Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

कालमसी

  • 1 कालमसी


    kāla-masī
    f. N. of a river R. IV, 40, 24 ;

    (v.l. - mahī Hariv. 12828.)

    Sanskrit-English dictionary > कालमसी

  • 2 गल्लमसूरी


    galla-masūrī
    f. id. Pañcad. II, 84.

    Sanskrit-English dictionary > गल्लमसूरी

  • 3 अद्मर _admara

    अद्मर a. [अत्तुं शीलमस्य; अद्-कर्तरि क्मरच्] Voracious, gluttonous.

    Sanskrit-English dictionary > अद्मर _admara

  • 4 अन्त _anta

    अन्त a. [अम्-तन् Uṇ.3.86]
    1 Near.
    -2 Last.
    -3 Handsome, lovely; Me.23; दन्तोज्ज्वलासु विमलोपलमे- खलान्ताः Śi.4.4, (where, however, the ordinary sense of 'border' or 'skirt' may do as well, though Malli. renders अन्त by रम्य, quoting the authority of शब्दार्णव - 'मृताववसिते रम्ये समाप्तावन्त इष्यते').
    -4 Lowest, worst.
    -5 Youngest.
    -तः (n. in some senses)
    1 (a) End, limit, boundary (in time or space); final limit, last or extreme point; स सागरान्तां पृथिवीं प्रशास्ति H.4.5 bounded by the ocean, as far as the sea; अपाङ्गौ नेत्रयो- रन्तौ Ak.; उद्युक्तो विद्यान्तमधिगच्छति H.3.114 goes to the end of, masters completely; श्रुतस्य यायादयमन्तमर्भकस्तथा परेषां युधि चेति पार्थिवः (where अन्त also means end or destruction); जीवलोकसुखानामन्तं ययौ K.59 enjoyed all worldly pleasures; आलोकितः खलु रमणीयानामन्तः K.124 end, furthest extremity; दिगन्ते श्रूयन्ते Bv.1.2.
    -2 Skirt, border, edge, precinct; a place or ground in general; यत्र रम्यो वनान्तः U.2.25 forest ground, skirts of the forest; ओदकान्तात् स्निग्धो जनो$नुगन्तव्यः Ś.4; उपवनान्तलताः R.9.35 as far as the borders or skirts; वृत्तः स नौ संगतयोर्वनान्ते R.2.58,2.19; Me.23. Upper part (शिरोभाग); महा- र्हमुक्तामणिभूषितान्तम् Rām.5.4.3.
    -3 End of a texture, edge, skirt, fringe or hem of a garment; वस्त्र˚; पवनप्रनर्तितान्तदेशे दुकूले K.9 (by itself in Veda).
    -4 Vicinity, proximity, neighbourhood, presence; नाधीयीत श्मशानान्ते ग्रामान्ते Ms. 4.116; Y.2.162; जलान्ते छन्दसां कुर्यादुत्सर्गं विधिवद् बहिः 1.143; गङ्गाप्रपातान्तविरूढशष्पम् (गह्वरम्) R.2.26; पुंसो यमान्तं व्रजतः P.2.115 going into the vicinity or presence of Yama; अन्योन्यामन्त्रणं यत्स्याज्जनान्ते तज्जनान्तिकम् S. D.; यां तु कुमारस्यान्ते वाचमभाषथास्तां मे ब्रूहि Śat. Br. (These four senses are allied).
    -5 End, conclusion, termination (opp. आरम्भ or आदि); सेकान्ते R.1.51; दिनान्ते निहितम् R.4.1; मासान्ते, पक्षान्ते, दशाहान्ते &c.; एकस्य दुःखस्य न यावदन्तं गच्छाम्यहं पारमिवार्णवस्य Pt.2.175; व्यसनानि दुरन्तानि Ms.7.45; दशान्तमुपेयिवान् R.12.1 going to the end of the period of life (end of the wick); व्यसनं वर्धयत्येव तस्यान्तं नाधिगच्छति Pt.2.18; oft. in comp. in this sense, and meaning 'ending in or with', 'ceasing to exist with', 'reaching to the end'; तदन्तं तस्य जीवितम् H.1.91 ends in it; कलहान्तानि हर्म्याणि कुवाक्यान्तं च सौहृदम् । कुराजान्तानि राष्ट्राणि कुकर्मान्तं यशो नृणाम् ॥ Pt.5.76; विशाखान्ता गता मेघा प्रसूत्यन्तं च यौवनम् । प्रणामान्तः सतां कोपो याचनान्तंहि गौरवम् ॥ Subhā. फलोदयान्ताय तपःसमाधये Ku.5.6 ending with (lasting till) the attainment of fruit; यौवनान्तं वयो यस्मिन् Ku.6.44; R.11.62,14.41; विपदन्ता ह्यविनीतसंपदः Ki.2.52; युगसहस्रान्तं ब्राह्मं पुण्यमहर्विदुः Ms.1.73 at the end of 1 Yugas; प्राणान्तं दण़्डम् Ms.8.359 capital punishment (such as would put an end to life).
    -6 Death, destruc- tion; end or close of life; धरा गच्छत्यन्तं Bh.3.71 goes down to destruction; योगेनान्ते तनुत्यजाम् R.1.8; एका भवेत्स्वस्तिमती त्वदन्ते 2.48;12.75; ममाप्यन्ते Ś.6; अद्य कान्तः कृतान्तो वा दुःखस्यान्तं करिष्यति Udb.; औषध्यः फलपाकान्ताः Ms.1.46; अन्तं या To be destroyed, perish, be ruined.
    -7 (In gram.) A final syllable or letter of a word; अजन्त ending in a vowel; so हलन्त, सुबन्त, तिडन्त &c.
    -8 The last word in a compound.
    -9 Ascertainment, or settlement (of a question); definite or final settle- ment; pause, final determination, as in सिद्धान्त; न चैव रावणस्यान्तो दृश्यते जीवितक्षये Rām.6.17.58 उभयोरपि दृष्टोन्तस्त्वनयोस्तत्त्वदर्शिभिः Bg.2.16 (सदसतोः इत्यर्थः).
    -1 The last portion or the remainder (n. also); निशान्तः; वेदान्तः &c. वेदांश्चैव तु वेदाङ्गान् वेदान्तानि तथा स्मृतीः । अधीत्य ब्राह्मणः पूर्वं शक्तितो$न्यांश्च संपठेत् ॥ Bṛihadyogi- yājñavalkya Smṛiti 12.34.
    -11 Underneath, inside, inner part; युष्मदीयं च जलान्ते गृहम् Pt.4 in water, underneath water; सुप्रयुक्तस्य दम्भस्य ब्रह्माप्यन्तं न गच्छति Pt.1.22 does not penetrate or dive into, sound, fathom; आशङ्कितस्यान्तं गच्छामि M.3 shall dive deep into, fully satisfy, my doubts.
    -12 Total amount, whole number or quantity.
    -13 A large number.
    -14 Nature, condition; sort, species; मम मोक्षस्य को$न्तो वै ब्रह्मन्ध्यायस्व वै प्रभो Mb.12.282.32. एतदन्तास्तु गतयो ब्रह्माद्याः समुदाहृताः Ms.1.5.
    -15 Disposition; essence; शुद्धान्तः
    -16 Division (विभाग); ते$नया कात्यायन्या$न्तं करवाणीति Bri. Up.2.4.1. [cf. Goth. andeis, and; Germ. ende and ent; also Gr. anti; L. ante]. cf. अन्तस्तु भागे$- वसिते रचनायां च तत्परे । मृतौ निषेवणे रम्ये समाप्तावग्रमध्ययोः ॥ स्वरूपे च समीपे च पुंलिङ्गे$पि प्रकीर्तितः । Nm.
    -Comp. -अवशा- यिन् m. [अन्ते पर्यन्तदेशे अवशेते] a chāṇḍāla.
    -अवसायिन् [नखकेशानामन्तं अवसातुं छेत्तुं शीलमस्य, सो-णिनि]
    1 a barber.
    -2 a chāṇḍāla, low caste.
    -3 N. of a sage, see अन्त्याव- सायिन् (अन्ते पश्चिमे वयसि अवस्यति तत्त्वं निश्चिनोति).
    -उदात्त a. having the acute accent on the last syllable. (
    -त्तः) the acute accent on the last syllable; P.VI,1.199.
    -ओष्ठः The lower lip (अधरोष्ठ); रुधिरं न व्यतिक्रामदन्तोष्ठादम्ब मा शुचः Mb.11.15.16.
    -कर, -करण,-कारिन् a. causing death or destruction, fatal, mortal, destructive; क्षत्रिया- न्तकरणो$पि विक्रमः R.11.75 causing the destruction of; राज्यान्तकरणावेतौ द्वौ दोषौ पृथिवीक्षिताम् Ms.9.221; अहमन्तकरो नूनं ध्वान्तस्येव दिवाकरः Bk.
    -कर्मन् n. death, destruction; षो अन्तकर्मणि Dhātupāṭha.
    -कालः, -वेला time or hour of death; स्थित्वा स्यामन्तकाले$पि ब्रह्मनिर्वाणमृच्छति Bg.2.72.
    -कृत् m. death; वर्जयेदन्तकृन्मर्त्यं वर्जयेदनिलो$नलम् Rām.
    -कृद्दशाः N. of the eighth of the twelve sacred Aṅga texts of the Jainas (containing ten chapters).
    -ग a. having gone to the end of, thoroughly conversant or familiar with, (in comp.); शाखान्तगमथाध्वर्युम् Ms.3.145.
    -गति, -गामिन् a. perishing. प्राप्तो$न्तगामी विपरीतबुद्धिः Rām.6.59.94.
    -गमनम् 1 going to the end, finishing, completing; प्रारब्धस्य ˚नं द्वितीयं बुद्धिलक्षणम्
    -2 death, perishing, dying.
    -चक्रम् Reading of omens and augury; Kau. A.
    -चर a.
    1 walking about, going to the borders or frontiers.
    -2 completing or finishing (as a business &c.).
    -ज a. last born.
    -दीपकम् a figure of speech (in Rhetoric).
    -परिच्छदः a. cover, covering utensil. राजतान्तपरिच्छदां दिव्यपायससंपूर्णां पात्रीम् Rām.1.16.14.
    -पालः 1 a frontier-guard, guarding the frontiers; विनीतैरन्तपालैश्च रक्षोभिश्च सुरक्षितम् Rām.5.6.9. ˚दुर्गे M.1; त्वदीयेनान्तपाले- नावस्कन्द्य गृहीतः ibid.
    -2 a door-keeper (rare). सुद्युम्न- स्त्वन्तपालेभ्यः श्रुत्वा लिखितमागतम् Mb.12.23.29.
    -भव, -भाज् a. being at the end, last.
    -लीन a. hidden, con- cealed.
    -लोपः dropping of the final of a word. (न्ते˚)
    -वासिन् a. dwelling near the frontiers, dwelling close by. -m. [अन्ते गुरुसमीपे वस्तुं शीलं यस्य]
    1 a pupil (who always dwells near his master to receive instruction); P.IV.3.14;VI.2.36.; Ms.4.33.
    -2 a chāṇḍāla (who dwells at the extremity of a village).
    -वेला = ˚कालः q. v.
    -व्यापत्तिः f. change of the final syllable, as in मेघ from मिह् Nir.
    -शय्या 1 a bed on the ground.
    -2 the last bed, death-bed; hence death itself.
    -3 a place for burial or burning.
    -4 a bier or funeral pile.
    -संश्लेषः union (सन्धि), joint; सुखदुःखान्तसंश्लेषम् (काल- चक्रम्) Mb.14.45.3.
    -सत्क्रिया last rites, funeral ceremonies, obsequies.
    -सढ् m. pupil; तमुपासते गुरुमिवा- न्तसदः Ki.6.34.
    -स्वरितः the svarita accent on the last syllable of a word.

