Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

ग्रामगत

  • 1 आत्मगत


    ātma-gata
    mfn. being on itself MBh. XI, 566 ;

    (ed. Bomb. ; seeﾠ - ruha below);
    (am) ind. « gone to one's self», (in dram.) aside (to denote that the words which follow are supposed to be heard by the audience only) Ṡak. Mālav. Mṛicch. etc.

    Sanskrit-English dictionary > आत्मगत

  • 2 आत्मगति


    ātma-gati
    f. one's own way R. I, 76, 24 ;

    « course of the soul's existence», life of the spirit Nir. ;
    (- tyā) instr. ind. by one's own act (without the intervention of another) Ṡak.

    Sanskrit-English dictionary > आत्मगति

  • 3 कर्मगति


    karma-gati
    f. the course of Fate Kathās. LIX, 159.

    Sanskrit-English dictionary > कर्मगति

  • 4 कामगति


    kā́ma-gati
    mfn. going orﾠ coming of one's own accord Ragh. XIII, 76.

    Sanskrit-English dictionary > कामगति

  • 5 ग्रामगत


    grā́ma-gata
    mfn. gone to a village Pāṇ. 2-i, 24 Kāṡ.

    Sanskrit-English dictionary > ग्रामगत

  • 6 छद्मगति


    chadma-gati
    f. approaching clandestinely Nyāyam. IX, I, 9 Sch.

    Sanskrit-English dictionary > छद्मगति

  • 7 जिह्मगति


    jihmá-gati
    mfn. going tortuously (a snake) Ṛitus. I, 13,

    Sanskrit-English dictionary > जिह्मगति

  • 8 तिग्मगति


    tigmá-gati
    mfn. of (violent i.e.) cruel practices BhP. IV, 10, 28.

    Sanskrit-English dictionary > तिग्मगति

  • 9 दशधर्मगत


    daṡa-dharma-gata
    mfn. addicted to the practices of the 10 (kinds of mental non-restraint) Hariv. 744 and 1153.

    Sanskrit-English dictionary > दशधर्मगत

  • 10 आत्म


    ātma
    (in comp. for ātmán;

    alsoﾠ rarely ifc. e.g.. adhy-ātma, adhy-ātmám)
    - आत्मकर्मन्
    - आत्मकाम
    - आत्मकामेय
    - आत्मकार्य
    - आत्मकृत
    - आत्मक्रीड
    - आत्मगत
    - आत्मगति
    - आत्मगुण
    - आत्मगुप्ता
    - आत्मगुप्ति
    - आत्मग्राहिन्
    - आत्मघात
    - आत्मघातक
    - आत्मघातिन्
    - आत्मघोष
    - आत्मचतुर्थ
    - आत्मच्छन्दतीर्थ
    - आत्मज
    - आत्मजन्मन्
    - आत्मज्ञ
    - आत्मज्ञान
    - आत्मज्योतिस्
    - आत्मतत्त्व
    - आत्मतन्त्र
    - आत्मत
    - आत्मतृप्त
    - आत्मत्याग
    - आत्मत्यागिन्
    - आत्मत्राण
    - आत्मत्व
    - आत्मदक्षिण
    - आत्मदर्श
    - आत्मदर्शन
    - आत्मदा
    - आत्मदान
    - आत्मदूषि
    - आत्मदेवता
    - आत्मद्रोहिन्
    - आत्मनित्य
    - आत्मनिन्दा
    - आत्मनिवेदन
    - आत्मनिष्क्रयण
    - आत्मप
    - आत्मपक्ष
    - आत्मपञ्चम
    - आत्मपराजित
    - आत्मपरित्याग
    - आत्मपात
    - आत्मपूजा
    - आत्मप्रकाश
    - आत्मप्रतिकृति
    - आत्मप्रबोध
    - आत्मप्रभ
    - आत्मप्रयोजन
    - आत्मप्रवाद
    - आत्मप्रशंसक
    - आत्मप्रशंसा
    - आत्मप्रशंसिन्
    - आत्मप्रीति
    - आत्मबन्धु
    - आत्मबुद्धि
    - आत्मबोध
    - आत्मभव
    - आत्मभवायन
    - आत्मभाव
    - आत्मभू
    - आत्मभूत
    - आत्मभूय
    - आत्ममय
    - आत्ममान
    - आत्ममूर्ति
    - आत्ममूली
    - आत्मम्भरि
    - आत्मयाजिन्
    - आत्मयोग
    - आत्मयोनि
    - आत्मरक्षक
    - आत्मरक्षण
    - आत्मरक्षा
    - आत्मरति
    - आत्मरुह
    - आत्मलाभ
    - आत्मवञ्चक
    - आत्मवञ्चना
    - आत्मवत्
    - आत्मवध
    - आत्मवध्या
    - आत्मवश
    - आत्मविक्रय
    - आत्मविद्
    - आत्मविद्या
    - आत्मविधित्सा
    - आत्मविवृद्धि
    - आत्मवीर
    - आत्मवृत्तान्त
    - आत्मवृत्ति
    - आत्मवृद्धि
    - आत्मशक्ति
    - आत्मशल्या
    - आत्मशुद्धि
    - आत्मश्लाघ
    - आत्मश्लाघिन्
    - आत्मसंयम
    - आत्मसंस्थ
    - आत्मसद्
    - आत्मसनि
    - आत्मसंतान
    - आत्मसंदेह
    - आत्मसम
    - आत्मसमर्पण
    - आत्मसम्भव
    - आत्मसम्भावना
    - आत्मसम्मित
    - आत्मसाचिन्
    - आत्मसात्
    - आत्मसुख
    - आत्मस्तव
    - आत्मस्तुति
    - आत्मस्परण
    - आत्महत्या
    - आत्महन्
    - आत्महनन
    - आत्महित
    - आत्महितायन
    - आत्मादिष्ट
    - आत्माधिक
    - आत्माधीन
    - आत्मानन्द
    - आत्मानपेक्ष
    - आत्मापराध
    - आत्मापहार
    - आत्मापहारिन्
    - आत्माभिमानिता
    - आत्माभिलाष
    - आत्मामिष
    - आत्माराम
    - आत्मार्थम्
    - आत्मार्थे
    - आत्माशिन्
    - आत्माश्रय
    - आत्मेश्वर
    - आत्मोदय
    - आत्मोद्भव
    - आत्मोपजीविन्
    - आत्मोपनिषद्
    - आत्मोपम
    - आत्मौपम्य

    Sanskrit-English dictionary > आत्म

  • 11 अगतिः _agatiḥ

    अगतिः f. [न. त.]
    1 Want of resort or recourse; necessity.
    -2 Want of access (lit. & fig.); अगतिस्तत्र रामस्य यत्र गमिष्यामि विहायसा Rām; मनोरथानामगतिर्न विद्यते Ku. 5.64, See under गति.
    -3 Evil path; अगतिश्च गतिश्चैव लोकस्य विदिता तव Mb.12.16.6.

