уымæл

М.М. Шаталов зæрдæ бавæрдта: «Горæххæсткомы ацы аз мартъийы мæй уынаффæ рахастам Нигеры номыл номарæн къæй сæвæрыны тыххæй. Уымæй дарддæр ын рæхджы йæ номыл уынджы сараздзыстæм йæ бюст…». – М.М. Шаталов пообещал: «Мы в горисполкоме в марте этого года вынесли постановление об установке плиты, посвященной Нигеру. Помимо этого на улице, носящей его имя, мы установим бюст писателя…». (Хъодзаты Æ., Æмæ дзырд уыди Хуыцау)

Дæсгай азты дæргъы ахæм мадзæлттæй «рæзын кодтам» нæ культурæ, æмæ нæ удтæ дæр уымæн ныггаффутт ысты. – На протяжении десятилетий такими методами «развивали» мы нашу культуру, поэтому-то наши души так опустошились. (Хъодзаты Æ., Æмæ дзырд уыди Хуыцау)

Фæлæ уæд Афанасий Иванович, Пульхери Ивановнæйы иу цасдæр кæй фæтæрсын кодта, уымæй бузныг уæвгæйæ, худти, йæ бандоныл бадгæйæ-иу ныкъкъæдз и, афтæмæй. – Но Афанасий Иванович, довольный тем, что несколько напугал Пульхерию Ивановну, смеялся, сидя согнувшись на своем стуле. (Н. Гоголь, Старосветские помещики. Тæлмацгæнæг – Саламты А.)

Куыд уæздан, куыд æфсæрмдзæстыг æмæ нымд уыди Иван, уымæн ма иучысыл æвдисæн. – Вот еще одно свидетельство тому, каким деликатным, каким стыдливым и застенчивым был Иван. (Дзесты К., Нæ буц хистæртæ)

Йæ къухтæ дæр-иу алырдæмты ныттынг кодта æмæ-иу йæ сæр афтæ цæхгæр æмæ тыхджын нырриуыгъта фæстæрдæм, æмæ-иу ын, куы фæхъен уа, кæд уымæй не старстæн. – Она вытягивала руки в разных направлениях и закидывала голову назад таким сильным движением, что я боялся, как бы она не упала. (Гæздæнты Г., Водяная тюрьма. Тæлмацгæнæг – Гусалты Барис)

Кафейы ма баззайынц цыппарæй: сылгоймаг хицау, гарсон, мæ ныхасæмбал – æз æй Платон номæй схуыдтон æмæ йыл мæ роман «Æхсæвы фæндæгтæ», зæгъгæ, уым фыстон. – И потом в кафе остаются четверо: хозяйка, гарсон, мой собеседник, которого я описал в книге «Ночные дороги» под именем Платона, и я. (Гæздæнты Г., Блокнотæй)

Бессы ныхасæмбал æрхæндæгæй лæууыд. – Собеседник Бесса стоял в унынии. («Мах дуг», 1992, №7)

Уым бирæ ис парахатзæрдæ адæм. – Там много великодушных людей. (Ходы Камал, Хуынды)

скъолайы предметтæ – школьные предметы (дисциплины)

Ау, нæ сæйраг горæты гуырдзиаг сывæллæттæ æппæт предметтæ куы цæуынц сæ мадæлон æвзагыл, æмæ уымæй хæлд куы нæ цæуы «цавæрдæр ахсджиаг» закъон, уæд ирон æвзагæн йæ райгуырæн зæххыл цæуылнæ ис ахæм бартæ? – Как же так, если в нашей столице грузинские дети все дисциплины проходят на своем родном языке и от этого «некий важный» закон не нарушается, то тогда почему у осетинского языка на родной земле нет таких прав? (Абайты Арбилянæ, «Рæстдзинад»)

Разамынд лæвæрдта, техникумы цы драмон къорд сарæзта, уымæн. – Он руководил созданным им в техникуме драмкружком. (Газет «Рæстдзинад»)

Дзæбæх минасы фæстæ тынг хорз бафынæй дæн æхсæвы. Стæй, слест кæй фæцис, уымæй дар райгонд уыдтæн. – После хорошей трапезы я крепко уснул ночью. Да и тем, что следствие было закончено, я был доволен. (Дзесты К., Зæрдæйы ностæ)

