-
121 имза
сущ.1) по́дпись, ро́списьимза җыю — собира́ть по́дписи
кемнең дә булса имзасына охшатып кую — подде́лать по́дпись
2) уст. псевдони́мДәрдмәнд имзасы белән язылган шигырьләр — стихи́, напи́санные под псевдони́мом "Дэрдменд"
•- имза кую
- имза куючы
- имза салу -
122 инандыру
понуд. от инану1) убежда́ть/убеди́ть кого-л., уверя́ть/уве́рить в чём-л., заставля́ть пове́рить чему-л. (слушателей, себя, народ, массы); убеди́ть кого-л. в чём-л. (в своей правоте, в правильности чего-л., в целесообразности чего-л.)2) утвержда́ть/утверди́ть в чём-л. (в преимуществе чего-л., в нехватке сил, в мысли действовать и т. п.)нинди дә булса бер фикергә инандыру — утверди́ть кого-л. в каком-л. мне́нии
-
123 инану
неперех.1) убежда́ться/убеди́ться, ве́рить кому, чему, быть убеждённым в ком-л.; чём-л., приходи́ть к убежде́нию; уверя́ться, быть уве́ренным в ком-л.; чём-л., уве́ровать в кого-л., во что-л. || ве́ра, убежде́ниекемнең дә булса чын күңелдән бирелгәнлегенә инану — уве́риться в чьей-л. пре́данности
2) удостоверя́ться/удостове́риться, убежда́ться/убеди́ться в чём-л. (в достоверности, подлинности чего-л., в реальности чего-л., в целесообразности и т. п.)ул көннән-көн үзенә игътибарның кими баруына инана башлады — день ото дня́ она́ всё бо́лее убежда́лась, что внима́ние к ней уменьша́ется
3) утвержда́ться/утверди́ться, уверя́ться/уве́риться в чём-л. (в лицемерии кого-л.)үз фикеренең дөреслегенә инану — утверди́ться в свое́й правоте́
4) ве́рить, пове́рить кому-л.; чему-л. быть уве́ренным в ком-л.; чём-л.чын йөрәктән инану — всей душо́й быть уве́ренным в чём-л., и́скренно ве́рить во что-л.
инанасы килү — хоте́ть (жела́ть) ве́рить
җиңеп чыгуга инану — быть уве́ренным в побе́де
5) рел. ве́рить в кого-л., во что-л., ве́ровать во что-л., быть религио́зным (или ве́рующим) || ве́ра; дове́риеаллага инану — ве́рить в бо́га
-
124 ип
1. сущ.1) лад, поря́док; согла́сиеэшләр ипкә китте — дела́ пошли́ на лад
2) направле́ние, сторона́тау ибенә таба — в сто́рону гор, по направле́нию гор
җил ибенә — по направле́нию ве́тра
3) сноро́вка2. нареч.кулыңның ибе булса - ач булмассың — (посл.) коли́ есть в рука́х сноро́вка, голода́ть не придётся
1) слегка́, пла́внокар бөртекләре һавада ип кенә тибрәнәләр — снежи́нки пла́вно кружа́тся в во́здухе
2) в согла́сии, в согласо́ванности, дру́жнояшьләр ип кенә яшәп яталар — молода́я чета́ живёт в согла́сии
•- ибен табу
- ип булу
- ип килү
- ипкә килү
- ипкә китерү
- ипкә салу -
125 итек
сущ.сапо́г, сапоги́ (кирзовые, валяные, кожаные, охотничьи, болотные) || сапо́жныйкечкенә итек — сапожо́к
итек калыбы — сапо́жная коло́дка
итек щёткасы — сапо́жная щётка
- итек кунычыитегең тар булса, дөньяның киңлегеннән ни файда — (погов.) кака́я по́льза от того́, что мир просто́рен, когда́ (у тебя́) сапоги́ жмут
- итек балтыры
- итек тамагы••итек астында булу — быть под сапого́м кого-л.; чьим-л., у кого-л.
