-
1 कारयितव्यदक्ष
kārayitavya-dakshamfn. clever at performing what has to be done Kum. VII, 27.
-
2 प्राज्यदक्षिण
prâ̱jya-dakshiṇamfn. abounding in sacrificial fees MBh.
-
3 शुच्यदक्ष
-
4 हिरण्यदक्षिण
-
5 आहवनीय _āhavanīya
आहवनीय pot. p. To be offered as an oblation.-यः A consecrated fire taken from the house-holder's per- petual fire, one of the three fires (i. e. the eastern) burning at a sacrifice; गार्हपत्यादाहवनीयं ज्वलन्तमुद्धरेत् । पिता वा एषो$ग्नीनां यदक्षिणः पुत्रो गार्हपत्यः पौत्र आहवनीयः Āśval.; see also अग्नित्रेता under अग्नि. अथ हैनमाहवनीयो$नुशशास Chān. Up.4.13.1. -
6 उपलभ् _upalabh
उपलभ् 1 Ā.1 To know, understand, see, perceive (directly); सव्यदक्षिणयोर्यत्र विशेषो नोपलभ्यते Pt.1.76; अन्या प्रतिक्रिया नोपलभ्यते K.152.-2 To ascertain, find out, learn, know; ब्रूहि यदुपलब्धम् U.1; तत्त्वत एनामुपलप्स्ये Ś.1; Mv.7.3; R.12.6; Bk.3.27; K.159; M.41, 3.6,4.6.-3 To get, obtain, acquire, enjoy, experience (happiness &c.); उपलब्धसुखः Ku.4.42. experiencing; कथमुपलभे निद्राम् V.2.1 enjoy; इदानीं स्मृतिरुपलब्धा Mu.2 now I recollect; Ms.11.17; R.8.82,1.2,18.21.-4 To conceive, become pregnant. -Caus.1 To cause to get; बुभुजे च श्रियं स्वृद्धां द्विजदेवोपलम्भिताम् Bhāg.8.15.37.-2 To produce, bring about. -
7 ज्ञा _jñā
ज्ञा 9 U. (जानाति, जानीते, जज्ञौ, जज्ञे, अज्ञासीत्-अज्ञास्त, ज्ञातुम्, ज्ञात)1 To know (in all senses), to learn, become acquainted with; मा ज्ञासीस्त्वं सुखी रामो यदकार्षीत् स रक्षसाम् Bk.15.9.-2 To know, be aware of, be familiar or conversant with; जाने तपसो वीर्यम् Ś.3.1; जानन्नपि हि मेधावी जडवल्लोक आचरेत् Ms.2.11,123;7.148.-3 To find out, ascertain, investigate; ज्ञायतां कः कः कार्यार्थीति Mk.9.-4 To comprehend, apprehend, understand, feel, experience; as in दुःखज्ञ, सुखज्ञ &c.-5 To test, try, know the true character of; आपत्सु मित्रं जानीयात् H.1.72; Chāṇ.21.-6 To recognise; न त्वं दृष्ट्वा न पुनरलकां ज्ञास्यसे कामचारिन् Me.63.-7 To regard, consider, know to be; जानामि त्वां प्रकृतिपुरुषं कामरूपं मघोनः Me.6.-8 To act, engage in (with gen. of the instrument); सर्पिषो जानीते Sk. 'he engages in sacrifice with clarified butter (सर्पिषः = सर्पिषा).-9 Ved. To acknowledge, approve, allow.-1 To recognise as one's own, take possession of. -Caus. (ज्ञापयति, ज्ञपयति)1 To announce, inform, make acquainted with, make known, notify.-2 To request, ask (Ātm.).-3 To sharpen.-4 To satisfy.-5 To praise.-6 To immolate, kill (as an animal). -Desid. (जिज्ञासते)1 To desire to know, investigate, ascertain; R.2.26; Bk.8.33;14.91.-2 To conjecture, suppose, guess. -
8 द्राविडः _drāviḍḥ
