-
1 ныхас
(мн. ныхæстæ)1) речькозбау ныхас – вкрадчивая речь
2) словобарджын ныхас – веское слово
3) разговор, беседа, диалогныхасыздæхт – лингв. диалект, говор
ныхасы сæр – тема разговора
ныхасы хай – грам. часть речи
ныхасы хатт – говор
ныхас исын – брать слово; выступать с речью, докладом
ныхас баппарын, ныхас фæтъыссын – ввернуть слово, вмешаться в чужой разговор, бросить реплику
ныхæстыл схæцын – заняться разговорами
Лæппу ракодта, уæдæ цы уыдаид, бæлæтты ныхас кæрæй-кæронмæ æлдары фырт æмæ Ацырухсæн. – Мальчику ничего больше не оставалось, как передать сыну князя и Ацырухс разговор голубей. (Брытъиаты Е., Ацырухс)
4) ист. ныхас, нихас (место, где мужчины решали общественные дела, проводили досуг)5) молваныхас цæуы – идёт молва
-
2 ныхасæн
1) то, чем паяют, приклеивают, прививаютныхасæн цырагъ – паяльная лампа
2) гуммиарабик, клей -
3 ныхасæг
-
4 ныхасæмбал
(мн. ныхасæмбæлттæ)Кафейы ма баззайынц цыппарæй: сылгоймаг хицау, гарсон, мæ ныхасæмбал – æз æй Платон номæй схуыдтон æмæ йыл мæ роман «Æхсæвы фæндæгтæ», зæгъгæ, уым фыстон. – И потом в кафе остаются четверо: хозяйка, гарсон, мой собеседник, которого я описал в книге «Ночные дороги» под именем Платона, и я. (Гæздæнты Г., Блокнотæй)
Бессы ныхасæмбал æрхæндæгæй лæууыд. – Собеседник Бесса стоял в унынии. («Мах дуг», 1992, №7)
-
5 ныхас кæнын
говорить, разговаривать, беседовать, вести разговор, вести беседуДыууæ лæппын хæфсы ссæст хæмпæлмæ сбырыдысты æмæ ныхас кæнынц. – Два лягушонка взобрались на примятый бурьян и стали беседовать. (Брытъиаты Е., Цад)
Иу индиаг сахар Сураты уыди кофецымæн. Уырдæм алы бæстæтæй æмбырд кодтой бæлццæттæ æмæ-иу арæх ныхас кодтой. – Была в индийском городе Сурате кофейная. И сходились туда из разных земель проезжие и иностранцы и часто беседовали. (Л. Толстой, Суратская кофейня. Тæлмацгæнæг – Æмбалты Ц.)
-
6 схуыст ныхас
идиом. колкое слово, упрек, замечание -
7 фæныхас кæнын
долго беседовать, разговаривать -
8 фæсвæд ныхас
идиом. уклончивая речь -
9 æлхыскъ ныхас
идиом. едкое, колкое слово; язвительное замечание -
10 фæкъордтæ уын
разбиться на группы; сгруппироватьсяÆмæ дзы алы ран дæр фенæн вæййы уыцы-иу уавæр: мæрддзыгой адæм фæкъордтæ вæййынц, æмæ дзы бирæтæн бацайдагъ вæййы хъæр ныхас, райдайынц искæйты кой кæнын, царды ахсджиаг фарстатыл дзурын, ахизынц политикæмæ, дун-дунеты хабæрттæм. – И повсюду можно увидеть такую картину: люди, пришедшие на похороны, разбиваются на группы, и многие пускаются громко разговаривать, начинают о ком-нибудь сплетничать, говорить о насущных вопросах, переходят на политические и общечеловеческие темы. (Газет «Стыр ныхас», 2008 аз, №5)
-
11 æвæрцонæй
Культурон ныхас, – фыста уый,– канд æмбаргæ æмæ дæсны ныхас нæу, фæлæ ма уый æвæрцонæй фæзыны æвзаджы рæзтыл дæр. – Культурная речь, – писал он, – это не только понятная и умело выстроенная речь, но и та, что непосредственно способствует росту языка. («Ирон ныхасы культурæ»,1989)
-
12 айразмæйы
прил. предыдущий; предшествующийНыхас ыл цыд Советы айразмæйы æмбырды дæр. – Речь о нем (законопроекте) шла и на предыдущем заседании Совета. («Рæстдзинад», 2008, №215)
Æз мæ айразмæйы уацы фæкодтон, компартийы разамындæй советон системæ мæ адæмæн цы стыр зиан æрхаста, уыцы койтæ. – Я в своей предыдущей статье писал о том, какой большой вред причинила моему народу советская система под руководством компартии. («Мах дуг», 2007 аз, №10)
-
13 аргъуандзау
(мн. аргъуандзаутæ)человек, приходящий (пришедший) на службу в церковь; прихожанинСауджын æмæ аргъуандзауы ныхас. – Разговор священника и прихожанина. (Хъодзаты Æхсары тæлмацтæй)
Аргъуандзаутæ йæ бирæ уарзтой. – Прихожане его очень любили.
