Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

रतिसहचर

  • 1 सहचर


    sahá-cara
    mfn. going with, accompanying, associating with Kālid. Prab. etc.;

    belonging together AitBr. ;
    similar, like Subh. ;
    m. a companion, friend, follower Kālid. Ṡiṡ. BhP. ;
    a surety W. ;
    Barleria Prionitis andﾠ Cristata Car. ;
    = pratibandhaka L. ;
    (ī) f. a female companion orﾠ friend, mistress, wife Kālid. Kathās. ;
    Barleria Prionitis orﾠ Cristata L. ;
    - ra-bhinna m. (in rhet.) separation of what belongs together, joining discordant things orﾠ ideas( alsoﾠ - nna-tā f. - tva n.) Kpr. Sāh. ;
    (- rī)-dharma m. the wife's duty, sexual intercourse Hariv.

    Sanskrit-English dictionary > सहचर

  • 2 सहचरित


    sahá-carita
    mfn. gone orﾠ going with etc.;

    congruent, homogeneous (- tva n.) Pat. Sāh. TPrāt. Sch.

    Sanskrit-English dictionary > सहचरित

  • 3 अरुन्धतीसहचर


    a-rundhatī́-sahacara
    m. companion of Arnndhati, Vasishṭha. arun-mukha, ās m. pl. (an irregular form developed fr. arur-magha below)

    N. of certain Yatis KaushUp.

    Sanskrit-English dictionary > अरुन्धतीसहचर

  • 4 रतिसहचर


    rati-sahacara
    m. « Rati's consort»

    N. of Kāma-deva Daṡ.

    Sanskrit-English dictionary > रतिसहचर

  • 5 सह _saha

    1
    सह a. [सहते सह्-अच्]
    1 Bearing, enduring, suffering.
    -2 Patient.
    -3 Able; see असह; चरतस्तपस्तव वनेषु सहा न वयं निरूपयितुमस्य गतिम् Ki.6.36.
    -4 Overpowering, vanquishing.
    -5 Defying, equal to.
    -6 Exerting.
    -हः 1 The month मार्गशीर्ष.
    -2 N. of Śiva.
    -हः, -हम् Power, strength.
    -हम् A kind of salt; L. D. B.
    2
    सह ind.
    1 With, together with, along with, accom- panied by (with instr.); शशिना सह याति कौमुदी सह मेघेन तडित् प्रलीयते Ku.4.33.
    -2 Together, simultaneously, at the same time; अस्तोदयौ सहैवासौ कुरुते नृपतिर्द्विषाम् Subhāṣ. (The following senses are given of this word:-- साकल्य, सादृश्य, यौगपद्य, विद्यमानत्व, समृद्धि, संबन्ध and सामर्थ्य.)
    -Comp. -अध्ययनम् 1 studying together; U.2.
    -2 fellow- studentship.
    -अध्यायिन् m. a fellow-student.
    -अपवाद a. disagreeing.
    -अर्थ a.
    1 having the same object.
    -2 sy- nonymous. (
    -र्थः) the same or common object.
    -अर्ध a. together with a half.
    -आलापः conversation with.
    -आसनम् sitting on the same seat.
    -आसिका company, sitting together; समुद्रः सहासिकां यां सुमतिः प्रतीच्छति Rām. ch.2.85.
    -उक्तिः f. a figure of speech in Rhetoric; सा सहोक्तिः सहार्थस्य बलादेकं द्विवाचकम् K. P.1; e.g. पपात भूमौ सह सैनिकाश्रुभिः R.3.61.
    -उटजः a hut made of leaves.
    -उत्थायिन् a. rising or conspiring together.
    -उदरः a uterine brother, brother of whole blood; जनन्यां संस्थितायां तु समं सर्वे सहोदराः Ms.9.92; सहोदरा कुङ्कुमकेसराणां भवन्ति नूनं कविताविलासाः Vikr.1.21.
    -उपमा a kind of Upamā.
    -ऊढः, -ऊढजः the son of a woman pregnant at marriage; (one of the 12 kinds of sons recognized in old Hindu law); या गर्भिणी संस्क्रियते ज्ञाताज्ञातापि वा सती । वोढुः स गर्भो भवति सहोढ इति चोच्यते ॥ Ms.9.173.
    -एकासनम् see सहासनम् Y.2.284.
    -कर्तृ m. a co-worker, assistant; तस्य कर्मानुरूपेण देर्यो$शः सहकर्तृभिः Ms.8.26.
    -कारः 1 co-operation.
    -2 a mango tree; क इदानीं सहकारमन्तरेण पल्लवितामतिमुक्तलतां सहेत Ś.3. ˚भञ्जिका a kind of game.
    - कारिन्, -कृत्, -कृत्वन् a. co-operating. (-m.) a co- adjutor, associate, colleague.
    -कृत a. co-operated with, assisted or aided by.
    -क्रिया simultaneous performance; स हि न्यायः संभूयकारिणां सहक्रियेति सर्वत्रैव ŚB. on MS.11.1. 57.
    -खट्वासनम् sitting together on a bed; Ms.8.357; see सहैकासनम्.
    -गमनम् 1 accompanying.
    -2 a woman's burning herself with her deceased husband's body, self-immolation of a widow.
    -चर a. accompanying, going or living with; यानि प्रियासहचरश्चिरमध्यवात्सम् U.3.8.
    (-रः) 1 a companion, friend, associate; श्मशानेष्वाक्रीडा स्मरहर पिशाचाः सहचराः Śiva-mahimna 24.
    -2 a follower, ser- vant.
    -3 a husband.
    -4 a surety. (
    -री f.)
    1 a famale companion.
    -2 a wife, mate; प्रेक्ष्य स्थितां सहचरीं व्यवधाय देहम् R.9.57.
    -चरित a.
    1 accompanying, attending, associating with.
    -2 Congruent, homogeneous,
    -चारः 1 accompaniment.
    -2 agreement, harmony.
    -3 (in logic) the invariable accompaniment of the hetu (middle term) by the sādhya (major term).
    -4 right course (opp. व्यभिचार).
    -चारिन् see सहचर.
    -ज a.
    1 inborn, natural, innate; सहजं कर्म कौन्तेय सदोषमपि न त्यजेत् Bg.18. 48; सहजामप्यपहाय धीरताम् R.8.43.
    -2 hereditary; सहजं किल यद्विनिन्दितं न खलु तत्कर्म विवर्जनीयम् Ś.6.1.
    (-जः) 1 a brother of whole blood; तृतीयो मे नप्ता रजनिचरनाथस्य सहजः Mv.4.7.
    -2 the natural state or disposition. ˚अरिः a natural enemy. ˚उदासीनः a born neutral. ˚मित्रम् a natural friend.
    -जात a.
    1 natural; see सहज.
    -2 born together, twin-born.
    -जित् a. victorious at once; स्वर्णेता सहजिद् बभ्रुरिति राजाभिधीयते Mb.3.185.28.
    -दार a.
    1 with a wife.
    -2 married.
    -देवः N. of the youngest of the five Pāṇḍavas; the twin brother of Nakula, born of Mādrī by the gods Aśvins. He is regarded as the type of manly beauty.
    -धर्मः same duties. ˚चारिन् m. a husband. ˚चारिणी
    1 a lawful wife, one legally married (also सहधर्मिणी in this sense).
    -2 a fellow-worker.
    -पथिन् m.,
    -पन्थाः m., f. a fellow-traveller.
    -पांशुक्रीडिन, पांशुकिल m a friend from the earliest childhood.
    -भावः 1 companionship.
    -2 concomitance.
    -भाविन् m. a friend, partisan, follower.
    -भू a. natural, innate; औत्सुक्येन कृतत्वरा सहभुवा व्यावर्तमाना ह्रिया Ratn.1.2.
    -भोजनम् eating in company with friends.
    -मनस् a. with intelligence.
    -मरणम् see सह- गमन.
    -मृता a woman who has burnt herself with her husband.
    -युध्वन् m. a brother in arms.
    -रक्षस् m. one of the three kinds of sacrificial fires.
    -वसतिः, -वासः dwelling together; सहवसतिमुपेत्य यैः प्रियायाः कृत इव मुग्धविलोकितोपदेशः Ś.2.3.
    -वासिन् m. a fellow-lodger.
    -वीर्यम् fresh butter.
    -संसर्गः carnal contact.
    -सेविन् a. having intercource with.
    -स्थः a companion.

