-
1 सुरियमण्डल
සුරියමණ්ඩල suriyamaNDala suriyamaṇḍala nthe orb of the sun. -
2 आदित्यमण्डल
-
3 आर्यमण
-
4 चोष्कूयमण
-
5 प्रियमण्डन
-
6 मद्यमण्ड
mádya-maṇḍam. yeast, barm, froth L.
-
7 मध्यमणि
-
8 मर्त्यमण्डल
mártya-maṇḍalan. id. Bālar.
-
9 रक्तसूर्यमणि
rakta-sūrya-maṇim. a beautiful red-flowering shrub (Hibiscus Phoeniceus) MW.
-
10 वाट्यमण्ड
vāṭya-maṇḍam. scum of fried barley L.
-
11 वाद्यमण्ड
-
12 वैडूर्यमणि
-
13 सायमण्डन
sāyá-maṇḍanan. « evening-ornament», sunset W.
-
14 सूर्यमणि
-
15 सूर्यमण्डल
-
16 अर्यमन् _aryaman
अर्यमन् m. [अर्यं श्रेष्ठं मिमीते; मा-कनिन् निपातोयम् Uṇ.1. 156]1 The Sun. अहं हि पृष्टो$र्यमणो भवद्भिः Bhāg.1.18. 23; प्रोषितार्यमणं मेरोरन्धकारस्तटीमिव Śi.2.39; तिमिरमिवार्य- मरश्मिमभिः समग्रम् Śiva. B.3.5.-2 The head of the Pitṛis or Manes; पितृणामर्यमा चास्मि Bg.1.2.-3 The constellation उत्तराफल्गुनी.-4 N. of the arka plant.-5 One of the Ādityas; शं नो भवत्वर्यमा T. UP.1.1.1.-6 A bosom-friend, play-fellow.-Comp. -देवा N. of the 12th lunar mansion. -
17 प्रिय _priya
प्रिय a. [प्रीणाति प्रि-तर्पणे क] (compar. प्रेयस्, superl. प्रेष्ठ)1 Dear, beloved, liked, welcome, favourite; बन्धुप्रियाम् Ku.1.26; प्रकृत्यैव प्रिया सीता रामस्यासीन्महात्मनः Rām; R.3.29.-2 Pleasing, agreeable; तामूचतुस्ते प्रियमप्यमिथ्या R.14.6.-2 Fond of, liking, loving, devoted or attached to; प्रियमण्डना Ś.4.9.; प्रियारामा वैदेही U.2.-2 Dear, expensive.-5 Ved. Customary, familar, usual.-यः 1 A lover, husband; स्त्रीणामाद्यं प्रणयवचनं विभ्रमो हि प्रियेषु Me.28.-2 A kind of deer.-3 A son-in-law (जामाता); Ms.3.119 (com.).-या 1 A beloved (wife), wife, mistress; प्रिये चारुशीले प्रिये रम्यशीले प्रिये Gīt. 1.-2 A woman in general.-3 Small cardamoms.-4 News, information.-5 Spirituous liquor.-6 A kind of jasmine.-यम् 1 Love.-2 Kindness, service, favour; प्रियमाचरितं लते त्वया मे V.1.16; मत्प्रियार्थं यियासोः Me.22; प्रियं मे प्रियं मे 'a good service done to me'; प्रिय- चिकीर्षवः Bg.1.23; U.3.26; Pt.1.193,365.-3 Pleasing or gladsome news; विवेश भुवमाख्यातुमुरगेभ्य इव प्रियम् R.12. 91; प्रियनिवेदयितारम् Ś.4.-4 Pleasure; प्रियं प्राप्तो दशाननः Rām.7.23.15.-यम् ind. In a pleasing or agreeable manner.-प्रियेण ind. Willingly.-Comp. -अतिथि a. hospitable.-अन्नम् dear food or provisions.-अन्नत्वम् dearth, scarcity; Bṛi. S.-अपायः absence or loss of a beloved object.-अप्रियः a. Pleasant and unpleasant, agreeable and disagreeable (feelings &c.). (-यम्) service and disservice, favour and injury.-अम्बुः the mango tree. (-a.) fond of water.-अर्थम् ind. as a favour.-अर्ह a.1 deserving love or kindness; U.3.-2 amiable. (-र्हः) N. of Viṣṇu.-असु a. fond of life.-आख्य a. announcing good news.-आख्यानम्, -आख्या- निकम् agreeable news; Pratimā.1.-आत्मन् a. ami- able, pleasant, agreeable.-आधानम् a friendly office; आत्मनीव प्रियाधानमेतन्मैत्रीमहाव्रतम् Mv.5.59.