Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

भिन्नमर्याद

  • 1 भिन्नमर्मन्


    bhinná-marman
    mfn. pierced in the vital organs. mortally wounded MW.

    Sanskrit-English dictionary > भिन्नमर्मन्

  • 2 भिन्नमर्याद


    bhinná-maryāda
    ( Cāṇ. Uttarar.) orﾠ ( MārkP.), mfn. whose course is broken, separated from the right way, uncontrolled, unrestrained, regardless, disrespectful

    Sanskrit-English dictionary > भिन्नमर्याद

  • 3 भिन्नमर्यादिन्


    bhinná-maryādin
    ( MārkP.) mfn. whose course is broken, separated from the right way, uncontrolled, unrestrained, regardless, disrespectful

    Sanskrit-English dictionary > भिन्नमर्यादिन्

  • 4 भिन्न


    bhinna
    bhinná

    mfn. split, broken, shattered, pierced, destroyed RV. etc. etc.;

    leaky (as a ship) MBh. ;
    broken through, transgressed, violated Mn. MBh. etc.;
    divided into parts, anything less than a whole Yājñ. Kāv. etc.;
    opened, expanded, blown MBh. Kāv. etc.;
    detached, disjoined, loosened ib. ;
    interrupted, disturbed Bhartṛ. ;
    disclosed, betrayed R. ;
    disunited, set at variance MBh. ;
    seduced, bribed Kām. Hit. ;
    changed, altered Yājñ. Suṡr. ;
    distinct, different from orﾠ other than (abl. orﾠ comp.) GṛṠrS. Kāv. etc.;
    deviating, abnormal, irregular Kāv. ;
    mixed orﾠ mingled with (instr. orﾠ comp.) ib. ;
    cleaving to (loc. orﾠ comp.) ib. ;
    = bhinna-karaṭa MBh. I, 7006 ;
    m. (in arithm.) a fraction, Lilāv. ;
    (ā) f. Sanseviera Roxburghiana L. ;
    n. a fragment, bit, portion W. ;
    a wound from a pointed weapon, a stab Suṡr. ;
    a partic. mode of fighting Hariv. ;
    - भिन्नकट
    - भिन्नकरट
    - भिन्नकरिन्द्रकुम्भमुक्तामय
    - भिन्नकर्ण
    - भिन्नकल्प
    - भिन्नकाल
    - भिन्नकुम्भ
    - भिन्नकूट
    - भिन्नक्रम
    - भिन्नक्लेश
    - भिन्नगण्डकरट
    - भिन्नगति
    - भिन्नगर्भ
    - भिन्नगात्रिका
    - भिन्नगुणन
    - भिन्नघन
    - भिन्नजाति
    - भिन्नजातीय
    - भिन्नतन्त्र
    - भिन्नत्व
    - भिन्नदर्शिन्
    - भिन्नदला
    - भिन्नदृश्
    - भिन्नदेश
    - भिन्नदेह
    - भिन्ननौ
    - भिन्ननौक
    - भिन्नपरिकर्मन्
    - भिन्नप्नकार
    - भिन्नभागहर
    - भिन्नभाजन
    - भिन्नभाण्ड
    - भिन्नभिन्नात्मन्
    - भिन्नमन्त्र
    - भिन्नमर्मन्
    - भिन्नमर्याद
    - भिन्नमर्यादिन्
    - भिन्नमस्तकपिण्डक
    - भिन्नमस्तकपिण्डिक
    - भिन्नयोजनी
    - भिन्नरुचि
    - भिन्नलिङ्ग
    - भिन्नलिङ्गक
    - भिन्नवचन
    - भिन्नवत्
    - भिन्नवर्ग
    - भिन्नवर्चस्
    - भिन्नवर्ण
    - भिन्नवर्त्मन्
    - भिन्नविट्क
    - भिन्नवृत्त
    - भिन्नवृत्ति
    - भिन्नव्यवकलित
    - भिन्नशकृत्
    - भिन्नसंहति
    - भिन्नसंकलन
    - भिन्नसंकलित
    - भिन्नस्वर
    - भिन्नहृति
    - भिन्नहृदय