    Sanskrit-English dictionary > सह _saha

  • 6 अत्यन्त _atyanta

    अत्यन्त a. [अतिक्रान्तः अन्तं सीमां नाशम्]
    1 Excessive, much, very great or strong; ˚वैरम् great enmity; ˚मैत्री; ˚हिमोत्किरानिलाः Ku.5.26.
    -2 Complete, per- fect, absolute; ˚अभावः absolute non-existence; See below.
    -3 Endless, perpetual, permanent, ever- lasting, uninterrupted, unbroken; किं वा तवात्यन्तवियोग- मोघे हतजीविते R.14.65; भवत्यजरमत्यन्तम् Pt.1.151; यो बन्धनवधक्लेशान् प्राणिनां न चिकीर्षति । स सर्वस्य हितप्रेप्सुः सुखम- त्यन्तमश्नुते ॥ Ms.5.46; Bg.6.28; कस्यात्यन्तं सुखमुपनतम् Me.111. नायमत्यन्तसंवासो लभ्यते येन केनचित् H.4.73.
    -तम् ind.
    1 Exceedingly, excessively, very much, to the highest degree; स्थायीभवति चात्यन्तं रङ्गः शुक्लपटे यथा Pt.1.33; स्तनंधयो$त्यन्तशिशुः स्तनादिव Mu.4.14. very young.
    -2 For ever, to the end (of life), through life; अत्यन्तमात्मसटृशेक्षणवल्लभाभिराहो निवत्स्यति Ś1.26 For all time, in perpetuity; सा चात्यन्तमदर्शनं नयनयोर्याता V.4.9; oft. in comp.; ˚गता See below; प्रियमत्यन्त- विलुप्तदर्शनम् Ku.4.2. For ever lost to view; R.14.3;
    -3 Absolutely, perfectly, completely.
    -Comp. -अपह्नवः A flat, categorical or total denial; a denial nipping the accusation in the bud (P. वार्त्तिक III.2.115.).
    -अभावः absolute or complete non- existence, absolute non-entity, a thing which does not exist at any one of the three periods of time, or does not exist for all time; त्रैकालिकसंसर्गावच्छिन्नप्रतियोगिकः (This is considered to be नित्य or eternal and different from the other kinds of अभाव).
    -ग a. going or walking too much or too fast.
    -गत a. gone or departed forever, gone never to return; कथमत्यन्तगता न मां दहेः R.8.56.2. always applicable, perfectly intimate or pertinent.
    -गति f.
    1 sense of 'completely'; अनत्यन्तगतौ क्तात् P.V. 4.4. completion, accomplishment.
    -गामिन् a.
    1 going or walking very much, going too fast or quickly.
    -2 excessive, much.
    -निवृत्तिः f. complete disappearance, absolute cessation.
    -वासिन् m. [वस्-णिनि] one who con- stantly stays with his preceptor, as a student.
    -सहचरित a. going together invariably (P. वार्त्तिक VIII.1. 15.)
    -संयोगः 1 close proximity, uninterrupted continuity; कालाध्वनोरत्यन्तसंयोगे P.II.1.29.
    -2 Inseparable co-exist- ence.
    -संपर्कः excessive sexual intercourse.
    -सुकुमार a. very tender. (
    -रः) a kind of grain.

    Sanskrit-English dictionary > अत्यन्त _atyanta

  • 7 अर्थात् _arthāt

    अर्थात् ind. (abl. of अर्थ)
    1 As a matter of course, of course, in fact; मूषिकेण दण्डो भक्षित इत्यनेन तत्सहचरितमपूप- भक्षणमर्थादायातं भवति S. D.1.
    -2 According to the cir- cumstances or state of the case; as a matter of fact.
    -3 That is to say, namely.
    -कृतम् Performed through the force of implication or as a matter of course; न चार्थात्कृतं चोदकः प्रापयति ŚB on MS.5.2.8.

