Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

यमसादन

  • 21 मध्यम


    madhyamá
    mf (ā)n. (superl. of mádhya) middle (used like Lat. medius e.g.. madhyaimegulme, « in the midst of the troop») MBh. R. ;

    being orﾠ placed in the middle, middlemost, intermediate, central RV. etc. etc.;
    middle-born (neither youngest nor oldest), Veṇis. ;
    of a middle kind orﾠ size orﾠ quality, middling, moderate TS. etc. etc.;
    standing between two persons orﾠ parties, impartial, neutral MBh. Kāv. etc.;
    (in astron.) mean (cf. madhya) Sūryas. ;
    relating to the meridian ib. ;
    m. the middlemost prince (whose territory lies between that of a king seeking conquest andﾠ that of his foe) Mn. VII, 155 ;
    the middle character in plays IW. 473 ;
    the midland country (= madhya-deṡa) L. ;
    (in music) the 4th orﾠ 5th note Saṃgīt. ;
    the middlemost of the 3 scales ib. ;
    a partic. Rāga ib. ;
    (in gram.) the 2nd person (= - purusha) Pāṇ. ;
    the governor of a province L. ;
    a kind of antelope L. ;
    N. of the 18th Kalpa (s.v.) Cat. ;
    pl. a class of gods ṠāṇkhSr. ;
    (with Buddhists) N. of a partic. Buddh. sect Sarvad. ;
    m. n. the middle of the body, waist MBh. R. etc.;
    (ā) f. the womb TBr. ;
    the middle finger Kauṡ. Suṡr. ;
    midnight L. ;
    a girl arrived at puberty L. ;
    the pericarp of a lotus L. ;
    a central blossom W. ;
    a kind of metre L. ;
    (in music) a partic. Mūrchanā Saṃgīt. ;
    n. the middle APrāt. ;
    mediocrity, defectiveness, Ṡṛiṇgār. ;
    N. of the 12th (14th) Kāṇḍa of the ṠBr. ;
    (in astron.) the meridian ecliptic point Sūryas. ;
    - मध्यमकक्षा
    - मध्यमकाण्ड
    - मध्यमखण्ड
    - मध्यमगति
    - मध्यमग्राम
    - मध्यमजात
    - मध्यमटीका
    - मध्यमपद
    - मध्यमपर्ण
    - मध्यमपाण्डव
    - मध्यमपुरुष
    - मध्यमपूरुष
    - मध्यमभृतक
    - मध्यमयान
    - मध्यमरात्र
    - मध्यमरेखा
    - मध्यमलोक
    - मध्यमवयस्
    - मध्यमवयस्क
    - मध्यमवाह्
    - मध्यमशी
    - मध्यमसंग्रह
    - मध्यमसाहस
    - मध्यमस्थ
    - मध्यमस्था
    - मध्यमस्थेय
    - मध्यमस्वर