-आलापिन् a. speaking kindly or agreeably.-आसु a. fond of life.-उक्तिः f.,-उदितम् a kind or friendly speech, flattering remarks.-उपपत्तिः f. a happy or pleasant occur- rence.-उपभोगः enjoyment of a lover or mistress; प्रियोपभोगचिह्नेषु पौरोभाग्यमिवाचरन् R.12.22.-एषिन् a.1 desirous of pleasing or doing service.-2 friendly, affectionate.-कर a. giving or causing pleasure.-कर्मन् a. acting in a kind or friendly manner. (-n.) the action of a lover.-कलत्रः a husband who is fond of his wife, whe loves her dearly.- कलह a. quarrel- some.-काम a. friendly disposed, desirous of rendering service.-कार a.1 acting kindly, doing good to,-2 favourable, suitable.-कारक, -कारिन् a. acting or treating kindly. (-m.) a friend, benefactor; प्रियकारक भद्रं ते Pt.4.76.-कृत् m.1 one who does good, a friend, benefactor.-2 N. of Viṣṇu.-जनः a beloved or dear person.-जानिः a husband who dearly loves his wife, a gallant.-जीव a. living long, long-lived. (-वः) Colasanthes Indica (Mar. टेंटू).-जीविता love of life.-तोषणः a kind of coitus or mode of sexual enjoyment.-दत्ता a mystical name of the earth; Mb.-दर्श a. pleasant to look at; प्रियदर्शो दीर्घभुजः कथं कृष्ण युधिष्ठिरः Mb.5.9.21.-दर्शन a. pleasing to look at, of pleasing appearance, good-looking, lovely, handsome; अहो प्रिय- दर्शनः कुमारः U.5.; R.1.47; Ś.3.9; एवमुत्सुको$पि प्रियदर्शनो देवः Ś6.(-नः) 1 a parrot.-2 a kind of date tree.-3 N. of a prince of the Gandharvas; अवेहि गन्धर्वपतेस्तनूजं प्रियंवदं मां प्रियदर्शनस्य R.5.33.-4 A plant growing on trees and stones (Mar. दगडफूल). (-नम्) the sight of a beloved object; अमृतं प्रियदर्शनम् Pt.1.128. (-नी) a bird, Gracula religiosa.-दर्शिन् a. looking kindly upon anything. (-m.) an epithet of king Aśoka.-देवन a. fond of gambling.-धन्वः an epithet of Śiva.-निवेदनम् good tidings.-पुत्रः a kind of bird.-प्रश्नः a kind inquiry (about welfare).-प्रसादनम् propitiation of a husband.-प्राय a. exceedingly kind or courteous; प्रियप्राया वृत्तिः U.2.2. (-यम्) eloquence in language.-प्रायस् n. a very agreeable speech, as of a lover to his mistress.-प्रेप्सु a. wishing to secure one's desired object.-भावः feeling of love; प्रियभावः स तु तया स्वगुणैरेव वर्धितः U.6.31.-भाषणम् kind or agreeable words.-भाषिन् a. speaking sweet words.-मण्डन a. fond of ornaments; नादत्ते प्रियमण्डनापि भवतां स्नेहेन या पल्लवम् Ś.4.9.-मधु a. fond of liquor. (-धुः) an epithet of Balarāma.-रण a. warlike, heroic.-वक्तृ a. flattering, a flatterer.- वचन a. speaking kind or agreeable words. (-नम्) kind, coaxing or endearing words; प्रियवचनकृतो$- पि योषितां दयितजनानुनयो रसादृते (प्रविशति हृदयं न) V.2.22.-वयस्यः a dear friend.-वर्णी the plant called प्रियङ्गु.-वस्तु n. a beloved object.-वाच् a. speaking kindly, affable in address. (-f.) kind or agreeable words.