    Sanskrit-English dictionary > अर्थात् _arthāt

  • 8 कुड्मलित _kuḍmalita

    कुड्मलित a.
    1 Budded, blossomed.
    -2 Cheerful, smiling.
    -3 Half-closed; कण्डूकुड्मलितेक्षणां सहचरीं दन्तस्य कोट्या लिखन् Māl.9.32.

    Sanskrit-English dictionary > कुड्मलित _kuḍmalita

  • 9 कोटिः _kōṭiḥ _टी _ṭī

    कोटिः टी f. [कुट्-इञ्]
    1 The curved end of a bow; भूमिनिहितैककोटिकार्मुकम् R.11.81; U.4.29.
    -2 The end or extremity, edge or point in general; सहचरीं दन्तस्य कोट्या लिखन् Māl.9.32; अङ्गदकोटिलग्नम् R.6.14;7.46;8.36.
    -3 The edge or point of a weapon.
    -4 The highest point, excess, pitch, climax, excellence; परां कोटिमानन्दस्याध्यगच्छन् K.369; so कोपकोटिमापन्ना Pt.4; excessively angry; कल्याणीं कलयामि कञ्जनिलयां कल्याणकोटिस्थिताम् Viś. Guṇā.275.
    -5 The horns or digits of the moon; आवर्जितजटामौलिविलम्बिशशि- कोटयः Ku.2.26.
    -6 Ten millions, a crore; वित्तस्य विद्यापरि- संख्यया मे कोटीश्चतस्रो दश चाहरेति R.5.21;12.82; Ms.6.63.
    -7 The complement of an arc to 9˚ (in math.).
    -8 The perpendicular side of a right-angled triangle (in math.).
    -9 A class, department, kingdom; मनुष्य˚, प्राणि˚ &c.
    -1 One side of a question in dispute, an alternative.
    -11 The pinnacle, peak (शिखर); कोटिं तस्य समुद्रस्य काञ्चनीं शतयोजनाम् Rām.4.42.19.
    -Comp. -ईश्वरः a millionaire; ततः कोटीश्वराख्येन वणिजा स समं ययौ Ks.56.64; नवनवतिशतद्रव्यकोटीश्वरास्ते नन्दाः... हताः पश्यतो राक्षसस्य Mu.
    -जित् m. an epithet of Kālidāsa.
    -जीवा, -ज्या the co- sine of an angle in a right-angled triangle (in math.).
    -द्वयम् two alternatives.
    -पात्रम् a rudder.
    -पालः the guard of a stronghold.
    -वर्षम् N. of the capital of the demon-chief Bāṇa.
    -वेधिन् a. (lit.) striking a point; (fig.) performing the most difficult things; कोटिवेधिनि सिद्धे हि Rāj. T.1.11.
    -श्रीः an epithet of Durgā.
    -होमः a kind of sacrificial offering.