    Sanskrit-English dictionary > भिन्न

  • 5 अग्र _agra

    अग्र a. [अङ्ग्-रन् नलोपः Uṇ.2.28]
    1 First, foremost, chief, best, prominent, principal, pre-eminent; ˚महिषी chief queen; ˚वातमासेवमाना M.1. front (and hence, fresh) breeze; ˚आसनम् chief seat, seat of honour; माम- ग्रासनतो$वकृष्टमवशं ये दृष्टवन्तः पुरा Mu.1.12.
    -2 Excessive, over and above, surplus; supernumerary, projecting (अधिक).
    -ग्रः Setting mountain; अग्रसानुषु नितान्तपिशङ्गैः Ki.9.7.
    -ग्रम् 1 (a) The foremost or topmost point, tip, point (opp. मूलम्, मध्यम्); (fig.) sharpness, keenness; धर्मस्य ब्राह्मणो मूलम् मग्रं राजन्य उच्यते Ms.11.83; दर्व्याम् अग्रं मूलम् मध्यम् &c.; नासिका˚ tip of the nose; सूचि˚ &c.; समस्ता एव विद्या जिह्वाग्रे$भवन् K.346 stood on the tip of the tongue; अमुष्य विद्या रसनाग्रनर्तकी N.1.5. (b) Top, summit, surface; कैलास˚, पर्वत˚, &c.
    -2 Front, van; अग्रे कृ put in the front or at the head; तामग्रे कृत्वा Pt.4. See अग्रे.
    -3 The best of any kind; स्यन्दनाग्रेण with the best of chariots; प्रासादाग्रैः Rām.
    -4 Superiority, excellence (उत्कर्ष); अग्रादग्रं रोहति Tāṇḍya.
    -5 Goal, aim, resting place (आलम्बनम्); मनुमेकाग्रमासीनम् Ms.1.1, See ˚भूमि also.
    -6 Beginning, See अग्रे.
    -7 A multitude, assemblage.
    -8 Overplus, excess, surplus; साग्रं स्त्रीसहस्रम् Rām. 1 women and more; so साग्रकोटी च रक्षसाम्.
    -9 A weight = पल q. v.
    -1 A measure of food given as alms (ब्राह्मणभोजनम् occurring in अग्रहार); प्रयतो ब्राह्मणाग्रे यः श्रद्धया परया युतः । Mb.13.65.13.
    -11 (Astr.) Amplitude of the sun (˚ग्रा, अग्रका also). cf....अग्रमालम्बने$धिके । पुरोपरिप्रान्ताद्येषु न पुंसि प्रमिताशने । Nm.
    -12 Forepart of time; नैवेह किंचनाग्र आसीत् Bṛi. Up.1.2.1. In compounds as first member meaning 'the forepart', 'front', 'tip' &c.; e. g. ˚अक्चयः First procurement (cf. Daṇḍa- viveka G. O. S.52, p.43). ˚पादः -चरणः the forepart of the foot, toe; so ˚हस्तः, ˚करः, ˚पाणिः &c.; ˚सरोरूहम् the topmost lotus. पद्मानि यस्याग्रसरोरुहाणि Ku.1.16. ˚कर्णम् Tip-ear; top of the ear; Mātaṅga L.5.7. ˚कायः forepart of the body; so ˚नखम्, ˚नासिका tip of the nail, nose &c., -adv. In front, before, ahead.
    -Comp. -अंशुः [अग्रम् अंशोः] the focal point.
    -अक्षि n. [कर्म.] sharp or pointed vision, side-look (अपाङ्गवीक्षण); अग्राक्ष्णा वीक्षमाणस्तु तिर्यग् भ्रातरमब्रवीत् Rām.
    -अद्वन् a. having precedence in eating.
    -अनी (णी) कः (कम्) vanguard; दीर्घाल्लँघूंश्चैव नरानग्रानीकेषु योधयेत् Ms.7.193; [अग्राणीकं रघुव्याघ्रौ राक्षसानां बभञ्जतुः Rām.
    -अयणीयम [अग्रं श्रेष्टं अयनं ज्ञानं तत्र साधु छ].
    1 N. of a Buddhistic tenet (उत्पादपूर्वमग्रायणीयमथ वीर्यता प्रवादः स्यात् -हेमचन्द्रः).
    -2 title of the second of the fourteen oldest Jain books (Pūrvas).
    -अवलेहितम् [अग्रम् अव- लेहितम् आस्वादितं यस्य] food at a Śrāddha ceremony, the chief part of which has been tested.
    -आसनम् First seat of honour; मामग्रासनतो$वकृष्टमवशम् Mu.1.12.
    -उत्सर्गः taking a thing by leaving its first portion in con- formity with the rule of laying by nothing for the next day (i. e. the rule of non hoarding); cf. Daṇḍaviveka G. O. S.52, pp.43-44.
    -उपहरणम् first supply.
    -उपहरणीय a. [अग्रे उपह्रियते कर्मणि अनीयर्]
    1 that which is first offered or supplied.
    -2 [अग्रम् उपह्रियते यस्मै हृ- संप्रदाने अनीयर्] श्राद्धाद्यर्थमुपकल्पितस्य अन्नादेरग्रे दानोद्देश्यः वास्तु- देवादिः Tv.
    -करः 1 = अग्रहस्तः q. v.
    -2 the focal point.
    -केशः front line of hair; ˚शेषु रेणुः अपहरति K.86.
    -गः [अग्रे गच्छतीति, गम्-ड] a leader, a guide; taking the lead; marching foremost.
    -गण्य a. [अग्रे गण्यते$सौ] foremost, to be ranked first; शमनभवनयाने यद्भवानग्रगण्यः Mahān.
    -गामिन् a. [अग्रे गच्छति] a leader; प्रष्ठो$ग्रगामिनि P.VIII.3.92.
    -ज a. [अग्रे जायते; जन्-ड.] first born or produced; आनन्देनाग्रजेनेव R.1.78.
    (-जः) 1 the first born, an elder brother; सुमतिं ममाग्रजमवगच्छ M.5; अस्त्येव मन्युर्भरताग्रजे मे R.14.73.
    -2 a Brāhmaṇa. (
    -जा) an elder sister; so ˚जात, ˚जातक, ˚जाति.
    -जङ्घा the forepart of the calf.
    -जन्मन् m. [अग्रे जन्म यस्य सः]
    1 the first-born, an elder brother; जनकाग्रजन्मनोः शासनमतिक्रम्य Dk.2.
    -2 a Brāhmaṇa (वर्णेषु मध्ये अग्रजातत्वात्, or अग्रात् प्रधानाङ्गात् मुखात् जातत्वात्, ब्राह्मणो$स्य मुखमासीत्, तस्मात् त्रिवृत् स्तोमानां मुखम... अग्निर्देवतानां ब्राह्मणो मनुष्याणाम्; तस्माद् ब्राह्मणो मुखेन वीर्यं करोति मुखतो हि सृष्टः Tāṇḍya); अतिवयसमग्रजन्मानम् K.12; अवो- चत् ˚न्मा Dk.13.3; N. of Brahmā, as he was the first to be born in the waters. cf. अग्रजन्मा द्विजे ज्येष्ठभ्रातरि ब्रह्मणि स्मृतम् Nm.
    -जिह्वा the tip of the tongue.
    -ज्या (astr.) the sign of the amplitude.
    -दानिन् [अग्रे दानम् अस्य; अग्र- दान-इनि] a (degraded) Brāhmaṇa who takes presents offered in honour of the dead (प्रेतोद्देशेन यद्दानं दीयते तत्प्रति- ग्राही); लोभी विप्रश्च शूद्राणामग्रेदानं गृहीतवान् । ग्रहणे मृतदानानां (ग्रहणात्तिलदानानां Tv.) अग्रदानी बभूव सः ॥
    -दानीयः [अग्रे दानमर्हति छ] = अग्रदानिन्.