द्राविडः [द्रविडदेशो$भिजनो$स्य-अण्]1 A Dravidian, Dravida.-2 A general name for a Brāhmaṇa of any of the five southern tribes (the पञ्चद्रविड); द्राविड, कर्णाट, गुर्जर, महाराष्ट्र and तैलङ्ग. कर्णाटाश्चैव तैलङ्गा गुर्जरा राष्ट्रवासिनः । आन्ध्राश्च द्राविडा पञ्च विन्ध्यदक्षिणवासिनः ॥ Skanda P.-3 N. of the five chief Dravidian languages (Tamil, Telugu, Kanarese, Malayalam and Tulu).-डाः (pl.) The Dravida country and its people.-डी Cardamoms. -
9 पादः _pādḥ
पादः [पद्यते गम्यते$नेन करणे कर्मणि वा घञ्]1 The foot (whether of men or animals); तयोर्जगृहतुः पादान् R.1.57; पादयोर्निपत्य, पादपतित &c. (The word पाद at the end of comp. is changed to पाद् after सु and numerals; i. e. सुपाद्, द्विपाद्, त्रिपाद् &c.; and also when the first member is used as a standard of comparison, but is a word other than हस्ति &c.; see P.V.4.138-14; e. g. व्याघ्रपाद्. The nom. pl. of पाद is often added to names of persons or titles of address to show great respect or veneration; मृष्यन्तु लवस्य बालिशतां तातपादाः U.6; जीवत्सु तातपादेषु 1.19; देवपादानां नास्माभिः प्रयोजनम् Pt.1; so एवमाराध्यपादा आज्ञापयन्ति Prab.1; so कुमारिलपादाः &c.-2 A ray of light; बालस्यापि रवेः पादाः पतन्त्युपरि भूभृताम् Pt.1.328; Śi.9.34; R.16.53 (where the word has sense 1 also).-3 The foot or leg of an inanimate object, as of a bed-stead; चतुष्पदी हि निःश्रेणी ब्रह्मण्येव प्रतिष्ठिता Mb.12.2.4.-4 The foot or root of a tree; as in पादप.-5 The foot of a mountain, a hill at the foot of a mountain (पादाः प्रत्यन्तपर्वताः); रेवां द्रक्ष्यस्युपलविषमे विन्ध्यपादे विशीर्णाम् Me.19; Ś.6.17.-6 A quarter, fourth part; as in सपादो रूपकः 'one and one fourth rupee'; Ms.8.241; Y.2.174; कार्षापणे दीयमाने पादो$पि दत्तो भवति ŚB. on MS.6.7.2.-7 The fourth part of a stanza, a line.-8 The fourth part of a chap- ter or book, as of the Adhyāyas of Pāṇini, or of the Brahma-sūtras.-9 A part in general.-1 A column, pillar; सहस्रपादं प्रासादं......अधिरोहन्मया दृष्टः Mb.5.143.3.-11 A foot as a measure equal to twelve Aṅgulis.-12 The quadrant of a circle.-13 The foot-hole or bottom of a water-skin; इन्द्रियाणां तु सर्वेषां यद्येकं क्षरतीन्द्रियम् । तेनास्य क्षरति प्रज्ञा दृतेः पादादिवोदकम् ॥ Ms.2.99.-14 A wheel; गिरिकूबरपादाक्षं शुभवेणु त्रिवेणुमत् Mb.3.175.4; Ki.12 21.-15 A golden coin (weighing one tola); स ह गवां सहस्रमव- रुरोध दश दश पादा एकैकस्याः शृङ्गयोराबद्धा बभुवुः Bṛi. Up.3.1.1.-Comp. -अग्रम् the point or extremity of the foot; पादाग्रस्थितया मुहुः स्तनभरेणानीतया नम्रताम् Ratn.1.1.-अङ्कः a foot-mark.-अङ्गदम्, -दी an ornament for the foot, an anklet.-अङ्गुलिः, -ली f. a toe.-अङ्गुष्ठः the great toe.-अङ्गुष्ठिका a ring worn on the great toe.-अन्तः the point or extremity of the feet.-अन्तरम् the interval of a step, distance of a foot. (-रे) ind.1 after the interval of a step.-2 close or near to.-अन्तिकम् ind. near to, towards any one.-अम्बु n. butter-milk containing a fourth part of water.