    Sanskrit-English dictionary > मध्यम

  • 22 मध्यम _madhyama

    मध्यम a. [मध्ये भवः म]
    1 Being or standing in the middle, middle, central; पितुः पदं मध्यममुत्पतन्ती V.1.19; मध्यमोपलम् Ki.9.2; so मध्यमलोकपालः, मध्यमपदम्, मध्यमरेखा q. q. v. v.
    -2 Intermediate, intervening; नाप्नोद्यो$यं मध्यमः प्राणस्तानि ज्ञातुं दध्रिरे Bṛi. Up.1.5.21.
    -3 Middling condition or quality, mediocre; as in उत्तमाधममध्यम.
    -4 Middling, moderate; तेन मध्यमशक्तीनि मित्राणि स्थापितान्यतः R.17.58.
    -5 Middle-sized.
    -6 Neither youngest nor oldest, the middleborn (as a brother); प्रणमति पितरौ वां मध्यमः पाण्डवो$यम् Ve.5.26; ततो$र्धं मध्यमस्य स्यात् तुरीयं तु यवीयसः Ms.9.112.
    -7 Impartial, neutral.
    -8 Mean (in astr.).
    -9 Belonging to the meridian.
    -मः 1 The fifth note in music.
    -2 A particular musical mode.
    -3 The mid-land country; see मध्यदेश.
    -4 The second person (in grammar).
    -5 A neutral sovereign; धर्मोत्तरं मध्यममाश्रयन्ते R.13.7.
    -6 the middle-most prince; मध्यमस्य प्रचारं च विजिगीषोश्च चेष्टितम् Ms.7.155.
    -7 the middle character in plays.
    -8 The governor of a province.
    -9 An epithet of Bhīma; (cf. मध्वमव्यायोग).
    -मा 1 The middle finger.
    -2 A marriageable girl, one arrived at the age of puberty.
    -3 The pericarp of a lotus.
    -4 One of the classes of heroines (Nāyikās) in poetic com- positions, a woman in the middle of her youth; cf. S. D. 1.
    -5 A central blossom.
    -मम् 1 The middle.
    -2 The waist; तदैव यन्न दग्धस्त्वं धर्षयंस्तनुमध्यमाम् Rām.6.111.24.
    -3 The defectiveness.
    -4 (In astr.) The meridian ecliptic point.
    -Comp. -अङ्गुलिः the middle finger.
    -आगमः one of the four Āgamas; Buddh.
    -आहरणम् (in alg.) elimination of the middle term in an equation.
    -उत्खातः a particular division of time.
    -उपलः = मध्यमणिः q. v.; मध्यमोपलनिभे लसदंशौ Ki.9.2.
    -कक्षा the middle court- yard.
    -खण्डम् the middle term of an equation.
    -गतिः (in astr.) the mean motion of a planet.
    -ग्रामः (in music) the middle scale.
    -जात a. middle-born.
    -पदम् the middle member (of a compound). ˚लेपिन् m. a subdivision of the Tatpuruṣa compound in which the middle word is omitted in composition; the usual instance given is शाकपार्थिवः which is dissolved as शाकप्रियः पार्थिवः; here the middle word प्रिय is omitted; so छायातरु, गुडधानाः &c.
    -पाण्डवः an epithet of Arjuna.
    -पुरुषः the second person (in grammar).
    -पूरुषः a mediocre person.
    -भृतकः a husbandman or cultivator (who works both for himself and his master or landlord).
    -यानम् the middle way to salvation.
    -रात्रः midnight.
    -राष्ट्रकम् a variety of diamonds; Kau. A.2.11.29.
    -रेखा the central meridian of the earth.
    -लोकः the middle world, the earth. ˚पालः a king; तां...... अन्वग्ययौ मध्यमलोकपालः R.2.16.
    -वयस् n. middle age.
    -वयस्क a. middle-aged.
    -संग्रहः intrigue of a middling character, such as sending presents of flowers &c. to another's wife; it is thus defined by Vyāsa:-- प्रेषणं गन्धमाल्यानां धूपभूषणवाससाम् । प्रलोभनं चान्नपानैर्मध्यमः संग्रहः स्मृतः ॥
    -साहसः the second of the three penalties or modes of punishment; see Ms.8. 138. (
    -सः, -सम्) an outrage or offence of the middle class.
    -स्थ a. being in the middle.