    Sanskrit-English dictionary > अन्त _anta

  • 5 अर्च् _arc

    अर्च् 1 U. (अर्चति-ते, आनर्च, आर्चित्, अर्चितुम, अर्चित)
    1 (a) To adore worship, salute, welcome with respect; प्रणम्य चानर्च विशालमस्याः शृङ्गान्तरं द्वारमिवार्थसिद्धेः R.2.21, 1.6,9;4.84,12.89; Ms.3.93; आर्चिद् द्विजातीन् परमार्थविन्दान् Bk.1.15,14.63;17.5; यस्यार्चत्यसौ शासनम् Mv.1.29 honours, respectfully obeys. (b) To honour, i. e. decorate, adorn; स्वकुसुमैरर्चन्ति गोदावरीम् U.2.9.
    -2 To praise (Ved.)
    -3 To shine. 1 P. or Caus.
    1 To honour, adore, worhip; स्वर्गौकसामर्चितमर्चयित्वा Ku.1.59.
    -2 To praise.
    -3 To cause to shine; हर्यन्नुषसमर्चयः Rv.3.44.2. -Desid. [अर्चिचिषति] To wish to worship; -With
    अनु to congratulate, hail with joy.
    -प्र 1 to praise, sing praises of.
    -2 to honour, worship; प्रानर्चुरर्च्या जगदर्चनीयम् Bk.2.2; -caus. to honour.
    -सम् 1 to worship, adore.
    -2 to fix, settle, establish.