-वादिका a kind of musical instrument.-वादिन् a. speaking kind or pleasing words, a flatterer; सुलभाः पुरुषा राजन् सततं प्रियवादिनः Rām. (-नी) a kind of bird. (Mar. मैना, साळुंखी).-श्रवस् m. an epithet of Kṛiṣṇa; प्रगायतः स्ववीर्याणि तीर्थपादः प्रियश्रवाः Bhāg.1.6.34.-संवासः the society of a beloved person.-सखः 1 a dear friend.-2 the Khadira tree. (-खी f.) a female friend, a lady' confidante.-सत्य a.1 a lover of truth.-2 pleasant though true.-संदेशः 1 a friendly message, the mes- sage of a lover.-2 the tree called चम्पक.-संप्रहार a. fond of litigation.-समागमः union with a beloved object or person.-सहचरी a beloved wife.-साहस a. adven- turous.-सुहृद् m. a dear or bosom friend.-स्वप्न a. fond of sleep; अकाले वोधितो भ्रात्रा प्रियंस्वप्नो वृथा भवान् R.12. 81.-हित a. at once agreeable and salutary. -
18 सूर्य
sūryasū́ryam. the sun orﾠ its deity (in the Veda the name Sūrya is generally distinguished from Savitṛi <q.v.>, andﾠ denotes the most concrete of the solar gods, whose connection with the luminary is always present to the poet's mind;
in Nir. VII, 5 he is regarded as one of the original Vedic triad, his place being in the sky, while that of Agni is on the earth, andﾠ that of Indra is in the atmosphere;
ten hymns in the RV. are entirely in praise of Sūrya,
e.g.. I, 50, I, 115 etc.., alsoﾠ AV. XIII, 2 ;
he moves through the sky in a chariot drawn by seven ruddy horses orﾠ mares < seeﾠ saptâ̱ṡva, harit, harid-aṡva>;
in the later mythology Sūrya is identified with Savitṛi as one of the 12 Ādityas orﾠ emblems of the Sun in the 12 months of the year, andﾠ his seven-horsed chariot is said to be driven by Aruṇa orﾠ the Dawn as its charioteer, who is represented without legs;
the Sun, whether named Sūrya orﾠ Vivasvat, has several wives seeﾠ sūryā below) RV. etc. etc. (cf. IW. 11; 16 etc.. RTL. 341);
a symbolical expression for the number « twelve» (in allusion to the sun in the 12 signs of the zodiac) Jyot. Hcat. ;
the swallow-wort (either Calotropis orﾠ Asclepias Gigantea, = arka) L. ;
N. of the son of Bali L. ;
of a Dānava VahniP. ;
of an astronomer (= sūrya-dāsa) Cat. ;
epithet of Ṡiva MBh. ;
(ā́) f. the wife of Sūrya orﾠ the Sun ( alsoﾠ called Saṃjñā, q.v.);
the daughter of Sūrya orﾠ the Sun ( seeﾠ RV. I, 116, 17 ;
alsoﾠ described as daughter of Prajāpati orﾠ of Savitṛi andﾠ wife of the Aṡvins, andﾠ in other places as married to Soma;
in RV. I, 119, 2 she is called Ūrjānī, andﾠ in VI, 55, 4, VI, 58, 4 the sister of Pūshan <q.v.>, who is described as loving her, andﾠ receiving her as a gift from the gods;
accord. toﾠ some she represents a weak manifestation of the Sun;
Sūryā Sāvitrī is regarded as the authoress of the Sūryā-sûkta RV. X, 85) RV. AV. AitBr. Kauṡ. ;
= vāc Naigh. I, 11 ;