-अम्भस् n. water in which the feet (of revered persons) have been washed.-अरविन्दम्, -कमलम्, -पङ्कजम्, -पद्मम् a lotus-like foot.-अर्घ्यम् a gift to a Brāhmāṇa or a venerable person.-अर्धम् 1 half a quarter, an eighth; पादं पशुश्च योषिच्च पादार्धं रिक्तकः पुमान् Ms.8.44.-2 half a line of a stanza.-अलिन्दी a boat.-अवनामः bowing to a person's feet; इति कृतवचनायाः कश्चिदभ्येत्य बिभ्यद्गलितनयनवारेर्याति पादावनामम् Śi.11.35.-अवनेजः washing another's feet; विभ्व्यस्तवा- मृतकथोदवहास्त्रिलोक्याः पादावनेजसरितः शमलानि हन्तुम् Bhāg. 11.6.19.-अवसेचनम् 1 washing the feet.-2 the water used for washing the feet; दूरात् पादावसेचनम् Ms. 4.151.-अष्ठीलः the ankle; मर्मस्वभ्यवधीत् क्रुद्धः पादाष्ठालैः सुदारुणैः Mb.1.8.24.-आघातः a kick.- आनत a. prostrate, fallen at the feet of; कयासि कामिन् सुरतापराधात् पादानतः कोपनयावधूतः Ku.3.8.-आवर्तः 1 a wheel worked by the feet for raising up water from a well.-2 a square foot.-आसनम् a foot-stool.-आस्फालनम् tram- pling or motion of the feet, floundering.-आहतः a. kicked.-आहति f.1 treading or trampling.-2 a kick.-उदकम्, -जलम् 1 water for washing the feet.-2 water in which the feet of sacred and revered persons are washed, and which is thus considered holy; विष्णु- पादोदकं तीर्थं जठरे धारयाम्यहम्.-उदरः a serpent; यथा पादो- दरस्त्वचा विनिर्मुच्यते Praśna. Up.5.5.-उद्धूतम् stamping the feet.-कटकः, -कम्, -कीलिका an anklet.-कृच्छ्रम् a vow in which taking of meals and observing a fast are done on alternate days; Y.-क्षेपः 1 a foot- step.-2 a kick with the foot.-गण्डीरः a morbid swel- ling of the legs and feet.-ग्रन्थिः the ankle.-ग्रहणम् seizing or clasping the feet (as a mark of respectful salutation); अकारयत् कारयितव्यदक्षा क्रमेण पादग्रहणं सतीनाम् Ku.7.27.-चतुरः, -चत्वरः 1 a slanderer.-2 a goat.-3 the fig-tree.-4 a sand-bank.-5 hail.-चापल्यम् shuffling of the feet.-चारः going on foot, walking; यदि च विहरेत् पादचारेण गौरी Me.62 'if Gaurī should walk on foot'; R.11.1-2 the daily position of the planets.-चारिन् a.1 walking or going on foot.-2 fighting on foot. (-m.)1 a pedestrian.-2 a foot-soldier.-च्छेदनम् cutting off a foot; पादेन प्रहरन् कोपात् पादच्छेदन- मर्हति Ms.8.28.-जः a sūdra; पादजोच्छिष्टकांस्यं यत्...... विशुद्धेद् दशभिस्तु तत् Mb.12.35.31.-जलम् 1 butter-milk mixed with one fourth of water.-2 water for the feet.-जाहम् the tarsus.-तलम् the sole of the foot.-त्रः, -त्रा, -त्राणम् a boot or shoe.-दारी, -दारिका a chap in the feet, chilblain.-दाहः a burning sensation in the feet.-धावनिका sand used for rubbing the feet.-नालिका an anklet.-निकेतः a foot-stool.-न्यासः move- ment of the feet; पादन्यासो लयमनुगतः M.2.9.-पः 1 a tree; निरस्तपादपे देशे एरण्डो$पि द्रुमायते H.1.67; अनुभवति हि मूर्ध्ना पादपस्तीव्रमुष्णम् Ś.5.7.-2 a foot-stool. (-पा) a shoe. ˚खण्डः, -ण्डम् a grove of trees. ˚रुहा a climbing plant.