    Sanskrit-English dictionary > मध्यम _madhyama

  • 23 यम _yama

    यम a. [यम्-घञ्]
    1 Twin, twinborn.
    -2 Coupled.
    -मः 1 Restraining, controlling, curbing; यमो राजा धार्मिकाणां मान्धातः परमेश्वरः Mb.12.91.42.
    -2 Control, restraint.
    -3 Self control.
    -4 Any great moral or religious duty or observance (opp. नियम); तप्तं यमेन नियमेन तपो$मुनैव N.13.16; यमनियमकृशीकृतस्थिराङ्गः Ki.1. 1. (यम and नियम are thus distinguished:-- शरीरसाधनापेक्षं नित्यं यत् कर्म तद् यमः । नियमस्तु स यत् कर्म नित्यमागन्तुसाधनम् ॥ Ak.2.49; See Malli. on Śi.13.23 and Ki.1.1 also. The yamas are usually said to be ten, but, their names are given differently by different writers; e. g. ब्रह्मचर्यं दया क्षान्तिर्दानं सत्यमकल्कता । अहिंसा$स्तेयमाधुर्ये दमश्चेति यमाः स्मृताः ॥ Y.3.312; or आनृशंस्यं दया सत्यमहिंसा क्षान्तिरार्जवम् । प्रीतिः प्रसादो माधुर्यं मार्दवं च यमा दश ॥ sometimes only five yamas are mentioned:-- अहिंसा सत्यवचनं ब्रह्मचर्यमकल्कता । अस्तेयमिति पञ्चैते यमाख्यानि व्रतानि च ॥).
    -5 The first of the eight aṅgas. or means of attaining Yoga; the eight aṅgas are:-- यमनियमासनप्राणायामप्रत्याहारधारणाध्यानसमाधयो$- ष्टाङ्गानि; Śāndilya Up.1.1.2.
    -6 The god of death, death personified, regarded as a son of the sun; he presides over the पितृs and rules the spirits of the dead; दत्ताभये त्वयि यमादपि दण्डधारे U.2.11.
    -7 A twin; धर्मात्मजं प्रति यमौ च (i. e. नकुलसहदेवौ) कथैव नास्ति Ve.2.25; यमयो- श्चैव गर्भेषु जन्मतो ज्येष्ठता मता Ms.9.126.
    -8 One of a pair or couple, a fellow.
    -9 N. of Saturn.
    -1 A crow.
    -11 A symbolical expression for the number 'two'.
    -12 Ved. A rein, bridle; पृष्ठे सदो नसोर्यमः Ṛv.5. 61.2.
    -13 Ved. A driver, charioteer; अग्निं रथानां यमम् Ṛv.8.13.1.
    -14 N. of a deity who chastises beings for their misdeeds; यमं कालं च मृत्युं च स्वर्गं संपूज्य चार्हतः Mb.12.2.3.
    -मम् 1 A pair or couple.
    -2 (In gram.) The twin letter of any consonant.
    -3 Pitch of the voice.
    -मी N. of the river Yamunā.
    -मौ (m. du.)
    1 Twins; कथं त्वमेतौ धृतिसंयमौ यमौ Ki.1. 36.
    -2 N. of the Aśvins; यमौ यमोपमौ चैव ददौ दानान्यनेकशः Mb.14.61.38.
    -3 Nakula and Sahadeva; भीमार्जुनयमा- श्चापि तद्युक्तं प्रतिपेदिरे Mb.3.6.14. ˚मैथुनौ twins of different sex.
    -Comp. -अनुगः, -अनुचरः a servant or attendant of Yama.
    -अनुजा N. of the river Yamunā मघोनि वर्षत्य- सकृद् यमानुजा Bhāg.1.3.51.
    -अन्तकः an epithet of
    1 Śiva.
    -2 of Yama.
    -अरिः, -घ्नः, -रिपुः &c. N. of Viṣṇu.
    -ईशम् the Nakṣatra Bharaṇī.
    -किङ्करः a messenger of death.
    -कीटः 1 a wood-louse.
    -2 an earth-worm.
    -कीलः N. of Viṣṇu.
    -कोटिः, -टी N. of a mythical town to the east of Laṅkā लङ्का कुमध्ये यमकोटिरस्याः Siddhāntaśiromaṇi.
    -घण्टः N. of an astrological Yoga (this is inauspicious).
    -जः a. twin-born, twin; यमजौ चापि भद्रं ते नैतदन्यत्र विद्यते Mb.3.14.19; भ्रातरौ आवां यमजौ U.6;4; also यमजात-जातक.
    -दंष्ट्रा 'Yama's tooth', the jaws of death. (
    -ष्ट्राः pl.) the last eight days of the month Aśvina and the whole of Kārtika (regarded as a period of general sickness).
    -दिश् f. the south.
    -दूतः, -दूतकः 1 a messenger of death.
    -2 a crow.
    -दूतिका tamarind.
    -देवता the as- terism Bharaṇī.
    -द्रुमः Bombax Heptaphyllum (Mar. सांवरी).
    -द्वितीया the second day in the bright half of Kārtika when sisters entertain their brothers (Mar. भाऊबीज); cf. भ्रातृद्वितीया.
    -धानी the abode of Yama; नरः संसारान्ते विशति यमधानीजवनिकाम् Bh.3.112.
    -धारः a kind of double-edged weapon.
    -पटः, -पट्टिका a piece of cloth on which Yama with his attendants and the punishments of hell are represented (Mar. यमपुरी); याव- देतद् गृहं प्रविश्य यमपटं दर्शयन्न् गीतानि गायामि Mu.1.18/19.
    -पदम् a repeated word.
    -पाशः the noose of Yama.
    -पुरुषः Yama's servant or minister.
    -प्रियः the fig tree.
    -भगिनी N. of the river Yamunā.
    -यातना the tortures inflicted by Yama upon sinners after death, (the word is sometimes used to denote horrible tortures', 'ex- treme pain').
    -रथः a buffalo.
    -राज् m. Yama, the god of death.
    -वाहनः = यमरथः q. v.
    -व्रतम् 1 an ob- servance or vow made to Yama.
    -2 an impartial punishment (as given by Yama); यथा यमः प्रियद्वेष्यौ प्राप्ते काले नियच्छति । तथा राज्ञा नियन्तव्याः प्रजास्तद् हि यमव्रतम् ॥ Ms.9. 37.
    -शासनः the lord Śiva; यशो यदीयं यमशासनालय-क्षमाधर- स्पर्धनमाचचार सः Rām. Ch.2.12; (यमशासनालयः = हिमा- लयः).
    -श्रायम् the abode of Yama; यात यूयं यमश्रायं दिशं नायेन दक्षिणाम् Bk.7.36.
    -सभा the tribunal of Yama.
    -सूर्यम् a building with two halls, one facing the west and the other facing the north.
    -स्वसृ f.
    1 N. of the river Yamunā; क्षणमिव पुलिने यमस्वसुस्ताम् Bhāg.3.4.27.
    -2 N. of Durgā.

