Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

घनव्यूह

  • 1 घनवाच्


    ghaná-vāc
    m. « coarse-voiced», a raven Gal

    Sanskrit-English dictionary > घनवाच्

  • 2 घनवात


    ghaná-vāta
    m. a thick oppressive atmosphere (enveloping the hells) Jain.

    Sanskrit-English dictionary > घनवात

  • 3 घनवारि


    ghaná-vāri
    n. rain-water

    Sanskrit-English dictionary > घनवारि

  • 4 घनवास


    ghaná-vāsa
    m. « having a thick (garment i.e.) shell», a kind of pumpkin-gourd L.

    Sanskrit-English dictionary > घनवास

  • 5 घनवाहन


    ghaná-vāhana
    m. « riding on clouds», Ṡiva L. ;

    Indra (cf. megha-v-) W.

    Sanskrit-English dictionary > घनवाहन

  • 6 घनवीथि


    ghaná-vīthi
    f. = - padavī Ṡiṡ. IX, 32 ;

    a line of clouds W.

    Sanskrit-English dictionary > घनवीथि

  • 7 घनव्यपाय


    ghaná-vyapâ̱ya
    m. « disappearance of the clouds», autumn Ragh. III, 37.

    Sanskrit-English dictionary > घनव्यपाय

  • 8 घनव्यूह


    ghaná-vyūha
    m. N. of a Buddh. Sūtra.

    Sanskrit-English dictionary > घनव्यूह

  • 9 घन


    ghaná
    mf (ā́)n. ( han) a striker, killer, destroyer RV. I, 4, 8; III, 49, 1; IV, 38, 1; VIII, 96, 18 ;

    compact, solid, material, hard, firm, dense, I, 8, 3 ;
    (ghanā́ for -námā́) Suṡr. etc.;
    coarse, gross;
    viscid, thick, inspissated Suṡr. Bhartṛ. Kathās. XXIV, 93 ;
    full of (in comp.), densely filled with (in comp.) MBh. I, XIII Ragh. VIII, 90 Ratnâv. IV, 2 ;
    uninterrupted Pañcat. III, 14, 11 ;
    dark (cf. - ṡyāma) BhP. IV, 5, 3 ;
    deep (as sound;
    colour) MBh. I, 6680 VarBṛS. XlIII, 19 ;
    complete, all Kathās. IV, 53 ;
    auspicious, fortunate W. ;
    m. (= φόνος) slaying RV. VI, 26, 8 ;
    an iron club, mace, weapon shaped like a hammer
    I, 33, 4; 36, 16; 63, 5; IX, 97, 16 AV. X, 4, 9 ;
    any compact mass orﾠ substance (generally ifc.) ṠBr. XIV etc.. ;
    (said of the foetus in the 2nd month Nir. XIV, 6 Laghuj. III, 4);
    ifc. mere, nothing but (e.g.. vijñāna-ghaná,
    « nothing but intuition» ṠBr. XIV)
    MāṇḍUp. 5 PraṡnUp. V, 5 BhP. VIII ;
    f. (cf. ambu-, ayo-);
    a collection, multitude, mass, quantity W. ;
    vulgar people Subh. ;
    a cloud MBh. etc. (ifc. f. ā Hariv. 2660);
    talc L. ;
    the bulbous root of Cyperus Hexastachys communis Suṡr. VI ;
    a peculiar form of a temple Hcat. II, 1, 389 ;
    a particular method of reciting the RV. and Yajur-veda (cf. RTL. p. 409);
    the cube (of a number), solid body (in geom.) Laghuj. Sūryas. ;
    phlegm ( kapha) L. ;
    the body L. ;
    extension, diffusion W. ;
    n. any brazen orﾠ metallic instrument orﾠ plate which is struck (cymbal, bell, gong, etc.) Hariv. 8688 ;
    iron L. ;
    tin L. ;
    a mode of dancing (neither quick nor slow) L. ;
    darkness L. ;
    (am) ind. closely Ratnâv. III 9 ;
    ( dhvan, to sound) deep Rājat. V, 377 ;
    very much W. ;
    (ā) f. N. of a stringed instrument;
    Glycine debilis L. ;
    a kind of creeper L. ;
    - घनकपीवत्
    - घनकफ
    - घनकाल
    - घनक्षम
    - घनगर्जित
    - घनगोलक
    - घनघन
    - घनचय
    - घनच्छद
    - घनज
    - घनजम्बाल
    - घनज्वाला
    - घनता
    - घनताल
    - घनतिमिर
    - घनतोय
    - घनतोल
    - घनत्व
    - घनत्वच्
    - घनद्रुम
    - घनधातु
    - घनध्वनि
    - घननाभि
    - घननीहार
    - घनपत्त्र
    - घनपद
    - घनपदवी
    - घनपयोधर
    - घनपल्लव
    - घनपाषण्ड
    - घनप्रिया
    - घनफल
    - घनभित्ति
    - घनमुद्
    - घनमूल
    - घनरव
    - घनरस
    - घनरुच्
    - घनरुचिरकलाप
    - घनरूपा
    - घनवर
    - घनवर्त्मन्
    - घनवल्लिका
    - घनवल्ली
    - घनवाच्
    - घनवात
    - घनवारि
    - घनवास
    - घनवाहन
    - घनवीथि
    - घनव्यपाय
    - घनव्यूह
    - घनशब्द
    - घनशृङ्गी
    - घनश्याम
    - घनसंवृत्ति
    - घनसमय
    - घनसार
    - घनसिक्थ
    - घनस्कन्ध
    - घनस्वन
    - घनहस्तसंख्या