итек башыдай — от горшка́ два вершка́
итек табанын ялау (үбү) — пя́тки лиза́ть кому-л., подхали́мничать
-
126 иштирак итү
принима́ть уча́стие, уча́ствовать в чём-л., соде́йствовать, сотру́дничатькемнең дә булса фикеренә иштирак итү — присоединя́ться к чьему-л. мне́нию
-
127 йөгән
сущ.; прям.; перен.узда́, узде́чка || узде́чный, уздяно́йатка йөгән кидерү — наде́ть узду́ на ло́шадь
йөгәненнән тотып йөртү — води́ть под уздцы́, (реже: за уздцы́)
әхлак йөгәне — нра́вственная узда́
йөгән әсбаплары — узде́чный набо́р
йөгән бизәкләре — узде́чные (уздяны́е) украше́ния
- йөгән балдагыаты булса, йөгәне табылыр — (посл.) была́ бы ло́шадь, узде́чка найдётся
- йөгән боҗрасы
- йөгән капламасы
- йөгән чугы••йөгән белән әйдәү — тормоши́ть, заставля́ть, заста́вить си́лой
йөгәндә тоту — держа́ть в узде́ (на поводке́)
йөгәнен каты (кыска) тоту — держа́ть на коро́тком поводке́; держа́ть на при́вязи кого-л. (букв. держа́ть пово́дья кре́пче, покоро́че)
йөгәнне кулдан ычкындыру — дать во́лю, пусти́ть на самотёк
йөгәннән тотып бару — руководи́ть, верхово́дить; дава́ть направле́ние (букв. вести́ под уздцы́)
йөгәннән ычкыну — распоя́саться (букв. освободи́ться от узды́)
-
128 йөгенү
I неперех.1) наклоня́ться/наклони́ться (чуть вперёд при ходьбе, езде верхом)бераз алга таба йөгенеп атлау — шага́ть, наклоня́ясь чуть вперёд
2) кла́няться; поклони́ться; де́лать/сде́лать почти́тельный покло́н3) перен. ходи́ть, приходи́ть/прийти́ с про́сьбой, мольбо́йтүрә дәгъвачың булса, йөгенеп булмас — (посл.) бесполе́зно ходи́ть с про́сьбой (мольбо́й), е́сли исте́ц нача́льник (сано́вник)
•••II неперех.йөгенеп сорау — проси́ть на коле́нях
1) переутомля́ться/переутоми́ться, изнуря́ться/изнури́ться, устава́ть/уста́ть; см. тж. ару; йончу; талчыгуюл йөрүдән йөгенү — изнури́ться от разъе́здов (путеше́ствий)
карт йөгенгән, сулышы кысыла — стари́к переутоми́лся, задыха́ется
2) диал. си́льно похуде́ть; ослабева́ть/ослабе́ть, обесси́леть (от голода, болезни)йөгенгән әсирләрне үлемнән саклап калу — спасти́ от сме́рти обесси́левших пле́нных
См. также в других словарях:
утырту — 1. Үстерү максаты белән, үсемлекләрнең тамырын, бүлбеләрен, орлыкларын җиргә күмү 2. Утырырга булышу, тәкъдим итү яки мәҗбүр итү. Кая да булса бару, китү өчен урын алуга, урнашуга ярдәм итү машинага утырту и. Кая да булса китү алдыннан урынлашу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бер — I. 1. 1 саны һәм цифры. Шул сан исәбендәге микъдар. Парның сыңары 2. Үзе генә, бердәнбер, ялгыз 3. Фигыль алдыннан килгәндә: бер тапкыр 4. бер тиен дә бирмәде 5. бик көр, көтүдә бер сыер 6. кергән бере бетә тора 7. с. күңелләр бер булса... шәһәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аунау — 1. Яткан килеш әле бер, әле икенче якка боргалану, тәгәрәү. Өс башын нәрсәгә дә булса ятып пычрату. Кайда да булса уйнап, ятып, тәгәрәп вакыт үткәрү турында көн буе түшәктә ауный 2. Әйберләр тур. : озак вакытлар файдаланылмау, кайда да булса яту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәкъдим — и. 1. Берәр нәрсәне хәл итү, тикшерү яки башкару өчен әйтелгән, уртага салынган, алга куелган фикер 2. Кемне дә булса берәр эштә катнашырга яки берәр эш белән шөгыльләнергә чакыру; киңәш. Берәр нәрсәне эшләргә, үтәргә боерык, әмер; берәр эш кушу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чит — I. и. 1. Берәр әйбернең кырыйдагы урыны, шул кырый үзе 2. Берәр әйбер (урман, торак пункт һ. б. ш.) кырыендагы җир, урын. Юл, урам һ. б. ш. кырыенда, аларның һәр ике ягында буйдан буйга сузылган урын 3. Нин. б. мәйдан, өслек, тирәлекнең кырыен… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгу — 1. Кайдан да булса китү, ул урынны калдыру. Барган юлдан, юнәлештән читкә китү, күчү, юлын үзгәртү 2. Кая да булса килү, килеп басу, килеп күренү саф алдына ч. . Кайсы да булса якка карау, юнәлгән булу бакчага чыга торган тәрәзә 3. Берәр урында… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләнү — Үз күчәре тирәсендә борылу; әйләнә буенча хәрәкәт итү. Берәр нәрсә тирәли йөреп чыгу. күч. Кайда да булса яки кем янында да булса даими йөрү, булу, бөтерелү галимнәр тирәсендә ә. . күч. Нин. б эш белән мәшгуль булу, ыгы зыгы килү 2. Бер яктан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
берәр — 1. Бүлү саны: бер 2. а. Нинди дә булса 3. б. айдан бетерәбез. БЕРӘР ЯРЫ. – Кая да булса; кайда да булса … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиңгәй — 1. Аганың хатынын атау яки аңа эндәшү сүзе 2. сөйл. Үзеңнән олы хатын кызга эндәшү сүзе (әгәр ул чыбык очы гына булса да ир туганның хатыны булса, яки бөтенләй таныш булмаган чит хатын булса) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиңги — 1. Аганың хатынын атау яки аңа эндәшү сүзе 2. сөйл. Үзеңнән олы хатын кызга эндәшү сүзе (әгәр ул чыбык очы гына булса да ир туганның хатыны булса, яки бөтенләй таныш булмаган чит хатын булса) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
китү — I. 1. Нин. б. урынны калдыру, кая да булса юнәлү, бару 2. Таралу (дан, сүз һ. б. тур.) 3. Каян да булса башлану авыл артында яланнар китә 4. Дәвам итү, сузылу озакка китү 5. Билгеле бер вакыт үтеп, алдагысы башлану тур. сәгать икенче китте 6. Агу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге