefsk vel, 78; hversu gafsk Björn þér, Kári, 265; opt hafa mér vel gefisk yður ráð, your counsels have often proved good to me, Ld. 252; hefir þeim þat ok aldri vel gefisk ( it has never turned out well) í þessu landi, Fms. vii. 22; ílla gefask ílls ráð, a saying, Nj. 20; hétu allir góðu um at gefask vel (i. e. to fight manfully), Fms. vii. 262:—to happen, turn out, come to pass, sem síðan gafsk, x. 416; svá honum gafsk, so it turned out for him, Sl. 20; ok svá gæfisk, ef eigi hefði Guð þá sína miskun til sent, and so it would have come to pass, unless …, Fms. x. 395:—gefsk mér svá, it seems to me so, methinks it is so, Karl. 290, 308 (vide A. V. 2. above); þat allsheri at undri gefsk, to all people it is a wonder, Ad. 18; e-m er e-t svá gefit, to be so and so disposed, to think so and so of a thing; ef þér er þetta svá gefit sem þú segir, Fms. v. 236; svá er mér gefit, son minn, at ek em þér fegin orðin, Ó. H. 33; sagði hann at svá mundi jarli gefit, Fms. ix. 244; en svá ætla ek flestum lendum mönnum gefit, at eigi munu skiljask frá Skúla jarli, 429, v. l.; þyki mér ok sem svá muni flestum gefit, at fé sé fjörvi firr, Ld. 266; en þat mun þó mestu um stýra hversu Þórdísi er um gefit, 302; síðan talaði konungr þetta mál við systur sína, ok spurði hversu henni væri um þetta gefit, Fms. ii. 221: of the gifts of nature, mikill máttr er gefinn goðum várum, Nj. 132; ok er þat mál manna, at henni hafi allt verit ílla gefit þat er henni var sjálfrátt, i. e. that she was a bad woman in everything of her own making (but well gifted by nature), 268; ok svá er sagt at honum hafi flestir hlutir höfðinglegast gefnir verit, 254.
    2. with prepp., gefask upp, to give up, give in, surrender, Nj. 64, 124, Eg. 79: mod. to lose one’s breath: upp gefinn, upset; eigi þykjumk ek upp gefinn þó at ek sjá smávofur, Grett. 112; eigi þyki mér vit upp gefnir, ef vit veitumk at, 131; en þó at þeir feðgar sé ríkir menn, þá eru vér þó ekki upp gefnir fyrir þeim, Fb. ii. 195: in mod. usage, exhausted, having lost one’s breath, eg er uppgefinn; also of a horse, hann gafsk upp, harm er stað-uppgefinn:—e-m gefsk yfir, to do wrong, commit a fault, fail; þat mæla menn at þessi hlutr hafi konunginum yfir gefisk helzt, Fms. xi. 283; ef göfgum mönnum gáfusk stórir hlutir yfir, if the noble gave gross offence, did evil things, Bs. i. 107; engi er svá vitr at eigi gefisk yfir nokkut sinn, Karl. 451:—to give oneself to one, gefask Kristi, N. G. L. i. 339; gefsk þú hánum þá í dag með Guði, Nj. 157; gefask á vald e-s, to give oneself into another’s power, Fms. ix. 479.
    II. recipr. to give to one another; gefask gjöfum, Bret. 48; gáfusk þeir gjöfum áðr þeir skildu, Bs. i. 274.
    III. part. gefinn, given to a thing, in a spiritual sense, devout; g. fyrir bækr, lestr, smíðar, etc., given to books, reading, workmanship, etc.