    Sanskrit-English dictionary > घन

  • 10 घन _ghana

    घन a. [इन् मूर्तौ अप् घनादेशश्च Tv.]
    1 Compact, firm, hard, solid; संजातश्च घनाघनः Māl.9.39.; नासा घनास्थिका Y.3.89; R.11.18.
    -2 Thick, close, dense; घनविरलभावः U.2.27; R.8.91; Amaru.59.
    -3 Thick-set, full, fully developed (as breasts); घटयति सुघने कुचयुगगगने मृगमदरुचि रूषिते Gīt.7; अगुरु-चतुष्कं भवति गुरू द्वौ घनकुचयुग्मे शशिवदना$सौ Śrut.8; Bh.1.8; Amaru.31.
    -4 Deep (as sound); दधानः सौधानामलघुषु निकुञ्जेषु घनताम् Māl.2.12; Mu.1.21.
    -5 Uninterrupted, permanent.
    -6 Impenetrable.
    -7 Great, excessive, violent.
    -8 Complete; अभ्यङ्गभङ्ग्या पापस्य न्यस्तं घनमपश्यतः Ks.4.53.
    -9 Auspicious, fortu- nate.
    -1 Coarse, gross.
    -11 Engrossed by, full or re- plete with; मा ते मलीमसविकारघना मतिर्भूत् Māl.1.32; निर्वृति˚ U.6.11.
    -नः A cloud; घनोदयः प्राक् तदनन्तरं पयः Ś.7.3; घनरुचिरकलापो निःसपत्नो$स्य जातः V.4.22.
    -2 An iron club, a mace; प्रतिजघान घनैरिव मुष्टिभिः Ki.18.1.
    -3 The body.
    -4 The cube of a number (in math.).
    -5 Ex- tension, diffusion.
    -6 A collection, multitude, quantity, mass, assemblage.
    -7 Talc.
    -8 Phlegm.
    -9 Any com- pact mass or substance.
    -1 Hardness, firmness.
    -11 A particular manner of reciting Vedic texts: thus the padas नमः रुद्रेभ्यः ये repeated in this manner would stand thus:-- नमो रुद्रेभ्यो रुद्रेभ्यो नमो नमो रुद्रेभ्यो ये ये रुद्रेभ्यो नमो नमो रुद्रेभ्यो ये.
    -नम् 1 A cymbal, a bell, a gong.
    -2 Iron.
    -3 Tin.
    -4 Skin, rind, bark.
    -5 A mode of dancing; (neither quick nor slow). ind. closely; घटयति घनं कण्ठा- श्लेषे रसान्न पयोधरौ Ratn.3.9.
    -Com. -अत्ययः, -अन्तः 'disappearance of the cloud', the season succeeding the rains, autumn (शरद्); घनव्यपायेन गभस्तिमानिव R.3.37.
    -अज्ञानी N. of Durgā.
    -अम्बु n. rain; घनाम्बुभिर्भूरि विलम्बिनो घनाः Subhās.
    -आकरः the rainy season.
    -आगमः, -उदयः 'the approach of clouds', the rainy season; घनागमः कामिजनप्रियः प्रिये Ṛs.2.1.
    -आमयः the date-tree.
    -आश्रयः the atmosphere, firmament.
    -उत्तमः the face.
    -उदधिः a parti- cular sea (hell ?).
    -उपलः hail.
    -ऊरू a woman having thick thighs; कुरु घनोरु पदानि शनैः शनैः Ve.2.2.
    -ओघः gathering of clouds.
    -कफः hail.
    -कालः the rainy season.
    -क्षम a. what may be hammered; Bhāvapr. 5.26.53.
    -गर्जितम् 1 thunder, peal or thundering noise of clouds, roar of thunder.
    -2 a deep loud roar.
    -गोलकः alloy of gold and silver.
    -घनः the cube of a cube.
    -जम्बाल thick mire.
    -ज्वाला lightning.
    -तालः a kind of bird (सारंग).
    -तोलः the Chātaka bird.
    -धातुः lymph.
    -ध्वनि a. roaring.
    (-निः) 1 a deep or low tone.
    -2 the muttering of thunder clouds; अनुहुंकुरुते घनध्वनिं न हि गोमायुरुतानि केशरी Śi.16.25.
    -नाभिः smoke (being supposed to be a principal ingredient in clouds; Me.5).
    -नीहारः thick hoar-frost or mist.
    -पदम् the cube root.
    -पदवी 'the path of clouds', firmament, sky; क्रामद्भिर्घनपदवीमनेकसंख्यैः Ki.5.34.
    -पाषण्डः a peacock.
    -फलम् (in geom.) the solid or cubical contents of a body or of an excavation.
    -मानम् the measurement by the exterior of a structure; Māna. 39-64.
    -मूलम् cube root (in math.)
    -रसः 1 thick juice.
    -2 extract, decoction.
    -3 camphor.
    -4 water (m. or n.).
    -रूपा candied sugar.
    -वरम् the face.
    -वर्गः the square of a cube, the sixth power (in math).
    -वर्त्मन् n. the sky; घनवर्त्म सहस्रधेव कुर्वन् Ki.5.17.
    -वल्लिका, -वल्ली lightning.
    -वाच् a raven.
    -वातः 1 a thick op- pressive breeze or air.
    -2 N. of a hell; Jaina.
    -वीथिः the sky; घनवीथिवीथिमवतीर्णवतः Śi.9.32.
    -शब्दः thunder, peal of thunder.
    -वासः a kind of pumpkin gourd.
    -वाहनः 1 Śiva.
    -2 Indra.
    -श्याम a. 'dark like a cloud', deep-black, dark. (
    -मः) an epithet (1) of Rain (2) of Kṛiṣṇa.
    -संवृत्तिः profound secrecy.
    -समयः the rainy season.
    -सारः 1 camphor; घनसारनीहारहार &c. Dk.1 (mentioned among white substances).
    -2 mercury.
    -3 water.
    -4 a big cloud; घनसारस्तु कर्पूरे महामेघे च चन्दने Nm.
    -स्वनः, -शब्दः, -रवः the roaring of clouds.
    -हस्त- संख्या the contents of an excavation or of a solid in math.).