-पद्धतिः f. a track.-परिचारकः a humble servant.-पालिका an anklet.-पाशः 1 a foot-rope for cattle.-2 an anklet of small bells &c.(-शिकः, -शी) 1 a fetter; हस्तिपक-पादपाशिक-सैमिक-वनचर-पारिकर्मिकसखः Kau. A.-2 a mat.-3 a creeper.-पीठः, -ठम् a foot-stool; चूडामणिभि- रुद्घृष्टपादपीठं महीक्षिताम् R.17.28; Ku.3.11.-पीठिका 1 a vulgar trade (as that of a barber).-2 white stone.-पूरणम् 1 filling out a line; P.VI.1.134.-2 an ex- pletive; तु पादपूरणे भेदे समुच्चये$वधारणे Viśva.-प्रक्षालनम् washing the feet; पादप्रक्षालने वज्री Subhāṣ.-प्रणामः prostration (at the feet).-प्रतिष्ठानम् a foot-stool.-प्रधारणम् a shoe.-प्रसारणम् stretching out the feet.-प्रहारः a kick.-बद्ध a. consisting of verses (as a metre).-बन्धनम् 1 a chain, fetter.-2 a stock of cattle.-भटः a foot soldier.-भागः a quarter.-मुद्रा a footprint. ˚पङ्क्तिः a track, trail.-मूलम् 1 the tarsus.-2 the sole of the foot.-3 the heel.-4 the foot of a mountain.-5 a polite way of speaking of a person; देवपादमूलमागताहम् K.8.-यमकः paronomasia within the Pādas.-रक्षः 1 a shoe.-2 a foot-guard; (pl.) armed men protecting the feet of an elephant in battle; शिरांसि पादरक्षाणां बीजवत् प्रवपन् मुहुः Mb.3.271.1.-रक्षणम् 1 a cover for the feet.-2 a leather boot or shoe.-रजस् n. the dust of the feet.-रज्जुः f. a tether for the foot of an elephant.-रथी a shoe, boot.-रोहः, -रोहणः the (Indian) fig-tree.-लग्नः a. lying at a person's feet.-लेपः an unguent for the feet.-वन्दनम् saluting the feet.-वल्मीकः elephantiasis.-विरजस् f. a shoe, boot. (-m.) a god.-वेष्टनिकः, -कम् a stocking.-शाखा a toe.-शैलः a hill at the foot of a mountain.-शोथः swelling of the foot; अन्योन्योपद्रवकृतः शोथः पादसमुत्थितः । पुरुषं हन्ति नारीं तु मुखजो गुह्यजो ह्ययम् ॥ Mādhava.-शौचम् cleaning the feet by washing, washing the feet; पादशौचेन गोविन्दः (तृप्तः) Pt.1.172.-संहिता the junction of words in a quarter of a stanza.-सेवनम्, -सेवा 1 showing respect by touching the feet.-2 service.-स्तम्भः a supporting beam, pillar, post.-स्फोटः 'cracking of the feet', chilblain.-हत a. kicked.-हर्षः numbness of the feet after pressure upon the crural nerves; हृष्यतः चरणौ यस्य भवतश्च प्रसुप्तवत् । पादहर्षः सः विज्ञेयः कफवातप्रकोपजः ॥ Suśruta.-हीनजलम् Water with a portion boiled,-हीनात् ind.1 without division or transition-2 all at once. -
10 विततिः _vitatiḥ
विततिः f.1 Extension, expansion; व्रततिविततिभिस्तिरो- हितायाम् Śi.7.45; Ki.6.18.-2 Quantity, collection, cluster, clump; वंशविततिषु विषक्तपृथुप्रियबालाः Ki.12.47.-3 A line, row; यदकालमेघविततिर्व्ययूयुजत् Māl.9.47. -
11 कारयितव्य
-
12 प्राज्य
prâ̱jyamfn. (?fr. pra + ājya, « having much ghee») copious, abundant, large, great, important MBh. Kāv. etc.;
lasting, long Rājat. ;
high, lofty A.