    Sanskrit-English dictionary > अगतिः _agatiḥ

  • 12 कर्मन् _karman

    कर्मन् -m. Viśvakarmā; शक्रस्य नु सभा दिव्या भास्वरा कर्मनिर्मिता Mb.2.7.1. -n. [कृ-मनिन् Uṇ.4.144]
    1 Action, work, deed.
    -2 Execution, performance; प्रीतो$स्मि सो$हं यद् भुक्तं वनं तैः कृतकर्मभिः Rām.5.63.3.
    -3 Business, office, duty; संप्रति विषवैद्यानां कर्म M.4.
    -4 A religious rite (it may be either नित्य, नैमित्तिक or काम्य).
    -5 A specific action, moral duty.
    -6 (a) Performance of religious rites as opposed to speculative religion or knowledge of Brahman (opp. ज्ञान); अपरो दहृने स्वकर्मणां ववृते R.8.2. (b) Labour, work.
    -7 Product, result.
    -8 A natural or active property (as support of the earth).
    -9 Fate, the certain consequence of acts done in a former life; कर्मायत्तं फलं पुंसां बुद्धिः कर्मानुसारिणी Bh.2.89,94.
    -1 (In gram.) The object of of an action; कर्तुरीप्सिततमं कर्म P.I.4.49.
    -11 (In Vaiś. Phil.) Motion considered as one of the seven categories of things; (thus defined:-- एकद्रव्यमगुणं संयोगविभागेष्वनपेक्षकारणं कर्म Vaiś. Sūtra. (It is five-fold:-- उत्क्षेपणं ततो$वक्षेपणमाकुञ्चनं तथा । प्रसारणं च गमनं कर्माण्येतानि पञ्च च ॥ Bhāṣā P.6.)
    -12 Organ of sense. प्रजापतिर्ह कर्माणि ससृजे Bṛi. Up.1.5.21.
    -13 Organ of action; कर्माणि कर्मभिः कुर्वन् Bhāg.11.3.6.
    -14 (In Astr.) The tenth lunar mansion.
    -15 Practice, training; सर्वेषां कर्मणा वीर्यं जवस्तेजश्च वर्धते Kau. A.2.2.
    -Comp. -अक्षम a. incapable of doing anything.
    -अङ्गम् part of any act; part of a sacrificial rite (as प्रयाज of the Darśa sacrifice).
    -अधिकारः the right of performing religious rites.
    -अनुरूप a.
    1 according to action or any par- ticular office.
    -2 according to actions done in a pre- vious existence.
    -अनुष्ठानम् practising one's duties.
    -अनुसारः consequence of, or conformity to, acts.
    -अन्तः 1 the end of any business or task.
    -2 a work, busi- ness, execution of business.
    -3 a barn, a store of grain &c. Ms.7.62 (कर्मान्तः इक्षुधान्यादिसंग्रहस्थानम् Kull.)
    -4 cultivated ground.
    -5 a worker; कच्चिन्न सर्वे कर्मान्ताः Rām.2.1.52.
    -अन्तरम् 1 difference or contrariety of action.
    -2 penance, expiation.
    -3 suspension of a religious action.
    -4 another work or action; कर्मान्तर- नियुक्तासु निर्ममन्थ स्वयं दधि Bhāg.1.9.1.
    -अन्तिक a. final. (
    -कः) a servant, workman, Rām.1.13.7.
    -अपनुत्तिः f. removing, sending away of कर्म; जन्मकर्माप- नुत्तये Bhāg.12.2.17.
    -अर्ह a. fit or suitable to an act or the rite. (
    -र्हः) a man.
    -आख्या f. Name received from the act performed; तस्मात् छिन्नगमनो$श्वो$पि छाग इति कर्माख्या भविष्यति । ŚB. on MS.6.8.37.
    -आजीवः one who maintains himself by some profession (as that of an artisan &c.)
    -आत्मन् a. endowed with the princi- ples of action, active; कर्मात्मनां च देवानां सो$सृजत्प्राणिनां प्रभुः Ms.1.22. (-m.) the soul.
    -आयतनम् see कर्मेन्द्रियम्; शव्दः स्पर्शो रसो गन्धो रूपं चेत्यर्थजातयः । गत्युक्त्युत्सर्गशिल्पानि कर्मायतनसिद्धयः Bhāg.11.22.16.
    -आशयः receptacle or accumulation of (good and evil) acts; निर्हृत्य कर्माशयमाशु याति परां गतिम् Bhāg.1.46.32.
    -इन्द्रियम् an organ of action, as distinguished from ज्ञानेन्द्रिय; (they are:- वाक्पाणिपादपायूपस्थानि; Ms.2.99; see under इन्द्रिय also) कर्मेन्द्रियाणि संयम्य Bg.3.6,7.
    -उदारम् any valiant or noble act, magnanimity, prowess.
    -उद्युक्त a. busy, engaged, active, zealous.
    -करः 1 a hired labourer (a servant who is not a slave); आ तस्य गोः प्रतिदानात् कर्मकारी आगबीनः कर्मकरः Mbh. on P.V.2.14. कर्मकराः स्थपत्यादयः Pt.1; Śi.14.16.
    -2 Yama.
    -कर्तृ m. (in gram.) an agent who is at the same time the object of the action; e. g. पच्यते ओदनः, it is thus defined:- क्रियमाणं तु यत्कर्म स्वयमेव प्रसिध्यति । सुकरैः स्वैर्गुणैः कर्तुः कर्मकर्तेति तद्विदुः ॥ न चान्तरेण कर्मकर्तारं सकर्मका अकर्मका भवन्ति Mbh. on P.I.3.27
    -काण्डः, -ण्डम् that department of the Veda which relates to ceremonial acts and sacrificial rites and the merit arising from a due performance thereof.
    -कारः 1 one who does any business, a mechanic, artisan (technically a worker not hired).
    -2 any labourer in general (whether hired or not).
    -3 a black-smith; हरिणाक्षि कटाक्षेण आत्मानमवलोकय । न हि खङ्गो विजानाति कर्मकारं स्वकारणम् ॥ Udb.
    -4 a bull.
    -कारिन् m. a labourer, artisan, workman.
    -कार्मुकः, -कम् a strong bow.
    -कीलकः a washerman.
    -कृत्यम् activity, the state of active exertion; यः प्रथमः कर्मकृत्याय जज्ञे Av.4.24.6.
    -क्षम a. able to perform any work or duty; आत्मकर्मक्षमं देहं क्षात्रो धर्म इवाश्रितः R.1.13.
    -क्षेत्रम् the land of religious acts, i. e. भरतवर्ष; Bhāg.5.17.11. cf. कर्मभूमि.
    -गतिः f. the course of fate; अथ कर्मगतिं चित्रां दृष्ट्वा$स्य हसितं मया Ks.59.159.
    -गृहीत a. caught in the very act (as a thief.).
    -ग्रन्थिः f. a term in Jaina metaphysics connoting 'weakness in the form of वासनाs produced by अज्ञान'.
    -घातः leaving off or suspending work.
    -च(चा)ण्डालः 1 'base in deed', a man of very low acts or deeds; Vasiṣṭha mentions these kinds:-- असूयकः पिशुनश्च कृतघ्नो दीर्घरोषकः । चत्वारः कर्मचाण्डाला जन्मतश्चापि पञ्चमः ॥
    -2 one who com- mits an atrocious deed; अपूर्वकर्मचण्डालमयि मुग्धे विमुच्च माम् U.1.46.
    -3 N. of Rāhu.
    -चेष्टा active exertion, action. कर्मचेष्टास्वहः Ms.1.66.
    -चोदना 1 The motive impelling one to ritual acts. ज्ञानं ज्ञेयं परिज्ञाता त्रिविधा कर्मचोदना Bg.18.18.
    -2 any positive rule enjoining a religious act.
    -च्छेदः The loss caused by absence on duty; Kau. A.2.7.
    -जः a. resulting from an act; सिद्धिर्भवति कर्मजा Bg.4.12. कर्मजा गतयो नॄणामुत्तमाधममध्यमाः Ms.12.3.
    (-जः) 1 the holy fig-tree.
    -2 the Kali age.
    -3 the banian tree.
    -4 the effect arising from human acts:-- संयोग, विभाग &c.
    -5 heaven.
    -6 hell.
    -ज्ञ a. one acquaint- ed with religious rites.
    -त्यागः renunciation of worldly duties or ceremonial acts.
    -दुष्ट a. corrupt in action, wick- ed, immoral, disrespectable.
    -देवः a god through religious action; ये शतं गन्धर्वलोक आनन्दाः स एकः कर्मदेवानामानन्दः Bṛi. Up.4.3.33.
    -दोषः 1 sin, vice; अवेक्षेत गतीर्नॄणां कर्मदोष- समुद्भवाः Ms.6.61,95.
    -2 an error, defect, or blunder (in doing an act); कर्मदोषैर्न लिप्यते Ms.1,14.
    -3 evil consequence of human acts.
    -4 discreditable conduct.
    -धारयः N. of a compound, a subdivision of Tatpu- ruṣa, (in which the members of the compound are in apposition) तत्पुरुषः समानाधिकरणः कर्मधारयः P.I. 2.42. तत्पुरुष कर्म धारय येनाहं स्यां बहुव्रीहिः Udb.
    -ध्वंसः 1 loss of fruit arising from religious acts.
    -2 dis- appointment.
    -नामन् (in gram.) a participal noun.
    -नामधेयम् N. of an act or sacrifice. These names are not arbitrary or technical such as गुण and वृद्धि but are always significant; सर्वेष्वेव कर्मनामधेयेषु अर्थसमन्वयेनानुवाद- भूतो नामशद्बो वर्तते, न लौकिकार्थतिरस्कारेण परिभाषामात्रेण वृद्धिगुणवत् ŚB. on MS.1.6.41.
    -नाशा N. of a river between Kaśi and Bihar.
    -निश्चयः a decision of action; न लेमे कर्मनिश्चयम् Bm.1.648.
    -निषद्या a manufactory; Kau. A.2.4.
    -निष्ठ a. devoted to the performance of religious acts; अग्निर्वीरं श्रुत्यं कर्मनिष्ठाम् Rv.1.8.1; Ms.3.134.
    -न्यासः renunciation of the result of religious acts.
    -पथः 1 the direction or source of an action.
    -2 the path of religious rites (opp. ज्ञानमार्ग).
    -पाकः ripening of actions, reward of actions done in a former life; Pt.1.372.
    -प्रवचनीयः a term for certain prepositions, particles, or ad- verbs when they are not connected with verbs and govern a noun in some case; literally-the term means, 'Concerned with the setting forth of an action'. According to Indian grammarians it means 'that which spoke of an action (क्रियां प्रोक्तवन्तः)' e. g. आ in आ मुक्तेः संसारः is a कर्मप्रवचनीय; so अनु in जपमनु प्रावर्षत् &c; कर्म प्रोक्तवन्तः कर्मप्रवचनीया इति Mbh. on P.I.4.83. cf. उपसर्ग, गति and निपात also.
    -फलम् 1 fruit or reward of actions done in a former life; (pain, pleasure); न मे कर्मफले स्पृहा Bg.4.14;5.12;6.1; ˚फलत्याग Bg.12.11,18.2; ˚फलत्यागिन् Bg.18.11; ˚फलप्रेप्सुः Bg.18.27; ˚फलसंयोग Bg.5.14; ˚फलहेतु Bg.2.47. एवं संचिन्त्य मनसा प्रेत्य कर्मफलोदयम् Ms.11.231.
    -2 the fruit of Averrhoa Carambola (Mar. कर्मर); also कर्मरङ्ग.
    -बन्धः, -बन्धनम् confinement to repeated birth, as the consequence of religious acts, good or bad (by which the soul is attached to worldly plea- sures &c.); बुद्ध्या युक्तो यथा पार्थ कर्मबन्धं प्रहास्यति Bg.2.39.
    -भूः, -भूमिः f.
    1 the land of religious rites, i. e. भरतवर्ष, this world (a place for man's probation); प्राप्येमां कर्मभूमिम् Bh.2.1; K.174,319.
    -2 ploughed ground.
    -मासः the Calendar month of thirty days.
    -मीमांसा the Mīmāṁsā of ceremonial acts; see मीमांसा.
    -मूलम् a kind of sacred grass called कुश.
    -युगम् the fourth (the present) age of the world, i. e. the Kaliyuga.
    -योगः 1 performance of actions, worldly and religious rites; कर्मयोगेन योगिनाम् Bg.3.3;3.7;5.2;13.24.
    -2 active exertion, industry; Ms.1.115.
    -वचनम् (with Buddhists) the ritual.
    -वज्रः an epithet of a Śūdra.
    -वशः fate considered as the inevitable result of actions done in a former life.
    -वाटी a lunar day (तिथि).
    -विपाक = कर्मपाक.
    -शाला a work-shop.
    -शील, -शूर a. assiduous, active, laborious; cf. कर्म- शीलस्तु कर्मठे । Nm.
    -शौचम् humility.
    -श्रुतिः f. The word expressive of the act; कर्मश्रुतेः परार्थत्वात् MS.11. 2.6. (read या अत्र कर्मश्रुतिः दर्शपूर्णमासाभ्यामिति सा परार्था तृतीया-योगात् &c. शबर).
    -सङ्गः attachment to worldly duties and their results. तन्निबध्नाति... कर्मसङ्गेन Bg.14.7.
    -सचिवः a minister.
    -संन्यासिकः, -संन्यासिन् m.
    1 a religious person who has withdrawn from every kind of worldly act.
    -2 an ascetic who performs religious deeds without looking to their reward.
    -साक्षिन् m.
    1 an eyewitness; वह्निर्विवाहं प्रति कर्मसाक्षी Ku.7.83.
    -2 one who witnesses the good or bad actions of man; आदित्य भो लोककृताकृतज्ञ लोकस्य सत्यानृप- कर्मसाक्षिन् Rām.3.63.16. (There are nine divinities which are said to witness and watch over all human actions; सूर्यः सोमो यमः कालो महाभूतानि पञ्च च । एते शुभाशुभ- स्येह कर्मणो नव साक्षिणः ॥)
    -सिद्धिः f. accomplishment of any business or desired object; success. स्वकर्मसिद्धिं पुनरा- शशंसे Ku.
    -स्थानम् a public office, a place of business.