    Sanskrit-English dictionary > अर्च् _arc

  • 6 अश्वः _aśvḥ

    अश्वः [अश्नुते अध्वानं व्याप्नोति, महाशनो वा भवति Nir.; अश्-क्वन् Uṇ.1.149]
    1 A horse; the horses are said to have 7 breeds:- अमृताद् बाष्पतो वह्नेर्वेदेभ्यो$ण़्डाच्च गर्भतः । साम्नो हयानामुत्पत्तिः सप्तधा परिकीर्तिता ॥
    -2 A symbolical expression for the number 'seven' (that being the number of the horses of the Sun) सूर्याश्वैर्मसजस्तताः सगुरवः शार्दूलविक्रीडितम् V. Ratn.
    -3 A race of men (horselike in strength); काष्ठतुल्यवपुर्धृष्यो मिथ्याचारश्च निर्भयः । द्वादशाङ्गुलमेढ्रश्च दरिद्रस्तु हयो मतः ॥
    -श्वौ (du.) A horse and a mare.
    -श्वाः horses and mares. [cf. L. equus; Gr. hippos; Zend aspa; Pers. asp.]
    -Comp. -अक्षः N. of a plant देवसर्षप.
    -अजनी a whip अश्वाजनि प्रचेतसो$श्वान् त्समत्सु चोदय Rv.6.75.13.
    -अधिक a. strong in cavalry, superior in horses.
    -अध्यक्षः a guardian of horses, commander of horse-cavalry.
    -अनीकम् a troop of horse- men, cavalry.
    -अरिः a buffalo.
    -अवरोहकः N. of a tree अश्वगन्धा.
    -आयुर्वेदः veterinary science concerning hores.
    -आरूढ a. mounted, sitting on horse-back.
    -आरोह a. riding or mounted on horse. (
    -हः)
    1 a horseman, rider.
    -2 one who is fighting.
    -3 a ride.
    (-हा), -आरोहकः N. of the plant अश्वगन्धा.
    -आरोहणीयम् Horsemen, cavalry. इदानीमश्वारोहणीयं क्व गतम् Pratijñā. 1.
    -आरोहिन् a. mounted or riding on horseback.
    -इषित a. hurried along by horses.
    - उरस a. broad-chested like a horse. (
    -सम्) the chief or principal horse.
    -कन्दा, -कन्दिका N. of a plant अश्वगन्धा.
    -कर्णः, -कर्णकः 1 a kind of tree (Vatica Robusta; Mar. साग, राळ) Rām.1.24.15; Māl.9.
    -2 the ear of a horse.
    -3 a term in surgery for a particular fracture of the bones. (
    -र्णः) N. of a mountain.
    -कुटी a stable for horses; Pt.5.
    -कुशल, -कोविद a. skilled in managing horses.
    -क्रन्दः 1 N. of a bird.
    -2 a general of the army of the gods.
    -खरजः [अश्वश्च खरी च अश्वा च खरश्च वा ताभ्यां जायते पुंवद्भावः Tv.] a kind of horse, mule.
    -खुरः 1 a horse's hoof.
    -2 a kind of perfume. (
    -रा) N. of the plant अपराजिता.
    -गति f.
    1 the pace of a horse.
    -2 N. of a metre containing four lines of sixteen syllables in each.
    -गन्धा [अश्वस्य गन्ध एकदेशो मेढ्रमिव मूलमस्याः] N. of a plant Physalis Flexuosa Lin; ˚तैलम् a kind of oil.
    -गुप्तः N. of a Buddhist teacher.
    -गोयुगः, -गम् a pair of horses.
    -गोष्ठम् a stable.
    -ग्रीवः 1 N. of a demon who was a foe of Viṣṇu.
    -घासः a pasture for horses.
    -घासकायस्थः An officer in charge of the fodder for the horses Rāj. T.3.489.
    -घोषः N. of a Buddhist writer.
    -घ्नः [अश्वं हन्ति अमनुष्यकर्तृकत्वात्]
    1 a horse-bane.
    -2 N. of a kind of Oleander, Nerium Odorum Ait. (Mar. पांढरी कण्हेर)
    -चक्रम् 1 a collection of horses.
    -2 a kind of wheel.
    -चर्या Taking care of a horse; तस्या- श्वचर्यां काकुस्थ दृढधन्वा महारथः (अंशुमानकरोत्) Rām.1.396-7.
    -चलनशाला a riding house.
    -चिकित्सकः, -वैद्यः a far- rier, a veterinary surgeon.
    -चिकिसा farriery, veteri- nary science.
    -चेष्टितम् 1 the motion of horses.
    -2 an omen, auspicious or inauspicious.
    -जघनः a kind of centaur; a creature having his lower limbs like those of a horse.
    -जित् a. gaining horses by conquest. Rv.2.21.1; पवस्व गोजिदश्वजित् Rv.9.59.1.
    -जीवनः gram.
    -तीर्थम् N. of a place of pilgrimage near Kānyakubja on the Gaṅgā; अदूरे कान्यकुब्जस्य गङ्गायास्तीर- मुत्तमम् । अश्वतीर्थं तदद्यापि मानैवः परिचक्ष्यते ॥ Mb.13.4.17
    -द a. giving horses; Ms.4.231.
    -दंष्ट्रा the plant Tribulus Lanuginosus (गोक्षुर, Mar. गोखरू).
    -दाः, -दावन् m. giving horses. अरिष्टो येषां रथो व्यश्वदावन्नीयते Rv.5.18. 3.
    -दूतः a riding messenger.
    -नदी N. of a river.
    -नाथः one who has the charge of a drove of grazing horses; a horse herd.
    -निबन्धिकः a groom, a horse- fastener.
    -निर्णिज् a. Ved. decorated or embellished with horses, गोअर्णसि त्वाष्ट्रे अश्वनिर्णिजि Rv.1.76.3.
    -पः Ved. a groom; Vāj.3.11.
    -पतिः 1 lord of horses Rv.8.21.3.
    -2 N. of several persons; of a king of Madra and father of Sāvitri.
    -पर्ण a. [अश्वानां पर्णं गमनं यत्र]
    1 having horses (as a chariot); Rv.1.88.1.
    -2 a cloud (that penetrates everywhere).
    -पालः, -पालकः, -रक्षः a horse-groom.
    -पुच्छी N. of the tree माषपर्णी Glycine Debilis. (Mar. रान उडीद).
    -पृष्ठम् horse back.
    -पेशस् a. decorated or embellished with horses; ये स्तोतृभ्यो गोअग्रामश्वपेशसम् Rv.2.1.16.
    -बन्धः a groom.
    -बन्धन a. used for fastening horses. (
    -नम्) fastening of horses.
    -बला N. of a vegetable (Mar. मेथी).
    -बालः 1 a kind of reed, Saccharum Spontaneum Lin. (Mar. बोरू).
    -2 the tail or hair of a horse.
    -बुध्न a. Ved. based on horses, standing on horses, i. e. on a carriage drawn by horses; अस्य पत्मन्नरुषीरश्ववुध्ना Rv.1.8.3.
    -बुध्य a. Ved. based on horses, having its origin in horses (wealth); distinguished by horses Rv.1.121. 14.
    -भा lightning.
    -मन्दुरा A stable of horses.
    -महिषिका [अश्वमहिषयोर्वैरं वुन्] the natural enmity be- tween a horse and a buffalo.
    -मारः, -मारकः, -हन्तृ m. 'horse-destroying', a kind of Oleander, Nerium Odorum Ait. (Mar. पांढरी कण्हेर).
    -मालः a kind of serpent.
    -मुख a. [अश्वस्य मुखमिव मुखमस्य] having the head or face of a horse. (
    -खः) a horse-faced creature, a Kinnara or celestial chorister; (according to others) a kind of demigod distinct from the preceding. (
