घ्राणचक्षुश्

mfn. « using the nose for eyes», blind MBh. VIII, 3443.

m. « one who sets a golden wheel in motion», a king Buddh.

कुहुः कुहूः f.

1 New moon day i. e. the last day of a lunar month when the moon is invisible; Mb.8.34.32; करगतैव गता यदियं कुहूः N.4.57.

-2 The deity that pre- sides over this day; Ms.3.86.

-3 The cry of the (Indian) cuckoo; पिकेन रोषारुणचक्षुषा मुहुःकुहूरुताहूयत चन्द्र- वैरिणी N.1.1; उन्मीलन्ति कुहूः कुहूरिति कलोत्तालाः पिकानां गिरः Gīt.1; पिकविधुस्तव हन्ति समन्तमस्त्वमपि चन्द्रविरोधि-कुहूरवः Udb.

-4 The first day of the first quarter on which the moon rises.

-Comp. -कण्ठः, -मुखः, -रवः, -शब्दः the (Indian) cuckoo.

-कालः The last day of the lunar month when the moon is invisible; न च कुहूकाले$पि संक्षीयते...... त्वत्कीर्तिचन्द्रः सदा Sūktisundar 5.83.

-पालः the king of turtles.

-मुखः 1 The Indian cuckoo.

-2 a calamity.

-मुखम् new moon.

कूर्मः [कौ जले ऊर्मिर्वेगो$स्य पृषो˚ Tv.]

1 A tortoise; गूहे- त्कूर्म इवाङ्गानि रक्षेद्विवरमात्मनः Ms.7.15; Bg.2.58; कूर्मः पादो$त्र यष्टिर्भुजगपतिरसौ भाजनं भूतधात्री Udb.

-2 Viṣṇu in his second or Kūrma incarnation.

-3 One of the outer winds of the body.

-4 A particular gesticulation with the fingers.

-र्मी A female tortoise.

-Comp. -अवतारः the Kūrma incarnation of Viṣṇu; cf. Gīt.1:-- क्षिति- रतिविपुलतरे तव तिष्ठति पृष्ठे धरणिधरणकिणचक्रगरिष्ठे । केशवधृत- कच्छरूप जय जगदीश हरे ॥

-आसनम् a particular posture in sitting (practised by ascetics).

-द्वादशी the twelvth day in the light (or dark ?) half of पौष month.

-पुराणम् one of the eighteen Purāṇas.

-पृष्ठम्, -पृष्ठकम् 1 the back or shell of a tortoise.

-2 a lid or cover of a dish.

-राजः Viṣṇu in the shape of tortoise in his second incarnation; पृथ्वि स्थिरा भव भुजङ्गम धारयैनाम् । त्वं कूर्मराज तदिदं द्वितयं दधीथाः ॥ Mahān.

चक्षुस् a. [चक्ष् करणे उसि Uṇ.2.118] Seeing. -n.

1 The eye; दृश्यं तमसि न पश्यति दीपेन विना सचक्षुरपि M.1.9; कृष्णसारे ददच्चक्षुः Ś.1.6; cf. words like घ्राणचक्षुस्, ज्ञानचक्षुस्, नयचक्षुस्, चारचक्षुस् &c.

-2 Sight, look, vision, the faculty of sight; चक्षुरायुश्चैव प्रहीयते Ms.4.41,42.

-3 Light, clearness.

-4 Lustre, splendour.

-Comp. -गोचर a. visible, being within the range of the eye.

-ग्रहणम् morbid affection of the eye.

-दानम् the ceremony of anointing the eyes of an image at the time of consecrating it.

-पथः the range of sight, the horizon.

-बन्धः blinding the sight; Vās.67.

-मलम् the excretion of the eyes.

-रागः (चक्षूरागः)

1 redness in the eyes.

-2 'eye-love', love or liking as expressed by an exchange of glances; पुरश्चक्षूरागस्तदनु मनसो$नन्यपरता Māl. 6.15; चक्षूरागः कोकिलेषु न परकलत्रेषु K.41 (where the word has sense 1 also).

-रोगः (चक्षूरोग) a disease of the eye.

-विषयः 1 the range of sight, ken, presence, visibility; चक्षुर्विषयातिक्रान्तेषु कपोतेषु H.1; Ms.2.198.

-2 an object of sight, any visible object.

-3 the horizon.

-श्रवस् m. a serpent; तमाशु चक्षुःश्रवसां समूहं मन्त्रेण तार्क्ष्यो- दयकारणेन

-श्रुति m. (=

-श्रवस्) गोभिः कण्ठतटस्य हृष्यति पुरो दृक्पश्य चक्षुःश्रुतेः Rāj. T.5.1; Ki.16.42; इति स्म चक्षुःश्रवसां प्रियानले स्तुवन्ति निन्दन्ति हृदा तदात्मनः N.1.28.

-हन् a. who kills the enemy by the mere glance; सेवे चक्षुर्हणः पार्थानुग्र- वीर्यप्रतापिनः Mb.3.233.22.