    Sanskrit-English dictionary > घन _ghana

  • 11 अन्तर् _antar

    अन्तर् ind. [अम्-अरन्-तुडागमश्च Uṇ.5.6, अमेस्तुट् च]
    1 (Used as a prefix to verbs and regarded as a preposition or गति) (a) In the middle, between; in, into, inside; ˚हन्, ˚धा, ˚गम्, ˚भू, ˚इ, ˚ली &c. (b) Under.
    -2 (Used adverbially) (a) Between, be- twixt, amongst, within; in the middle or interior, inside (opp. वहिः); अदह्यतान्तः R.2.32 burnt within himself, at heart; अन्तरेव विहरन् दिवानिशम् R.19.6 in the palace, in the harem; so ˚भिन्नं भ्रमति हृदयम् Māl. 5.2; अन्तर्विभेद Dk.13; यदन्तस्तन्न जिह्वायाम् Pt.4.88; अन्तर्यश्च मृग्यते V.1.1 internally, in the mind. (b) By way of seizing or holding; अन्तर्हत्वा गतः (हतं परिगृह्य).
    -3 (As a separable preposition) (a) In, into, between, in the middle, inside, within, (with loc.); निवसन्नन्तर्दारुणि लङ्घ्यो वह्निः Pt.1.31; अन्तरादित्ये Ch. Up., अन्तर्वेश्मनि Ms.7 223; Y.3.31; अप्स्वन्तरमृतमप्सु Rv.1. 23.19. अप्सु मे सोमो$ब्रवीदन्तर् विश्वानि भेषजा ibid. (b) Between (with acc.) Ved. अन्तर्मही बृहती रोदसीमे Rv. 7.87.2; अन्तर्देवान् मर्त्यांश्च 8.2.4; हिरण्मय्योर्ह कुश्योरन्तर- वहित आस Śat. Br. (c) In, into, inside, in the interior, in the midst (with gen.); प्रतिबलजलधेरन्तरौर्वायमाणे Ve. 3.7; अन्तःकञ्चुकिकञ्चुकस्य Ratn.2.3; बहिरन्तश्च भूतानाम् Bg.13.15; त्वमग्ने सर्वभूतानामन्तश्चरसि साक्षिवत् Y.2.14; लघुवृत्तितया भिदां गतं बहिरन्तश्च नृपस्य मण्डलम् Ki.2.53; अन्तरीपं यदन्तर्वारिणस्तटम् Ak.; oft. in comp. at the end; कूपान्तः पतितः Pt.5; सभान्तः साक्षिणः प्राप्तान् Ms.8.79; दन्तान्तरधि- ष्ठितम् Ms.5.141 between the teeth; उत्पित्सवो$न्तर्नदभर्तुः Śi.3.77; also in compound with a following word; अहं सदा शरीरान्तर्वासिनी ते सरस्वती Ks.4.11.
    -4 It is fre- quently used as the first member of compounds in the sense of 'internally', 'inside', 'within', 'in the inte- rior', 'having in the interior', 'filled with', 'having concealed within', or in the sense of 'inward', 'internal', 'secret', 'hidden' &c., forming Adverbial, Bahuvrīhi or Tatpuruṣa compounds; कुन्दमन्तस्तुषारम् (Bah. comp.) Ś.5.19 filled with dew; ˚स्तोयम् (Bah. comp.) Me.66; अन्तर्गिरि (Adv. comp.) Ki.1.34; ज्वलयति तनूमन्तर्दाहः (Tat. comp.) U.3.31; so ˚कोपः, ˚कोणः, ˚आकूतम् &c.
    -5 It is also supposed to be a particle of assent (स्वीकारार्थक). (Note. In comp. the र् of अन्तर् is changed to a visarga before hard consonants, as अन्तः- करणम्, अन्तःस्थ &c.). [cf. L. inter; Zend antare; Goth. undar; Pers. andar; Gr. entos;].
    -Comp. -अंसः the breast (= अंतरा-अंस q. v.).
    -अग्निः inward fire, the fire which stimulates digestion; दीप्तान्तरग्निपरिशुद्धकोष्ठः Susr.
    -अंङ्ग a.
    1 inward, internal, comprehended, included (with abl.); त्रयमन्तरङ्ग पूर्वेभ्यः Pat Sūtra.
    -2 proximate, related to, essential to or referring to the essential part of the अङ्ग or base of a word (opp. बहिरङ्ग); धातूपसर्गयोः कार्यमन्तरङ्गम् P.VIII.3.74 Sk.
    -3 dear, most beloved (अत्यन्तप्रिय); स्वपिति सुखमिदा- नीमन्तरङ्गः कुरङ्गः Ś.4.v.l.
    (-अङ्गम्) 1 the inmost limb or organ, the heart, mind; सन्तुष्टान्तरङ्गः Dk.11; ˚वृत्ति 21; the interior.
    -2 an intimate friend, near or con- fidential person (forming, as it were, part of oneself); मदन्तरङ्गभूताम् Dk.81,93,11; राजान्तरङ्गभावेन 135; अन्तरङ्गेषु राज्यभारं समर्प्य*** 159.
    -3 an essential or indispensable part, as श्रवण, मनन & निदिध्यासन in realizing Brahman.
    -4 What is intimately connected or related; अन्तरङ्गबहिरङ्ग- योरन्तरङ्ग बलीयः ŚB. on MS.12.2.29.
    - अवयव an inner part; P.V.4.62.
    -आकाशः the ether or Brahman that resides in the heart of man (a term often occurring in the Upaniṣads).
    -आकूतम् secret or hidden intention.
    -आगमः an additional augment between two letters,
    -आगारम् the interior of a house; स्त्रीनक्तमन्तरा- गारबहिःशत्रुकृतांस्तथा Y.2.31.
    -आत्मन् m. (त्मा)
    1 the inmost spirit or soul, the soul or mind; also the internal feelings, the heart, अङ्गुष्ठमात्रपुरुषोन्तरात्मा Śvet.; नास्य प्रत्यक- रोद्वीर्यं विक्लवेनान्तरात्मना Rām.6.13.28. गतिमस्यान्तरात्मनः Ms.6.73; जीवसंज्ञोन्तरात्मान्यः सहजः सर्वदेहिनाम् 12.13; मद्- गतेनान्तरात्मना Bg.6.47 with the heart fixed on me; जातो ममायं विशदः प्रकामं...... अन्तरात्मा Ś.4.22, U.3.38, प्रायः सर्वो भवति करुणावृत्तिरार्द्रान्तरात्मा Me.95.
    -2 (In phil.) the inherent supreme spirit or soul (residing in the in- terior of man); अन्तरात्मासि देहिनाम् Ku.6.21.
    -आपणः a market in the heart (inside) of a town.
    -आय, -आल; See s. v.
    -आराम a. rejoicing in oneself, finding pleasure in his soul or heart; यो$न्तःसुखोन्तरारामस्तथान्तर्जर्यो- तिरेव सः Bg.5.24.
    -इन्द्रियम् an internal organ or sense.
    -उष्यम् Ved. a secret abode.