    -खी) a Kinnara woman; भिन्दन्ति मन्दां गतिमश्वमुख्यः Ku.1.11.
    -मुक् m. a horse-stealer.
    -मेधः [अश्वः प्रधानतया मेध्यते हिंस्यते$त्र, मेध् हिंसने घञ्] a horse-sacrifice; यथाश्वमेधः क्रतुराट् सर्वपापापनोदनः Ms.11.26. [In Vedic times this sacrifice was performed by kings desirous of offspring; but subsequently it was performed only by kings and implied that he who instituted it, was a conqueror and king of kings. A horse was turned loose to wander at will for a year, attended by a guardian; when the horse entered a foreign country, the ruler was bound either to submit or to fight. In this way the horse returned at the end of a year, the guardian obtaining or enforcing the submission of princes whom he brought in his train. After the successful return of the horse, the rite called Asva- medha was performed amidst great rejoicings. It was believed that the performance of 1 such sacrifices would lead to the attainment of the seat or world of Indra, who is, therefore, always repre- sented as trying to prevent the completion of the hundredth sacrifice. cf. Rv.1.162-163 hymns; Vāj.22 seq.]
    ˚काण्डम् N. of the thirteenth book of the Śatapatha Brāhmaṇa.
    -मेधिक, -मेधीय a. fit for a horse-sacrifice, or relating to it. (
    -कः, -यः) a horse fit for the Aśvamedha sacrifice. (
    -कम्) the fourteenth parvan in the Mahābhārata; ततो$श्वमेधिकं पर्व प्रोक्तं तच्च चतुर्दशम् Mb.
    -युज् a.
    1 yoking the horses; वयोवृधो अश्वयुजः परिज्रयः Rv.5.54.2.
    -2 having horses yoked to it (as a carriage); रथेनाश्वयुजा Rām.
    -3 born under the constellation अश्वयुज्. (f.)
    1 N. of a constellation, the head of Aries.
    -2 the first lunar mansion.
    -3 the month of Āśvina.
    -4 a chariot having horses.
    -यूपः the post to which the sacrificial horse was bound; ये अश्वयूपाय तक्षति Rv.1.162.6.
    -योग a.
    1 causing the yoking of horses.
    -2 joining or reaching as quickly as horses; उत न ईं मतयो$श्वयोगाः Rv.1.186.7.
    -रक्षः the keeper or rider of a horse, a groom.
    -रथः a carriage drawn by horses. (
    -था) N. of a river near गन्धमादन.
    -रत्नम्, -राजः the best or lord of horses; i. e. उच्चैःश्रवस्.
    -राधस् a. Ved. furnishing horses; शुम्भन्त्यश्वराधसः Rv.1.21.2.
    -रिपुः A buffalo; Bhāvaprakāśa.
    -रोधकः N. of a plant (अंश्वमार); see अश्वघ्न.
    -लक्षणम् a sign or mark of a horse.
    -ललितम् N. of a species of the Vikṛiti metre.
    -लाला a kind of snake.
    -लोमन् n. horse-hair; a kind of snake.
    -वक्त्रः = अश्वमुख q. v.; a Kinnara or Gandharva.
    -वडवम् a stud of horses and mares; P.II.4.12,27. mares.
    -वदनः = ˚मुख.
    -वहः a horseman.
    -वाजिन् a. Having the strength of a horse; स मातरिश्वा विभुरश्ववाजी Mb.13.158.2.
    -वारः, -वालः, -वारकः [अश्वं वारयति उप. स.] a horseman, groom; दुःखेन निश्चक्रमुरश्ववाराः Śi.3.66.
    -वारणम् N. of the Bos Gavaeus (गवय).
    -वाहः, -वाहकः [अश्वं वाहयति चालयति] a horseman.
    -विक्रयिन् a. a horse-dealer.
    -विद् a.
    1 skilled in taming or managing horses.
    -2 [अश्वं विन्दते विद्-क्विप्] procuring horses; उत नो गोविद- श्ववित् Rv.9.55.3. (m.)
    1 a jockey.
    -2 an epithet of Nala.
    -वृषः a stallion; वडवेतराभवदश्ववृष इतरः Bṛi. Up.1.4.4.
    -वैद्यः a farrier.
    -व्रतम् N. of sāman.
    -शकृत् n.,
    -शकम् Ved.
    1 excrements of a horse, horse-dung.
    -2 N. of a river.
    -शङ्कुः a pillar to tie a horse.
    -शाला a stable;
    -शावः a colt, a foal.
    -शास्त्रम् 1 manual or text-book of veterinary science;
    -2 N. of the work of Nakula.
    -शिरस् a. having the head of a horse, an epithet of Nārāyaṇa. (n.)
    1 a horse's head.
    -2 N. of a Dānava.
    -शृगालिका [अश्वशृगालयोर्वैरं द्वन्द्वाद् वैरे वुन्] the natural enmity between a horse and a jackal.
    -षङ्गवम् a set or team of six horses.
    -सधर्मन् a. Resembling horses in work; अश्वसधर्माणो हि मनुष्याः नियुक्ताः कर्मसु विकुर्वते । Kau. A.2.9.
    -सनि, -षा, -सा a. Ved. (P.VIII.3.11 and Mbh.) gaining or procuring horses, giving horses; यस्ते$अश्वसनिर्भक्षो Vāj.8. 12.
    -सादः, -सादिन् m. a horseman, a rider, a horse- soldier; पूर्वं प्रहर्ता न जघान भूयः प्रतिप्रहाराक्षममश्वसादी R.7. 47; Vāj.3-13.
    -सारथ्यम् coachmanship, charioteer- ship, management of horses and chariots; सूतानाम- श्वसारथ्यम् Ms.1.47.
    -सूक्तिन् N. of the author of the hymns Rv.8.14.15.
    -सूत्रम् A text book of the management of horses.
    -सूनृत a. Ved.
    1 praised sincerely for (the gift of) horses; cf. Rv.5.79,1-1.
    -2 whose praise for (giving) horses is agreeable and true.
    -सेनः 1 N. of a king.
    -2 N. of a Nāga.
    -3 N. of the father of the twentythird Arhat of the present Avasarpiṇī.
    -स्तोमीय a. relating to the praise of the sacrificial horse. N. of the Ṛigvedic hymn 1. 162.
    -स्थान a. born in a stable. (
    -नम्) a stable or stall for horses; Y.1.279.
    -हन्तृ a. killing a horse, (
    -ता) N. of a fragrant plant.
    -हय a. [अश्वेन हिनोति गच्छति हि कर्तरि अच्]
    1 driving or spurring a horse, riding a horse; प्रत्यर्धिर्यज्ञानामश्वहयो रथानाम् Rv.1.26. 5.
    -2 to be traversed by a horse; समस्य हरिं हरयो मृजन्त्यश्वहयैरनिशितं नमोभिः Rv.9.96.2.
    -हारकः a horse- stealer; पङ्गुतामश्वहारकः Ms.11.51.
    -हृदयम् [अश्वस्य हृदय- मनोगतभावादि]
    1 the desire or intention of a horse.
    -2 a kind of veterinary science.
    -3 horsemanship; अश्वहृदये निवेश्यात्मानम् K.8.
    -या N. of the Apsaras रम्भा.