    Íslensk-ensk orðabók > GEFA

  • 16 mið-garðr

    m. [in Cumberland three farms, High-garth, Middle-garth, Low-garth]
    I. the ‘mid-yard’ ‘middle-town,’ i. e. the earth, a mythol. word common to all ancient Teut. languages; thus Ulf. renders the Gr. οἰκουμένη by midjungards; Hel, calls the earth middil-gard; the. A. S. homilies instead of earth say middan-geard (meddlert, Jamieson), and use the word as an appellative; but the Icel. Edda alone has preserved the true mythical bearing of this old Teut. word.—The earth (Miðgarð), the abode of men, is seated in the middle of the universe, bordered by mountains and surrounded by the great sea (úthaf); on the other side of this sea is the Út-garð ( out-yard), the abode of giants; the Miðgarð is defended by the ‘yard’ or ‘burgh’ Ás-garð ( the burgh of the gods), lying in the middle (the heaven being conceived as rising above the earth). Thus the earth and mankind are represented as a stronghold besieged by the powers of evil from without, defended by the gods from above and from within; see Vsp. 4, Gm. 41, Edda 6, 25, 26, 35: mankind is said to abide ‘undir Miðgarði,’ under the Midgard, Hbl. 23; mest manna-val und Miðgarði, Hdl. 11, 16, Fms. vi. 423 (in a verse); um allan Miðgarð, Blanda. Miðgarðs-ormr, m. the Serpent of Midgard. the world serpent of the ancient mythology hidden in the ocean, whose coils gird round the whole Midgard, Edda 18, 34–36, 41, 42; dólgr Miðgarðs-orms, the antagonist of the M. = Thor, Edda 53; muntú vera ormr sá er verstr er til er menn kalla Miðgarðsorm, Fas. i. 373. In old Icel. translations of legends Leviathan is rendered by Miðgarðsormr, Niðrst. 3, Post. 686 C. 2. The god Thor is called Miðgarðs-véorr, m. = the holy one of M., Vsp.; miðgarðs verjandi, the defender of Midgard, Edda 53; cp. Þórr hefir varðan Miðgarð af þrek, Edda (in a verse).
    II. Miðgarðr, as a local name. Icel. map.

    Íslensk-ensk orðabók > mið-garðr

  • 17 sjáldr

    n. pupil of the eye (svá var sem ormr lægi um sjáldrit).
    * * *
    (mod. sjáaldr), n. the pupil of the eye, Sks. 43; svá var sem ormr lægi um sjáldrit, Fas. i. 346; sjáldr augna hans, Fms. x. 229; sjáldr var svá bjart í augum hans sem lifanda manns, Bs. i. 112; vildi hón leggja saman augun, svá vóru stirð sjáldrin, at hón gat augna-bránum hvergi vikit, 206; bæði hennar augu sukku með sprungnum sjáldrum, ii. 169; spratt út auga-steinninn annarr, svá at móðirin tók hann með öllu fráskildan sjáldrinu, 170; sakir þess slíms er á sjáldrin leggsk, N. G. L. iii. 282.

    Íslensk-ensk orðabók > sjáldr

  • 18 slangi

    m. serpent, = ormr.
    * * *
    a, m. [Germ. schlange], a serpent; ormr sá er s. heitir, Þiðr. 175 (but rare).
    2. a landlouper, tramp; þú inn vondi s., Skíða R. 190; slinni, slangi (flangi Cod.), Edda ii. 495.

    Íslensk-ensk orðabók > slangi

  • 19 afl-raun

    f. trial ( proof) of strength; in plur. bodily exercises; Skallagrímr hendi mikit gaman at aflraunum ok leikum, Eg. 187; er þat flestra manna ætlan, at Grettir hafi verit sterkastr hérlandsmanna, síðan þeir Ormr ok þórálfr lögðu af aflraunir, Grett. 133; þótti þetta mikil a., Fms. iii. 210, Finnb. 274: cp. aflsraun.

    Íslensk-ensk orðabók > afl-raun

  • 20 BAÐ

    I) n. bath, esp. steam- or vapour-bath (fara or ganga til baðs, koma ór baði, ganga frá baði; taka bað).
    II) from biðja.
    * * *
    n. [in Goth. probably baþ, but the word is not preserved; A. S. bäð, pl. baðo; Engl. bath; Germ. bad; cp. also Lat. balneum, qs. badneum (?); Grimm even suggests a kinship to the Gr. βάπτω]:—bath, bathing. In Icel. the word is not very freq., and sounds even now somewhat foreign; laug, lauga, q. v., being the familiar Icel. words; thus in the N. T. Titus iii. 5. is rendered by endrgetningar laug; local names referring to public bathing at hot springs always bear the name of laug, never bað, e. g. Laugar, Laugarnes, Laugardalr, Laugarvatn, etc. The time of bathing, as borne out by many passages in the Sturl. and Bs., was after supper, just before going to bed; a special room, baðstofa ( bathroom), is freq. mentioned as belonging to Icel. farms of that time. Bathing in the morning seems not to have been usual; even the passages Sturl. ii. 121, 125 may refer to late hours. This custom seems peculiar and repugnant to the simple sanitary rules commonly observed by people of antiquity. It is, however, to be borne in mind that the chief substantial meal of the ancient Scandinavians was in the forenoon, dagverðr; náttverðr ( supper) was light, and is rarely mentioned. Besides the word bað for the late bath in the Sturl. and Bs., baðstofa is the bathroom; síð um kveldit, í þann tíma er þeir Þórðr ok Einarr ætluðu at ganga til baðs, Sturl. iii. 42; um kveldit er hann var genginn til svefns, ok þeir til baðs er þat líkaði, ii. 117, 246, iii. 111; þat var síð um kveldit ok vóru menn mettir ( after supper) en Ormr bóndi var til baðs farinn, ok var út at ganga til baðstofunnar, Bs. i. 536; eptir máltíðina ( supper) um kveldit reikaði biskupinn um baðferðir ( during bathing time) um gólf, ok síðan for hann í sæng sína, 849; hence the phrase, skaltú hafa mjúkt bað fyrir mjúka rekkju, a good bathing before going to bed, of one to be burnt alive, Eg. 239. In Norway bathing in the forenoon is mentioned; laugardags morguninn vildu liðsmenn ráða í bæinn, en konungr vildi enn at þeir biði þar til er flestir væri í baðstofum, Fms. viii. 176; snemma annan dag vikunnar …, and a little below, eptir þat tóku þeir bað, vii. 34, iii. 171; þá gengr Þéttleifr til baðstofu, kembir sér ok þvær, eptir þat skœðir hanu sik, ok vápnar, Þiðr. 129, v. l.; Icel. hann kom þar fyrir dag ( before daybreak), var Þórðr þá í baðstofu, Sturl. ii. 121, 125; vide Eb. 134, Stj. 272.
    COMPDS: baðferð, baðhús, baðkápa, baðkona, baðstofa, baðstofugluggr.