    -दूतः a harbinger; कृष्णाक्रोधा- ग्रदूतः Ve.1.22; ˚दूतिका Dk.2; महीपतीनां प्रणयाग्रदूत्यः R.6.12;
    -देवी the chief queen; समग्रदेवीनिवहाग्र- देवी... । Bu.ch.1.15.
    -धान्यम a cereal grain. (Mar. जोंधळा), Holcus soraghum or Holcus spicatus. (Mar. बाजरी).
    -निरूपणम् predestination; prophecy, deter- mining beforehand.
    -नीः (णीः) [अग्रे नीयते असौ नी-क्विप्, णत्वम्]
    1 a leader, foremost, first, chief; ˚णी- र्विरागहेतुः K.195; अप्यग्रणीर्मन्त्रकृतामृषीणाम् R.5.4. chief.
    -2 fire.
    -पर्णी [अग्रे पर्णं यस्याः सा-ङीप्] cowage, Carpopo- gon Pruriens (अजलोमन्). [Mar. कुयली].
    -पातिन् a. [अग्रे आदौ पतति; पत्-णिनि] happening beforehand, ante- cedent; [˚तीनि शुभानि निमित्तानि K.65.
    -पादः the fore- part of the foot; toes; नवकिसलयरागेणाग्रपादेन M.3.12; ˚स्थिता standing on tiptoe. Ś.5.
    -पाणिः = ˚हस्तः q. v.
    -पूजा the highest or first mark of reverence or respect; ˚जामिह स्थित्वा गृहाणेदं विषं प्रभो Rām.
    -पेयम् precedence in drinking.
    -प्रदायिन् a. giving in advance; तेषामग्र- प्रदायी स्याः कल्पोत्थायी प्रियंवदः Mb.5.135.35.
    -बीज a. [अग्रं शाखाग्रं बीजमुत्पादकं यस्य] growing by means of the tip or end of branches, growing on the stock or stem of another tree, such as 'कलम' in Mar. (
    -जः) a viviparous plant.
    -भागः [कर्म.]
    1 the first or best part (श्राद्धादौ प्रथममुद्धृत्य देयं द्रव्यम्)
    -2 remnant, remainder (शेषभाग).
    -3 fore-part, tip, point.
    -4 (astr.) a degree of amplitude.
    -भागिन् a. [अग्र- भागो$स्यास्ति; अस्त्यर्थे इनि] first to take or claim (the remnant); अलङ्क्रियमाणस्य तस्य अनुलेपनमाल्ये ˚गी भवामि V. 5, claiming the first share of the remnant etc.
    -भावः precedence. उदारसंख्यैः सचिवैरसंख्यैः कृताग्रभावः स उदाग्रभावः Bu.ch.I.15.
    -भुज् a.
    1 having precedence in eating. स तानग्रभुजस्तात धान्येन च धनेन च Mb.1.178.12.
    -2 gluttonous, voracious (औदरिक).
    -भूः [अग्रे भवति भू-क्विप्] = ˚ज.
    -भूमिः f.
    1 goal of ambition or ob- ject aimed at; ततो$ग्रभूमिं व्यवसायासिद्धेः Ki.17.55; त्वमग्र- भूमिर्निरपायसंश्रया Śi.1.32 (प्राप्यस्थानम्).
    -2 the topmost part, pinnacle; विमान˚ Me.71.
    -महिषी the prin- cipal queen.
    -मांसम् [अग्रं भक्ष्यत्वेन प्रधानं मांसम्] flesh in the heart, the heart itself; ˚सं चानीतं Ve.3.2. morbid protuberance of the liver.
    -यणम् [अग्रम् अयनात् उत्तरायणात् णत्वं शकं˚ तद्विधानकालो$स्य अच् (?) Tv.] a kind of sacrificial ceremony. See आग्रयण.
    -यान a. [अग्रे यानं यस्य, या-ल्युट्] taking the lead, foremost. (
    -नम्) an army that stops in front to defy the enemy. मनो$ग्रयानं वचसा निरुक्तं नमामहे Bhāg.8.5.26.
    -यायिन् a. [अग्रे यास्यति या-णिनि] taking the lead, leading the van; पुत्रस्य ते रणशिरस्ययमग्रयायी Ś.7.26. मान- धनाग्रयायी R.5.3,5.62.18.1.
    -योधिन् [अग्रे स्थित्वा युध्यते] the principal hero, champion राक्षसानां वधे तेषां ˚धी भविष्यति Rām.; so ˚वीर; कर्मसु चाग्रवीरः.
    -रन्ध्रम् opening fore-part; त्रासान्नासाग्ररन्ध्रं विशति Māl.1.1.
    -लोहिता [अग्रं लोहितं यस्याः सा] a kind of pot-herb (चिल्लीशाक).
    -संख्या the first place or rank; पुत्रः समारोपयदग्रसंख्याम् R.18.3.
    -वक्त्रम् N. of a surgical instrument, Suśr.
    -वातः fresh breeze; अग्रवातमासेवमाना M.1.
    -शोमा towering beauty or the beauty of the peaks; कैलासशैलस्य यदग्रशोभाम् । Bu. ch.1.3.
    -संधानी [अग्रे फलोत्पत्तेः प्राक् संधी- यते ज्ञायते $नया कार्यम् Tv.] the register of human actions kept by Yama (यत्र हि प्राणिवर्गस्य प्राग्भवीयकर्मानुसारेण शुभा- शुभसूचकं सर्वं लिख्यते सा यमपञ्जिका).
    -सन्ध्या early dawn; कर्कन्धूनामुपरि तुहिनं रञ़्जयत्यग्रसन्ध्या Ś.4. v.1.
    -सर = यायिन् taking the lead; आयोधनाग्रसरतां त्वयि वीर याते R.5.71.
    -सारा [अग्रं शीर्षमात्रं सारो यस्याः सा]
    1 a sprout which has tips without fruits.
    -2 a short method of counting im- mense numbers.
    -हर a. [अग्रे ह्रियते दीयते$सौ; हृ-अच्]
    1 that which must be given first.
    -2 = अग्रहारिन्.
    -हस्त (˚कर; ˚पाणिः,) the forepart of the hand or arm; अग्रहस्तेन गृहीत्वा प्रसादयैनाम् Ratn.3; forepart of the trunk (of an elephant); often used for a finger or fingers taken collectively; शीतलस्ते ˚स्तः Mk.3; अतिसाध्वसेन वेपते मे ˚स्तः Ratn.1; कुसुमित इव ते ˚स्तः प्रतिभाति M.1.; प्रसारिते ˚स्ते M.4; ˚हस्तात्प्रभ्रष्टं पुष्पभाजनम् Ś.4. slipped from the fingers; also the right hand; अथ ˚हस्ते मुकुलीकृताङ्गुलौ Ku.5.63. (अग्रश्चासौ हस्तश्च Malli.). Ki.5.29.
    -हायनः (णः) [अग्रः श्रेष्ठः हायनो व्रीहिः अत्र, णत्वम्] the beginning of the year; N. of the month मार्गशीर्ष; (मासानां मार्गशीर्षो$हम् Bg. 1.35.); ˚इष्टिः नवशस्येष्टिर्यागभेदः.
    -हारः 1 a grant of land given by kings (to Brāhmaṇas) for sustenance (अग्रं ब्राह्मणभोजनं, तदर्थं ह्रियन्ते राजधनात् पृथक् क्रियन्ते ते क्षेत्रादयः- नीलकण्ठ; क्षेत्रोत्पन्नशस्यादुद्धृत्य ब्राह्मणोद्देशेन स्थाप्यं धान्यादि, गुरुकुला- दावृत्तब्रह्मचारिणे देयं क्षेत्रादि, ग्रामभेदश्च Tv.); अग्रहारांश्च दास्यामि ग्रामं नगरसंमितम् Mb.3.64.4. कस्मिंश्चिदग्रहारे Dk.8.9.
    -2 the first offering in वैश्वदेव Mb.3.234.47.