    Sanskrit-English dictionary > कोटिः _kōṭiḥ _टी _ṭī

  • 10 चक्रम् _cakram

    चक्रम् [क्रियते अनेन, कृ घञर्थे< क नि˚ द्वित्वम् Tv.]
    1 The wheel of a carriage; चक्रवत्परिवर्तन्ते दुःखानि च सुखानि च H.1.173.
    -2 A potter's wheel.
    -3 A sharp circular missile, weapon, a disc (especially applied to the weapon of Viṣṇu).
    -4 An oil-mill; दशसूनासमं चक्रं दशचक्रसमो ध्वजः Mb.13.125.9.
    -5 A circle, ring; कलाप- चक्रेषु निवेशिताननम् Ṛs.2.14.
    -6 A troop, multitude, collection, Śi.2.17.
    -7 A realm, sovereignty; स्वस्थं स्वचक्रं परचक्रमुक्तम् Bu. Ch.2.15; cf. चक्रं सैन्यथाङ्गयोः । राष्ट्रे दम्भान्तरे... । Medinī.
    -8 A province, district, a group of villages.
    -9 A form of military array in a circle.
    -1 A circle or depression of the body.
    -11 A cycle, cycle of years.
    -12 The horizon; यावदावर्तते चक्रं तावती मे वसुन्धरा Rām.2.1.36.
    -13 An army, a host.
    -14 Section of a book.
    -15 A whirlpool.
    -16 The winding of a river.
    -17 An astronomical circle; राशि˚ the zodiac.
    -18 Circular flight (of birds &c.).
    -19 A particular constellation in the form of a hexagon.
    -2 Range, department in general.
    -21 The convolutions or spiral marks of the शालिग्राम.
    -22 A crooked or fraudulent con- trivance.
    -क्रः 1 The ruddy goose (also called चक्रवाक); पद्मोल्लासविधायिनि सत्पथदीप्तिकृति चक्रभव्यकरे Viś. Guṇā.274.
    -2 A multitude, troop, group.
    -Comp. -अङ्गः 1 a gander having a curved neck.
    -2 a carriage. +
    -3 the ruddy goose (चक्रवाक); चक्राङ्गान् स च नित्यं वै सर्वतो वनगोच- रान् Mb.12.268.36. (
    -ङ्गी) a goose. (
    -ङ्गम्) a parasol.
    -अटः 1 a juggler, snake-catcher.
    -2 a rogue, knave, cheat.
    -3 a particular coin, a dināra.
    -अधिवासिन् m. the orange tree.
    -अरः, (-रम्) the spoke of a wheel; चक्रारपङ्क्तिरिव गच्छति भाग्यपङ्क्तिः । Svapna.1.4.
    -अश्मन् n. a machine to hurl stones at a distance; अयःकणपचक्राश्म- भुशुण्ड्युद्यतबाहवः Mb.1.227.25.
    -आकार, -आकृति a. circular, round.
    -आयुधः an epithet of Viṣṇu.
    -आवर्तः whirling or rotatory motion.
    -आह्वः, -आह्वयः the ruddy goose;
    -ईश्वरः 1 'lord of the discus', N. of Viṣṇu.
    -2 the officer in charge of a district.
    -ईश्वरी N. of the Jaina goddess of learning.
    -उपजीविन् m. an oil-man.
    -कारकम् 1 a nail.
    -2 a kind of perfume.
    -गजः the plant Cassia Tora.
    -गण्डुः a round pillow.
    -गतिः f. rotation, revolution.
    -गुच्छः the Aśoka tree.
    -ग्रहणम्, -णी f. a rampart, an en- trenchment.
    -चक्रम् A flock of चक्रवाक birds; अस्ताद्रिपद्मा- करचक्रचक्रे तत्कालविज्ञातपतङ्गपाते । सद्यो दिदीपे विरहानलः...... । Rām. Ch.6.19.
    -चर a. moving in a circle; (
    -रः) a juggler.
    -चारिन् m. a chariot.
    -चूडामणिः a round jewel in a coronet or diadem.
    -जीवकः, -जीविन् m. a potter.
    -तीर्थम् N. of a holy place.
    -तुण्डः a kind of fish; रोहितांश्चक्रतुण्डांश्च नलमीनांश्च राघव Rām.3.73.14.
    -दंष्ट्रः a hog.
    -घनः a thunder cloud.
    -धर a.
    1 bearing or having a wheel.
    -2 carrying a discus.
    -3 driving in a carriage.
    (-रः) 1 an epithet of Viṣṇu; चक्रघरप्रभावः R. 16.55.
    -2 a sovereign, governor or ruler of a province; वृद्धानां भारतप्तानां स्त्रीणां चक्रधरस्य च Mb.13.162.38.
    -3 a village tumbler or juggler.
    -4 a snake; भवेच्चक्रधरो विष्णौ भुजङ्गे ग्रामजालिनि Viśvalochana.
    -धारा the periphery of a wheel.
    -नदी the Gaṇḍakī river.
    -नाभिः the nave of a wheel.
    -नामन् m.
    1 the ruddy goose (चक्रवाक).
    -2 a pyritic ore of iron.
    -नायकः 1 the leader of a troop.
    -2 a kind of perfume.
    -नेमिः f. the periphery or cir- cumference of a wheel; नीचैर्गच्छत्युपरि च दशा चक्रनेमिक्रमेण Me.19.
    -पाणिः an epithet of Viṣṇu; Bg.11.49.
    -पादः, -पादकः 1 a carriage.
    -2 an elephant.
    -पालः 1 the governor of a province.
    -2 an officer in charge of a division of an army.
    -3 horizon.
    -4 a circle.
    -5 one who carries a discus.
    -फलम् a kind of discus.
    -बन्धुः, -बान्धवः the sun.
    -बालः, -डः, -वालः, -लम्, -डम् 1 a ring, circle.
    -2 a collection, group, multitude, mass; कैरव- चक्रवालम् Bh.2.74; प्रकटयसि कुमुच्चैरर्चिषां चक्रवालं Rati.4.16; Mv.6.4; Mu.3.21.; K.126,178.
    -3 horizon.
    (-लः) 1 a mythical range of mountains supposed to encircle the orb of the earth like a wall and to be the limit of light and darkness.
    -2 the ruddy goose.
    -बालधिः a dog.
    -भृत् m.
    1 one who holds a discus.
    -2 N. of Viṣṇu.
    -भेदिनी night.
    -भ्रमः, -भ्रमिः f. a lathe or grind- stone; आरोप्य चक्रभ्रमिमुष्णतेजास्त्वष्ट्रेव यत्नोल्लिखितो विभाति R.6. 32; चक्रभ्रमीवद्धृतशरीरः Sāṅ. K.67.
    -भ्रान्तिः f. revolution of wheels; V.1.5.
    -मण्डलिन् m. a species of cobra.
    -मुखः a hog.
    -मुषलः a battle carried on with the dis- cus and club.
    -यानम् a wheel-carriage.
    -रदः a hog.
    -वर्तिन् m.
    1 an emperor, universal monarch, sovereign of the world, a ruler whose dominions extend as far as the ocean (आसमुद्रक्षितीश Ak.); पुत्रमेवंगुणोपेतं चक्रवर्तिनमाप्नुहि Ś.1.12; तव तन्वि कुचावेतौ नियतं चक्रवर्तिनौ । आसमुद्रक्षितीशो$पि भवान् यत्र करप्रदः ॥ Udb. (where there is a pun on the word चक्रवर्तिन्, the other meaning being 'resembling in shape the ruddy goose', 'round');
    -2 (hence) head, foremost; आपद्गतः किल महाशयचक्रवर्ती विस्तारयत्यकृतपूर्वमुदार- भावम् Bv.1.7; कवयस्तर्कयाञ्चक्रुरित्थं ते चक्रवर्तिनः Parṇal.5.38.
    -3 a kind of horse having one or three curls on the shoulder; स्कन्धपार्श्वे यदावर्त एको वा यदि वा त्रयः । चक्रवर्ती स विज्ञेयो वाजी भूपालमन्दिरे ॥ Śālihotra of Bhoj.
    -वर्मन् m. N. of a king of Kashmir; चक्रवर्माभिधं राज्ये क्षीणपुण्यो व्यपद्यत Rāj. T.5.287.
    -वाकः 1 (
    -की f.) the ruddy goose; दूरी- भूते मयि सहचरे चक्रवाकीमिवैकाम् Me.83. ˚बन्धुः the sun.
    -2 a kind of horse, having white feet and white eyes; श्वेताभः श्वेतपादश्च तथा स्यात् श्वेतलोचनः । चक्रवाकः स विज्ञेयो राजार्हो वाजि सत्तमः ॥ Śālihotra of Bhoj.
    -वाटः 1 a limit, boundary.
    -2 a lamp-stand.
    -3 engaging in an action.
    -वातः a whirl- wind, hurricane; चक्रवातस्वरूपेण जहारासीनमर्भकम् Bhāg.1. 7.2.
    -वृद्धिः f.
    1. interest upon interest, compound interest; Ms.8.153,156.
    -2 wages for transporting goods in a carriage.
    -व्यूहः a circular array of troops.
    -संज्ञम् tin. (
    -ज्ञः) the ruddy goose.
    -साह्वयः the ruddy goose.
    -हस्तः an epithet of Viṣṇu.