    Sanskrit-English dictionary > कर्मन् _karman

  • 13 कामः _kāmḥ

    कामः [कम्-घञ्]
    1 Wish, desire; संतानकामाय R.2.65, 3.67; oft. used with the inf. form; गन्तुकामः desirous to go; संगात्संजायते कामः Bg.2.62; Ms.2.94.
    -2 Object of desire; सर्वान् कामान् समश्नुते Ms.2.5; Bṛi. Up.1.3.28. Kaṭh. Up.1.25.
    -3 Affection, love.
    -4 Love or desire of sensual enjoyments, considered as one of the ends of life (पुरुषार्थ); cf. अर्थ and अर्थकाम.
    -5 Desire of carnal gratification, lust; Ms.2.214; न मय्यावेशितधियां कामः कामाय कल्पते Bhāg.1.22.26.
    -6 The god of love.
    -7 N. of Pradyumna.
    -8 N. of Balarāma.
    -9 A kind of mango tree.
    -1 The Supreme Being.
    -मा Desire, wish; उवाच च महासर्पं कामया ब्रूहि पन्नग Mb.3.179.2.
    -मम् 1 Object of desire.
    -2 Semen virile. [Kāma is the Cupid of the Hindu mythology- the son of Kṛiṣṇa and Rukmiṇī. His wife is Rati. When the gods wanted a commander for their forces in their war with Tāraka, they sought the aid of Kāma in drawing the mind of Śiva towards Pārvatī, whose issue alone could vanquish the demon. Kāma undertook the mission; but Śiva, being offended at the disturbance of his penance, burnt him down with the fire of his third eye. Subsequently he was allowed by Śiva to be born again in the form of Pradyumna at the request of Rati. His intimate friend is Vasanta or the spring; and his son is Aniruddha. He is armed with a bow and arrows--the bow-string being a line of bees, and arrows of flowers of five different plants].
    -Comp. -अग्निः 1 a fire of love, violent or ardent love.
    -2 violent desire, fire of passion. ˚संदीपनम्
    1 inflaming fire of love.
    -2 an aphrodisiac.
    -अङ्कुशः 1 a finger- nail (which plays an important part in erotic acts).
    -2 the male organ of generation.
    -अङ्गः the mango tree.
    -अधिकारः the influence of love or desire.
    -अधिष्ठित a. overcome by love.
    -अनलः see कामाग्नि.
    -अन्ध a. blinded by love or passion. (
    -न्धः) the (Indian) cuckoo.
    -अन्धा musk.
    -अन्निन् a. getting food at will.
    -अभिकाम a. libidinous, lustful.
    -अरण्यम् a pleasant grove.
    -अरिः 1 an epithet of Śiva; ते समेत्य तु कामारिं त्रिपुरारिं त्रिलोचनम् Rām.7.6.3.
    -2 a mineral subs- tance.
    -अर्थिन् a. amorous, lustful, lascivious.
    -अवतारः N. of Pradyumna.
    -अवशा(सा)यिता f.
    1 Self-control.
    -2 a kind of Yogic power.
    -अवसायः suppression of passion or desire, stoicism.
    -अशनम् 1 eating at will.
    -2 unrestrained enjoyment.
    -आख्या, -अक्षी N. of Durgā.
    -आतुर a. love-sick, affected by love; कामातुराणां न भयं न लज्जा Subhāṣ.
    -आत्मजः an epithet of Aniruddha, son of Pradyumna.
    -आत्मन् a. lustful, libidinous, en- amoured. कामात्मानः स्वर्गफलाः Bg.2.43. Mb.1.119.3-4. Ms.7.27.
    -आयुधम् 1 arrow of the god of love.
    -2 membrum virile. (
    -धः) the mango-tree.
    -आयुस् m.
    1 a vulture.
    -2 Garuḍa.
    -आर्त a. love-stricken, affected by love; कामार्ता हि प्रकृतिकृपणाश्चेतनाचेतनेषु Me.5.
    -आश्रमः the hermitage of the god of love; Rām.1.
    -आसक्त a. overcome with love or desire, impassioned, lustful.
    -इष्टः the mango tree.
    -ईप्सु a. striving to obtain a desired object, यत्तु कामेप्सुना कर्म Bg.18.24.
    -ईशः, -ईश्वरः 1 an epithet of Kubera;
    -2 the Supreme soul.
    -3 a person possessing all wealth. अपास्य कामा- न्कामेशो वसेत्तत्राविचारयन् Mb.12.287.56.
    -उदकम् 1 voluntary libation of water.
    -2 a voluntary libation of water to deceased friends exclusive of those who are entitled to it by law; कामोदकं सखिप्रत्तास्वस्रीयश्वशुर- र्त्विजाम् Y.3.4.
    - उपहत a. affected by or overcome with passion.
    -कला N. of Rati, the wife of Kāma.
    -काम, -कामिन् a. following the dictates of love or passion, गतागतं कामकामा लभन्ते Bg.9.21; स शान्तिमाप्नोति न कामकामी Bg.2.7.
    -कार a. acting at will, indulging one's desires.
    (-रः) 1 voluntary action, spontaneous deed; Rām.2.11.18; Ms.11.41,45.
    -2 desire, influ- ence of desire; अयुक्तः कामकारेण फले सक्तो निबध्यते Bg.5. 12.
    -कूटः 1 the paramour of a harlot.
    -2 harlotry.
    -कृत् a.
    1 acting at will, acting as one likes.
    -2 granting or fulfilling a desire. (-m.) the Supreme soul.
    -केलि a. lustful.
    (-लिः) 1 a paramour.
    -2 amorous sport.
    -3 copulation.
    -क्रीडा 1 dalliance of love, amorous sport.
    -2 copulation.
    -ग a. going of one's own accord, able to act or move as one likes.
    (-गा) 1 an unchaste or libidinous woman; Y.3.6.
    -2 a female Kokila.
    -गति a. able to go to any desired place; अध्यास्त कामगति सावरजो विमानम् R.13.76.
    -गुणः 1 the quality of passion, affection.
    -2 satiety, perfect enjoyment.
    -3 an object of sense.
    -चर, -चार a. moving freely or unrestrained, wandering at will; सर्वेषु लोकेष्वकामचारो भवति Bṛi. Up.7.25.2; नारदः कामचरः Ku.1.5.
    -चार a. unchecked, unrestrained.
    (-रः) 1 unrestrained motion.
    -2 independent or wilful action, wantonness; न कामचारो मयि शङ्कनीयः R.14.62.
    -3 one's will or pleasure, free will; अव्यपवृक्ते कामचारः Mbh. on Śiva Sūtra 3.4. कामचारानुज्ञा Sk.; Ms.2.22.
    -4 sensuality.
    -5 selfishness.
    -चारिन् a.
    1 moving unrestrained; Me.65.
    -2 libidinous, lustful.
    -3 self-willed. (-m.)
    1 Garuḍa.
    -2 a sparrow.
    -ज a. produced by passion or desire; Ms.7.46,47,5.
    -जः anger; रथो वेदी कामजो युद्धमग्निः Mb.12.24.27.
    -जननी betel-pepper (नागवेली).
    -जानः, -निः See कामतालः.
    -जित् a. conquering love or passion; R.9.33. (-m.)
    1 an epithet of Skanda.
    -2 of Śiva.
    -तन्त्रम् N. of a work.
    -तालः the (Indian) cuckoo.
    -द a. fulfilling a desire, granting a request or desire. (
    -दः) an epithet of Skanda and of Śiva.
    -दहनम् a particular festival on the day of full moon in the month फाल्गुन (Mar. होलिकोत्सव).
    -दा = कामधेनु q. v.
    -दर्शन a. looking lovely.