    Sanskrit-English dictionary > अग्र _agra

  • 6 अपवादः _apavādḥ

    अपवादः 1 Censuring, reviling; censure, reproach, blame, abuse; आः तातापवादभिन्नमर्याद U.5; लोकापवादो बल- वान्मतो मे R.14.4; लोकापवादाद्भयम् Bh.2.62; scandal, evil report; चिरकालान्मया श्रुतस्तवापवादः Pt.I; Ki.11.25, 14.12; Mk.9.3; U.1; Pt.4; Y.2.27; देव्यामपि हि वैदेह्यां सापवादो यतो जनः U.1.6 spreading or indulging in scandals about; न केवलमत्याहितं सापवादमपि U.2; साप- वादम् censuringly Māl.9.
    -2 An exception, a special rule that restricts or sets aside a general rule (opp. उत्सर्ग); मा हिंस्यात्सर्वभूतानि इति उत्सर्गः; वायव्यं श्वेतमालभेत इत्यपवादः; अपवादैरिवोत्सर्गाः कृतव्यावृत्तयः परैः Ku.2.27; R. 15.7; ˚प्रत्ययः exceptional suffix; ˚स्थलम् a case for a spe- cial rule.
    -3 An order, command; ततो$पवादेन पताकिनीपते- श्चचाल निर्ह्रादवती महाचमूः Ki.14.27. cf.... अपवादस्तु निन्दने । आज्ञायां स्यात्... । Nm.
    -4 Refutation; (in Vedānta Phil.) refutation as of a wrong imputation or belief; रज्जुविव- र्तस्य सर्पस्य रज्जुमात्रत्ववत्, वस्तुभूतब्रह्मणो विवर्तस्य प्रपञ्चादेः वस्तु- भूतरूपतो$पदेशः अपवादः Tv.; अध्यारोपापवादाभ्यां वस्तुतत्त्वविनिश्चयः Vedānta; hence also, a means of refutation.
    -5 Con- fidence, trust.
    -6 Love; familiarity.
    -7 A small bell or other instrument sounded to decoy deer; मधुकरैरपवाद- करैरिव Śi.6.9; (˚करैः = व्याधैः; अपवादं मृगवञ्चनाय घण्टादि- कुत्सितवाद्यं कुर्वन्ति तैः Malli.)

    Sanskrit-English dictionary > अपवादः _apavādḥ

  • 7 अभिलाषः _abhilāṣḥ

    अभिलाषः (˚सः sometimes) A desire, wish, longing for, craving after; affection, longing of a lover, love, (usually with loc. of the object of desire); अतो$भिलाषे प्रथमं तथाविधे मनो बबन्ध R.3.4; भव हृदय साभिलाषम् Śi.27; Me.112. साभिलाषं निर्वर्ण्य Ś.3 casting a coveting or wist- ful look; न खलु सत्यमेव शकुन्तलायां ममाभिलाषः Ś.2, Pt.5. 67; sometimes with प्रति and acc., or in comp.
    *****
    अभिलाषक, -लाषि (सि) न्, -लाषुक a. Wishing or desiring for (with acc., loc. or in comp.); desirous, covetous, greedy of; यदार्यमस्यामभिलाषि मे मनः Ś.1.22. जलाभिलाषी जलमाददानाम् R.2.6;3.36; Me.8; जयमत्र- भवान् नूनमरातिष्वभिलाषुकः Ki.11.18; Śi.15.59.

    Sanskrit-English dictionary > अभिलाषः _abhilāṣḥ

  • 8 अमरुः _amaruḥ _अमरुकः _amarukḥ

    अमरुः अमरुकः N. of a king and poet who composed 1 verses which are usually known by the name अमरुशतक; प्रज्ञानवानमरुकस्य कवेः प्रसारश्लोकाञ्छतं विवृणुते$र्जुनवर्मदेवः Amaru.

    Sanskrit-English dictionary > अमरुः _amaruḥ _अमरुकः _amarukḥ

  • 9 अराद्धिः _arāddhiḥ

    अराद्धिः f. Transgression, sin, offence; envy. परिवि- विदानमराद्धया Vāj.3.9.

    Sanskrit-English dictionary > अराद्धिः _arāddhiḥ

  • 10 अरेणु _arēṇu

    अरेणु a.
    1 Not dusty; not soiled with dust, not touching the dust (of the earth).
    -2 Not earthly, celestial; स तुर्वर्णिर्महाँ अरेणु पास्ये Rv.1.56.3. n. (
    णु) What is not dust, the ether.
    -णुः (pl.) The gods; त्यं चिदश्वं न वाजिनमरेणवो यमत्नत Rv.1.143.2.