    -करणम् the internal organ; the heart, soul; the seat of thought and feeling, thinking faculty, mind, conscience; प्रमाणं ˚प्रवृत्तयः Ś.1.22; सबाह्य ˚णः अन्तरात्मा V.4 the soul in all its senses external and internal, the inner and outer man; दयार्द्रभावमाख्यातमन्तःकरणैर्विशङ्कैः R.2.11. According to the Vedānta अन्तःकरण is of four kinds: मनो बुद्धिरहङ्कार- श्चित्तं करणमान्तरम् । संशयो निश्चयो गर्वः स्मरणं विषया इमे ॥ अन्तःकरणं त्रिविधम् Sāṅkhya 33, i. e. बुद्धयहङ्कारमनांसि; सान्तःकरणा बुद्धिः 35, i. e. अहङ्कारमनःसहिता.
    -कल्पः a certain number of years (with Buddhists).
    -कुटिल a. inwardly crooked (fig. also); fraudulent. (
    -लः) a conch-shell.
    -कृ(क्रि)मिः a disease of worms in the body.
    -कोटरपुष्पी = अण्ड- कोटरपुष्पी.
    -कोपः 1 internal disturbance; H.3.
    -2 inward wrath, secret anger.
    -कोशम् the interior of a store- room.
    -गङ्गा the secret or hidden Ganges (supposed to communicate uuderground with a secret stream in Mysore).
    -गडु a. [अन्तर्मध्ये गडुरिव] useless, unprofitable, unnecessary, unavailing; किमनेनान्तर्गडुना Sar. S. (ग्रीवाप्रदेश- जातस्य गलमांसपिण्डस्य गडोर्यथा निरर्थकत्वं तद्वत्).
    -गम् -गत &c. See under अंतर्गम्.
    -गर्भ a.
    1 bearing young, pregnant.
    -2 having a गर्भ or inside; so ˚गर्भिन्.
    -गिरम् -रि ind. in mountains. अध्यास्तेन्तर्गिरं यस्मात् करतन्नावैति कारणम् Bk.5.87.
    -गुडवलयः the sphincter muscle.
    -गूढ a. conceal- ed inside, being inward; ˚घनव्यथः U.3.1; R.19.57; ˚विषः with poison concealed in the heart.
    -गृहम्, -गेहम्, -भवनम् [अन्तःस्थं गृहम् &c.]
    1 the inner apartment of a house, the interior of a house.
    -2 N. of a holy place in Benares; पञ्चक्रोश्यां कृतं पापमन्तर्गेहे विनश्यति.
    -घणः -णम् [अन्तर्हन्यते क्रोडीभवत्यस्मिन्, निपातः] the open space before the house between the entrance-door and the house (= porch or court); तस्मिन्नन्तर्घणे पश्यन् प्रघाणे सौधसद्मनः Bk.7.62 द्वारमतिक्रम्य यः सावकाशप्रदेशः सो$न्तर्घणः). (
    -नः -णः) N. of a country of Bāhīka (or Bālhīka) (P.III.3.78 बाहीकग्रामविशेषस्य संज्ञेयम् Sk.).
    -घातः striking in the middle Kāsi. on P.III.3.78.
    -चर a. pervading the body. internally situated, internal, inward अन्तश्चराणां मरुतां निरोधात् Ku.3.48; U.7.
    -ज a. born or bred in the interior (as a worm &c.).
    -जठरम् the stomach. (ind.) in the stomach.
    -जम्भः the inner part of the jaws (खादनस्थानं जम्भः, दन्तपङ्क्त्यो- रन्तरालम्).
    -जात a. inborn, innate.
    -जानु ind. between the knees.
    -जानुशयः One sleeping with hands between the knees; अन्तर्जानुशयो यस्तु भुञ्जते सक्तभाजनः Mb.3.2.75.
    -ज्ञानम् inward or secret knowledge.
    -ज्योतिस् a. enlightened inwardly, with an enlightened soul. यो$न्तःसुखो$न्तरारामस्तथान्तर्ज्योतिरेव यः Bg.5.24. (
    -स् n.) the inward light, light of Brahman.
    -ज्वलनम् inflammation. (
    -नः) inward heat or fire; mental anxiety.
    -ताप a. burning inwardly (
    -पः) internal fever or heat Ś.3.13.
    -दधनम् [अन्तर्दध्यते आधीयते मादकतानेन] distillation of spirituous liquor, or a substance used to produce fermentation.
    -दशा a term in astrology, the time when a particular planet exercises its influence over man's destiny (ज्योतिषोक्तः महादशान्तर्गतो ग्रहाणां स्वाधिपत्यकालभेदः).
    -दशाहम् an interval of 1 days; ˚हात् before 1 days. Ms.8.222; ˚हे 5.79.
    -दहनम् -दाहः 1 inward heat; ज्वलयति तनूमन्तर्दाहः U.3.31; ˚हेन दहनः सन्तापयति राघवम् Rām.
    -2 inflammation.
    -दुःख a. sad or afflicted at heart;
    -दुष्ट a. internally bad, wicked or base at heart.
    -दृष्टिः f. examining one's own soul, insight into oneself.
    -देशः an intermediate region of the compass.
    -द्वारम् private or secret door within the house (प्रकोष्ठद्वारम्).
    -धा-धि, -हित &c. See. s. v.
    -नगरम् the palace of a king (being inside the town); cf. ˚पुरम्; दशाननान्तर्नगरं ददर्श Rām.
    -निवेशनम् inner part of the house; यथा चारोपितो वृक्षो जातश्चान्तर्निवेशने Rām.6.128.6.
    -निहित a. being concealed within; अङ्गैरन्तर्निहितवचनैः सूचितः सम्यगर्थः M.2.8.
    -निष्ठ a. engaged in internal meditation.
    -पटः, -टम् a screen of cloth held between two persons who are to be united (as a bride and bridegroom, or pupil and preceptor) until the acctual time of union arrives.
    -पथ a. Ved. being on the way.
    -पदम् ind. in the interior of an inflected word.
    -पदवी = सुषुम्णामध्यगतः पन्थाः
    -पिरधानम् the innermost garment.
    -पर्शव्य a. being between the ribs (as flesh).
    -पवित्रः the Soma when in the straining vessel.
    -पशुः [अन्तर्गाममध्ये पशवो यत्र] the time when the cattle are in the village or stables (from sunset to sunrise); अन्तःपशौ पशुकामस्य सायं प्रातः Kāty; (सायं पशुषु ग्राममध्ये आगतेषु प्रातश्च ग्रामादनिःसृतेषु com.).
    -पातः, पात्यः 1 insertion of a letter (in Gram.).
    -2 a post fixed in the middle of the sacrificial ground (used in ritual works); अन्तःपूर्वेण यूपं परीत्यान्तःपात्यदेशे स्थापयति Kāty.
    -पातित, -पातिन् a.
    1 inserted.
    -2 included or comprised in; falling within; दण्डकारण्य˚ ति आश्रमपदम् K.2.
    -पात्रम् Ved. interior of a vessel.
    -पालः one who watches over the inner apartments of a palace.
    -पुरम् [अन्तः अभ्यन्तरं पुरं गृहम्, or पुरस्यान्तःस्थितम्]