    Sanskrit-English dictionary > यम _yama

  • 24 अकृत्य _akṛtya

    अकृत्य a. Unfit to be done.
    -त्यम् 1 A crime, +an improper act.
    -2 That which cannot be done; न हि वचनस्य किंचिदकृत्यमस्ति ŚB. on MS. 6.1.44.

    Sanskrit-English dictionary > अकृत्य _akṛtya

  • 25 अगुण _aguṇa

    अगुण a.
    1 Destitute of attributes (referring to God).
    -2 Having no good qualities, worthless; अगुणो$ यमकोशः M.3, गुणयुक्तो दरिद्रो$पि नेश्वरैरगुणैः समः ॥ Mk.4. 22.
    -णः [न. त.] A fault, defect, demerit, vice; तद्वः सर्वं प्रवक्ष्यामि प्रसवे च गुणागुणान् Ms.3.22; गुणागुणज्ञ knowing merit and demerit; लोभश्चेदगुणेन किम् Bh.2.55; अगुणेषु तस्य धियमस्तवतः Ki.6.21. vices;
    -णम् 1 Absolution (मोक्ष, कैवल्य); धर्मादयः किमगुणेन च काङ्क्षितेन Bhāg. 7.6.25.
    -2 Supreme Being (परब्रह्म).
    -Comp. _वादिन् a. fault-finding, censorious, not appreciating merits.
    -शील a. of a worthless character.

    Sanskrit-English dictionary > अगुण _aguṇa

  • 26 अद्वय _advaya

    अद्वय a. [नास्ति द्वयं यस्य]
    1 Not two.
    -2 Without a second, unique; sole; अद्वयं ब्रह्म Ved. Sūtra.
    -यः [अद्वयं विज्ञानाभेदः पदार्थानाम् अस्त्यस्य वादकत्वेन अस्त्यर्थे अच्] N. of Buddha
    -यम् [न. त.] Non-duality, unity, identity; especially of Brahman and the universe, or of spirit and matter; the highest truth.
    -Comp. -आनन्दः = अद्वैतानन्दः q. v.
    -वादिन् (= अद्वैत˚) one who propounds the identity of spirit and matter or of Brahman +and the universe (सर्वमेव वस्तु चित्स्वरूपं नान्यदतो द्वितीयमस्ति इति यः प्रतिपादयति) 2. Buddha; Jina; षडभिज्ञो दशबलो$द्वयवादी विनायकः Ak.

    Sanskrit-English dictionary > अद्वय _advaya

  • 27 अधम _adhama

    1
    अधम a. 'one who does not blow.' cf. अधमः कुत्सिते न्यूने अधःस्थाध्मानयोरपि Nm.
    2
    अधम a. [अव्-अम; अवतेः अमः, वस्य पक्षे धः Uṇ.5.54.] The lowest, vilest, meanest; very bad, or low, or vile (in quality, worth, position &c.) (opp. उत्तम); अधम- मध्यमोत्तमाः or उत्तमाधममध्यमाः &c.; शस्त्रावपाते गर्भस्य पातने- चोत्तमो दमः । उत्तमो वाधमो वापि पुरुषस्त्रीप्रमापणे ॥ Y.2.277. oft. at the end of comp.; नर˚, द्विज˚; चाण्डालश्चाधमो नृणाम् Ms.1.12 lowest in position; अधम˚ the vilest of the vile, the meanest wretch.
    -मः 1 An unblushing sensu- alist (भयदयालज्जाशून्यः कामक्रीडाविषये कर्तव्याकर्तव्याविचारकः Śabda K.); वापीं स्नातुमितो गतासि न पुनस्तस्याधमस्यान्तिकम् K. P.1.
    -2 A sort of योग or conjunction of planets (नृणां वित्तज्ञानादिषु अधमत्वसूचकः रविचन्द्रयोः स्थितिविशेषरूपो योगभेदः Tv.)
    -मा A bad mistress (हितकारिप्रियतमे$हितका- रिणी). [cf. L. infimus].
    -Comp. -अङ्गम् [कर्म.] the foot (opp. उत्तमाङ्ग).
    -अर्धम् [कर्म.] the lower half of the body (below navel)
    -अर्ध्य a. [अधमार्धे भवः] connected with the lower part.
    -आचार a. [ब] of the vilest conduct. (
    -रः) (कर्म˚) the meanest conduct.
    -ऋणः, -ऋणिकः [अधमः अधमावस्थां प्राप्तः ऋणेन, ततः ठन्] a debtor (opp. उत्तमर्णः) (lit. reduced to a low position by his incurring debt). मन्ये$धमर्णप्रतिमेन भर्त्रे प्रत्यर्पितो$भूदशितो धनौघः । Śiva B.23.7.
    -भृतः, -भृतकः [कर्म.] a porter, groom, a servant of the lowest class, one of the 3 kinds of servants; उत्तमस्त्वायुधीयोत्र मघ्यमस्तु कृषीवलः । अधमो भार- वाही स्यादित्येवं विविधो भृतः ॥