    Sanskrit-English dictionary > अश्वः _aśvḥ

  • 7 अस्तः _astḥ

    अस्तः [अस्यन्ते सूर्यकिरणा यत्र अस्-आधारे क्त]
    1 Setting, western mountain (behind which the Sun is supposed to set); यश्चैष विन्ध्यास्तमहेन्द्रकल्पो... अधिरोढुमस्तगि- रिमभ्यपतत् Śi.9.1; विडम्बयत्यस्तनिमग्नसूर्यम् R.16.11; यात्येक्रतो$स्तशिखरं पतिरोषधीनाम् Ś.4.2.
    -2 Sunset.
    -3 Setting in general; (fig.) fall, decline; see below.
    -4 Conjunction of a planet with the Sun; शुक्रास्त, बुधास्त &c.
    -स्तम् 1 Home, abode, residence (Ved.); तमग्निमस्ते वसवो न्यृण्वन् Rv.7.1.2,1.34.1.
    -2 Death, end. आकाशं प्रत्यस्तं यन्ति Ch. Up.1.9.1.
    -3 The seventh house (in astr.; लग्नात्सप्तमं स्थानम्).
    -स्तम् ind. At home, home; अस्तं गम्, -या-इ-प्राप् (a) To set, decline in the western horizon; गतो$स्तमर्कः the Sun has set; (fig.) it is time to do the duties to be performed at sunset; e. g. for a cowherd to drive home his cattle, for a religious person to begin his prayers, for a thief to begin his nightly work &c.; कथमिहैव युवयोरस्तमितः सूर्यः V.3. and Sar. S. 1. (b) To cease, vanish, be removed, disappear, be at an end; विषयिणः कस्यापदो$ स्तं गताः Pt. 1.146. धृतिरस्तमिता R.8.66; दण्डेनास्तमितत्विषा Ku.2.23; अस्तिमितैषा कथा K.156 at an end, over; 198,24. (c) to die; अथ चास्तमिता त्वमात्मना R.8.51,12.11.
    -Comp. -अचलः, -अद्रिः, -गिरिः, -पर्वतः the setting or western mountain. अधिरोढुमस्तगिरिमभ्यपतत् Śi.9.1.
    -अवलम्बनम् the resting of a heavenly body on the western part of the horizon, being about to set.
    -उदयौ (dual) rising and setting, rise and fall; अस्तोदयावदिशद- प्रविभिन्नकालम् Mu.3.17.
    -ग a. set, become invisible (as a planet or star).
    -गमनम् 1 setting, disappear- ance.
    -2 death, sunset of life; Māl.9.
    -निमग्न a. Set (as the Sun); विडम्बयत्यस्तनिमग्नसूर्यम् R.16.11.
    -मस्तकः, -शिखरः The top of the setting mountain; Ś.4.2.
    -समयः The moment of Sunset, the moment of end or death; करजालमस्तसमये$पि सताम् Śi.9.5.