    Sanskrit-English dictionary > अरेणु _arēṇu

  • 11 अर्ह् _arh

    अर्ह् 1 P. [अर्हति, अर्हितुम्, अर्हित] (epic A. as रावणो नार्हते पूजाम् Rām.)
    1 To deserve, merit, be worthy of (with acc. or inf.); किमिव नायुष्मानमरेश्वरान्नार्हति Ś.7; so दण्डम्, प्रायश्चित्तम्, वधम् &c.
    -2 To have a right to, be entitled to, be allowed to do anything (with acc.); ननु गर्भः पित्र्यं रिक्थमर्हति Ś.6; न स्त्री स्वातन्त्र्यमर्हति Ms.9.3; also with inf. न स तल्लब्धुमर्हति Ms.8.147;11.7,18.
    -3 To be obliged or required to do a thing, oft. implying duty or obligation; नान्यत्स्त्री दातुमर्हति Y.2.49; इमां प्रसादयितुमर्हसि R.1.88.
    -4 To be fit or deserve to be done; अर्थना मयि भवद्भिः कर्तुमर्हति N.5.112; Dk.137.
    -5 To be equal to, be worth, न ते गात्राण्युपचारमर्हन्ति Ś.3. 17 are not equal to; सर्वे ते जपयज्ञस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम् Ms.2.86;3.131.
    -6 To be able, translatable by, 'can'; न मे वचनमन्यथा भवितुमर्हति Ś.4; विनाशमव्ययस्यास्य न कश्चित्कर्तुमर्हति Bg.2.17; अनुद्योगेन तैलानि तिलेभ्यो नाप्तुमर्हति H. Pr.3 cannot get.
    -7 To worship, honour; see caus. below.
    -8 (Used with inf. in the second pers. and sometimes in the third) अर्ह् represents a mild form of command, advice or courteous request, and may be translated by 'pray', 'deign', 'be pleased to', will be pleased to'; द्वित्राण्यहान्यर्हसि सोढुमर्हन् R.5.25 pray wait &c. नार्हसि मे प्रणयं विहन्तुम् 2.58; तं सन्तः श्रोतुमर्हन्ति 1. 1 will be pleased or be good enough to listen to it; Ku.6.32; Ms.1.2; Bg.1.16,2.17; R.1.72; 1.88;3.46. -Caus. or 1 P. To honour, worship. राजार्जिहत्तं मधुपर्कपाणिः Bk.1.17; Ms.3.3.119.

    Sanskrit-English dictionary > अर्ह् _arh

  • 12 अर्ह _arha

    अर्ह a.
    1 Respectable, worthy of respect, deserving; अर्हावभोजयन् विप्रो दण्डमर्हति माषकम् Ms.8.392.
    -2 Worthy of, having a claim to, entitled to, with acc., inf., or in comp; नैवार्हः पैतृकं रिक्थं पतितोत्पादितो हि सः Ms.9.144; संस्कारमर्हस्त्वं न च लप्स्यसे Rām.; तस्मान्नार्हा वयं हन्तुं धार्तराष्ट्रान् स्वबान्धवान् Bg.1.37. प्रदक्षिणक्रियार्हायाम् R.1.76; so मान˚, वध˚, दण्ड˚ &c.
    -3 Being required, obliged, or allowed (with inf.).
    -4 Becoming, proper, fit; केवलं यानमर्हंस्यात् Pt.3; with gen. also; स भृत्यो$र्हो महीभुजाम् Pt.1.87-92; or in comp.; तदर्हेण प्रायश्चित्तेन 1.275; so नृप˚, यज्ञ˚ Ak.
    -5 Worth (in money), costing; see below.
    -6 Capable, powerful; न त्वां कुर्मि दशग्रीव भस्म भस्मार्हतेजसा Rām. 5.22.2.
    -र्हः [अर्ह्-घञ्]
    1 N. of Indra.
    -2 N. of Viṣṇu.
    -3 Price (as in महार्ह); महार्हशय्यापरिवर्तनच्युतैः Ku.5.12; (महानर्हो यस्याः Malli.). रत्नैर्महार्हैस्तुतुषुर्न देवाः Subhāṣ.
    -4 Fitness, propriety.
    -5 Motion, course (गति).
    -र्हा Worship, adoration; Ki.2.58; प्रदक्षिणक्रियार्हायां तस्यां त्वं साधु नाचरः R.1.76.
    -6 Gold; Nighaṇṭa.

    Sanskrit-English dictionary > अर्ह _arha

  • 13 आगमिन् _āgamin _आगामिन् _āgāmin

    आगमिन् आगामिन् a. [आ-गम् णिनि वा ह्रस्वः]
    1 Coming, future; कथयत्यागामिनमर्थम् K.46.
    -2 Impending, arriving.
    -3 Learned, versed in theory; द्वावप्यागमिनौ M.3.
    -4 An intruder.
    -5 Having an augment.