-
14 аргъуыцаг
предмет почитания, уважения, преклоненияССР Цæдисы Президенты ныхас сæхицæн аргъуыцагыл нал нымайынц. – Слово Президента Союза ССР для них уже не предмет почитания. («Мах дуг», 1999, №4)
-
15 атъанг кæнын
разг. растянуть; затянутьныхас атъанг кæнын – затянуть разговор
-
16 атъанг уын
разг.1) растянуться вереницей, цепочкой; вытянуться2) растянуться; затянутьсяныхас атъанг ис – разговор затянулся
-
17 ацайдагъ уын
-
18 бамбæлын
1) в разн. знач. встретиться, попастьсясæ ныхас куы фесты, æз сыл уæд бамбæлдтæн – я встретился с ними, когда они уже закончили свою беседу
хорз чиныгыл бамбæлдтæн – мне попалась хорошая книга
-
19 банывыл кæнын
наладить, урегулировать; преобразовать; благоустроитьНыхас дзы цыди, ир æмæ гуырдзыйы ’хсæн ахастытæ банывыл кæныны тыххæй. – Речь там шла об урегулировании осетино-грузинских отношений.
-
20 барджын
1. прил.1) имеющий власть, право, правомочный2) властный; повелительныйбарджын ныхас кæнын – вести властный разговор
3) веский2. сущ.повелитель, властелин
См. также в других словарях:
Ныхас — или нихас (осет. Ныхас буквально «беседа, речь, разговор») название места собраний, игравшее роль общественной самоорганизации осетинского общества. В нартском эпосе ныхас обозначает место общих собраний нартов. Содержание 1 Нартский… … Википедия
Ныхас — см. Ныхас – перевод Ныхас – «ирон хъæуы форум», хъæубæсты ас лæгты æмбырд æмæ æмбырды бынат. Ныхас – фыдæлтыккон организаци æмæ хъæубæсты иумæйаг фарстатæ лыггæнæн бынат, стæй хъæуы хъомыл нæлгоймæгты уæгъд рæстæг æрвитыны бынат æмæ формæ.… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
НЫХАС ЦÆУЫ — 1. Истæй тыххæй æбæлвырдæй дзурын. Идут разговоры. – Ам не хсæн ныхас цæуы æмæ дæ бафæрсон. Хæлæрттæ уыдыстут Егоримæ, уый зонæм, фæлæ йын ахæм кад скæндзыстут, ... уый æнхъæл ничи уыд. (МД. 1992, 3.) 2. Ахадæн дзырд кæнын … Фразеологический словарь иронского диалекта
НЫХАС ÆВЗАДЖЫ ЦЪУППЫЛ СКЪУИЙЫН — Ныхас кæронмæ нал зæгъын. Йæхæдæг цалдæр хатты афæлвæрдта, радзура сын хабар, фæлæ диссаг, уыцы дыууæ цæсты иу æнæнхъæлæджы ферттывтой йæ разы æмæ иу уæд ныхас æвзаджы цъуппыл аскъуыд. (Гаглойты В. Гæлæбу.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
Ныхас – перевод — см. Ныхас Ныхас (букв. «беседа, речь») – «форум осетинского аула», собрание и само место собрания взрослых мужчин селения. Ныхас – традиционная организация и место решения общесельских вопросов, а также место и форма проведения свободного времени … Словарь по этнографии и мифологии осетин
НЫХАС СКЪУЫНЫН — Искæй кæронмæ дзурын, зæгъын нæ бауадзын. Прервать слово. – Æгæр мæгуыр кæй дæ, фæсвæд рæтты дæр уымæн фæминас кæныс нæ кусджытæй кæйдæртимæ. – Йæ ныхас ын фескъуыдта Къикънадзе (Федырæн). (Хацырты С. Хæхты фæдисон.) Назойы ныхас та фескъуынынмæ… … Фразеологический словарь иронского диалекта
НЫХАС АКÆРДЫН — Дзырд ацæуын, алыварс уæвджытыл ныхасæй фæтых уын; искæй хи хъуыдыйыл, фæндыл сразы кæнын. Мæн тыххæй иу дзурын куы райдыдта (Никъала), уæд иу æм тæрхонгæнджытæ хъусынтыл фесты... Æмæ та иу акарста йæ ныхас. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
НЫХАС БАЛХЫНЦЪ КÆНЫН — Дзырд фæуын; цæуыл дзырдæуа, уымæн кæрон скæнын. Йæ ныхас балхынцъ кодта Гæлдæр æмæ та йæ цырыхъхъы хъус ехсæй æрцъыкк ласта. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ...) Уый размæ гаджидау чи рауагъта, уыцы æмбал йæ ныхас балхынцъ кодта. (МД. 1970,… … Фразеологический словарь иронского диалекта
НЫХАС ДЗЫХÆЙ НÆ ХАУЫН — см. ДЗЫРД ДЗЫХÆЙ НÆ ХАУЫН Ницы дзурын. Устытæ, цыма æгомыг сты, – ныхас сæ дзыхæй не схауд. (Гаглойты В. Гæлæбу.) Мæгуыр, йæ сæр цалдæр цæфы фæцис, туг цæсгомыл суадæттæ кæны, фæлæ иунæг ныхас йæ дзыхæй нæ хауы, иунæг «оф» дзы нæ фехъуыстой.… … Фразеологический словарь иронского диалекта
НЫХАС КÆРÆДЗИЙЫЛ НÆ СÆМБÆЛЫН — Иу хъуыдымæ, иу нысанмæ не рцæуын. Æрæмбырд сты Лекъуаны хъæумæ, бирæ фæныхас кодтой, фæлæ сæ ныхас кæрæдзийыл нæ сæмбæлд. (ИДЗДЗХ, 1977.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
НЫХАС НЫХАСЫ КЪАХЫ — Истæуыл дзургæйæ æндæр хъуыддаг æргом кæнын. «Ныхас ныхасы къахы», – райдыдта дзурын Хъарадзау. (Плиты И. Сырх тырыса.) Æмбырды уæвджытæ дыууæ дихы фесты. Ныхас ныхасы къахта, бацырын тох. (Джиоты Д. Æнæбасæтгæ тых.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