घरण a. (

-णी f.) [धृ-युच्] Bearing, preserving, holding &c.

-णः 1 A ridge of land serving the purpose of a bridge; the side of a mountain.

-2 The world.

-3 The sun.

-4 The female breast.

-5 Rice, corn.

-6 The Himālaya (as king of mountains).

-7 A dike, bank.

-णम् 1 Supporting, sustaining, upholding; सारं धरित्री- धरणक्षमं च Ku.1.17; धरणिधरणकिणचक्रगरिष्ठे Gīt.1.

-2 Possessing, bringing, procuring, &c.

-3 Prop, stay, support.

-4 Security.

-5 A measure of weight equal to ten palas; पलं सुवर्णाश्चत्वारः पलानि धरणं दश Ms.8.135.

-Comp. -प्रिया N. of a Jaina deity executing the com- mands of the 19th Arhat.

बाणः 1 An arrow, shaft, reed; Bṛi. Up.3.8.2; धनुष्यमोघं समधत्त बाणम् Ku.3.66.

-2 An aim or mark for arrows.

-3 The feathered end of an arrow.

-4 The udder of a cow.

-5 The body (शरीर); ते प्रकाश्श्याभिवदन्ति वयमेतद्बाणमवष्टभ्य विधारयामः Praśna Up.2.2.

-6 N. of a demon, son of Bali; cf. उषा.

-7 N. of a celebrated poet who lived at the court of king Harṣa- vardhana and flourished in the first half of the seventh century; see App. II). He is the author of कादम्बरी, हर्षचरित and of some other works; (Govar- dhana in his Āryāsaptaśatī 37 speaks in these terms of Bāṇa:-- जाता शिखण्डिनी प्राग् यथा शिखण्डी तथावगच्छामि । प्रागल्भ्यधिकमाप्तुं वाणी बाणो बभूवेति ॥; so हृदयवसतिः पञ्चबाणस्तु बाणः P. R.1.22).

-8 A symbolical expression for the number 'five'.

-9 A sound voice.

-1 Fire.

-11 Lightning.

-12 A form of Śiva.

-13 The versed sine of an arc.

-णः, -णा The hinder part or feathered end of an arrow.

-णः, -णा, -णम् a blue flowering Barleria -नीलझिण्टी (Mar. कोऱ्हांटी); अनाविलोन्मीलितबाणचक्षुषः Ki.4. 28. Śi.6.46.

-Comp. -असनम् a bow; स पार्थबाणासन- वेगमुक्तैर्दृढाहतः पत्रिभिरुग्रवेगैः Mb.8.89.86. ˚यन्त्रम् a kind of bow with a mechanical contrivance at one of its ends for tightening the string and letting off the arrow; Dk.1.1.

-आवलिः, -ली f.

1 a series of arrows.

-2 a series of five verses forming one sentence.

-आश्रयः a quiver.

-गङ्गा N. of a river said to have been pro- duced by Rāvaṇa's arrow; सोमेशाद् दक्षिणे भागे बाणेनाभि- बिभिद्य वै । रावणेन प्रकटिता जलधारातिपुण्यदा । बाणगङ्गेति विख्याता या स्नानादघहारिणी ॥ Varāha P.

-गोचरः the range of an arrow; अवतीर्णो$सि रतिरमणबाणगोचरम् Māl.1.19/2.

-जालम् a number of arrows.

-जित् m. an epithet of Viṣṇu.

-तूणः, -धिः a quiver; क्षीणबाणो विबाणधिः Mb. 8.63; बबन्धाथ च बाणधी (du.) Bk.14.17; Ki.18.1.

-निकृत a. pierced or wounded by an arrow.

-पत्रः N. of a bird (कङ्क).

-पथः the range of an arrow.

-पाणि a. armed with arrows.

-पातः 1 an arrowshot (as a measure of distance).

-2 the range of an arrow.

-3 a bed of arrows (बाणशय्या, शरतल्प); बाणपातान्तरे रामं पातितं पुरुषर्षभम् Rām.6.45.25. ˚वर्तिन् a. being within the range of an arrow.

-पुरम् Śoṇitapura, the capital of Bāṇāsura.

-मुक्ति f.,

-मोक्षणम् discharging or shooting an arrow.

-योजनम् a quiver.

-रेखा a long wound made by an arrow.

-लिङ्गम् a white stone found in the river नर्मदा and worshipped as the लिङ्ग of Śiva.

-वारः a breast-plate, an armour, cuirass; cf. वारबाणः.

-वृष्टिः f. a shower of arrows.

-संधानम् the fitting of an arrow to the bow-string; का कथा बाणसंधाने ज्याशब्देनैव दूरतः Ś.3.1.

-सिद्धिः f. the hitting of a mark by an arrow.

-सुता an epithet of Uṣā, daughter of Bāṇa; see उषा.

-हन् m. an epithet of Viṣṇu.

mfn. VIII, 2, 56 smelled L. ;