    Sanskrit-English dictionary > आगमिन् _āgamin _आगामिन् _āgāmin

  • 14 ऋ _ṛ

    1
    ऋ ind. An interjection of (1) calling; (2) ridicule; (3) censure or abuse; (4) used at the beginning of a sentence.
    -ऋः cf. ऋनि- र्ऋतिर्नलो नाकः खगराडथ वासुकिः । शालः पितृस्वसुः पुत्रो$दितिर्दितिरुमा रमा ॥ Ek.
    2
    ऋ I. 1 P. [ऋच्छति, आर, आर्षीत्, अरिष्यति, ऋत; caus. अर्पयति; desid. अरिरिषति; अरार्यते reduplicative (अत्यर्थमृच्छति) cf. किमभीरुररार्यसे Bk.4.21.]
    1 To go, move; अम्भच्छा- यामच्छामृच्छति Śi.4.44. यथाश्मानमृत्वा लोष्ठो विध्वंसेत Bṛi. Up.1.3.7.
    -2 To rise, tend towards. -II. 3 P. (इयर्ति, आरत्, ऋत Mostly used in the Veda.)
    1 To go.
    -2 To move, shake.
    -3 To obtain, gain, acquire, reach, meet with.
    -4 To move, excite, raise (as voice, words &c.) वाचमियर्ति.
    -5 To display. -III. 5 P. (ऋणोति, ऋण)
    1 To injure, hurt.
    -2 To attack. -Caus. (अर्पयति, आर्पिपत्, अर्पित)
    1 To throw, cast, fling; fix or implant in; हृदि शल्यमर्पितम् R.8.87.
    -2 To put or place on, fix upon, direct or cast towards (as the eye &c.); वामत्रकोष्ठार्पितहेमवेत्रः Ku.3.41; Ś.6.5,17,3.26; R.17. 79; Ś.6.8; Bk.5.9; Ku.6.11; R.15.77; Bg.8.7, 12.14; करपल्लवार्पित Śi.9.54.
    -3 To place in, insert, give, set or place; अपथे पदमर्पयन्ति हि R.9.74,78; चित्रार्पिताम् Ś.6.15 drawn in a picture; R.2.31; द्वारदेशे Amaru. 62; V.4.35; Mu.7.6; Bh.3.18; लोकोत्तरं चरितमर्पयति प्रतिष्ठाम् R. G.
    -4 To hand or make over; give to, give in charge of, consign, deliver; इति सूतस्याभरणान्यर्पयति Ś.1,4. 19; Bk.8.118; Y.2.65.
    -5 To give up, sacrifice (as the inherent sense); अत्र कलिङ्गगङ्गाशब्दौ आत्मानमर्पयतः S. D.2.
    -6 To give back, restore; अर्पितप्रकृतिकान्तिभिर्मुखैः R.19.1; Bk.15.16; Amaru.94; Ms.8.191; Y.2. 169.
    -7 To pierce through, perforate, penetrate.