    Sanskrit-English dictionary > चक्रम् _cakram

  • 11 चर्य _carya

    चर्य a. [चर्-कर्मणि यत्] To be gone; to be practised &c.
    -र्या 1 Going about, moving, walking about; driving or going in a carriage; रथ˚ U.5.
    -2 Course, mo- tion; as in सहचर्या.
    -3 Behaviour, conduct, deportment.
    -4 Practice, performance, observance; Ms.1.111; व्रतचर्या, तपश्चर्या.
    -5 Regular performance of all rites or customs.
    -6 Eating.
    -7 A custom, usage; Ms.6.32.
    -8 Pervading; visiting.
    -र्यम् 1 Going about.
    -2 Be- haviour, conduct.

    Sanskrit-English dictionary > चर्य _carya

  • 12 दूर _dūra

    दूर a. (Compar. दवीयस्, superl. दविष्ठ)
    1 Distant, remote, far off, a long way off, long; किं दूरं व्यवसायिनाम् Chāṇ.73; न योजनशतं दूरं वाह्यमानस्य तृष्णया H.1.146,49.
    -2 Very high, up; दूरमप्युदितः सूर्यः शशाङ्क इव लक्ष्यते Rām.3.16.18.
    -3 Excessive, very much; विचिक्षिपे शूलभृतां सलीलं स पत्रिभिर्दूरमदूरपातैः Ki.17.53.
    -रम् Dis- tance, remoteness. [N. B. Some of the oblique cases of दूर are used adverbially as follows:-- (a) दूरम् to a distance, far away, far or distant from (with abl. or gen.); ग्रामात् or ग्रामस्य दूरम् Sk.
    -2 high above.
    -3 deeply, far below.
    -4 highly, in a high degree, very much; नेत्रे दूरमनञ्जने S. D.
    -5 entirely, completely; निमग्नां दूरमम्भसि Ks.1.29; दूरमुद्धूतपापाः Me.57; दूरकृ to surpass, exceed सा तस्य कर्मनिर्वृतैर्दूरं पश्चात्कृता फलैः R.17.18. ˚करण a. making far or distant, removing. ˚गम a. going far away; दूरंगमं ज्योतिषां ज्योतिरेकम् Vāj.34.1. (b) दूरेण
    1 far, from a distant place, from afar; खलः कापठ्यदोषेण दूरेणैव विसृज्यते Bv.1.78.
    -2 by far, in a high degree; दूरेण ह्यवरं कर्म बुद्धियोगाद्धनञ्जय Bg.2.49; R.1.3. v.l. (c)
    -दूरात् 1 from a distance, from afar; प्रक्षालनाद्धि पङ्कस्य दूरादस्पर्शनं वरम्, दूरादागतः 'come from afar (regarded as comp.); नदीयमभितो.........दूरात्परित्यज्यताम् Bh.1.81; R.1.6.
    -2 in a remote degree.
    -3 from a remote period. (d) दूरे far, away, in a distant place; न मे दूरे किंचित्क्षणमपि न पार्श्वे रथजवात् Ś.1.9; भोः श्रेष्ठिन् शिरसि भयमतिदूरे तत्प्रतीकारः Mu.1; Bh.3.88. ˚कृ to discard; ऋजुतां दूरे कुरु प्रेयसि Amaru.7. ˚भू, ˚ गम् to be far away or gone off; Ks. ˚तिष्ठतु let it be, never mind; दूरे तिष्ठतु तद्वृद्धिः Ks.6.37. दूरीकृ means
    1 to remove to a distance, remove, take away; आश्रमे दूरीकृतश्रमे Dk.5; Bv.1.122.
    -2 to deprive (one) of, separate; कुपिता न्यायेन दूरीकृताः Mk.9.4.
    -3 to prevent, ward off.
    -4 to surpass, excel, distance; दूरीकृताः खलु गुणैरुद्यानलता वनलताभिः Ś1.17; so दूरीमू to be away or removed, be separated from, be at a distance; दूरीभूते मयि सहचरे चक्रवाकीमिवैकाम् Me.85.
    -Comp. -अन्तरित a. separated by a long distance.
    -अपेत a. quite out of question.
    - आगत a. coming from afar.
    -आपातः shooting from afar.
    -आप्लाव a. jumping or leaping far.
    -आरूढ 1 mounted high.
    -2 far-advanced, intense, vehement; दूरारूढः खलु प्रणयो$सहनः V.4.
    -ईरितेक्षण a. squint-eyed.
    -उत्सारित a. driven far away, removed, banished; दूरोत्सारितहृदयानन्दः V.4.23.
    -ग, -गत a.
    1 far removed, distant.
    -2 gone far, far advanced, grown intense; न ददाह भूरुहवनानि हरितनयधाम दूरगम् Ki.12.16. दूरगत- मन्मथा$क्षमेयं कालहरणस्य Ś.3.
    -गामिन् m. an arrow
    -ग्रहणम् the supernatural faculty of seeing objects though situated at a distance.
    -दर्शन a. visible only from afar; अहो सनाथा भवतास्म यद्वयं त्रैविष्टपानामपि दूरदर्शनम् Bhāg.1.11.8.
    -दर्शन, -दृश् a. far-seeing. (
    -नः), m.
    1 a vulture.
    -2 a learned man, a Pandit. (
    -नम्) prudence, foresight.
    -दर्शिन् a. farseeing, foresighted, prudent. (-m.)
    1 a vulture.
    -2 a learned man.
    -3 a seer, prophet, sage.
    -दृष्टिः 1 longsightedness.
    -2 pru- dence, foresight.
    -पातः 1 a long fall.
    -2 a long fight.
    -3 falling from a great height.
    -पात, पातिन् a. shooting from afar; शस्त्रविद्भिरनाधृष्यो दूरपाती दृढायुधः Mb.5.165. 25.
    -पातनम् the act of shooting to a distance; Mb.4.
    -पात्र a. having a wide channel, or bed (as a river).
    -पार a.
    1 very broad (as a river); ह्रादिनीं दूरपारां च Rām.2.71.2.
    -2 difficult to be crossed. (
    -रः) a broad river. (
    -रा) an epithet of the Ganges.
    -बन्धु a. banished from wife and kinsmen; तेनार्थित्वं त्वयि विधिवशाद् दूरबन्धुर्गतो$हम् Me.6.
    -भाज् a. distant, remote.
    -भिन्न a. wounded deeply.
    -वर्तिन् a. being in the distance, far removed, remote, distant.
    -वस्त्रक a. naked.
    -वासिन् a. outlandish.
    -विलम्बिन् a. hanging far down; नवाम्बुभि- र्दूरविलम्बिनो घनाः Ś.5.12.
    -वेधिन् a. piercing from afar.
    -श्रवणम् hearing from afar.
    -श्रवस् a. far renowned.
    -संस्थ a. being at a distance, remote, far away; कण्ठा- श्लेषप्रणयिनि जने किं पुनर्दूरसंस्थे Me.3.
    -स्थ, -स्थित a. remote, far off; दूरस्थाः पर्वता रम्याः Subhāṣ; दूरस्थत्वे च यद्येकः शीलत्यागं करिष्यति Ks.13.8.