    -दानम् 1 a gift to one's satisfaction.
    -2 a kind of ceremony among prosti- tutes; B. P.
    -दुघ a. 'milking one's desires', granting every desired object; प्रीता कामदुघा हि सा R.1.81,2.63; Māl.3.11.
    -दुघा, -दुह् f. a fabulous cow yielding all desires; आयुधानामहं वज्रं धेनूनामस्मि कामधुक् Bg.1.28. स्वर्गे लोके कामधुग्भवति Mbh. on P.VI.1.84.
    -दूती the female cuckoo.
    -दृश् f. a woman; विमोचितुं कामदृशां विहारक्रीडामृगो यन्निगडो विसर्गः Bhāg.7.6.17.
    -देव 1 the god of love.
    -2 N. of Śiva.
    -3 N. of Viṣṇu.
    -दोहिन् a. granting desires.
    -धर्मः amorous behaviour.
    -धेनुः f. the cow of plenty, a heavenly cow yielding all desires; कलतिवलती कामधेनू; or कलिवली कामधेनू Vyāka- raṇa Subhāṣita.
    -ध्वंसिन् m. an epithet of Śiva.
    -पति, -पत्नी f. Rati, wife of Cupid.
    -पालः N. of Balarāma; also of Śiva.
    -प्रद a. granting desires.
    (-दः) 1 a kind of coitus.
    -2 the Supreme Being.
    -प्रवेदनम् expressing one's desire, wish or hope; कच्चित् कामप्रवेदने Ak.
    -प्रश्नः an unrestrained or free question; स ह कामप्रश्नमेव वव्रे Bṛi. Up.4.3.1.
    -फलः a species of the mango tree.
    -ला the plantain tree.
    -भाज् a. partaking of sensual enjoyment; कामानां त्वा कामभाजं करोमि Kaṭh.1.24.
    -भोगाः (pl.) sensual grati- fications; प्रसक्ताः कामभोगेषु Bg.16.16.
    -महः a festival of the god of love celebrated on the full-moon day in the month of Chaitra.
    -मालिन् m. N. of Gaṇeśa.
    -मूढ, -मोहित a. influenced or infatuated by love; यत्क्रौञ्च- मिथुनादेकमवधीः काममोहितम् U.2.5.
    -रसः 1 seminal dis- charge.
    -2 the spling
    -रसिक a. lustful, libidinous; क्षणमपि युवा कामरसिकः Bh.3.112.
    -रूप a.
    1 taking any form at will; जानामि त्वां प्रकृतिपुरुषं कामरूपं मघोनः Me.6.
    -2 beautiful, pleasing. (
    -पाः) (pl.) a district lying in the east of Bengal (the west- ern portion of Assam); तमीशः कामरूपाणाम् R.4.83,84.
    -रूपिन् a.
    1 taking any form at will; कामान्नी कामरूपी Tait. Up.3.1.5.
    -2 beautiful. -m.
    1 a pole-cat.
    -2 a boar.
    -3 a Vidyādhara.
    -रेखा, -लेखा a harlot, courtezan.
    -लता membrum virile.
    -लोल a. overcome with passion, love-stricken.
    -वरः a gift chosen at will.
    -वल्लभः 1 the spring.
    -2 the moon.
    -3 the mango tree. (
    -भा) moonlight.
    -वश a. influenced by love. (
    -शः) subjection to love.
    -वश्य n. subject to love.
    -वाद a. saying anything at will.
    -विहन्तृ a. disappointing desires.
    -वीर्य a. 'showing heroism at will,' an epithet of Garuḍa.
    -वृक्षम् a. paracitical plant.
    -वृत्त a. addicted to sensual gratification, licentious, dissipated; विशीलः कामवृत्तो वा गुणैर्वा परिवर्जितः । उपचर्यः स्त्रिया साध्व्या सततं देववत्पतिः ॥ Ms. 5.154.
    -वृत्ति a. acting according to will, self-willed, independent; न कामवृत्तिर्वचनीयमीक्षते Ku.5.82. (
    -त्तिः) f.
    1 free and unrestrained action.
    -2 freedom of will.
    -वृद्धिः f. increase of passion.
    -वृन्तम् the trumpet flower.
    - शर 1 a love shaft.
    -2 the mango tree.
    -शास्त्रम् the science of love, erotic science.
    -संयोगः attainment of desired objects.
    -सखः 1 the spring.
    -2 the month of Chaitra.
    -3 the mango tree.
    -सू a. fulfilling any desire. किमत्र चित्रं यदि कामसूर्भूः R.5.33. -m. N. of Vāsudeva. -f. N. of Rukmiṇi;
    -सूत्रम् 1 N. of an erotic work by Vātsyāyana.
    -2 'thread of love', love-incident' औद्धत्यमायोजितकामसूत्रम् Māl.1.4.
    -हैतुक a. produced by mere desire without any real cause; Bg.16.8.

    Sanskrit-English dictionary > कामः _kāmḥ

  • 14 गदिः _gadiḥ

    गदिः f. Speaking, speech; एवं गदिः कर्मगतिर्विसर्गः Bhāg.11.12.19.

    Sanskrit-English dictionary > गदिः _gadiḥ

  • 15 गतिः _gatiḥ

    गतिः f. [गम्-भावे क्तिन्]
    1 Motion, going, moving, gait; गतिर्विगलिता Pt.4.78; अभिन्नगतयः Ś.1.14; (न) भिन्दन्ति मन्दां गतिमश्वमुख्यः Ku.1.11 do not mend their slow gait (do not mend their pace); so गगनगतिः Pt.1; लघुगतिः Me.16; U.6.23.
    -2 Access, entrance; मणौ वज्रसमुत्कीर्णे सूत्रस्येवा- स्ति मे गतिः R.1.4.
    -3 Scope, room; अस्त्रगतिः Ku.3.19; मनोरथानामगतिर्न विद्यते Ku.5.64; नास्त्यगतिर्मनोरथानाम् V.2.
    -4 Turn, course; दैवगतिर्हि चित्रा, Mu.7.16.
    -5 Going to, reaching, obtaining; वैकुण्ठीया गतिः Pt.1 obtaining Heaven.
    -6 Fate, issue; भर्तुर्गतिर्गन्तव्या Dk.13.
    -7 State, condition; दानं भोगो नाशस्तिस्रो गतयो भवन्ति वित्तस्य Bh.2.43; Pt.1.16.
    -8 Position, station, situation, mode of existence; परार्ध्यगतेः पितुः R.8.27; कुसुमस्तबकस्येव द्वे गती स्तो मनस्विनाम् Bh.2.14; Pt.1.41,42.
    -9 A means, expedient, course, alternative; अनुपेक्षणे द्वयी गतिः Mu.3; का गतिः what help is there, can't help (often used in dramas) Pt.1.319; अन्या गतिर्नास्ति K.158; cf. also अगतिका हि एषा गतिः यत् कृत्स्नसंयोगे सति विकल्पसमुच्चयौ स्याताम् ŚB. on MS.1.5.47.
    -1 Recourse, shelter, refuge, asylum, resort; विद्यमानां गतिर्येषाम् Pt.1.32,322; आसयत् सलिले पृथ्वीं यः स मे श्रीहरिर्गतिः Sk.
    -11 Source, origin, acquisition; क्रियाविशेषबहुलां भोगैश्वर्यगतिं प्रति Bg.2.43; Ms.1.5.
    -12 a way, path.
    -13 A march, proces- sion.
    -14 An event, issue, result.
    -15 The course of events, fate, fortune.
    -16 Course of asterisms.
    -17 The diurnal motion of a planet in its orbit.
    -18 A running wound or sore, fistula.
    -19 Knowing; अपेन पूर्वं न मयेति का गतिः Ki.14.15; knowledge, wisdom.
    -2 Trans- migration, metempsychosis; Ms.6.73;12.3,23,4-45; त्यज बुद्धिमिमां गतिप्रवृत्ताम् Bu. Ch.5.36; Bhāg.1.17.1.
    -21 A stage or period of life, (as शैशव, यौवन, वार्धक).
    -22 (In gram.) A term for preposition and some other adverbial prefixes (such as अलम्, तिरस् &c.) when immediately connected with the tenses of a verb or verbal derivatives.
    -23 Position of a child at birth.
    -Comp. -अनुसरः following the course of another.
    -ऊन a. impassable, desert.
    -भङ्गः stoppage.
    -हीन a. without refuge, helpless, forlorn.