    Sanskrit-English dictionary > अधम _adhama

  • 28 अनायुष्य _anāyuṣya

    अनायुष्य a. [आयुषे न हितम् न. त.] Not giving long life, fatal to long life (such as excessive food, sexual union &c.); अनारोग्यमनायुष्यमस्वर्ग्यं चातिभोजनम् Ms.2.57 नहीदृश- मनायुष्यं लोके किञ्चन विद्यते । यादृशं पुरुषस्येह परदारोपसेवनम् ॥ 4.134.

    Sanskrit-English dictionary > अनायुष्य _anāyuṣya

  • 29 अनारोग्य _anārōgya

    अनारोग्य a. [नास्ति आरोग्यं यस्मात् न. ब.] Unwholesome, not conducive to good health, fatal to health; अनायुष्य- मनारोग्यमस्वर्ग्यं चातिभोजनम् Ms.2.57.
    -ग्यम् Sickness, indisposition; ˚कर unhealthy, unwholesome.

    Sanskrit-English dictionary > अनारोग्य _anārōgya

  • 30 अनुजीव् _anujīv

    अनुजीव् 1 P.
    1 To depend upon for subsistence, hang on, live by or upon (something); ये च त्वामनुजीवन्ति नाहं तेषां न ते मम Rām.; स तु तस्याः पाणिग्राहकमनुजीविष्यति Dk. 122 hang or depend on, live (submissively) under, live as a subordinate to.
    -2 To see without envy; यां तां श्रियमसूयामः पुरा दृष्ट्वा युधिष्ठिरे । अद्य तामनुजीवामः Mb.
    -3 To live for any one.
    -4 To follow or imitate in living; प्रेमदत्तवदनानिलः पिबन्नन्वजीवदमरालकेश्वरौ R.19.15 v. l. (अत्यजीवत्).
    -5 To survive.

    Sanskrit-English dictionary > अनुजीव् _anujīv

  • 31 अनुनय _anunaya

    अनुनय a. [नी-अच्] Kind, conciliatory, pacifying (as words). तुल्यदुःखो$ब्रवीद्भ्राता लक्ष्मणो$नुनयं वचः Rām.4.27.33.
    -यः 1 Conciliation, propitiation, pacification (of anger), friendly persuasion; कथं नु शक्यो$नुनयो महर्षेर्विश्राणना- च्चान्यपयस्विनीनाम् R.2.54; कथं वा तेषामनुनयः कृतः H.4; प्रकृति- वक्रः स कस्यानुनयं प्रितगृह्णाति Ś.4.
    -2 Courtesy, civility, courteous or polite behaviour, modesty, modest or respectful deportment, conciliatory act (such as salu- tation); showing respect (to a guest, deity &c.); विविधैरनुतप्यन्ते दयितानुनयैर्मनस्विन्यः V.3.5; दयितजनः˚ 2. 22; वाक्यैः स्निग्धैरनुनयो भवेदर्थस्य साधनम् S. D.458.
    -3 An humble supplication or entreaty, a request in general; भद्र प्रियं नः कींतु त्वदभिप्रायापरिज्ञानान्तरितो$यमस्मदनुनयः Mu.2; R.6.2; निषेधवाक्यालङ्कारजिज्ञासानुनये खलु Ak; ˚आम- न्त्रणम् conciliatory address.
    -4 Discipline, training, regulation of conduct.
    -यम् adv. Fitly, suitably.