    1 inner apartment of a palace (set apart for women); female or women's apartments, seraglio, harem (so called from their being situated in the heart of the town, for purposes of safety); व्यायम्याप्लुत्य मध्याह्ने भोक्तुमन्तःपुरं विशेत् Ms.7.216,221,224; कन्यान्तःपुरे कश्चित्प्रविशति Pt.1.
    -2 inmates of the female apartments, a queen or queens, the ladies taken collectively; अन्तःपुराणि सर्वाणि रुदमानानि सत्वरम् Rām.6.111.111. ˚विरहपर्युत्सुकस्य राजर्षेः Ś.3; K.58; ततो राजा सान्तःपुरः स्वगृह- मानीयाभ्यर्चितः Pt.1; कस्यचिद्राज्ञो$न्तःपुरं जलक्रीडां कुरुते ibid. ˚प्रचारः gossip of the harem Ms.7.153; ˚समागतः Ś.4; also in pl.; कदाचिदस्मत्प्रार्थनामन्तःपुरेभ्यः कथयेत् Ś.2.; न ददाति वाचमुचितामन्तःपुरेभ्यो यदा Ś.6.5. ˚जन women of the palace; inmates of the female apartments; ˚चर,
    -अध्यक्षः-रक्षकः, -वर्ती guardian or superintendent of the harem, chamber- lain; वृद्धः कुलोद्रतः शक्तः पितृपैतामहः शुचिः । राज्ञामन्तःपुरा- ध्यक्षो विनीतश्च तथेष्यते ॥ (of these five sorts are mentioned:- वामनक, जघन्य, कुब्ज, मण्डलक and सामिन् see Bṛi. S.) ˚सहायः one belonging to the harem.
    -पुरिकः [अन्तःपुरे नियुक्तः, ठक्] a chamberlain = ˚चर. (
    -कः, -का) a woman in the harem; अस्मत्प्रार्थनामन्तःपुरिके(का) भ्यो निवेदय Chaṇḍ. K.
    -पुष्पम् [कर्म.] the menstrual matter of women, before it re- gularly begins to flow every month; वर्षद्वादशकादूर्ध्वं यदि पुष्पं बहिर्न हि । अन्तःपुष्पं भवत्येव पनसोदुम्बरादिवत् Kāśyapa; ˚ष्पम् is therefore the age between 12 and the menstruation period.
    -पूय a. ulcerous.
    -पेयम् Ved. drinking up.
    -प्रकृतिः f.
    1 the internal nature or constitution of man.
    -2 the ministry or body of ministers of a king.
    -3 heart or soul. ˚प्रकोपः internal dissensions or disaffection; अणुरप्युपहन्ति विग्रहः प्रभुमन्तःप्रकृतिप्रकोपजः Ki.2.51.
    -प्रको- पनम् sowing internal dissensions, causing internal revolts; अन्तःप्रकोपनं कार्यमभियोक्तुः स्थिरात्मनः H.3.93.
    -प्रज्ञ a. knowing oneself, with an enlightened soul.
    -प्रतिष्ठानम् residence in the interior.
    -बाष्प a.
    1 with suppressed tears; अन्तर्बाष्पश्चिरमनुचरो राजराजस्य दध्यौ Me.3.
    -2 with tears gushing up inside, bedimmed with tears; कोपात्˚ ष्पे स्मरयति मां लोचने तस्याः V.4.15. (
    -ष्पः) suppressed tears, inward tears; निगृह्य ˚ष्पम् Bh.3.6; Māl.5.
    -भावः, भावना see under अन्तर्भू separately.
    -भिन्न a. split or broken inside, perforated, bored (said of a pearl) Pt.4 (also torn by dissensions).
    -भूमिः f. interior of the earth.
    -भेदः discord, internal dissensions; ˚जर्जरं राजकुलम् Mk.4 torn by internal dissensions; अन्तर्भेदाकुलं गेहं न चिराद्विनशिष्यति 'a house divided against itself cannot stand long.'
    -भौम a. subterranean, underground.
    -मदावस्थ a. having the rutting state concealed within; आसीदनाविष्कृतदानराजि- रन्तर्मदावस्थ इव द्विपेन्द्रः R.2.7.
    -मनस् a.
    1 sad, disconso- late, dejected, distracted.
    -2 one who has concentrated and turned his mind inward, lost in abstract meditation.
    -मुख a. (
    -खी f.)
    1 going into the mouth, pointing or turned inward; प्रचण्डपरिपिण्डितः स्तिमितवृत्तिरन्तर्मुखः Mv. 5.26.
    -2 having an inward entrance of opening (बाह्यवस्तुपरिहारेण परमात्मविषयकतया प्रवेशयुक्तं चित्तादि).
    -3 an epithet of the soul called प्राज्ञ, when it is enjoying the sweet bliss of sleep (आनन्दभुक् चेतोमुखः प्राज्ञः इति श्रुतेः).
    -4 Spiritual minded, looking inwardly into the soul; 'अन्तर्मुखाः सततमात्मविदो महान्तः' Viś. Guṇā.139. (
    -खम्) a sort of surgical scissors (having an opening inside), one of the 2 instruments mentioned by Suśruta in chapter 8 of Sūtrasthāna.
    -मातृका [अन्तःस्थाः ष़ट्चक्रस्थाः मातृकाः अकारादिवर्णाः] a name given in the Tantras for the letters of the alphabet assigned to the six lotuses (पद्म) of the body; ˚न्यासः a term used in Tantra literature for the mental assignment of the seve- ral letters of the alphabet to the different parts of the body.
    -मुद्र a. sealed inside; N. of a form of devotion.
    -मृत a. still-born.
    -यागः mental sacrifice or worship, a mode of worship referred to in the Tantras.
    -यामः 1 suppression of the breath and voice.
    -2 ˚पात्रम्, a sacrificial vessel (ग्रहरूपं सामापराख्यं यज्ञियपात्रम्); according to others, a Soma libation made during the suppression of breath and voice; सुहवा सूर्यायान्तर्याममनु- मन्त्रयेत् Ait. Br.
    -यामिन् m.
    1 regulating the soul or internal feelings, soul; Providence, Supreme Spirit as guiding and regulating mankind. Brahman; (according to the Bṛi. Ār. Up. अन्तर्यामिन 'the internal check' is the Supreme Being and not the individual soul; who standing in the earth is other than the earth, whom the earth knows not, whose body the earth is, who internally restrains and governs the earth; the same is thy soul (and mine, the internal check अन्तर्यामिन्, &c. &c.); अन्तराविश्य भूतानि यो बिभर्त्यात्मकेतुभिः । अन्तर्या- मीश्वरः साक्षाद्भवेत् &c.