    Sanskrit-English dictionary > गतिः _gatiḥ

  • 16 जिह्म _jihma

    जिह्म a. [जहाति सरलमार्गम्; हा-मन् सन्वत् आलोपश्च Uṇ. 1.138]
    1 Sloping, athwart, oblique.
    -2 Crooked, awry, squint; Ṛs.1.12.
    -3 Tortuous, curved, going irregularly.
    -4 Curved, bent.
    -5 Morally crooked, deceitful, dishonest, wicked, unfair; धृतहेतिरप्यधृतजिह्ममतिः Ki.6.24; सुहृदर्थमीहितमजिह्मधियाम् Śi.9.62.
    -5 Dim, dark, pale-coloured; विधिसमयनियोगाद्दीप्तिसंहारजिह्मम् Ki.1.46.
    -6 Slow, lazy.
    -ह्मम् 1 Dishonesty; falsehood; जिह्माप्रायं व्यवहृतम् Bhāg.1.14.4; समर्थस्त्वं रणे हन्तुं विक्रमे जिह्मकारिणम् Rām.4.27.36.
    -2 The Tagara tree.
    -Comp. -अक्ष a. crooked-eyed, squinting.
    - इतर a. 'other than lazy', not dull; जिह्मेतरैर्ब्रह्म तदप्यवाप्यम् N.3.63.
    -ग a. moving slowly. (
    -गः) a snake.
    -गति a. meandering, going tortuously; Ṛs.1.13; निहन्ति यो जिह्मगतीन् परान् पतगराडिव Śiva. B.19.36.
    -मेहनः a frog.
    -योधिन् a. fighting unfairly. -m. an epithet of Bhīma.
    -शल्यः the Khadira tree.

    Sanskrit-English dictionary > जिह्म _jihma

  • 17 दशन् _daśan

    दशन् Num. a. (pl.) Ten; स भूमिं विश्वतो वृत्वा अत्य- तिष्ठद्दशाङ्गुलम् Rv.1.9.1.
    -Comp. -अङ्गुल a. ten fingers long; Ms.8.271.
    (-लम्) 1 a length of 1 fingers; Rv.1.9.1.
    -2 a water-melon.
    -अधिपतिः a commander of ten men. Mb.12.
    -अर्ध a. five, (
    -र्धम्) five; अण्व्यो मात्रा विनाशिन्यो दशार्धानां तु याः स्मृताः Ms.1.27. (
    -र्धः) an epithet of Buddha.
    -अर्हः 1 an epithet of Krisna or Visnu.
    -2 Buddha.
    -अवताराः m. (pl.) the ten incarnations of Viṣṇu; see under अवतार.
    - अवर a. consisting of at least ten; दशावरा वा परिषद्यं धर्मं परिकल्पयेत् Ms.12.11.
    -अश्वः the moon.
    -आननः, -आस्यः epithets of Rāvaṇā; दशाननकिरीटेभ्यस्तत्क्षणं राक्षसप्रियः R.1.75.
    -आमयः an epithet of Rudra.
    -इन्द्रियाणि The five कर्मेन्द्रियs and five ज्ञानेन्द्रियs.
    -ईशः a superintendent of 1 villages; Ms.7.116.
    -एकादशिक a. who lends 1 and re- ceives 11 in return; i. e. who lends money at ten per cent.
    -कण्ठः, -कन्धरः epithets of Rāvaṇa; सप्तलोकैकवीरस्य दशकण्ठ- कुलद्विषः U.4.27. ˚अरिः, ˚जित् m., ˚रिपुः epithets of Rāma; दशकण्ठारिगुरुं विदुर्बुधाः R.8.29.
    -कर्मन् n. the ten ceremo- nies prescribed to the three twice-born classes.
    -कुमार- चरितम् a prose work by Dandin.
    -क्षीर a. mixed with 1 parts of milk.
    -गुण a. ten-fold, ten times larger.
    -गुणित a. multiplied by 1; दशगुणितमिव प्राप्तवान् वीरधर्मम B. R.9.53.
    -ग्रन्थाः (pl.) संहिता, ब्राह्मण, आरण्यक, शिक्षा, कल्प, व्याकरण, निघण्टु, छन्द and निरुक्त; hence
    दशग्रन्थिन् = A person who has learnt by heart all these ten books.
    -ग्रामपतिः, -ग्रामिकः, -ग्रामिन् m.,
    -पः a superintendent of ten villages.
    -ग्रामी a collection or corporation of ten villages.
    -ग्रीवः = दशकण्ठ q.v.
    -चतुष्कम् N. of a sport; Sinhās.27.
    -धर्मः unfavourable condition, distress; अभ्यस्तो बहुभिर्बाणैर्दशधर्मगतेन वै Mb.7.147.2. (see com.).
    -पारमिताध्वरः 'possessing the ten perfec- tions', an epithet of Buddha.
    -पुरम् N. of an ancient city, capital of king Rantideva; पात्रीकुर्वन्दशपुरवधूनेत्रकौतू- हलानाम् Me.49.
    -बन्धः a tenth part; Ms.8.17; also
    ˚बन्धक; Y.2.76.
    -बलः, -भूमिगः epithets of Buddha.
    -बाहुः an epithet of Śiva.
    -भुजा, -महाविद्या N. of Durgā.
    -मालिकाः (pl.)
    1 N. of a country.
    -2 the people or rulers of this country.
    -मास्य a.
    1 ten months old; एवा ते गर्भ एजतु निरैतु दशमास्यः Rv.5.78.7-8.
    -2 ten months in the womb (as a child before birth).
    -मुखः an epithet of Rāvaṇa. ˚रिपुः an epithet of Rāma; सीतां हित्वा दशमुखरिपुर्नोपयेमे यदन्याम् R.14.87.
    -मूत्रकम् The urine of 1 (elephant, buffalo, camel, cow, goat, sheep, horse, donkey, man and woman).
    -मूलम् a tonic medicine prepared from the roots of ten plants; (Mar. सालवण, पिटवण (पृष्टिपर्णी), रिंगणी, डोरली, गोखरूं, बेल, ऐरण, टेंटू, पहाडमूळ, शिवण).
    -योजनम् a distance of 1 Yojanas; पादाङ्गुष्ठेन चिक्षेप संपूर्णं दशयोजनम् Rām.1.1.65; also दशयोजनी; मोहितेन्द्रियवृत्तिं तं व्यतीत्य दशयोजनीम् Ks.94.14.
    -रथः N. of a celebrated king of Ayodhyā, son of Aja, and father of Rāma and his three brothers. [He had three wives Kausalyā, Sumitrā, and Kaikeyī, but was for several years without issue. He was therefore recommended by Vasiṣṭha to perform a sacrifice which he successfully did with the assistance of Ṛiṣyaśṛiṅga. On the completion of this sacrifice Kausalyā bore to him Rāma, Sumitrā Laksmana and Śatrughna, and Kaikeyī Bharata. Daśaratha was extremely fond of his sons, but Rāma was his greatest favourite- 'his life, his very soul.' Thus when Kaikeyī at the instiga- tion of Mantharā demanded the fulfilment of the two boons he had previously promised to her, the king tried to dissuade her mind from her wicked resolve by threats, and, failing these, by the most servile supplica- tions. But Kaikeyī remained inexorable, and the poor monarch was obliged to send his beloved son into exile. He soon afterwards died of a broken heart]. Bhāg.9.1.1 ˚ललिता The fourth day of the dark fortnight of Āśvina.
    -रश्मिशतः the sun; दशरश्मिशतोपमद्युतिम् R.8.29.
    -रात्रम् a period of ten nights. (
    -त्रः) a particular sacrifice lasting for ten days.
    -रूपकम् the 1 kinds of drama.
    -रूपभृत् m. an epithet of Viṣṇu.
    -लक्षण a. relating to 1 objects; इदं भागवतं पुराणं दक्षलक्षणम् Bhāg.2.9.43.
    -णम् ten marks or attributes.
    -लक्षणकः religion; cf. धृतिः क्षमा दमो$स्तेयं शौचमिन्द्रियनिग्रहः । धीर्विद्या सत्यमक्रोधो दशकं धर्मलक्षणम् ॥ Ms.7. 92.
    -वक्त्रः, -वदनः see दशमुख; Bk.9.137.
    -वर्गः the double five classes of अमात्य, राष्ट्र, दुर्ग, कोश and दण्ड; वेत्ता च दशवर्गस्य स्थानवृद्धिक्षयात्मनः Mb.12.57.18 (com. 'अमात्यराष्ट्रदुर्गाणि कोशो दण्डश्च पञ्चमः' इति प्रकृतिपञ्चकं स्वपक्षे परपक्षे चेति दशको वर्गः).
    -वाजिन् m. the moon.
    -वार्षिक a. happening after, or lasting for, ten years; Y.2.24.
    -विध a. of ten kinds.
    -शतम् 1 a thousand; ये सहस्रम- राजन्नासन् दशशता उत Av.5.18.1.
    -2 one hundred and ten. ˚रश्मिः the sun. ˚अक्षः, ˚नयनः Indra; दशशताक्षककुब्दरि- निःसृतः Mb 7.184.47.
    -शती a thousand.
    -स (सा)- हस्रम् ten thousand.
    -हरा 1 an epithet of the Ganges (taking away the 1 sins).
    -2 a festival in honour of the Ganges held on the 1th day of Jyeṣṭha.
    -3 a festival in honour of Durgā held on the tenth of Āśvina.