    Sanskrit-English dictionary > अनुनय _anunaya

  • 32 अनृणता _anṛṇatā _आनृण्यम् _ānṛṇyam

    अनृणता आनृण्यम् Freedom from debt; ˚ताकृत्येना- पकारं करिष्यामि Pt.5 do harm by way of retaliation or injury; भर्तृप्रियः प्रियैर्भर्तुरानृण्यमसुभिर्गतः M.5.11; येन स्वामिप्रसादस्य अनृणतां गच्छामः Pt.1 repay or requite the favour of our lord.

    Sanskrit-English dictionary > अनृणता _anṛṇatā _आनृण्यम् _ānṛṇyam

  • 33 अभिद्रुह् _abhidruh

    1
    अभिद्रुह् 4 P. (A. in epic poetry) To hate, seek to injure or maliciously assail, plot against (with acc.); नित्यमस्मच्छरीरमभिद्रोग्धुं यतते Mu.1,2; क्रूरमभिद्रुह्यति Sk. (sometimes with dat. also); मया पुनरेभ्य एवाभिद्रुग्धमज्ञेन U.6; नाभिद्रुह्यति भूतेभ्यः Bhāg., Mu.5.
    2
    अभिद्रुह् a. Ved. Seeking to injure, inimical. जनो यो मित्रावरुणावभिध्रुक् Rv.1.122.9.

    Sanskrit-English dictionary > अभिद्रुह् _abhidruh

  • 34 अभिलाषः _abhilāṣḥ

    अभिलाषः (˚सः sometimes) A desire, wish, longing for, craving after; affection, longing of a lover, love, (usually with loc. of the object of desire); अतो$भिलाषे प्रथमं तथाविधे मनो बबन्ध R.3.4; भव हृदय साभिलाषम् Śi.27; Me.112. साभिलाषं निर्वर्ण्य Ś.3 casting a coveting or wist- ful look; न खलु सत्यमेव शकुन्तलायां ममाभिलाषः Ś.2, Pt.5. 67; sometimes with प्रति and acc., or in comp.
    *****
    अभिलाषक, -लाषि (सि) न्, -लाषुक a. Wishing or desiring for (with acc., loc. or in comp.); desirous, covetous, greedy of; यदार्यमस्यामभिलाषि मे मनः Ś.1.22. जलाभिलाषी जलमाददानाम् R.2.6;3.36; Me.8; जयमत्र- भवान् नूनमरातिष्वभिलाषुकः Ki.11.18; Śi.15.59.

    Sanskrit-English dictionary > अभिलाषः _abhilāṣḥ

  • 35 अमुत्र _amutra

    अमुत्र ind. (opp. इह) [अदस्-त्रल्]
    1 There, in that place, therein; अमुत्रासन् यवनाः Dk.127.
    -2 There (in what precedes or has been said), in that case.
    -3 There above, in the next world, in the life to come; यावज्जीवं च तत्कुर्याद्येनामुत्र सुखं वसेत्; यत्तु वाणिजके दत्तं नेह नामुत्र तद्भवेत् Ms.3.181; पार्थ नैवेह नामुत्र विनाशस्तस्य विद्यते Bg.6.4.
    -4 There; अनेनैवार्भकाः सर्वे नगरे$मुत्र भक्षिताः Ks.
    -5 Thither, that way.
    -Comp. -भूयम् Ved. Being in the other world; dying; अमुत्रभूयादधि यद् यमस्य बृहस्पतेरभिशस्तेरमुञ्चः Av.7.53.1.

    Sanskrit-English dictionary > अमुत्र _amutra

  • 36 अमेधस् _amēdhas

    अमेधस् a. [अ-मेधा; नित्यमसिच् P.V.4.122] Foolish, stupid, an idiot.

    Sanskrit-English dictionary > अमेधस् _amēdhas

  • 37 अर्घ्य _arghya

    अर्घ्य a. [अर्घ-यत् अर्घमर्हति]
    1 Valuable; अनर्घ्य inva- luable; अनर्घ्यमपि माणिक्यम् see s. v.
    -2 Venerable, deserving respectful offering; तानर्घ्यानर्घ्यमादाय दूरात्प्रत्युद्ययौ गिरिः Ku.6.5; Śi.1.14; Y.1.11.
    -र्घ्यम् 1 A respectful offering or oblation to a god or venerable person (see अर्घ); अर्घः पूजाविधिः तदर्थं द्रव्यम् अर्घ्यम् Sk.; अर्घ्यमस्मै V.5.; ददतु तरवः पुष्पैरर्घ्यं फलैश्च मधुश्चुतः U.3.24; अर्घ्यंमर्घ्यमिति वादिनं नृपम् R.11.69;1.44; Ku.1.58,6. 5; (it often consists only of water given in a droṇa and forms part of the Madhuparka ceremony).
    -2 A kind of honey.