    -2 wind; ˚ब्राह्मणम् N. of a Brāhmaṇa included in the Bṛi. Ār. Up.
    -योगः deep meditation, abstraction
    -लम्ब a. acute-angular. (
    -बः) an acute-angled triangle (opp. बहिर्लम्ब) (the perpendicular from the vertex or लम्ब falling within अन्तर् the triangle).
    -लीन a.
    1 latent, hidden, concealed inside; ˚नस्य दुःखाग्नेः U.3.9; ˚भुजङ्गमम् Pt.1.
    -2 inherent.
    -लोम a. (P.V.4.117) covered with hair on the inside; (
    -मम्) [अन्तर्गतमाज्छाद्यं लोम अच्] the hair to be covered.
    -वंशः = ˚पुरम् q. v.
    -वंशिकः, -वासिकः [अन्तर्वंशे वासे नियुक्तः ठक्] a superintendent of the women's apartment.; Pt.3, K.93. Ak.2.8.8.
    -वण (वन) a. situated in a forest; ˚णो देशः P.VI.2.179 Sk. (
    -णम्) ind. within a forest. P.VIII.4.5.
    -वत् a. being in the interior; having something in the interior.
    -वती (वत्नी) Ved. [अन्तरस्त्यस्यां गर्भः] a pregnant woman; अन्तर्वत्नी प्रजावती R.15.13.
    -वमिः [अन्तः स्थित एव उद्गारशब्दं कारयति, वम्-इन्] indigestion, flatulence; belching.
    -वर्तिन्, -वासिन् a. being or dwelling inside, included or comprised in
    -वसुः N. of a Soma sacrifice (for राज्यकाम and पशुकाम).
    -वस्त्रम्, -वासस् n. an under- garment; गृहीत्वा तत्र तस्यान्तर्वस्त्राण्याभरणानि च । चेलखण्डं तमेकं च दत्वान्तर्वाससः कृते ॥. Ks.4.52.
    -वा a. [अन्तः अन्तरङ्गभावं अन्तःकरणं वा वाति गच्छति स्निग्धत्वेन, वा-विच् Tv.] forming part of oneself such as children, cattle &c. ˚वत् a. (अस्त्यर्थे मतुप् मस्य वः) having progeny, cattle &c; अन्तर्वावत्क्षयं दधे Rv.1.4.7; abounding with precious things inside. -adv. inwardly.
    -वाणि a. [अन्तःस्थिता शास्त्रवाक्यात्मिका वाणी यस्य] skilled or versed in scriptures, very learned (शास्त्रविद्).
    -विगाहः, -हनम् entering within, penetration.
    -विद्वस् a. Ved. (
    विदुषी f.) knowing correctly or exactly (knowing the paths between heaven and earth) Rv.1.72.7.
    -वेगः inward uneasiness or anxiety, inward fever.
    -वेदि a. pertaining to the inside of the sacrificial ground. -adv. within this ground. (
    -दिः -दी f.) [अन्तर्गता वेदिर्यत्र देशे] the tract of land (the Doab) between the rivers Gaṅgā and Yamunā, regarded as a sacred region and the principal seat of Āryan Brāhmaṇas; cf. एते भगवत्यौ भूमिदेवानां मूलमायतनमन्तर्वेदिपूर्वेण कलिन्दकन्यामन्दाकिन्यौ संगच्छेते A.R.7; it is supposed to have extended from Prayāga to Haradvāra and is also known by the names of शशस्थली and ब्रह्मावर्त. -m. (pl.) inhabitants of this land.
    -वेश्मन् n. the inner apartments, interior of a house.
    -वेश्मिकः n. a chamberlain.
    -वैशिकः Officer in charge of the harem. समुद्रमुपकरणमन्तर्वैशिकहस्तादादाय परिचरेयुः Kau. A.1.21.
    -शरः internal arrow or disease.
    -शरीरम् internal and spiritual part of man; the interior of the body.
    -शल्य a. having in the interior an arrow, pin or any such extraneous matter; rankling inside.
    -शीला N. of a river rising from the Vindhya mountain.
    -श्लेषः, -श्लेषणम् Ved. internal support (scaffolding &c.) एतानि ह वै वेदानामन्तः- श्लेषणानि यदेता व्याहृतयः Ait. Br.
    -संज्ञ a. inwardly con- scious (said of trees &c.); ˚ज्ञा भवन्त्येते सुखदुःखसमन्विताः Ms.1.49.
    -सत्त्व a. having inward strength &c. (˚
    त्त्वा)
    1 a pregnant woman.
    -2 the marking nut.
    -सन्तापः internal pain, sorrow, regret.
    - सरल a. upright at heart, or having Sarala trees inside; K.51.
    -सलिल a. with water (flowing) underground; नदीमिवान्तःसलिलां सरस्वतीम् R.3.9.
    -सार a. having inward strength and vigour, full of strong inside; powerful, strong, heavy or ponderous; ˚रैर्मन्त्रिभिर्घार्यते राज्यं सुस्तम्भैरिव मन्दिरम् Pt.1. 126; साराणि इन्धनानि Dk.132; ˚रं घन तुलयितुं नानिलः शक्ष्यति त्वाम् Me.2. (
    -रः) internal treasure or store, inner store or contents; वमन्त्युच्चैरन्तःसारम् H.2.13 internal matter or essence (and pus).
    -सुख a. whose delight is in self, inwardly happy यो$न्तःसुखो$न्तरारामः Bg. 5.24
    -सेनम् ind. into the midst of armies.
    -स्थ a. (also written अन्तःस्थ) being between or in the midst. (
    -स्थः, -स्था) a term applied to the semivowels, य्, र्, ल्, व् as standing between vowels and consonants and being formed by a slight contact of the vocal organs (ईषत्स्पृष्टं अन्तस्थानाम्); or they are so called be- cause they stand between स्पर्श (क-म) letters and ऊष्मन् (श, ष, स, ह).
    -स्था 1 a deity of the vital organs.
    -2 N. of one of the Ṛigveda hymns. ˚मुद्गरः the malleus of the ear.
    -स्वेदः [अन्तः स्वेदो मदजलस्यन्दनं यस्य] an elephant (in rut).
    -हणनम् striking in the middle.
    -हननम् N. of a country बाहीक P.VIII.4.24 Sk.
    -हस्तम् ind. in the hand, within reach of the hand.
    -हस्तीन a. being in the hand or within reach of the hand.
    -हासः laughing inwardly (in the sleeves), a secret or suppressed laugh; सान्तर्हासं कथितम् Me.113 with a suppressed laugh, with a gentle smile.
    -हृदयम् the interior of the heart.