    Sanskrit-English dictionary > दशन् _daśan

  • 18 मनस् _manas

    मनस् n. [मन्यते$नेन मन् करणे असुन्]
    1 The mind, heart, understanding, perception, intelligence; as in सुमनस्, दुमर्नस् &c.
    -2 (In phil.) The mind or internal organ of perception and cognition, the instrument by which objects of sense affect the soul; (in Nyāya phil. मनस् is regarded as a Dravya or substance, and is distinct from आत्मन् or the soul); तदेव सुखदुःखाद्युपलब्धि- साधनमिन्द्रियं प्रतिजीवं भिन्नमणु नित्यं च Tarka K.
    -3 Con- science, the faculty of discrimination or judgment.
    -4 Thought, idea, fancy, imagination, conception; पश्यन्न- दूरान्मनसाप्यधृष्यम् Ku.3.51; R.2.27; कायेन वाचा मनसापि शश्वत् 5.5; मनसापि न विप्रियं मया (कृतपूर्वम्) 8.52.
    -5 Design, purpose, intention.
    -6 Will, wish, desire, inclination; in this sense मनस् is frequently used with the infinitive form with the final म् dropped, and forms adjectives; अयं जनः प्रष्टुमनास्तपोधने Ku.5.4; cf. काम.
    -7 Reflection (ध्यान); मनसा जपैः प्रणतिभिः प्रयतः समुपेयिवानधिपतिं स दिवः Ki.6.22.
    -8 Disposition, temper, mood.
    -9 Spirit, energy, mettle; मनोवीर्यवरोत्सिक्तमसृण्यमकुतोभयम् Bhag.3. 17.22.
    -1 N. of the lake called Mānasa.
    -11 Breath or living soul.
    -12 Desire, longing after. (मनसा गम् &c. to think of, contemplate, remember; जगाम मनसा रामं धर्मज्ञो धर्मकाङ्क्षया Rām.2.82.9; (अगमत्) मनसा कार्यसंसिद्धौ त्वरादिगुणरंहसा Ku.2.63; मनः कृ to fix the mind upon, direct the thoughts towards, with dat. or loc.; मनो बन्ध् to fix the heart or affection upon; (अभिलाषे) मनो बबन्धान्यरसान् विलङ्ध्य सा R.3.4; मनः समाधा to collect oneself; मनसि उद्भू to cross the mind; मनसि कृ to think, to bear in mind; to resolve, determine, think of.) N. B. In comp. मनस् is changed to मनो before अ and soft consonants, as मनो$नुग, मनोज्ञ, मनोहर &c.).
    -Comp. -अधिनाथः a lover, husband.
    -अनवस्थानम् inattention.
    -अनुग a. suiting the mind, agreeable; ततस्तदग्ऱ्यं वचनं मनोनुगं समस्तमाज्ञाय ततो हि हेतुमत् Mb.12.167.49; Rām.7.72.18.
    -अप- हारिन् a. captivating the heart.
    -अभिनिवेशः close application of mind, firmness of purpose,
    -अभिराम a. pleasing the mind, gratifying to the heart; मनोभिरामाः (केकाः) R.1.39.
    -अभिलाषः the desire or longing of the heart.
    -आप a. gaining the heart, attractive, pleasing.
    -कान्त a. (मनस्कान्त or मनःकान्त) dear to the mind, pleasant, agreeable.
    -कारः perfect perception, full consciousness (of pleasure or pain), mental concen- tration, resolution; भवन्मनस्कारलवोद्गमेन क्रमेलकानां निलयः पुरेव N.14.84. (cf. मनसः ऐकाग्ऱ्यकरणं मनस्कारः Nārayaṇa com. on N.) दिदृक्षादत्तदृष्टीनां मनस्कारमनीषयोः । सप्रीतिरससन्तोषं दिशन्तौ देहकान्तितः ॥ Yādavābhyudaya 1.9.
    -क्षेपः (मनःक्षेपः) distraction of the mind, mental confusion.
    -गत a.
    1 existing or passing in the mind, concealed in the breast, internal, inward, secret; नेयं न वक्ष्यति मनोगतमाधिहेतुम् Ś.3. 11.
    -2 affecting the mind, desired.
    (-तम्) 1 a wish, desire; मनोगतं सा न शशाक शंसितुम् Ku.5.51.
    -2 an idea, thought, notion, opinion.
    -गतिः f. desire of the heart.
    -गवी wish, desire.
    -गुप्त a. hidden in the mind, thought secretly. (
    -प्ता) red arsenic.
    -ग्रहणम् captivating the mind.
    -ग्रहिन् a. captivating or fascinating the mind.
    -ग्राह्य a. to be grasped by the mind.
    -ह्यम् the plea- sures of sense; यो वृणीते मनोग्राह्यमसत्त्वात् कुमनीष्यसौ Bhāg.1. 48.11.
    -ग्लानिः depression of mind.
    -ज, -जन्मन् a. mindborn. (-m.) the god of love.
    -जल्पः imagination.
    -जव a.
    1 quick or swift as thought; मनोजवं मारुततुल्यवेगम् Rāma-rakṣā Stotra 33.
    -2 quick in thought or concep- tion.
    -3 fatherly, paternal.
    - जवस a. resembling a father, fatherly.
    -जवा 1 N. of one of the tongues of Agni.
    -2 N. of one of the शक्तिs of Durgā 'काली कराली च मनोजवा च' Śruti.
    -जात a. mind-born, arisen or produced in the mind.
    -जिघ्र a. scenting out, i. e. guessing the thoughts.
    -ज्ञ a. pleasing, lovely, agreeable, beautiful, charming; इयमधिकमनोज्ञा वल्कलेनापि तन्वी Ś.1.2; R.3.7; 6.1. (
    -ज्ञः) N. of a Gandharva.
    (-ज्ञा) 1 red arsenic.
    -2 an intoxicating drink.
    -3 a princess.
    -तापः, -पीडा 1 mental pain or agony, anguish.
    -तालः the lion of Durgā.
    -तुष्टिः f. satisfaction of the mind.
    -तोका an epithet of Durgā.
    -दण्डः complete control over the mind or thoughts; Ms.12.1; cf. त्रिदण्डिन्.
    -दत्त a. devoted in thought, mentally dedicated.
    -दाहः, -दुःखम् mental distress or torment.
    -दाहिन् the god of love.
    -दुष्ट a. depraved in mind; रजसा स्त्री मनोदुष्टा संन्यासेन द्विजोत्तम (शुद्ध्यति) Ms.5.18.
    -धारणम् conciliating the favour of.
    -नाशः loss of the mind or understanding, demented- ness.
    -नीत a. approved, chosen.
    -पतिः (
    -मनःपतिः) an epithet of Viṣṇu.
    -पर्यायः (with Jainas) N. of the last but one stage in the perception of truth.
    -पूत a.
    (मनःपूत) 1 considered pure by the mind, approved by one's conscience; मनःपूतं समाचरेत् Ms.6.46.
    -2 of a pure mind, conscientious.
    -प्रणीत a. (
    मनःप्रणीत) agreeable or pleasing to the mind.
    -प्रसादः (मनः- प्रसादः) composure of mind, mental calm.
    -प्रिय a. dear to the heart.
    -यः cinammon (Mar. दालचिनी).
    -प्रीतिः f. (
    मनःप्रीतिः) mental satisfaction, joy, delight.
    -भव a. mind-born, created by fancy; दृश्यमाना विनार्थेन न दृश्यन्ते मनोभवाः Bhāg.
    -भवः, -भूः 1 the god of love, Cupid; रे रे मनो मम मनोभवशासनस्य पादाम्बुजद्वयमनारतमानमन्तम् Bv.4.32; Ku.3.27; R.7.22; श्यामा शुशुभे शशिना तया मनोभूः Kalāvilāsa.
    -2 love, passion, lust; अत्यारूढो हि नारीणामकालज्ञो मनोभवः R.12.33.
    -मथनः the god of love.
    -मय see separately.
    -यायिन् a.
    1 going at will or pleasure.
    -2 swift, quick as thought; उत्पत्य खं दशग्रीवो मनोयायी शितास्त्रभृत् Bk.5.3.
    -3 keen desire; अहं हि तस्याद्य मनोभवेन संपीडिता तद्गतसर्वभावा Rām.5.32.12.
    -योगः close application of the mind, close attention.
    -योनिः the god of love.
    -रञ्जनम् 1 pleasing the mind.
    -2 pleasantness.
    -रथः 1 'the car of the mind', a wish, desire; अवतरतः सिद्धिपथं शब्दः स्वमनोरथस्येव M.1.22; मनोरथानामगतिर्न विद्यते Ku.5.64; R.2.72;12.59; उत्पद्यन्ते विलीयन्ते दरिद्राणां मनोरथाः Udb.; आशा नाम नदी मनोरथजला Bh.3.45.
    -2 a desired object; मनोरथाय नाशंसे Ś.7.13.
    -3 (in dramas) a hint, a wish expressed indirectly or covertly. ˚तृतीया N. of the third day in the bright half of Chaitra. ˚दायक a. fulfilling one's expectations. (-कः) N. of a Kalpa-taru. ˚द्रुमः the god of love. ˚बन्धः cherishing or entertaining of desire. ˚बन्धुः the friend of (who satisfies) desires; तस्या भवानपि मनोरथबन्धबन्धुः Māl.1.34. ˚सिद्धिः f. fulfilment of one's desires. ˚सृष्टिः f. a creation of the fancy, a castle in the air.
    -रम a. attractive, pleasing, agreeable, lovely, beautiful; अरुण- नखमनोरमासु तस्याः (अङ्गुलीषु) Ś.6.11; पुरस्ताद्विमले पात्रे सुविस्तीर्णे मनोरमे Suśruta.
    (-मा) 1 a lovely woman.
    -2 a kind of pigment.
    -रागः affection, passion (of the heart).
    -राज्यम् 'kingdom of the fancy', a castle in the air; मनोराज्यविजृम्भणमेतत् 'this is building castles in the air'.
    -रुज् f. pain or grief of the heart.
    -लयः loss of consciousness.
    -लौल्यम् freak, caprice.
    -वल्लभा a beloved woman.
    -वहा N. of a particular artery; ('अश्वत्थपत्रनाडीव द्विसप्ततिशताधिका । नाडी मनोवहेत्युक्तं योगशास्त्र- विशारदैः'); मध्ये च हृदयस्यैका शिरा तत्र मनोवहा । शुकं संकल्पजं नॄणां सर्वगात्रैर्विमुञ्चति ॥ Mb.12.214.19.
    -वाक्कर्मन् n. pl. thoughts, words and deeds.
    -वाञ्छा, -वाञ्छितम् a wish of the heart, a desire,
    -विकारः, -विकृतिः f. emotion of the mind.
    -विनयनम् mental discipline.
    -विरुद्ध a.
    1 incomprehensible.
    -2 against the dictates of mind or conscience.
    -वृत्तिः f.
    1 working of the mind, volition.
    -2 disposition, temper.
    -वेगः quickness of thought.
    -व्यथा mental pain or anguish.
    -शल्य a. rankling in the mind; (बाहुः) कुबेरस्य मनःशल्यं शंसतीव पराभवम् Ku.2.22.
    -शिलः, -ला red arsenic; मनःशिला- विच्छुरिता निषेदुः Ku.1.55; R.12.8; टङ्कैर्मनःशिलगुहैरवदीर्य- माणा Mk.; गन्धाश्मानं मनःशिलाम् Śiva B.3.19; मनःशिला- पङ्कलिखितेन च विद्योतितललाटपट्टाम् K.
    -शीघ्र a. quick as thought.
    -संकल्पः desire of the heart.
    -संगः attach- ment of the mind (to anything).
    -संचेतनाहारः (with Buddhists) one of the four kinds of food (in a mate- rial and spiritual senses)
    -संतापः anguish of the mind.
    -समृद्धिः heart's content; Bhāg.
    -संवरः coercion of mind.
    -सुख a. agreeable to the mind.
    -स्थ a. being in the heart, mental.
    -स्थैर्यम् firmness of mind.
    -हत a. disappointed.
    -हर a. pleasing, charming, attractive, fascinating, lovely; अव्याजमनोहरं वपुः Ś.1.18; Ku.3.39; R.3.32. (
    -रः) a kind of jasmine. (
    -रम्) gold.
    -हर्तृ, -हारिन् a. heart-stealing, captivating, agreeable, plea- sing; हितं मनोहारि च दुर्लभं वचः Ki.1.4; गाङ्गं वारि मनोहारि मुरारिचरणच्युतम् Gaṅgāṣṭaka by Vālmīki 7.
    -हारी an unchaste or unfaithful woman.
    -ह्लादः gladness of heart.
    -ह्वा red arsenic; मनःशिला मनोगुप्ता मनोह्वा नागजिह्विका Bhāva. P.