    Sanskrit-English dictionary > अर्घ्य _arghya

  • 38 अलङ्घ्य _alaṅghya

    अलङ्घ्य a.
    1 Not to be transgressed, overcome &c.; या देवसेनेव परैरलङ्घ्या Śi.3.64.
    -2 Beyond the reach of, impossible to be done; किमिव ह्यस्ति दुरात्मना- मलङ्घ्यम् Ki.13.7.
    -3 Difficult to secure or attain, un- attainable; न हि जयिनां तपसामलङ्घ्यमस्ति Ki.1.6.13; Śi. 8.57; ˚ता state of being proof against an attack or injury; न जहाति महौजस्कं मानप्रांशुमलङ्घ्यता Ki.11.63.

    Sanskrit-English dictionary > अलङ्घ्य _alaṅghya

  • 39 अल्प _alpa

    अल्प a. [अल्-प]
    1 Trifling, unimportant, insigni- ficant (opp. महत् or गुरु); अल्पविद्यः Ms.11.36.
    -2 Small, little, minute, scanty (opp. बहु); अल्पस्य हेतोर्बहु हातुमिच्छन् R.2.47;1.2; अल्पकुचान्तरा V.4.49.
    -3 Mortal, of short existence; अथ यदल्पं तन्मर्त्यम् Ch. Up.
    -4 Young.
    -5 Seldom, rare.
    -ल्पः A class of buildings; Kāmikāgama, 45.53-54.
    -ल्पम् Very little.
    -ल्पम्, -ल्पेन, -ल्पात् adv.
    1 A little.
    -2 For a slight reason; प्रीतिरल्पेन भिद्यते Rām.4.32.7.
    -3 Easily, without much trouble or difficulty.
    -Comp. -अच्तर (comparative) A word consisting of a smaller number of syllables (than another) अल्पाच्तरन् P.II.2.34.
    -अल्प n. very little or minute, little by little; तथाल्पाल्पो ग्रहीतव्यो राष्ट्रादाज्ञा$$- ब्दिकः करः Ms.7.129; ˚भासम् Me.83.
    -असु- ˚प्राण q. v.
    -आकाङ्क्षिन् a. desiring little, contented or satisfied with little.
    -आयुस् a. shortlived; Ms.4.157. (
    -युः) m.
    1 a young one, cub.
    -2 a goat.
    -आरम्भः a small or gradual beginning; अल्पारम्भः क्षेमकरः.
    -आहार, -आहारिन् a. eating little, moderate in diet, abstemious. (
    -रः) taking little food, moderation, abstinence in food.
    -इच्छु a. moderate in wishes, seeking little.
    1 other than small, large.
    -2 other than few, many; as ˚राः कल्पनाः many or various ideas.
    -ईशाख्य a. Named after an insignificant chief or master, or low origin.
    -ऊन a. slightly defective, not quite complete.
    -उपायः small means.
    -कार्यम् a small matter.
    -केशी 1 N. of a plant (भूतकेशी; Mar. जटामांसी, निर्गुडी).
    -2 the root of a sweet flag.
    -क्रीत a. bought for a small sum, cheap.
    -गोधूमः A kind of wheat (Mar. जोडगहू or खपल्या गहू)
    -गन्ध a. having little scent or odour. (
    -न्धम्) a red lotus.
    -चेष्टित a. inert.
    -च्छद, -च्छाद a. scantily clad; दूरादेव महाजनस्य विहरत्यल्पच्छदो लज्जया Mk.1.37.
    -ज्ञ a. knowing little, shallow, superficial.
    -तनु a.
    1 of short stature, dwarfish, short.
    -2 weak, thin.
    -3 having small bones. (
    -नुः) a kind of tree.
    -दक्षिण a. defective in presents (as a ceremony), not liberal in sacrificial gifts; न त्वल्पदक्षिणैर्यज्ञैर्यजेतेह कथंचन; हन्त्यल्पदक्षिणो यज्ञः Ms.11.39.4.
    -दृष्टि a. narrow-minded, short-sighted.
    -धन a. of little wealth, not affluent or rich, poor; Ms.3.66; नाल्पधनो यजेत् 11.4.
    -धी n. weak-minded,, having little, sense, foolish.
    -नासिकः A small vestibule; Māna.34.16.
    -पत्रः 1 N. of a plant (a species of the Tulsi).
    -2 a tree having a few leaves. (Mar. शोपा, मुसळी).
    -पुद्मम् a red lotus.
    -पशु a. Ved. having a small number of cattle. अनपत्यमल्पपशुं वशा कृणोति पुरुषम् Av.12.4.25.