= sūryā-sû̱ktā (q.v.) ṠāṇkhGṛ. ;
a new bride;
a drug L. ;
the colocynth orﾠ bitter gourd L. ;
mfn. solar (perhaps w.r. for saurya) Jyot. <For cognate words seeﾠ under 2. svár.>
- सूर्यकमल
- सूर्यकर
- सूर्यकल्प
- सूर्यकवच
- सूर्यकवि
- सूर्यकान्त
- सूर्यकान्ति
- सूर्यकाल
- सूर्यकेतु
- सूर्यक्रान्त
- सूर्यक्षय
- सूर्यगङ्गातीर्थ
- सूर्यगर्भ
- सूर्यगुप्त
- सूर्यग्रह
- सूर्यग्रहण
- सूर्यचक्षुस्
- सूर्यचन्द्र
- सूर्यचन्द्रमस्
- सूर्यचन्द्रमस
- सूर्यज
- सूर्यज्योतिस्
- सूर्यतनय
- सूर्यतपस्
- सूर्यतापिनी
- सूर्यतीर्थ
- सूर्यतेजस्
- सूर्यत्वच्
- सूर्यत्वच
- सूर्यत्वचस्
- सूर्यदत्त
- सूर्यदशाफल
- सूर्यदास
- सूर्यदृश्
- सूर्यदेव
- सूर्यदेवत्य
- सूर्यद्वादशार्या
- सूर्यधर
- सूर्यध्यान
- सूर्यध्वज
- सूर्यनक्षत्र
- सूर्यनगर
- सूर्यनन्दन
- सूर्यनमस्कार
- सूर्यनाडी
- सूर्यनाभ
- सूर्यनारायण
- सूर्यनेत्र
- सूर्यपक्षकरण
- सूर्यपक्षशरण
- सूर्यपञ्चाङ्ग
- सूर्यपञ्चाङ्गस्तोत्र
- सूर्यपण्डित
- सूर्यपति
- सूर्यपत्त्र
- सूर्यपत्नी
- सूर्यपर्णी
- सूर्यपर्वन्
- सूर्यपाद
- सूर्यपुत्र
- सूर्यपुर
- सूर्यपुराण
- सूर्यपूजा
- सूर्यपूजाविधि
- सूर्यप्रकाश
- सूर्यप्रज्ञप्ति
- सूर्यप्रतिष्ठा
- सूर्यप्रदीप
- सूर्यप्रभ
- सूर्यप्रभव
- सूर्यप्रभीय
- सूर्यप्रशिष्य
- सूर्यफणिचक्र
- सूर्यबलि
- सूर्यबिम्ब
- सूर्यभक्त
- सूर्यभक्तक
- सूर्यभट्ट
- सूर्यभट्टीय
- सूर्यभा
- सूर्यभागा
- सूर्यभानु
- सूर्यभास्
- सूर्यभ्राज्
- सूर्यभ्रातृ
- सूर्यमणि
- सूर्यमण्डल
- सूर्यमती
- सूर्यमन्त्र
- सूर्यमरुत्
- सूर्यमरुत
- सूर्यमल्ल
- सूर्यमाल
- सूर्यमास
- सूर्यमुखी
- सूर्यम्पश्य
- सूर्ययन्त्र
- सूर्ययम
- सूर्यरथ
- सूर्यरश्मि
- सूर्यरहस्य
- सूर्यराज्य
- सूर्यराम
- सूर्यरुच्
- सूर्यर्क्ष
- सूर्यर्च्
- सूर्यलता
- सूर्यलोक
- सूर्यलोचना
- सूर्यवंश
- सूर्यवंश्य
- सूर्यवक्त्र
- सूर्यवज्रपञ्जर
- सूर्यवत्
- सूर्यवन
- सूर्यवर
- सूर्यवरुण
- सूर्यवर्ग
- सूर्यवर्चस्
- सूर्यवर्ण
- सूर्यवर्मन्
- सूर्यवल्ली
- सूर्यवार
- सूर्यविकासिन्
- सूर्यविघ्न
- सूर्यविलोकन
- सूर्यवेश्मन्
- सूर्यवैश्वानर
- सूर्यव्रत
- सूर्यशतक
- सूर्यशान्ति
- सूर्यशिष्य
- सूर्यशोभा
- सूर्यश्रित्
- सूर्यश्री
- सूर्यश्वित्
- सूर्यषट्पदी
- सूर्यषडक्षरी
- सूर्यसंक्रम
- सूर्यसंक्रान्ति
- सूर्यसंज्ञ
- सूर्यसदृश
- सूर्यसप्तति
- सूर्यसप्तार्या
- सूर्यसम
- सूर्यसहस्रनामन्
- सूर्यसहस्रनामावली
- सूर्यसामन्
- सूर्यसारथि
- सूर्यसावर्णि
- सूर्यसावित्र
- सूर्यसिंह
- सूर्यसिद्धान्त
- सूर्यसुत
- सूर्यसूक्त
- सूर्यसूत
- सूर्यसूरि
- सूर्यसेन
- सूर्यस्तवकपालमोचन
- सूर्यस्तवन
- सूर्यस्तुत्
- सूर्यस्तुति
- सूर्यस्तोत्र
- सूर्यहृदय
-
19 अदब्ध _adabdha _दम्भ _dambha
अदब्ध दम्भ a. [न. त.] Ved. Unbroken or unim- paired, unhurt, uninjured; pure, true; ˚असु, or ˚आयुः having uninjured or pure life; leaving uninjured the man who sacrifices; ˚धीति, ˚व्रत whose works or religious observances are unimpaired. अर्यमणं भगमदब्धधीतीनच्छ Rv.6.51.3. -
20 अन्तरित _antarita