    Sanskrit-English dictionary > अस्तः _astḥ

  • 8 आततायिन् _ātatāyin

    आततायिन् a. or s. [आततेन विस्तीर्णेन शस्त्रादिना अयितुं शीलमस्य Tv.]
    1 'One whose bow is stretched to take another's life', endeavouring to kill some one; a despe- rado; गुरुं वा बालवृद्धौ वा ब्राह्मणं वा बहुश्रुतम् । आततायिन- मायान्तं हन्यादेवाविचारयन् ॥ Ms.8.35-51; Mb.3.36.1, Bg.1.36.
    -2 Anyone who commits a heinous crime; such as a thief, ravisher, murderer, incendiary, a felon &c.; अग्निदो गरदश्चैव शस्त्रोन्मत्तो धनापहः । क्षेत्रदारहरश्चै- तान् षड् विद्यादाततायिनः ॥ Śukra.
    ˚-ता -त्वम् murdering, stealing, destroying &c.

    Sanskrit-English dictionary > आततायिन् _ātatāyin

  • 9 आनृत _ānṛta

    आनृत a. (
    -ती f.) [अनृतं शीलमस्य अण्] Always telling lies, untruthful.

    Sanskrit-English dictionary > आनृत _ānṛta

  • 10 आबर्हिन् _ābarhin

    आबर्हिन् a. [आबर्ह्-इनि] Fit for tearing out; मूलमस्या- बर्हि P.IV.4.88.

    Sanskrit-English dictionary > आबर्हिन् _ābarhin

  • 11 केकर _kēkara

    केकर a. (
    -री f.) [के मूर्ध्नि करीतुं नेत्रतारां शीलमस्य, कॄ-अच् अलुक् Tv.] Squint-eyed; Māl.2.5;4.2; शठ ! बान्धवनिः- स्नेह काक ! केकर ! पिङ्गल ! Dūtavākyam 1.38.
    -रम् A squ- int eye; cf. आकेकर.
    -Comp. -अक्ष, -नेत्र, -लोचन a. squint-eyed; Bṛi. Up.5.68.65.

    Sanskrit-English dictionary > केकर _kēkara

  • 12 छात्रः _chātrḥ

    छात्रः [छत्रं गुरोर्वैगुण्यावरणं शीलमस्य Sk.; छत्रा˚ ण] A pupil, disciple.
    -त्रम् A kind of honey.
    -Comp. -गण्डः an indifferent poetical scholar, knowing only the beginnings of stanzas.
    -दर्शनम् fresh butter prepared from milk one day old.
    -व्यंसकः a roguish or dull- witted pupil.

    Sanskrit-English dictionary > छात्रः _chātrḥ

  • 13 दीक्ष् _dīkṣ

    दीक्ष् 1 Ā. (दीक्षते, दीक्षित)
    1 To consecrate or prepare oneself for the performance of a sacred rite; दीक्षयस्व त्वमात्मानम् Mb.14.71.21; see दीक्षित below.
    -2 To dedi- cate oneself to.
    -3 To initiate or introduce a pupil.
    -4 To invest with the sacred thread.
    -5 To sacrifice.
    -6 To practise self-restraint.
    -7 To shave one's head, to be shaved.
    -8 caus. impel; induce तत्क्लमस्तमदिदीक्षत क्षणं तालवृन्तचलनाय नायकम् N.18.12.

    Sanskrit-English dictionary > दीक्ष् _dīkṣ

  • 14 नालिकः _nālikḥ

    नालिकः [नलमेव नालमस्त्यस्य ठन्] A buffalo.
    -का 1 The stalk of a lotus.
    -2 A tube.
    -3 An instrument for boring an elephant's ear.
    -4 A period of 24 minutes; विषण्णालिकमुभयतो रात्रं यामतूर्यम् Kau. A. (नागरिकप्रणिधिः) or of 1<?> hours; नालिकाभिरहरष्टधा रात्रिं च विभजेत् Kau. A.1. 19.
    -कम् A lotus-flower.
    -2 A kind of wind-instru- ment, a flute.
    -3 Myrrh.

    Sanskrit-English dictionary > नालिकः _nālikḥ

  • 15 परिकर्मन् _parikarman

    परिकर्मन् m. A servant. -n.
    1 Painting or perfuming the body, personal decoration, dressing, toilet; कृताचारपरिकर्माणम् Ś.2.
    -2 Painting or dyeing the foot; असमाप्ते परिकर्मणि स्मृतः Ku.4.19.
    -3 Preparation.
    -4 Worship, adoration; अविक्लमस्ते परिकर्मणि स्थितः Bhāg. 2.9.29.
    -5 (In Yoga phil.) Purifying, a means of purifying the mind; मैञ्यादिचित्तपरिकर्मविदो विधाय क्लेशप्रहाण- मिह लब्धसबीजयोगाः Śi.4.55. (see Malli. thereon).
    -6 An arithmetical operation (of which there are 8 divi- sions).
    -Comp. -अष्टकम् the eight fundamental rules of arithmetic viz. (addition, subtraction, multiplication, division, finding the square, extracting the square root, finding the cube, extracting the cube root).

    Sanskrit-English dictionary > परिकर्मन् _parikarman

  • 16 भाक्ष _bhākṣa

    भाक्ष a. (
    -क्षी f.) [भक्षा शीलमस्य अण्] Voracious, gluttonous.