    -पुण्य a. Whose religious merit is small; Rām. Mbh.
    -पुष्पिका N. of a flower- plant (Mar. पिवळी कण्हेर).
    -प्रजस् a. having few descendants or subjects. नित्यमसिच् प्रजोमेधयोः P.V. 4.122.
    -प्रभाव a. of small weight or consequence, insignificant, unimportant; ˚त्वम् insignificance.
    -प्रमाण, -प्रमाणक a.
    1 of little weight or measure.
    -2 of little authority, resting on little evidence. (
    -णः, -णकः) common cucumber.
    -प्रयोग a. of rare application or use, rarely used.
    -प्राण, -असु a. having little power or strength, having short breath, asthmatic; ˚णश्च क्रियासु भवति Suśr.
    (-णः) 1 slight breathing or weak aspiration.
    -2 (in gram.) a name given to the unaspirated letters of the alphabet (in pronoun- cing which little effort is required); अयुग्मा वर्गयमगा यणश्चाल्पासवः स्मृताः Sk. i. e. the vowels, semivowels, nasals and the letters क् च् ट् त् प् ग् ज् ड् द् ब्.
    -बल a. weak, feeble, having little strength.
    -बाध a. causing little annoyance or inconvenience, not very harmful; न निषेध्यो$ल्पबाधस्तु Y.2.156.
    -बुद्धि, -मति a. weak- minded, unwise, silly, ignorant; Ms.12.74.
    -भाग्य a. unfortunate.
    -भाषिन् a. speaking little, taciturn.
    -मध्यम a. slender-waisted.
    -मात्रम् 1 a little, a little merely.
    -2 a short time, a few moments.
    -मारिषः [अल्पः मारिषः शाक˚ कर्मधा˚] a kind of amaranth (शाक) Amaranthus Polygamus (Mar. तांदुळजा).
    -मूर्ति a. small-bodied, diminutive, dwarfish. (
    -र्तिः f.) a small figure or object.
    -मूल्य a. of small value, cheap.
    -मेधस् (see Kāś. on P.V.4.122.) a. of little understanding, ignorant, silly. पुरुषस्याल्पमेधसः Kaṭh. Up.1.8; तद्भवत्यल्पमेधसाम् Bg.7.23.
    -वयस् a. young in age, youthful.
    -वर्तिका N. of a bird (Mar. गांजीण).
    -वादिन् a. speaking little, taciturn.
    -विद्य a. ignorant, ill-taught, uneducated; Ms.11.36.
    -विषय a.
    1 of limited range or capacity; क्व चाल्पविषया मतिः R.1.2.
    -2 engaged in trifling matters.
    -शक्ति a. of little strength, weak, feeble.
    -शमी a small tree like शमी.
    -सत्त्व a. Having little strength or courage; Ks.
    -सरस् n. a basin, a small pond (one which is shallow or dry in hot seasons).
    -सार a. Of little value; द्रव्याणामल्पसाराणां स्तेयम् Ms.11.164.

    Sanskrit-English dictionary > अल्प _alpa

  • 40 अविराधयत् _avirādhayat

    अविराधयत् a. Ved. Not withdrawing oneself; not desisting; एवा भगस्य जुष्टेयमस्तु नारी सम्प्रिया पत्याविरा- धयन्ती Av.2.36.4.

    Sanskrit-English dictionary > अविराधयत् _avirādhayat

Страницы

См. также в других словарях:

  • yáma-sādaná — यमसादन …   Indonesian dictionary

  • yáma-sāt — यमसात् …   Indonesian dictionary

  • yáma-saṉhitā — यमसंहिता …   Indonesian dictionary

  • yáma-smṛiti — यमस्मृति …   Indonesian dictionary

  • yáma-stoma — यमस्तोम …   Indonesian dictionary

  • yáma-stotra — यमस्तोत्र …   Indonesian dictionary

  • yáma-sūrya — यमसूर्य …   Indonesian dictionary

  • yáma-sû̱kta — यमसूक्त …   Indonesian dictionary

  • yáma-sū́ — यमसू …   Indonesian dictionary

  • yáma-svasṛi — यमस्वसृ …   Indonesian dictionary

  • yamasāná — यमसान …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»