    Sanskrit-English dictionary > मनस् _manas

  • 19 कर्म


    karma
    (in comp. for kárman above)

    - कर्मकर
    - कर्मकरीभाव
    - कर्मकर्तृ
    - कर्मकाण्ड
    - कर्मकार
    - कर्मकारक
    - कर्मकारापय
    - कर्मकारिन्
    - कर्मकार्मुक
    - कर्मकाल
    - कर्मकीलक
    - कर्मकृत्
    - कर्मकृतवत्
    - कर्मकृत्य
    - कर्मकौमुदी
    - कर्मक्रियाकाण्ड
    - कर्मक्षम
    - कर्मक्षय
    - कर्मक्षेत्र
    - कर्मगति
    - कर्मगुप्त
    - कर्मग्रन्थ
    - कर्मग्रन्थिप्रथमविचार
    - कर्मघात
    - कर्मचण्डाल
    - कर्मचन्द्र
    - कर्मचारिन्
    - कर्मचित्
    - कर्मचेष्टा
    - कर्मचोदना
    - कर्मज
    - कर्मगुण
    - कर्मजित्
    - कर्मज्ञ
    - कर्मतत्त्वप्रदीपिका
    - कर्मता
    - कर्मत्व
    - कर्मत्याग
    - कर्मदीप
    - कर्मदुष्ट
    - कर्मदेव
    - कर्मदोष
    - कर्मधारय
    - कर्मध्वंस
    - कर्मनामन्
    - कर्मनाशा
    - कर्मनिबन्ध
    - कर्मनिर्णय
    - कर्मनिर्हार
    - कर्मनिष्ठ
    - कर्मन्यास
    - कर्मपथ
    - कर्मपद्धति
    - कर्मपाक
    - कर्मपारदा
    - कर्मप्रकाश
    - कर्मप्रकाशिका
    - कर्मप्रकाशिनी
    - कर्मप्रदीप
    - कर्मप्रदीपिका
    - कर्मप्रवचनीय
    - कर्मप्रवाद
    - कर्मफल
    - कर्मबन्ध
    - कर्मबन्धन
    - कर्मबाहुल्य
    - कर्मबीज
    - कर्मबुद्धि
    - कर्मभू
    - कर्मभूमि
    - कर्मभूय
    - कर्मभेदविचार
    - कर्ममय
    - कर्ममार्ग
    - कर्ममास
    - कर्ममीमांसा
    - कर्ममूल
    - कर्मयुग
    - कर्मयोग
    - कर्मयोनि
    - कर्मरङ्ग
    - कर्मरत्नावली
    - कर्मर्घ
    - कर्मलोचन
    - कर्मवचन
    - कर्मवज्र
    - कर्मवत्
    - कर्मवश
    - कर्मवशिता
    - कर्मवाटी
    - कर्मविघ्न
    - कर्मविधि
    - कर्मविपर्यय
    - कर्मविपाक
    - कर्मविरोधिन्
    - कर्मविशेष
    - कर्मव्यतिहार
    - कर्मशतक
    - कर्मशल्य
    - कर्मशाला
    - कर्मशाली
    - कर्मशील
    - कर्मशूर
    - कर्मशौच
    - कर्मश्रेष्ठ
    - कर्मसंवत्सर
    - कर्मसंग्रह
    - कर्मसचिव
    - कर्मसंन्यासिक
    - कर्मसमाप्त
    - कर्मसंभव
    - कर्मसाक्षिन्
    - कर्मसाधक
    - कर्मसाधन
    - कर्मसारथि
    - कर्मसिद्धि
    - कर्मसेन
    - कर्मसेनीय
    - कर्मस्तव
    - कर्मस्थ
    - कर्मस्थान
    - कर्महस्त
    - कर्महीन
    - कर्महेतु
    - कर्माक्षम
    - कर्माङ्ग
    - कर्माजीव
    - कर्मात्मन्
    - कर्मादित्य
    - कर्माधिकार
    - कर्माध्यक्ष
    - कर्मानुबन्ध
    - कर्मानुबन्धिन्
    - कर्मानुरूप
    - कर्मानुष्ठान
    - कर्मानुष्ठायिन्
    - कर्मानुसार
    - कर्मान्त
    - कर्मान्तर
    - कर्मान्तिक
    - कर्माभिधायक
    - कर्माभिधायिन्
    - कर्मारम्भ
    - कर्मार्ह
    - कर्माशय
    - कर्माश्रितभक्त
    - कर्मेन्द्रिय
    - कर्मोदार
    - कर्मोद्युक्त
    - कर्मोद्योग
    - कर्मोपकरण