अन्तरित p. p.1 Gone between, intervening.-2 Gone within, hidden, concealed, covered, screened, shielded, protected (from view) by something; पादपान्तरित एव विश्वस्तामेनां पश्यामि Ś.1 hid behind a creeper; सारसेन स्वदेहान्तरितो राजा H.3 screened; विटपान्तरितस्तिष्ठ Ś.3; नलिनीपत्रान्तरितं प्रियसहचरमपश्यन्ती Ś.4; शार्दूलचर्मान्तरितोरुपृष्ठम् Ku.7.37 covered; Dk.21,146; K.28,152,2; पर्व- तान्तरितो रविः set. Ak.; त्वगन्तरिततृतीयलोचनम् K.18, R.1. 8; उन्मादमोहान्तरितो$पि Māl.9; तल्पमन्तरितभूमिभिः कुथैः R. 19.2.-3 Gone in, reflected; स्फटिकभित्त्यन्तरितान् मृगशावकान् reflected in the crystal wall.-4 (a) Concealed, made dormant, impeded, hindered, prevented; त्वदभिप्रायापरि- ज्ञानान्तरित एवायमनुनयः Mu.2 prevented from being made; त्वद्वाञ्छान्तरितानि साध्यानि Mu.4.15 prevened from being actually effected &c.; द्विषत्प्रतापान्तरितोरुतेजाः Ki.3.45 obscured; नोपालभ्यः पुमांस्तत्र दैवान्तरितपौरुषः Pt.2.133. (b) Separated, lost to view, made invisible by inter- position; मुहूर्तान्तरितमाधवा दुर्मनायमाना Māl.8; भर्तुरेतान्यक्ष- राणि बिम्बान्तरितानि M.3; धनमित्राख्ययान्तरितः Dk.36; चन्द्रा- पीडनामान्तरितस्य चन्द्रमसः K.338; प्रतिनिवर्तमानयात्राजनसंकुलेन अन्तरिते तस्मिन् Māl.2; क्रियतां कथमन्त्यमण्डनं परलोकान्तरितस्य ते मया Ku.4.22 separated (from me) by the next world, i. e. dead, deceased; मेघैरन्तरितः प्रिये तव मुखच्छा- यानुकारी शशी S. D. (c) Drowned, obscured removed, eclipsed; परलोकभयभैहिकदुःखेनान्तरितम् Dk.82. drowned, eclipsed, obscured; वीरलोकसाधुवादेनान्तरितः समरतूर्यरवः Ve. 4 drowned; विस्मयान्तरितशोकवृत्तान्ता K.322; कार्यान्तरितोत्कण्ठम् V.3.4 forgotten, removed; इन्दुप्रकाशान्तरितोडुतुल्याः R.16. 65 obscured by moon-light.-5 Disappeared, vanished, departed, retired, withdrawn; (महामृगः) आश्रमान्तरितः शीघ्रं प्लवमानो महाजवः Mb.3.311.9. अन्तरिते तस्मिञ्- शयरसेनापतौ K.33; नाथदेहस्पर्शेन अन्तरित एव सन्तापः U.6 has disappeared, has been removed.-6 Passed over, omitted; अये मध्यमाम्बावृत्तान्तो$न्तरित एवार्येण U. i; कथान्तरेणान्तरितमिदम् M.5 put off, delayed.-7 Slighted, despised.-8 (In Math.) That which remains, the remainder.-9 A technical term in architecture.
Страницы
- 1
- 2
См. также в других словарях:
Divyamani — Carnatic Music Concepts Sruti • Swara • Raga • Tala • Melakarta • Asampurna Melakarta Compositions Varnam • Kriti • Geetham • Swarajati • Ragam Thanam Pallavi • Thil … Wikipedia
ādityá-maṇḍalá — आदित्यमण्डल … Indonesian dictionary
āryamaṇa — आर्यमण … Indonesian dictionary
coshkūyámaṇa — चोष्कूयमण … Indonesian dictionary
mádhya-maṇi — मध्यमणि … Indonesian dictionary
mádya-maṇḍa — मद्यमण्ड … Indonesian dictionary
mártya-maṇḍala — मर्त्यमण्डल … Indonesian dictionary
priyá-maṇḍana — प्रियमण्डन … Indonesian dictionary
rakta-sūrya-maṇi — रक्तसूर्यमणि … Indonesian dictionary
sāyá-maṇḍana — सायमण्डन … Indonesian dictionary
sū́rya-maṇḍala — सूर्यमण्डल … Indonesian dictionary