    Sanskrit-English dictionary > अन्तर् _antar

  • 12 कला _kalā

    कला [कल्-कच्] A small part of anything; स एष संवत्सरः प्रजापतिः षोडशकलास्तस्य Bṛi. Up.1.5.14; विन्देम देवतां वाचममृतामात्मनः कलाम् U.1.1; a bit, jot; कलामप्यकृतपरि- लम्बः K.34; सर्वे ते मित्रगात्रस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम् Pt.2. 59; Ms.2.86,8.36; a sixteenth part; यथा कलं यथा शफं यथा ऋणं संनयामसि Rv.8.47,17; a symbolic expres- sion of the number sixteen; Hch.
    -2 A digit of the moon (these are sixteen); जगति जयिनस्ते ते भावा नवेन्दु- कलादयः Māl.1.36; Ku.5.71; Me.91.
    -3 Interest on capital (consideration paid for the use of money); घनवीथिवीथिमवतीर्णवतो निधिरम्भसामुपचयाय कलाः Śi.9.32. (where कला means 'digits' also).
    -4 A division of time variously computed; one minute, 48 seconds, or 8 seconds. Mb.1.25.14;12.137.21.
    -5 The 6th part of one thirtieth part of a zodiacal sign, a minute of a degree.
    -6 Any practical art (mechanical or fine); there are 64 such arts, as music, dancing &c. मातृवदस्याः कलाः Mbh. on P.IV.1.9. (See कामधेनु टीका on काव्यालङ्कारसूत्र 7.)
    -7 Skill, ingenuity.
    -8 Fraud, deceit.
    -9 (In Prosody) A syllabic instant.
    -1 A boat.
    -11 The menstrual discharge.
    -12 A term for the seven substrata of the elements of the human body; (they are:- आद्या मांसधरा प्रोक्ता द्वितीया रक्तधारिणी । मेदोधरा तृतीया तु चतुर्थीं श्लेष्मधारिणी ॥ पञ्चमी च मलं धत्ते षष्टी पित्तधरा मता । रेतोधरा सप्तमी स्यात् इति सप्त कलाः स्मृताः ॥
    -13 An atom.
    -14 A term for the embryo.
    -15 A fleshy part near the tail of the elephant (also कलाभागः); Mātaṅga L.3.2.
    -16 Enu- meration.
    -17 A form (स्वरूप); लीलया दधतः कलाः Bhāg. 1.1.17.
    -18 Prowess (शक्ति); संहृत्य कालकलया कल्पान्त इदमीश्वरः Bhāg.11.9.16.
    -Comp. -अन्तरम् 1 another digit.
    -2 interest, profit; मासे शतस्य यदि पञ्च कलान्तरं स्यात् Līlā.
    -अयनः a tumbler, a dancer (as on the sharp edge of a sword).
    -आकुलम् deadly poison.
    -केलि a. gay, wanton. (
    -लिः) an epithet of Kāma.
    -क्षयः waning (of the moon); R.5.16.
    -धरः, -निधिः, -पूर्णः the moon; अहो महत्त्वं महतामपूर्वं विपत्तिकाले$पि परो- पकारः । यथास्यमध्ये पतितो$पि राहोः कलानिधिः पुण्यचयं ददाति ॥ Udb.
    -न्यासः a tattooing person's body with parti- cular mystical marks.
    -भृत् m.
    1 the moon. कला च सा कान्तिमती कलाभृतः Ku.5.71.
    -2 an artist &c.