    Sanskrit-English dictionary > दूर _dūra

  • 13 प्रिय _priya

    प्रिय a. [प्रीणाति प्रि-तर्पणे क] (compar. प्रेयस्, superl. प्रेष्ठ)
    1 Dear, beloved, liked, welcome, favourite; बन्धुप्रियाम् Ku.1.26; प्रकृत्यैव प्रिया सीता रामस्यासीन्महात्मनः Rām; R.3.29.
    -2 Pleasing, agreeable; तामूचतुस्ते प्रियमप्यमिथ्या R.14.6.
    -2 Fond of, liking, loving, devoted or attached to; प्रियमण्डना Ś.4.9.; प्रियारामा वैदेही U.2.
    -2 Dear, expensive.
    -5 Ved. Customary, familar, usual.
    -यः 1 A lover, husband; स्त्रीणामाद्यं प्रणयवचनं विभ्रमो हि प्रियेषु Me.28.
    -2 A kind of deer.
    -3 A son-in-law (जामाता); Ms.3.119 (com.).
    -या 1 A beloved (wife), wife, mistress; प्रिये चारुशीले प्रिये रम्यशीले प्रिये Gīt. 1.
    -2 A woman in general.
    -3 Small cardamoms.
    -4 News, information.
    -5 Spirituous liquor.
    -6 A kind of jasmine.
    -यम् 1 Love.
    -2 Kindness, service, favour; प्रियमाचरितं लते त्वया मे V.1.16; मत्प्रियार्थं यियासोः Me.22; प्रियं मे प्रियं मे 'a good service done to me'; प्रिय- चिकीर्षवः Bg.1.23; U.3.26; Pt.1.193,365.
    -3 Pleasing or gladsome news; विवेश भुवमाख्यातुमुरगेभ्य इव प्रियम् R.12. 91; प्रियनिवेदयितारम् Ś.4.
    -4 Pleasure; प्रियं प्राप्तो दशाननः Rām.7.23.15.
    -यम् ind. In a pleasing or agreeable manner.
    -प्रियेण ind. Willingly.
    -Comp. -अतिथि a. hospitable.
    -अन्नम् dear food or provisions.
    -अन्नत्वम् dearth, scarcity; Bṛi. S.
    -अपायः absence or loss of a beloved object.
    -अप्रियः a. Pleasant and unpleasant, agreeable and disagreeable (feelings &c.). (
    -यम्) service and disservice, favour and injury.
    -अम्बुः the mango tree. (-a.) fond of water.
    -अर्थम् ind. as a favour.
    -अर्ह a.
    1 deserving love or kindness; U.3.
    -2 amiable. (
    -र्हः) N. of Viṣṇu.
    -असु a. fond of life.
    -आख्य a. announcing good news.
    -आख्यानम्, -आख्या- निकम् agreeable news; Pratimā.1.
    -आत्मन् a. ami- able, pleasant, agreeable.
    -आधानम् a friendly office; आत्मनीव प्रियाधानमेतन्मैत्रीमहाव्रतम् Mv.5.59.
    -आलापिन् a. speaking kindly or agreeably.
    -आसु a. fond of life.
    -उक्तिः f.,
    -उदितम् a kind or friendly speech, flattering remarks.
    -उपपत्तिः f. a happy or pleasant occur- rence.
    -उपभोगः enjoyment of a lover or mistress; प्रियोपभोगचिह्नेषु पौरोभाग्यमिवाचरन् R.12.22.
    -एषिन् a.
    1 desirous of pleasing or doing service.
    -2 friendly, affectionate.
    -कर a. giving or causing pleasure.
    -कर्मन् a. acting in a kind or friendly manner. (-n.) the action of a lover.
    -कलत्रः a husband who is fond of his wife, whe loves her dearly.
    - कलह a. quarrel- some.
    -काम a. friendly disposed, desirous of rendering service.
    -कार a.
    1 acting kindly, doing good to,
    -2 favourable, suitable.
    -कारक, -कारिन् a. acting or treating kindly. (-m.) a friend, benefactor; प्रियकारक भद्रं ते Pt.4.76.
    -कृत् m.
    1 one who does good, a friend, benefactor.
    -2 N. of Viṣṇu.
    -जनः a beloved or dear person.
    -जानिः a husband who dearly loves his wife, a gallant.
    -जीव a. living long, long-lived. (
    -वः) Colasanthes Indica (Mar. टेंटू).
    -जीविता love of life.
    -तोषणः a kind of coitus or mode of sexual enjoyment.
    -दत्ता a mystical name of the earth; Mb.
    -दर्श a. pleasant to look at; प्रियदर्शो दीर्घभुजः कथं कृष्ण युधिष्ठिरः Mb.5.9.21.
    -दर्शन a. pleasing to look at, of pleasing appearance, good-looking, lovely, handsome; अहो प्रिय- दर्शनः कुमारः U.5.; R.1.47; Ś.3.9; एवमुत्सुको$पि प्रियदर्शनो देवः Ś6.
    (-नः) 1 a parrot.
    -2 a kind of date tree.
    -3 N. of a prince of the Gandharvas; अवेहि गन्धर्वपतेस्तनूजं प्रियंवदं मां प्रियदर्शनस्य R.5.33.
    -4 A plant growing on trees and stones (Mar. दगडफूल). (
    -नम्) the sight of a beloved object; अमृतं प्रियदर्शनम् Pt.1.128. (
    -नी) a bird, Gracula religiosa.
    -दर्शिन् a. looking kindly upon anything. (-m.) an epithet of king Aśoka.
    -देवन a. fond of gambling.
    -धन्वः an epithet of Śiva.
    -निवेदनम् good tidings.
    -पुत्रः a kind of bird.
    -प्रश्नः a kind inquiry (about welfare).
    -प्रसादनम् propitiation of a husband.
    -प्राय a. exceedingly kind or courteous; प्रियप्राया वृत्तिः U.2.2. (
    -यम्) eloquence in language.
    -प्रायस् n. a very agreeable speech, as of a lover to his mistress.
    -प्रेप्सु a. wishing to secure one's desired object.
    -भावः feeling of love; प्रियभावः स तु तया स्वगुणैरेव वर्धितः U.6.31.
    -भाषणम् kind or agreeable words.
    -भाषिन् a. speaking sweet words.
    -मण्डन a. fond of ornaments; नादत्ते प्रियमण्डनापि भवतां स्नेहेन या पल्लवम् Ś.4.9.
    -मधु a. fond of liquor. (
    -धुः) an epithet of Balarāma.
    -रण a. warlike, heroic.
    -वक्तृ a. flattering, a flatterer.
    - वचन a. speaking kind or agreeable words. (
    -नम्) kind, coaxing or endearing words; प्रियवचनकृतो$- पि योषितां दयितजनानुनयो रसादृते (प्रविशति हृदयं न) V.2.22.
    -वयस्यः a dear friend.
    -वर्णी the plant called प्रियङ्गु.
    -वस्तु n. a beloved object.
    -वाच् a. speaking kindly, affable in address. (-f.) kind or agreeable words.
    -वादिका a kind of musical instrument.
    -वादिन् a. speaking kind or pleasing words, a flatterer; सुलभाः पुरुषा राजन् सततं प्रियवादिनः Rām. (
    -नी) a kind of bird. (Mar. मैना, साळुंखी).
    -श्रवस् m. an epithet of Kṛiṣṇa; प्रगायतः स्ववीर्याणि तीर्थपादः प्रियश्रवाः Bhāg.1.6.34.
    -संवासः the society of a beloved person.
    -सखः 1 a dear friend.
    -2 the Khadira tree. (
    -खी f.) a female friend, a lady' confidante.
    -सत्य a.
    1 a lover of truth.
    -2 pleasant though true.
    -संदेशः 1 a friendly message, the mes- sage of a lover.
    -2 the tree called चम्पक.
    -संप्रहार a. fond of litigation.
    -समागमः union with a beloved object or person.
    -सहचरी a beloved wife.
    -साहस a. adven- turous.
    -सुहृद् m. a dear or bosom friend.
    -स्वप्न a. fond of sleep; अकाले वोधितो भ्रात्रा प्रियंस्वप्नो वृथा भवान् R.12. 81.
    -हित a. at once agreeable and salutary.