- प्राज्यकाम
- प्राज्यदक्षिण
- प्राज्यभट्ट
- प्राज्यभुज
- प्राज्यभोज्य
- प्राज्यविक्रम
- प्राज्यवृष्टि
-
13 हिरण्य
hiraṇyan. (ifc. f. ā;
prob. connected with hari, harit, hiri) gold (orig. uncoined gold orﾠ other precious metal;
in later language « coined gold» orﾠ « money») RV. etc. etc.;
any vessel orﾠ ornament made of gold (as « a golden spoon» Mn. II, 29) RV. AV. VS. Kauṡ. ;
a gold piece orﾠ coin (generally with suvárṇa as opp. to base metal) Br. ;
a cowry L. ;
semen virile L. ;
substance, imperishable matter L. ;
a partic. measure W. ;
the Datura orﾠ thorn apple MW. ;
N. of a Varsha (= hiraṇ-maya) MārkP. ;
m. a kind of bdellium L. ;
N. of a, Daitya MBh. Pañcar. ;
of a son of Agnidhra (= hiraṇ-maya q.v.) MārkP. ;
of a king of Kaṡmīra Rājat. ;
(ā) f. one of the seven tongues of fire L. ;
mfn. golden, made of gold Mn. MBh. ;
- हिरण्यकक्ष
- हिरण्यकक्ष्य
- हिरण्यकण्ठ
- हिरण्यकर्ण
- हिरण्यकर्तृ
- हिरण्यकवच
- हिरण्यकशिपु
- हिरण्यकामधेनु
- हिरण्यकार
- हिरण्यकुक्षि
- हिरण्यकुब्ज
- हिरण्यकुल
- हिरण्यकृत्
- हिरण्यकृतचूड
- हिरण्यकृष्णल
- हिरण्यकेतु
- हिरण्यकेश
- हिरण्यकेशिन्
- हिरण्यकेश्याग्न्याधानपद्धति
- हिरण्यकेश्य
- हिरण्यकोश
- हिरण्यखादि
- हिरण्यगदा
- हिरण्यगर्भ
- हिरण्यगुप्त
- हिरण्यचक्र
- हिरण्यजा
- हिरण्यजित्
- हिरण्यजिह्व
- हिरण्यज्योतिस्
- हिरण्यतुष
- हिरण्यतेजस्
- हिरण्यत्वच्
- हिरण्यत्वच
- हिरण्यत्वचस्
- हिरण्यद
- हिरण्यदंष्ट्र
- हिरण्यदक्षिण
- हिरण्यदत्
- हिरण्यदत्त
- हिरण्यदन्त
- हिरण्यदा
- हिरण्यदान
- हिरण्यदेवीसूक्त
- हिरण्यद्यू
- हिरण्यद्रापि
- हिरण्यधनुस्
- हिरण्यनाभ
- हिरण्यनिकाषम्
- हिरण्यनिधि
- हिरण्यनिर्णिज्
- हिरण्यनेमि
- हिरण्यपक्ष
- हिरण्यपति
- हिरण्यपर्ण
- हिरण्यपर्वत
- हिरण्यपाणि
- हिरण्यपात्र
- हिरण्यपाव
- हिरण्यपिण्ड
- हिरण्यपुर
- हिरण्यपुरुष
- हिरण्यपुष्पि
- हिरण्यपुष्पी
- हिरण्यपेशस्
- हिरण्यप्रौग
- हिरण्यप्रतिपूर्ण
- हिरण्यप्राकारा
- हिरण्यबन्धन
- हिरण्यबाहु
- हिरण्यबिन्दु
- हिरण्यमय
- हिरण्यमालिन्
- हिरण्यमूर्धन्
- हिरण्ययष्टि