    Sanskrit-English dictionary > ऋ _ṛ

  • 15 चक्रम् _cakram

    चक्रम् [क्रियते अनेन, कृ घञर्थे< क नि˚ द्वित्वम् Tv.]
    1 The wheel of a carriage; चक्रवत्परिवर्तन्ते दुःखानि च सुखानि च H.1.173.
    -2 A potter's wheel.
    -3 A sharp circular missile, weapon, a disc (especially applied to the weapon of Viṣṇu).
    -4 An oil-mill; दशसूनासमं चक्रं दशचक्रसमो ध्वजः Mb.13.125.9.
    -5 A circle, ring; कलाप- चक्रेषु निवेशिताननम् Ṛs.2.14.
    -6 A troop, multitude, collection, Śi.2.17.
    -7 A realm, sovereignty; स्वस्थं स्वचक्रं परचक्रमुक्तम् Bu. Ch.2.15; cf. चक्रं सैन्यथाङ्गयोः । राष्ट्रे दम्भान्तरे... । Medinī.
    -8 A province, district, a group of villages.
    -9 A form of military array in a circle.
    -1 A circle or depression of the body.
    -11 A cycle, cycle of years.
    -12 The horizon; यावदावर्तते चक्रं तावती मे वसुन्धरा Rām.2.1.36.
    -13 An army, a host.
    -14 Section of a book.
    -15 A whirlpool.
    -16 The winding of a river.
    -17 An astronomical circle; राशि˚ the zodiac.
    -18 Circular flight (of birds &c.).
    -19 A particular constellation in the form of a hexagon.
    -2 Range, department in general.
    -21 The convolutions or spiral marks of the शालिग्राम.
    -22 A crooked or fraudulent con- trivance.
    -क्रः 1 The ruddy goose (also called चक्रवाक); पद्मोल्लासविधायिनि सत्पथदीप्तिकृति चक्रभव्यकरे Viś. Guṇā.274.
    -2 A multitude, troop, group.
    -Comp. -अङ्गः 1 a gander having a curved neck.
    -2 a carriage. +
    -3 the ruddy goose (चक्रवाक); चक्राङ्गान् स च नित्यं वै सर्वतो वनगोच- रान् Mb.12.268.36. (
    -ङ्गी) a goose. (
    -ङ्गम्) a parasol.
    -अटः 1 a juggler, snake-catcher.
    -2 a rogue, knave, cheat.
    -3 a particular coin, a dināra.
    -अधिवासिन् m. the orange tree.
    -अरः, (-रम्) the spoke of a wheel; चक्रारपङ्क्तिरिव गच्छति भाग्यपङ्क्तिः । Svapna.1.4.
    -अश्मन् n. a machine to hurl stones at a distance; अयःकणपचक्राश्म- भुशुण्ड्युद्यतबाहवः Mb.1.227.25.
    -आकार, -आकृति a. circular, round.
    -आयुधः an epithet of Viṣṇu.
    -आवर्तः whirling or rotatory motion.
    -आह्वः, -आह्वयः the ruddy goose;
    -ईश्वरः 1 'lord of the discus', N. of Viṣṇu.
    -2 the officer in charge of a district.
    -ईश्वरी N. of the Jaina goddess of learning.
    -उपजीविन् m. an oil-man.
    -कारकम् 1 a nail.
    -2 a kind of perfume.
    -गजः the plant Cassia Tora.
    -गण्डुः a round pillow.
    -गतिः f. rotation, revolution.
    -गुच्छः the Aśoka tree.
    -ग्रहणम्, -णी f. a rampart, an en- trenchment.
    -चक्रम् A flock of चक्रवाक birds; अस्ताद्रिपद्मा- करचक्रचक्रे तत्कालविज्ञातपतङ्गपाते । सद्यो दिदीपे विरहानलः...... । Rām. Ch.6.19.
    -चर a. moving in a circle; (
    -रः) a juggler.
    -चारिन् m. a chariot.
    -चूडामणिः a round jewel in a coronet or diadem.
    -जीवकः, -जीविन् m. a potter.
    -तीर्थम् N. of a holy place.
    -तुण्डः a kind of fish; रोहितांश्चक्रतुण्डांश्च नलमीनांश्च राघव Rām.3.73.14.
    -दंष्ट्रः a hog.
    -घनः a thunder cloud.
    -धर a.
    1 bearing or having a wheel.
    -2 carrying a discus.
    -3 driving in a carriage.
    (-रः) 1 an epithet of Viṣṇu; चक्रघरप्रभावः R. 16.55.
    -2 a sovereign, governor or ruler of a province; वृद्धानां भारतप्तानां स्त्रीणां चक्रधरस्य च Mb.13.162.38.
    -3 a village tumbler or juggler.
    -4 a snake; भवेच्चक्रधरो विष्णौ भुजङ्गे ग्रामजालिनि Viśvalochana.
    -धारा the periphery of a wheel.
    -नदी the Gaṇḍakī river.
    -नाभिः the nave of a wheel.
    -नामन् m.
    1 the ruddy goose (चक्रवाक).
    -2 a pyritic ore of iron.
    -नायकः 1 the leader of a troop.
    -2 a kind of perfume.
    -नेमिः f. the periphery or cir- cumference of a wheel; नीचैर्गच्छत्युपरि च दशा चक्रनेमिक्रमेण Me.19.
    -पाणिः an epithet of Viṣṇu; Bg.11.49.
    -पादः, -पादकः 1 a carriage.
    -2 an elephant.
    -पालः 1 the governor of a province.
    -2 an officer in charge of a division of an army.
    -3 horizon.
    -4 a circle.
    -5 one who carries a discus.
    -फलम् a kind of discus.
    -बन्धुः, -बान्धवः the sun.
    -बालः, -डः, -वालः, -लम्, -डम् 1 a ring, circle.
    -2 a collection, group, multitude, mass; कैरव- चक्रवालम् Bh.2.74; प्रकटयसि कुमुच्चैरर्चिषां चक्रवालं Rati.4.16; Mv.6.4; Mu.3.21.; K.126,178.
    -3 horizon.
    (-लः) 1 a mythical range of mountains supposed to encircle the orb of the earth like a wall and to be the limit of light and darkness.
    -2 the ruddy goose.
    -बालधिः a dog.
    -भृत् m.
    1 one who holds a discus.
    -2 N. of Viṣṇu.
    -भेदिनी night.
    -भ्रमः, -भ्रमिः f. a lathe or grind- stone; आरोप्य चक्रभ्रमिमुष्णतेजास्त्वष्ट्रेव यत्नोल्लिखितो विभाति R.6. 32; चक्रभ्रमीवद्धृतशरीरः Sāṅ. K.67.
    -भ्रान्तिः f. revolution of wheels; V.1.5.
    -मण्डलिन् m. a species of cobra.
    -मुखः a hog.
    -मुषलः a battle carried on with the dis- cus and club.
    -यानम् a wheel-carriage.
    -रदः a hog.
    -वर्तिन् m.
    1 an emperor, universal monarch, sovereign of the world, a ruler whose dominions extend as far as the ocean (आसमुद्रक्षितीश Ak.); पुत्रमेवंगुणोपेतं चक्रवर्तिनमाप्नुहि Ś.1.12; तव तन्वि कुचावेतौ नियतं चक्रवर्तिनौ । आसमुद्रक्षितीशो$पि भवान् यत्र करप्रदः ॥ Udb. (where there is a pun on the word चक्रवर्तिन्, the other meaning being 'resembling in shape the ruddy goose', 'round');
    -2 (hence) head, foremost; आपद्गतः किल महाशयचक्रवर्ती विस्तारयत्यकृतपूर्वमुदार- भावम् Bv.1.7; कवयस्तर्कयाञ्चक्रुरित्थं ते चक्रवर्तिनः Parṇal.5.38.
    -3 a kind of horse having one or three curls on the shoulder; स्कन्धपार्श्वे यदावर्त एको वा यदि वा त्रयः । चक्रवर्ती स विज्ञेयो वाजी भूपालमन्दिरे ॥ Śālihotra of Bhoj.
    -वर्मन् m. N. of a king of Kashmir; चक्रवर्माभिधं राज्ये क्षीणपुण्यो व्यपद्यत Rāj. T.5.287.
    -वाकः 1 (
    -की f.) the ruddy goose; दूरी- भूते मयि सहचरे चक्रवाकीमिवैकाम् Me.83. ˚बन्धुः the sun.
    -2 a kind of horse, having white feet and white eyes; श्वेताभः श्वेतपादश्च तथा स्यात् श्वेतलोचनः । चक्रवाकः स विज्ञेयो राजार्हो वाजि सत्तमः ॥ Śālihotra of Bhoj.
    -वाटः 1 a limit, boundary.
    -2 a lamp-stand.
    -3 engaging in an action.
    -वातः a whirl- wind, hurricane; चक्रवातस्वरूपेण जहारासीनमर्भकम् Bhāg.1. 7.2.
    -वृद्धिः f.
    1. interest upon interest, compound interest; Ms.8.153,156.
    -2 wages for transporting goods in a carriage.
    -व्यूहः a circular array of troops.
    -संज्ञम् tin. (
    -ज्ञः) the ruddy goose.
    -साह्वयः the ruddy goose.
    -हस्तः an epithet of Viṣṇu.