    Sanskrit-English dictionary > भाक्ष _bhākṣa

  • 17 भिक्षा _bhikṣā

    भिक्षा [भिक्ष्-अ]
    1 Asking, begging, soliciting वृत्ते शराव- संपाते भिक्षां नित्यं यतिश्चरेत् Ms.6.56.
    -2 Anything given as alms, alms; भवति भिक्षां देहि.
    -3 Wages, hire.
    -4 Service.
    -5 A means of subsistence अपेतक्लमसंतापाः सुभिक्षाः सुप्रतिश्रयाः Rām.2.92.6.
    -Comp. -अटनम् wandering about beg- ging for alms; रुद्रो येन कपालपाणिपुटके भिक्षाटनं कारितः Bh.2.95. (
    -नः) a beggar, mendicant.
    -अन्नम् food obtained by begging, alms.
    -अयनम् (णम्) = भिक्षाटन q. v.
    -अर्थिन् a. begging for alms or charity. (-m.) a beggar.
    -अर्ह a. worthy of alms, a fit object of charity.
    -अशनम् the food obtained by begging; भिक्षाशनं तदपि नीरसमेकवारम् Bh.3.19.
    -आशिन् a.
    1 living on alms; भिक्षाशी जनमध्य- संगरहितः Bh.3.86.
    -2 dishonest.
    -आहारः begged food; Bh.3.144.
    -उपजीविन् a. living on alms, a beggar.
    -करणम् asking alms, begging.
    -चरः, -चारः a beggar or mendicant.
    -चरणम्, -चर्यम्, -चर्या wandering about begging for alms.
    -पात्रम् a begging-bowl, an alms-dish; so भिक्षाभाण्डम्, भिक्षाभाजनम्.
    -भुज् a. living on alms.
    -माणवः a young beggar (used as a term of contempt); P.VI.2.69 com.
    -वासस् n. a beggar's dress.
    -वृत्तिः f. living by begging, a mendicant's life.

    Sanskrit-English dictionary > भिक्षा _bhikṣā

  • 18 शूलिन् _śūlin

    शूलिन् a. [शूलमस्त्यस्य इनि]
    1 Armed with a spear; दुर्जयो लवणः शूली R.15.5.
    -2 Suffering from colic. -m.
    1 A spearman.
    -2 A hare.
    -3 N. of Śiva; कुर्वन् संध्या- बलिपटहतां शूलिनः श्लाघनीयाम् Me.36; Ku.3.57.

    Sanskrit-English dictionary > शूलिन् _śūlin

  • 19 काल


    kāla
    1) mf (ī Pāṇ. 4-1, 42)n. (fr. 3. kal?), black, of a dark colour, dark-blue MBh. R. etc.;

    m. a black orﾠ dark-blue colour L. ;
    the black part of the eye Suṡr. ;
    the Indian cuckoo L. ;
    the poisonous serpent Coluber Nāga (= kālasarpa) Vet. ;
    the plant Cassia Sophora L. ;
    a red kind of Plumbago L. ;
    the resin of the plant Shorea robusta L. ;
    the planet Saturn;
    N. of Ṡiva;
    of Rudra BhP. III, 12, 12 ;
    of a son of Hrada Hariv. 189 ;
    of the prince Kāla-yavana BhP. III, 3, 10 ;
    of a brother of king Prasena-jit Buddh. ;
    of a future Buddha;
    of an author of Mantras (= Aṡva-ghosha) Buddh. ;
    of a Nāga-rāja Buddh. ;
    of a Rakshas R. VI, 69, 12 ;
    of an enemy of Ṡiva L. ;
    of a mountain R. IV, 44, 21 Kāraṇḍ. ;
    of one of the nine treasures Jain. ;
    a mystical N. of the letter m;
    (ā) f. N. of several plants (Indigofera tinctoria L. ;
    Piper longum L. ;
    (perhaps) Ipomoea atropurpurea Suṡr. ;
    Nigella indica L. ;
    Rubia Munjista L. ;
    Ruellia longifolia L. ;
    Physalis flexuosa L. ;
    Bignonia suaveolens Bhpr.);
    the fruit of the Kālā gaṇa harītaky-ādi;
    N. of a ṡakti Hcat. ;
    of a daughter of Daksha (the mother of the Kāleyas orﾠ Kālakeyas, a family of Asuras) MBh. I, 2520 Hariv. ;
    N. of Durgā L. ;
    (ī) f. black colour, ink orﾠ blacking L. ;
    abuse, censure, defamation L. ;
    a row orﾠ succession of black clouds L. ;
    night L. ;
    a worm orﾠ animalcule generated in the acetous fermentation of milk (= kshīra-kīṭa orﾠ kshāra-kīṭa) L. ;
    the plant Kālâñjanī L. ;
    Ipomoea Turpethum L. ;
    a kind of clay L. ;
    Bignonia suaveolens L. ;
    one of the seven tongues orﾠ flames of fire MuṇḍUp. I, 2, 4 ;
    a form of Durgā MBh. IV, 195 Hariv. Kum. ;
    one of the Mātṛis orﾠ divine mothers L. ;
    N. of a female evil spirit (mother of the Kālakeyas) Hariv. 11552 ;
    one of the sixteen Vidyā-devīs L. ;
    N. of Satyavatī, wife of king Ṡāntanu andﾠ mother of Vyāsa orﾠ Kṛishṇa-dvaipāyana (after her marriage she had a son Vicitra-vīrya, whose widows were married by Kṛishṇa-dvaipāyana, andﾠ bore to him Dhṛita-rāshṭra andﾠ Pāṇḍu MBh. Hariv. ;
    according to other legends Kālī is the wife of Bhīmasena andﾠ mother of Sarvagata BhP.);
    (with orﾠ without gaṅgā) N. of a river;
    (am) n. a black kind of Agallochum L. ;
    a kind of perfume ( kakkolaka) L. ;
    iron L. ;
    kālá
    2) m. (3. kal, « to calculate orﾠ enumerate»), <ifc. f. ā RPrāt. >, a fixed orﾠ right point of time, a space of time, time (in general) AV. XIX, 53 and 54 ṠBr. etc.. ;