- हिरण्ययोनि
- हिरण्यरथ
- हिरण्यरशन
- हिरण्यरूप
- हिरण्यरेतस्
- हिरण्यरेतस
- हिरण्यरोमन्
- हिरण्यलक्ष्मीसूक्त
- हिरण्यलोमन्
- हिरण्यवक्षस्
- हिरण्यवत्
- हिरण्यवन्धुर
- हिरण्यवर्ण
- हिरण्यवर्णीय
- हिरण्यवर्तनि
- हिरण्यवर्मन्
- हिरण्यवर्ष
- हिरण्यवाशी
- हिरण्यवाह
- हिरण्यविद्
- हिरण्यविमित
- हिरण्यवी
- हिरण्यवीर्य
- हिरण्यवृषभ
- हिरण्यशकल
- हिरण्यशक्ल
- हिरण्यशम्य
- हिरण्यशरीर
- हिरण्यशल्क
- हिरण्यशिप्र
- हिरण्यशीर्षन्
- हिरण्यशृङ्ग
- हिरण्यश्मश्रु
- हिरण्यश्राद्ध
- हिरण्यष्ठीव
- हिरण्यष्ठीविन्
- हिरण्यसंकाश
- हिरण्यसंदृश्
- हिरण्यसरस्
- हिरण्यस्तुति
- हिरण्यस्तूप
- हिरण्यस्थाल
- हिरण्यस्रज्
- हिरण्यहस्त
- हिरण्यहेमन्
См. также в других словарях:
Brahmin — This article is about the social caste. For the moth family, see Brahmaeidae. For similarly spelled words, see Brahman (disambiguation). An article related to Hinduism … Wikipedia
Bengali Brahmins — are those Brahmins who traditionally reside in the Bengal region of the Indian subcontinent, currently comprising the Indian state of West Bengal, Tripura, Assam and Bangladesh. When the British left India in 1947, carving out a separate nation… … Wikipedia
Brahmin communities — in India are traditionally divided into two regional groups: Pancha Gauda Brahmins and Pancha Dravida Brahmins according to the following shloka found in the Rajatarangini of Kalhana (12th century): : sa. कर्णाटकाश्च तैलंगा द्राविडा महाराष्ट्रकाः … Wikipedia
Pancha-Gauda — and Pancha Dravida are two chief divisions of Brahmins, as per the śloka from Rājatarangini of IAST|Kalhaṇa / Kalhana:कर्णाटकाश्च तैलंगा द्राविडा महाराष्ट्रकाः ,गुर्जराश्चेति पञ्चैव द्राविडा विन्ध्यदक्षिणे | सारस्वताः कान्यकुब्जा गौडा… … Wikipedia
hiraṇya-dakshiṇa — हिरण्यदक्षिण … Indonesian dictionary
kārayitavya-daksha — कारयितव्यदक्ष … Indonesian dictionary
prâ̱jya-dakshiṇa — प्राज्यदक्षिण … Indonesian dictionary
ṡucyadaksha — शुच्यदक्ष … Indonesian dictionary