    Sanskrit-English dictionary > चक्रम् _cakram

  • 16 भिन्न _bhinna

    भिन्न p. p. [भिद्-क्त]
    1 Broken, torn, split, rent; संछिन्नभिन्नसर्वाङ्गाः सर्त्विक्सभ्या भयाकुलाः । स्वयंभुवे नमस्कृत्य Bhāg. 4.6.2.
    -2 Divided, separated.
    -3 Detached, disunited, disjoined; scattered; भिन्नं च वानरानीकम् Rām.6.67.8.
    -4 Expanded, blown, opened; भिन्नैलासुरभिमुवाह गन्धवाहः Ki.7.38.
    -5 Different from, other than (with abl.); तस्मादयं भिन्नः.
    -6 Different, varied; भिन्नरुचिर्हि लोकः R.6. 3.
    -7 Loosened.
    -8 Mingled, mixed, blended; एकत्र स्फटिकतटांशुभिन्ननीरा नीलाश्मद्युतिभिदुराम्भसो$परत्र Śi.4.26.
    -9 Deviating from.
    -1 Changed.
    -11 Furious; दुरुक्तैर्भिन्न- मात्मानं यः समाधातुमीश्वरः Bhāg.11.23.2.
    -12 Without, deprived of.
    -13 Undutiful, vicious; भिन्नवृत्तिता Ms.12. 33; नैतत् खलायोपदिशेत्...... न भिन्नाय Bhāg.3.32.39.
    -14 Stood up (as hair); खरोष्ट्राश्वतरा राजन् भिन्नरोमाः स्रवन्ति च Rām.6.1.18.
    -15 Seduced, bribed; H. (See भिद्).
    -न्नः 1 A defect or flaw in a gem.
    -न्नम् 1 A bit, fragment, part.
    -2 A blossom.
    -3 A wound, stab; शक्तिकुन्तेषुखड्गाग्रविषाणैराशयो हतः । यत् किंचित् प्रसवेत् तद्धि भिन्न- मित्यभिधीयते Bhāva. P.
    -4 A fraction.
    -Comp. -अञ्जनम् a kind of mixed collyrium, made of many pounded ingredients; प्रयान्ति...... भिन्नाञ्जनवर्णतां घनाः Śi.12.68; Me.61; Ṛs.3.5.
    -अर्थ a. clear, evident, intelligible; स्फुटभिन्नार्थमुदाहरद् वचः Śi.16.1. (
    -र्थम्) ind. clearly, distinctly, unenigmatically; न खल्ववगच्छामि भिन्नार्थमभि- धीयताम् Ś.2.
    -उदरः 'born of a different womb or mother', a half-brother.
    -कट a. furious, in rut; भेजे भिन्नकटै- र्नागैरन्यानुपरुरोध यैः R.4.83.
    -करटः an elephant in rut (from whose temples ichor exudes).
    -कर्ण a. having divided ears (said of particular animals); P.VI.3. 115.
    -कुम्भः a person who has regained his liberty by redeeming his pledge.
    -कूट a.
    1 deprived of a leader (as an army).
    -2 employing a different stratagem.
    -क्रम a. out of order, disordered.
    -गति a.
    1 going with broken steps.
    -2 going quickly.
    -गर्भ a. broken up (in the centre), disorganized.
    -गात्रिका Cucumis Usitatissimus (Mar. चिबूड).
    -गुणनम् multiplication of fractions; अंशाहतिश्छेदवधेन भक्ता लब्धं विभिन्ने गुणने फलं स्यात् Līlā.
    -घनः the cube of a fraction.
    -दर्शिन् a. making or seeing a difference, partial.
    -देश a. belonging to different places; कृत्ययोर्भिन्नेदशत्वाद् द्वैधीभवति मे मनः । Ś.2.18.
    -देह a. wounded.
    -नौ a. ship-wrecked.
    -परिकर्मन् n. any one of the arithmetical operations with fractions.
    -प्रकार a. of a different kind or sort.
    -भागहरः division of fractions.
    -भाजनम् a potsherd.
    -मन्त्र a. one who has betrayed a plan; Rām.
    -मर्मन् a. wounded in vital parts, mortally wounded.
    -मर्याद a.
    1 one who has transgressed the due limits, disrespectful; आः, तातापवादभिन्नमर्याद U.5.
    -2 unrestrained, uncontrolled.
    -रुचि a. having different tastes; भिन्नरुचिर्हि लोकः R.6.3.
    -लिङ्गम्, -वचनम् in- congruity of gender or number in a composition; see K.P.1.
    -वर्गः the square of a fraction.
    -वर्चस्, वर्चस्क a. voiding excrement.
    -वर्ण a.
    1 discoloured, pale.
    -2 of a different caste or tribe.
    -वृत्त a.
    1 leading a bad life, abandoned.
    -2 containing a metrical fault.
    -वृत्ति a.
    1 leading a bad life, following evil courses; तदन्तःपुरेषु चामी भिन्नवृत्तेषु मन्दत्रासा बहुसुखैरवर्तन्त Dk.2.8.
    -2 having different feelings or tastes or emotions.
    -3 having different occupations.
    -व्यवकलितम् subtraction of fractions.
    -संहति a. disunited, dissolved.
    -संकलनम्, -संकलितम् addition of fractions.
    -स्वर a.
    1 having a changed voice, faltering.
    -2 discordant.
    -हृतिः f. division of fractions.
    -हृदय a. pierced through the heart; बाणभिन्नहृदया निपेतुषी R.11.19.

    Sanskrit-English dictionary > भिन्न _bhinna

  • 17 मर्यादा _maryādā

    मर्यादा [मर्यायां सीमायां दीयते दा-घञर्थे क]
    1 A limit, boundary (fig. also); bound, border, frontier, verge; मर्यादाव्यतिक्रमः Pt.1.
    -2 End, termination, terminus.
    -3 A shore, bank.
    -4 A mark, land-mark.
    -5 The bounds of morality, any fixed usage or established rule, moral law; मर्यादानां च लोकस्य कर्ता कारयिता च सः Rām.5. 35.11.
    -6 A rule of propriety or decorum, bounds or limits of propriety, propriety of conduct; आस्तातापवाद- भिन्नमर्याद U.5; मर्यादायाममर्यादाः स्त्रियस्तिष्ठन्ति सर्वदा Pt.1.142.
    -7 A contract, covenant, an agreement; गृह्यतां पाणिना पाणिर्मर्यादा बध्यतां ध्रुवा Rām.4.5.11.
    -Comp. -अचलः, -गिरिः, -पर्वतः a frontier-mountain.
    -धावनम् running towards a mark.
    -बन्धः keeping within limits; Buddh.
    -भेदकः a destroyer of land-marks; मर्यादाभेदकश्चैव विकृतं प्राप्नुयाद्वधम् Ms.9.291.
    -वचनम् statement of the limit; P.III.3.136.
    -व्यतिक्रमः overstepping limits.

    Sanskrit-English dictionary > मर्यादा _maryādā

  • 18 मुकुटम् _mukuṭam

    मुकुटम् 1 A crown, tiara, diadem; मुकुटरत्नमरीचिभिर- स्पृशत् R.9.13. [मुकुट is crescent-shaped, the किरीट is pointed and the मौलि has three points.]
    -2 A crest.
    -3 A peak, point.
    -Comp. -उत्पलः a crest-gem.

    Sanskrit-English dictionary > मुकुटम् _mukuṭam

См. также в других словарях:

  • bhinná-marman — भिन्नमर्मन् …   Indonesian dictionary

  • bhinná-maryāda — भिन्नमर्याद …   Indonesian dictionary

  • bhinná-maryādin — भिन्नमर्यादिन् …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»