    the proper time orﾠ season for (gen. dat. loc., in comp., inf., orﾠ Pot. with yad e.g.. kālaḥprasthānasya orﾠ - nāya orﾠ - ne, time for departure;
    kriyā-kāla, time for action Suṡr. ;
    nâ̱yaṉkālovilambitum, this is not the time to delay Nal.;
    kāloyadbhuñjītabhavān, it is time for you to eat Pāṇ. 3-3, 168 Kāṡ.) ṠBr. MBh. etc.;
    occasion, circumstance MBh. XII, 2950 Mṛicch. ;
    season R. etc.;
    meal-time (twice a day, hence ubhaukālau, « in the morning andﾠ in the evening» MBh. I, 4623 ;
    shashṭhekāle, « in the evening of the third day» MBh. ;
    shashṭhâ̱nna-kāla, « one who eats only at the sixth meal-time, i.e. who passes five meals without eating andﾠ has no meal till the evening of the third day» Mn. XI, 200 ;
    orﾠ without anna e.g.. caturtha-kālam, « at the fourth meal-time i.e. at the evening of the second day» Mn. XI, 109);
    hour (hence shashṭhekāle'hnaḥ, « at the sixth hour of the day, i.e. at noon» Vikr.);
    a period of time, time of the world (= yuga) Rājat. ;
    measure of time, prosody Prāt. Pāṇ. ;
    a section, part VPrāt. ;
    the end ChUp. ;
    death by age Suṡr. ;
    time (as leading to events, the causes of which are imperceptible to the mind of man), destiny, fate MBh. R. etc.;
    time (as destroying all things), death, time of death (often personified andﾠ represented with the attributes of Yama, regent of the dead, orﾠ even identified with him:
    hence kālam-i orﾠ kālaṉ-kṛi, « to die» MBh. etc.;
    kāla in this sense is frequently connected with antaka, mṛityu e.g.. abhy-adhāvataprajāḥkālaivâ̱ntakaḥ, « he attacked the people like Time the destroyer» R. III, 7, 9 ;
    cf. kālâ̱ntaka;
    kāla personified is alsoﾠ a Devarshi in Indra's court, andﾠ a son of Dhruva MBh. I, 2585 Hariv. VP.);
    (am) acc. ind. for a certain time (e.g.. mahāntaṉkālam, for a long time Pañcat.);
    nitya-k-, constantly, always Mn. II, 58 and 73 ;
    dīrgha-k-, during a long time Mn. VIII, 145 ;
    ( ena) instr. ind. in the course of time Mn. IX, 246 MBh. etc.. ;
    with gacchatā id. VP. ;
    dīrgheṇakālena, during a long time MBh. ;
    after a long time R. I, 45, 40 ;
    kālenamahatā orﾠ bahunā id.;
    (āt) abl. ind. in the course of time Mn. VIII, 251 ;
    kālasyadīrghasya orﾠ mahataḥ id. Mn. MBh. etc.;
    kasya-citkālasya, after some time MBh. I, 5299 Hariv. ;
    (é) loc. ind. in time, seasonably RV. X, 42, 9 ṠBr. (cf. a-kāle);
    kālegacchati, in the course of time;
    kāleyāte, after some time;
    kālekāle, always in time MBh. I, 1680 Ragh. IV, 6 ;
    + κήρ;
    Lat. calen-doe:
    Hib. ceal, « death andﾠ everything terrible»
    - कालकचु
    - कालकञ्ज
    - कालकञ्ज्य
    - कालकटङ्कट
    - कालकणी
    - कालकण्टक
    - कालकण्ठ
    - कालकण्ठक
    - कालकन्दक
    - कालकर्णिका
    - कालकर्णी
    - कालकलाय
    - कालकवि
    - कालकस्तूरी
    - कालकाञ्ज
    - कालकीर्ति
    - कालकुञ्ज
    - कालकुष्ठ
    - कालकूट
    - कालकूटक
    - कालकूटीय
    - कालकोटि
    - कालक्लीतक
    - कालखञ्ज
    - कालखञ्जन
    - कालखण्ड
    - कालगङ्गा
    - कालगण्डिका
    - कालगन्ध
    - कालघट
    - कालजिह्व
    - कालताल
    - कालतिन्दुक
    - कालतीर्थ
    - कालदन्तक
    - कालनाभ
    - कालनिर्यास
    - कालनेत्र
    - कालपर्ण
    - कालपर्वत
    - कालपात्रिक
    - कालपालक
    - कालपीलुक
    - कालपुच्छ
    - कालपुच्छक
    - कालपुष्प
    - कालपृष्ठ
    - कालपेशिका
    - कालपेशी
    - कालबीजक
    - कालभाण्डिका
    - कालभैरव
    - कालभोगिन्
    - कालमल्लिका
    - कालमसी
    - कालमही
    - कालमान
    - कालमापनी
    - कालमाल
    - कालमालक
    - कालमुख
    - कालमुष्कक
    - कालमूल
    - कालमेघ
    - कालमेशिका
    - कालमेषिका
    - कालमेषी
    - कालयवन
    - काललवण
    - काललोचन
    - काललोह
    - काललौह
    - कालवदन
    - कालवराटक
    - कालवाल
    - कालवालुक
    - कालवाहन
    - कालविष
    - कालवृक्ष
    - कालवृक्षीय
    - कालवृन्त
    - कालवेला
    - कालशम्बर
    - कालशाक
    - कालशलि
    - कालशिबि
    - कालशैल
    - कालसर्प
    - कालसार
    - कालसिंह
    - कालसूकरिका
    - कालस्कन्ध
    - कालस्कन्धिन्
    - कालहस्तिपुर
    - कालहस्तिशैल
    - कालहस्तीश्वर
    - कालागुरु
    - कालाङ्ग
    - कालाजाजी
    - कालाजिन
    - कालाञ्जन
    - कालाण्डज
    - कालानुसारक
    - कालानुसारिन्
    - कालानुसारिवा
    - कालानुसार्य
    - कालानुसार्यक
    - कालामुख
    - कालाम्र
    - कालायस
    - कालाशोक
    - कालासुहृद्
    - कालीकृ
    - कालोदक
    - कालोदायिन्

    Sanskrit-English dictionary > काल

  • 20 गल्ल


    galla
    m. (fr. gaṇḍa) the cheek KāṡīKh. VIII, 59 Vīrac. VIII, 67 ṠārṇgP. ;

    cf. ajagallikā
    - गल्लचातुरी
    - गल्लमसूरी
    - गल्लवाद्य
    - गल्लोपधानीय

    Sanskrit-English dictionary > गल्ल

См. также в других словарях:

  • Shiva Tandava Stotra — (िशवताण्डवस्तोत्रम्) is a hymn of praise in the Hindu tradition that describes Shiva s power and beauty. It was sung by the demon king Ravana. Both the fourth and fifth quatrains of this hymn conclude with lists of Shiva s epithets as destroyer,… …   Wikipedia

  • galla-masūrī — गल्लमसूरी …   Indonesian dictionary

  • kāla-masī — कालमसी …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»