    Sanskrit-English dictionary > प्रिय _priya

  • 14 वल् _val

    वल् 1 Ā. (वलते; but sometimes वलति also; वलित)
    1 To go, approach, hasten; अन्योन्यं शरवृष्टिरेव वलते Mv.6. 41; प्रणयिनः परिरब्धुमथाङ्गना ववलिरे वलिरेचितमध्यमाः Śi.6.38; 6.11;19.42; त्वदभिसरणरभसेन वलन्ती पतति पदानि कियन्ति चलन्ती Gīt.6.
    -2 To move, turn, move or turn round; वलितकन्धर Māl.1.29; Mv.6.41; दृष्टिरन्यतो न वलति K.
    -3 To turn to, be drawn or attracted towards, be attached to; हृदय- मदये तस्मिन्नेवं पुनर्वलते बलात् Gīt.7; Nalod.3.5.
    -4 To increase; वलन्नूपुरनिस्वना S. D.116; अमन्दं कन्दर्पज्वरजनितचिन्ताकुलतया वलद्बाधां राधां सरसमिदमूचे सहचरी Gīt.1.
    -5 To cover, enclo- se.
    -6 To be covered, enclosed or surrounded.
    -7 To return. - With वि to move to and fro, roll about; स्विद्यति कूणति वेल्लति विवलति निमिषति विलोकयति तिर्यक् K. P. 1.
    -सम् 1 to mix, blend.
    -2 to connect, unite with (mostly in p. p.; see संवलित)

    Sanskrit-English dictionary > वल् _val

  • 15 विरु _viru

    विरु 2 P.
    1 To cry, bewail, lament; ननु सहचरीं दूरे मत्वा विरौषि समुत्सुकः V.4.2; Bk.5.54; Ṛs.6.27.
    -2 To make a sound, sound in general; न स विरौति न चापि स शोभते Pt.1.75; जीर्णत्वाद् गृहस्य विरौति कपाटम् Mk.3; एते त एव गिरयो विरुवन्मयूराः U.2.23.
    -3 To cry out, shout, scream. -Caus. To roar or scream aloud; न च रक्तो विरावयेत् Ms.4.64.