    Sanskrit-English dictionary > कला _kalā

  • 13 गभस्तिमत् _gabhastimat

    गभस्तिमत् m. The sun; घनव्यपायेन गभस्तिमानिव R.3.37. -n. One of the seven divisions of Pātāla.

    Sanskrit-English dictionary > गभस्तिमत् _gabhastimat

  • 14 द्राघीयस् _drāghīyas

    द्राघीयस् a. (
    -सी f.) Longer, very long (compar. of दीर्घ q. v.); Ki.11.2; त्वां ध्यायन् घनवासरान् कथमपि द्राघी- यसो नीतवान् Bv.1.35.

    Sanskrit-English dictionary > द्राघीयस् _drāghīyas

  • 15 विपर्यासः _viparyāsḥ

    विपर्यासः 1 Change; कथं नाम विपर्यासाद्धुन्धुमारत्वमागतः Mb.3.21.6.; contrariety, reverse; विपर्यासं यातो घनविरल- भावः क्षितिरुहाम् U.2.27.
    -2 Adverseness, unfavourable- ness; as in दैवविपर्यासात्.
    -3 Interchange, exchange; प्रवहणविपर्यासेनागता Mk.8.
    -4 An error, a mistake.
    -5 Expiration, lapse (of time).
    -6 Deterioration, death.
    -Comp. -उपमा an inverted comparison.

    Sanskrit-English dictionary > विपर्यासः _viparyāsḥ

  • 16 विरल _virala

    विरल a.
    1 Having interstices, separated by inter- vals, thin, not thick or compact; विपर्यासं यातो घनविरलभावः क्षितिरुहाम् U.2.27;1.2; भवति विरलभक्तिर्म्लानपुष्पापहारः R.5.74.
    -2 Fine, declicate.
    -3 Loose, wide apart.
    -4 Rare, scarcely found, unfrequent; विरला हि तेषामुप- देष्टारः K.; स्तिमितोन्नतसंचारा जनसंतापहारिणः । जायन्ते विरला लोके जलदा इव सज्जनाः ॥ Pt.1.29.
    -5 Few, little (referring to number or quantity); तत्त्वं किमपि काव्यानां जानाति विरलो भुवि Bv.1.117; विरलातपच्छविः Śi.9.3.
    -6 Remote, dis- tant, long (as time, distance &c.).
    -लम् Curds, coagu- lated milk.
    -लम् ind. Scarcely, rarely, not frequently.
    -Comp. -जानुक a. bandy-legged, bow-kneed.
    -द्रवा a kind of gruel.
    -पातक a. sinning rarely.
    -पार्श्वग a. having scanty retinue.
    -भक्ति a. monotonous.

    Sanskrit-English dictionary > विरल _virala

  • 17 वीथिः _vīthiḥ _थी _thī

    वीथिः थी f. [विथ्-इन् वा ङीप्]
    1 A road, way; पीपतिषतां विलङ्घ्य वीथीम् Ki.7.17; यदि रोहिण्याः शकटं भिनत्ति रविनन्दनो गगनवीथ्याम् Pt.1.211.
    -2 A row, line.
    -3 A market, stall, shop in a market; घनवीथिवीथिमवतीर्णवतः Śi.9.32.
    -4 A terrace in front of a house.
    -5 A variety of drama; it is thus defined in S. D.:-- वीध्यामेवो भवेदङ्कः कश्चिदेको$त्र कल्प्यते । आकाशभाषितैरुक्तैश्चित्रां प्रत्युक्तिमाश्रितः । सूचयेद् भूरिशृङ्गारं किंचितन्यान् रसानपि । मुखनिर्वहणे संधी अर्थप्रकृतयो$- खिलाः । 52.
    -6 A race-course; a training ground for horses; सिद्धं मुखे नवसु वीथिषु कश्चिदश्वम् Śi.5.6. (com. वीथयो नवाश्वानां सर्वत्र धारादाढ्यार्थाः परिमिताः प्रचारदेशाः).
    -7 A particular division of the planetary sphere.

    Sanskrit-English dictionary > वीथिः _vīthiḥ _थी _thī

См. также в других словарях:

  • ghaná-vāc — घनवाच् …   Indonesian dictionary

  • ghaná-vāhana — घनवाहन …   Indonesian dictionary

  • ghaná-vāri — घनवारि …   Indonesian dictionary

  • ghaná-vāsa — घनवास …   Indonesian dictionary

  • ghaná-vāta — घनवात …   Indonesian dictionary

  • ghaná-vīthi — घनवीथि …   Indonesian dictionary

  • ghaná-vyapâ̱ya — घनव्यपाय …   Indonesian dictionary

  • ghaná-vyūha — घनव्यूह …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»