    Íslensk-ensk orðabók > BAÐ

См. также в других словарях:

  • Ormr Steinþórsson — was a skald about whom little is known. Seven fragments of poetry by him are quoted in the Skáldskaparmál section of Snorri Sturluson s Prose Edda. One of those fragments is also quoted in the Third Grammatical Treatise by Óláfr Þórðarson while… …   Wikipedia

  • ORMR — Oberregierungsmedizinalrat EN senior government medical officer …   Abkürzungen und Akronyme in der deutschsprachigen Presse Gebrauchtwagen

  • Siegfried (mythologie) — Pour les articles homonymes, voir Siegfried. Représentation de Sigurd dans une édition suédoise de 1893 de l Edda poétique. Sigurd (Sigurðr en vieux norrois) est un héros légendaire de la …   Wikipédia en Français

  • Ormskirk — Coordinates: 53°33′59″N 2°53′13″W / 53.5665°N 2.8869°W / 53.5665; 2.8869 …   Wikipedia

  • Lindworm — (cognate with Old Norse linnormr constrictor snake , Norwegian lindorm serpent , German Lindwurm dragon ) in British heraldry, is a technical term for a wingless bipedal dragon. It is often shown wingless, with a poisonous bite, like the Komodo… …   Wikipedia

  • Nibelung — The German Nibelungen and the corresponding Old Norse form Niflung (Niflungr) is the name in Germanic and Norse mythology of the royal family or lineage of the Burgundians who settled at Worms. The vast wealth of the Burgundians is often referred …   Wikipedia

  • Ormiston — For the Ormiston in Australia, see Ormiston, Queensland. For people named Ormiston, see Ormiston (surname). Ormiston is a village in East Lothian, Scotland, UK, near Tranent, Humbie, Pencaitland and Cranston, located on the north bank of the… …   Wikipedia

  • Piedras rúnicas de Ingvar — Las piedras rúnicas de Ingvar (Ingvarstenarna) es el nombre asignado a 26 piedras rúnicas varegas levantadas en memoria de aquellos que murieron durante la última incursión vikinga en el Caspio, liderados por Ingvar el Viajero. La expedición de… …   Wikipedia Español

  • Chenopodium anthelminticum — Worm Worm (w[^u]rm), n. [OE. worm, wurm, AS. wyrm; akin to D. worm, OS. & G. wurm, Icel. ormr, Sw. & Dan. orm, Goth. wa[ u]rms, L. vermis, Gr. ? a wood worm. Cf. {Vermicelli}, {Vermilion}, {Vermin}.] [1913 Webster] 1. A creeping or a crawling… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Sedum album — Worm Worm (w[^u]rm), n. [OE. worm, wurm, AS. wyrm; akin to D. worm, OS. & G. wurm, Icel. ormr, Sw. & Dan. orm, Goth. wa[ u]rms, L. vermis, Gr. ? a wood worm. Cf. {Vermicelli}, {Vermilion}, {Vermin}.] [1913 Webster] 1. A creeping or a crawling… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • tangent wheel — Worm Worm (w[^u]rm), n. [OE. worm, wurm, AS. wyrm; akin to D. worm, OS. & G. wurm, Icel. ormr, Sw. & Dan. orm, Goth. wa[ u]rms, L. vermis, Gr. ? a wood worm. Cf. {Vermicelli}, {Vermilion}, {Vermin}.] [1913 Webster] 1. A creeping or a crawling… …   The Collaborative International Dictionary of English

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»