    Sanskrit-English dictionary > कर्म

  • 20 काम


    kā́ma
    m. (fr. 2. kam;

    once kāmá VS. XX, 60),
    wish, desire, longing ( kāmomebhuñjītabhavān,
    my wish is that you should eat Pāṇ. 3-3, 153), desire for, longing after (gen. dat., orﾠ loc.), love, affection, object of desire orﾠ of love orﾠ of pleasure RV. VS. TS. AV. ṠBr. MBh. R. etc.. ;
    pleasure, enjoyment;
    love, especially sexual love orﾠ sensuality;
    Love orﾠ Desire personified AV. IX; XII; XIX ;
    (cf. RV. X, 129, 4) VS. PārGṛ. ;
    N. of the god of love AV. III. 25, 1 MBh. Lalit. ;
    (represented as son of Dharma andﾠ husband of Rati MBh. I, 2596 ff. Hariv. VP. ;
    orﾠ as a son of Brahmā. VP. ;
    orﾠ sometimes of Saṃkalpa BhP. VI, 6, 10 ;
    cf. kāma-deva);
    N. of Agni SV. II, 8, 2, 19, 3 AV. TS. KātyṠr. ṠāṇkhṠr. ;
    of Vishṇu Gal.;
    of Baladeva (cf. kāma-pāla) L. ;
    a stake in gambling Nār. XVI, 9 ;
    a species of mango tree (= mahā-rāja-cūta) L. ;
    N. of a metre consisting of four lines of two long syllables each;
    a kind of bean L. ;
    a particular form of temple Hcat. ;
    N. of several men;
    (ā) f. « wish, desire» (only instr. kāmayā q.v.);
    N. of a daughter of Pṛithuṡravas andﾠ wife of Ayuta-nāyin MBh. I, 3774 ;
    (am) n. object of desire L. ;
    semen virile L. ;
    N. of a Tīrtha MBh. III, 5047 ;
    (am) ind. seeﾠ s.v.;
    ( ena) ind. out of affection orﾠ love for;
    ( āya, orﾠ e) ind. according to desire, agreeably to the wishes of, out of love for (gen. orﾠ dat.) RV. AV. TS. ṠBr. ChUp. ;
    (āt) ind. for one's own pleasure, of one's own free will, of one's own accord, willingly, intentionally Mn. R. ;
    ( kāmá) mfn. wishing, desiring RV. IX, 113, 11 ;
    (ifc.) desirous of, desiring, having a desire orﾠ intention (cf. go-k-, dharma-k-;
    frequently with inf. in tu cf. tyaktu-k-.)
    - कामकन्दला
    - कामकर्शन
    - कामकला
    - कामकलिका
    - कामकाकुरव
    - कामकाति
    - कामकान्ता
    - कामकाम
    - कामकामिन्
    - कामकार
    - कामकुण्ड
    - कामकूट
    - कामकृत
    - कामकॢप्ति
    - कामकेलि
    - कामकोष्णी
    - कामक्रीडा
    - कामखड्गदला
    - कामग
    - कामगति
    - कामगम
    - कामगवी
    - कामगामिन्
    - कामगिरि
    - कामगुण
    - कामगो
    - कामंगामिन्
    - कामचक्र
    - कामचन्द्र
    - कामचर
    - कामचरण
    - कामचार
    - कामचारिन्
    - कामचालन
    - कामज
    - कामजननी
    - कामजनि
    - कामजान
    - कामजाल
    - कामजित्
    - कामज्येष्ठ
    - कामतन्त्र
    - कामतरु
    - कामतस्
    - कामताल
    - कामतीर्थ
    - कामद
    - कामदत्ता
    - कामदत्तिका
    - कामदन्तिका
    - कामदमिनी
    - कामदर्शन
    - कामदहन
    - कामदान
    - कामदुघ
    - कामदुह्
    - कामदुह
    - कामदूतिका
    - कामदूती
    - कामदेव
    - कामदोहना
    - कामदोहिनी
    - कामधर
    - कामधरण
    - कामधर्म
    - कामधातु
    - कामधेनु
    - कामध्वंसिन्
    - कामनाशक
    - कामनीडा
    - कामंधमिन्
    - कामपति
    - कामपत्नी
    - कामपर्णिका
    - कामपर्णी
    - कामपाल
    - कामपालक
    - कामपीडित
    - कामपूर
    - कामप्र
    - कामप्रद
    - कामप्रदीप
    - कामप्रश्न
    - कामप्रस्थ
    - कामप्रस्थीय
    - कामप्रि
    - कामप्रियकरी
    - कामफल
    - कामबद्ध
    - कामबल
    - कामबाण
    - कामबिन्दु
    - कामभक्ष
    - कामभाज्
    - कामभोग
    - काममञ्जरी
    - काममय
    - काममर्दन
    - काममह
    - काममालिन्
    - काममूढ
    - काममूत
    - काममोह
    - काममोहित
    - कामरत्न
    - कामरस
    - कामरसिक
    - कामराज
    - कामरूप
    - कामरूपिन्
    - कामरूपीयनिबन्ध
    - कामरेखा
    - कामलता
    - कामलेखा
    - कामलोल
    - कामवत्
    - कामवत्स
    - कामवर
    - कामवर्षिन्
    - कामवल्लभ
    - कामवश
    - कामवश्य
    - कामवसति
    - कामवाद
    - कामवासिन्
    - कामविद्ध
    - कामविवर्जित
    - कामविहन्तृ
    - कामवीर्य
    - कामवृक्ष
    - कामवृत्त
    - कामवृद्धि
    - कामवृन्ता
    - कामवेरणि
    - कामवेरणीय
    - कामव्याहारिन्
    - कामशर
    - कामशल्य
    - कामशासन
    - कामशास्त्र
    - कामशैल
    - कामसंयोग
    - कामसख
    - कामसंकल्प
    - कामसनि
    - कामसमूह
    - कामसुत
    - कामसू
    - कामसूक्त
    - कामसूत्र
    - कामसेन
    - कामहानि
    - कामहैतुक
    - कामाक्षा
    - कामाक्षी
    - कामाकुय
    - कामाग्नि
    - कामाङ्कुश
    - कामाङ्ग
    - कामातुर
    - कामात्मन्
    - कामाधिकार
    - कामाधिष्ठित
    - कामानल
    - कामान्ध
    - कामान्निन्
    - कामाभिकाम
    - कामाभिवर्षण
    - कामायुध
    - कामायुस्
    - कामारण्य
    - कामारि
    - कामार्त
    - कामार्थिन्
    - कामावचर
    - कामावतार
    - कामावसाय
    - कामावसायितृ
    - कामावसायिन्
    - कामाशन
    - कामाशय
    - कामाशोक
    - कामाश्रम
    - कामासक्त
    - कामासक्ति
    - कामेप्सु
    - कामेश्वर
    - कामेष्ट
    - कामोत्थाप्य
    - कामोद
    - कामोदक
    - कामोन्मत्त
    - कामोन्मादिनी
    - कामोपहत

    Sanskrit-English dictionary > काम

Страницы
  • 1
  • 2

См. также в других словарях:

  • Golapurva — Infobox Indian Jurisdiction native name = Ahar Kshetra (Golapurva Center)| type = city | latd = 24.75 | longd = 79.14 locator position = right | state name = Madhya Pradesh district = Tikamgarh leader title = leader name = altitude = 305 area… …   Wikipedia

  • Narayan Hari Apte — (नारायण हरी आपटे)  India Born November 7, 1899(1899 11 07 …   Wikipedia

  • ātma-gata — आत्मगत …   Indonesian dictionary

  • ātma-gati — आत्मगति …   Indonesian dictionary

  • chadma-gati — छद्मगति …   Indonesian dictionary

  • daṡa-dharma-gata — दशधर्मगत …   Indonesian dictionary

  • grā́ma-gata — ग्रामगत …   Indonesian dictionary

  • jihmá-gati — जिह्मगति …   Indonesian dictionary

  • karma-gati — कर्मगति …   Indonesian dictionary

  • kā́ma-gati — कामगति …   Indonesian dictionary

  • tigmá-gati — तिग्मगति …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»