    Sanskrit-English dictionary > विरु _viru

  • 16 व्यवधा _vyavadhā

    1
    व्यवधा 3 U.
    1 To place between, interpose, inter- vene; प्रेक्ष्य स्थितां सहचरीं व्यवधाय देहम् R.9.57.
    -2 To hide, conceal, screen; शापव्यवहितस्मृतिः Ś.5.
    -3 To separate, divide.
    -4 To obstruct, interrupt.
    -5 To neglect, omit, pass over; see व्यवहित also.
    2
    व्यवधा 1 That which intervenes.
    -2 A cover, screen, partition.
    -3 Concealment.

    Sanskrit-English dictionary > व्यवधा _vyavadhā

  • 17 स्मरः _smarḥ

    स्मरः [स्मृ-भावे अप्]
    1 Recollection, remembrance; स्मरो वावाकाशाद्भूयः Ch. Up.7.13.1,2.
    -2 Love; <?>स्मर एव तापहेतुर्निर्वापयिता स एव मे जातः Ś.3.11.
    -3 Cupid, the god of love; स्मर पर्युसुक एष माधवः Ku.4.28,42,43.
    -4 The 7th astrological mansion.
    -Comp. -अङ्कुशः 1 a finger-nail.
    -2 a lover, lascivious person.
    -अगारम्, -कूपकः, -गृहम्, -मन्दिरम् the female organ.
    -अधिवोसः the Aśoka tree.
    -अन्धः a. blinded by love, infatuated with passion.
    -आकुल, -आतुर, -आर्त, -उत्सुक a. pining with love, love-sick, smit with love.
    -आसवः saliva.
    -उद्दीपनः a sort of hair-oil.
    -उन्मादः amorous folly.
    -उपकरणम् implement of love (as perfumes &c.).
    -कथा lovers' prattle.
    -कर्मन् n. any amorous action, a wanton act.
    -कार a. exciting love.
    -गुरुः an epithet of Viṣṇu.
    -चक्रः, -चन्द्रः a kind of sexual union.
    -छत्रम् the clitoris.
    -दशा a state of love, state of the body produced by being in love (these are ten).
    -दुर्मद a. infatuated by love.
    -ध्वजः 1 the male organ.
    -2 a fabu- lous fish.
    -3 N. of a musical instrument. (
    -जम्) the female organ. (
    -जा) a bright moon-light night.
    -प्रिया an epithet of Rati.
    -भासित a. inflamed by love.
    -मोहः infatuation of love, passion.
    -लेखः a love- letter.
    -लेखनी the Sārikā bird.
    -वल्लभः 1 an epithet of Spring.
    -2 of Aniruddha.
    -वीथिका a prostitute, harlot.
    -शासनः an epithet of Śiva.
    -शास्त्रम् a manual of erotics.
    -सखः 1 the moon.
    -2 the spring.
    -स्तम्भः the male organ.
    -स्मर्यः a donkey, an ass.
    -हरः an epithet of Śiva; श्मशानेष्वाक्रीडा स्मरहर पिशाचाः सहचराः Śiva-mahimna 24.

    Sanskrit-English dictionary > स्मरः _smarḥ

  • 18 रति


    rati
    f. rest, repose VS. ṠāṇkhGṛ. ;

    pleasure, enjoyment, delight in, fondness for (loc. orﾠ comp.;
    ratim with āp, labh, upa-labh, adhi-gam, vidkṛi orﾠ bandh andﾠ loc., « to find pleasure in») Up. Mn. MBh. etc.;
    the pleasure of love, sexual passion orﾠ union, amorous enjoyment (often personified as one of the two wives of Kāma-deva, together with Prīti q.v.) Mn. MBh. etc.;
    the pudenda L. ;
    = rati-gṛiha, pleasure-house VarBṛS. ;
    N. of the sixth Kala of the Moon Cat. ;
    of an Apsaras MBh. ;
    of the wife of Vibhu (mother of Priṭhu-sheṇa) BhP. ;
    of a magical incantation recited over weapons R. ;
    of the letter n Up. ;
    of a metre Col
    - रतिकर
    - रतिकर्मन्
    - रतिकान्ततर्कवागिश
    - रतिकामपूजा
    - रतिकुहर
    - रतिक्रिया
    - रतिखेद
    - रतिगुण
    - रतिगृह
    - रतिचरणसमन्तस्वर
    - रतिजनक
    - रतिजह
    - रतिज्ञ
    - रतितस्कर
    - रतिताल
    - रतिद
    - रतिदेव
    - रतिनाग
    - रतिपति
    - रतिपरिचय
    - रतिपाश
    - रतिप्रपूर्ण
    - रतिप्रिय
    - रतिप्रीति
    - रतिफल
    - रतिबन्धु
    - रतिभवन
    - रतिभोग
    - रतिमञ्जरी
    - रतिमत्
    - रतिमदा
    - रतिमन्दिर
    - रतिमन्मथ
    - रतिमित्र
    - रतिरणधिर
    - रतिरत्नप्रदीपिका
    - रतिरमण
    - रतिरस
    - रतिरहस्य
    - रतिलक्ष
    - रतिलम्पट
    - रतिलील
    - रतिलोल
    - रतिवर
    - रतिवर्धन
    - रतिवल्ली
    - रतिशक्ति
    - रतिशूर
    - रतिसंयोग
    - रतिसंहित
    - रतिसंग्रहव्याख्या
    - रतिसत्वरा
    - रतिसर्वस्व
    - रतिसहचर
    - रतिसार
    - रतिसुन्दर
    - रतिसेन

    Sanskrit-English dictionary > रति

См. также в других словарях:

  • sahá-cara — सहचर …   Indonesian dictionary

  • sahá-carita — सहचरित …   Indonesian dictionary

  • Meghaduta — (Sanskrit, m., मेघदुत, meghadūta, wörtlich, Wolkenbote ) ist ein Gedicht von Kalidasa. Dieses kurze Gedicht mit nur 111 Doppelstrophen (Shlokas) ist eines von Kalidasas berühmtesten Werken. Ein Yaksha (Diener Kuberas, dem Gott des Wohlstands)… …   Deutsch Wikipedia

  • a-rundhatī́-sahacara — अरुन्धतीसहचर …   Indonesian dictionary

  • rati-sahacara — रतिसहचर …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»