Алыгъд Эвбейы сакъадахмæ æмæ уым амард нæ эрæйы размæ 322 азы. – Убежал он на остров Эвбею и умер там в 322 году до нашей эры. (Сиукъаты Н., Дун-дуне нæ алфамбылай)

Ныр та уымæ гæсгæ не хæс у <...> ирон адæмы национ-культурон традицитæ бахъахъхъæныны хъуыдаджы ирон скъола куыд сахадыдта, уый раиртасын. – Поэтому сейчас наша задача – исследовать как осетинская школа поспособствовала сохранению национально-культурных традиций осетинского народа. (Бзарты Руслан, «Мах дуг»)

Фадеевы ныхæстæ исты куы сахадыдтаиккой, уæд та фæстæдæр, 50-æм азты, хахуырты азар нæ басыгътаид нæ хуыздæр фысджыты. – Если бы слова Фадеева оказали бы какое-нибудь воздействие, то тогда позже, в 50-е годы, кошмар наговоров не погубил бы наших лучших писателей. (Хъодзаты Æ., «Мах дуг», 2007, №10)

Уазæгимæ ныхас кæнгæйæ, Сафар тамако сдымынмæ хъавыд æмæ уал раздæр йæ сигареттæ уымæ бадардта, бадым, зæгъгæ. – Разговаривая с гостем, Сафар, перед тем как закурить самому, протянул сигареты ему (гостю), предлагая тем самым закурить. (Мамсыраты М., Æцæгæлон бæстæ)

Мах цы фæндагыл стæм, ууыл ацыдысты раздæры ССР Цæдисы бирæ адæмтæ, йе ‘взаг сæфты къахыл кæмæн лæууыд, суырыссаг уæвынæй тас кæмæн уыд, иу дзырдæй, мах ныртæккæ цы низæй сæйæм, уымæй чи сад, уыдон. – По пути, по которому сейчас идем мы, пошли многие народы бывшего СССР, чьи языки были на грани исчезновения, у кого была опасность обрусеть, одним словом, народы, болевшие той болезнью, которой болеем сейчас мы. (Журнал «Мах дуг»)

мыггæгтæ кæрæдзимæ сызнаг сты. – …между двумя родами вспыхнула вражда. (Гæдиаты Секъа, Азау)

Цæвиттон, цыбыр, æдых мыггаг тыхджын мыггаджимæ куы сызнаг уыдаид истæй фæдыл, уæд-иу архайдта йæхи бауазæг кæнын æндæр стыр æмæ тыхджын мыггагæн. – Словом, если малочисленный, слабый род поссорится с родом сильным, то слабый род пытался найти покровительство в лице другого большого и сильного рода. (Беджызаты Ч., Мæсгуытæ дзурынц)

Галилей уыди Коперничы фæдон, фæлæ йæ зæрдæйы хъуыдытæ æргом не ’вдыста, уымæн æмæ зыдта, дины хицæуттæ йæм кæй сызнаг уыдзысты, уый. – Галилей был последователем Коперника, но свои воззрения он открыто не выказывал, потому что знал, что иначе священнослужители восстанут против него. (Сиукъаты Н., Дун-дуне нæ алфамбылай)

Доны был чи уыд, уый сæм чъылдымырдæм лæууыд æмæ йын рæстмæ не ’взæрстой йæ гуырыконд, фæлæ иу диссаг уыд иннæмæ бакæсын: кæм лæууыд, уым дон арф уыд, хæццæ кодта йæ сагæхты онг æмæ йæ трусик йæ сагæхты цур рапуситæ; йæ трусикы сæрмæ, бæхы æргъомау, æрзæбул йе стыр гуыбын æмæ йын æнагъæттаджы хуыз лæвæрдта. – Тот, кто был на берегу, стоял к ним спиной, поэтому они не могли разглядеть его внешность, второй же поразил их своим видом: вода доходила ему до трусов, а над ними, подобно вьюку, свисал большой живот, придававший ему (мужчине) необычный вид. (Гуыцымæзты А., Дæ уды фарн)

…тæхудидæгæй, нæ парламент иу хатт куы бавдæлид æмæ йæ иу æмбырды, ныртæккæ нæ нацийæн æппæты ахсджиагдæр цы фарста у, уымæ <...> куы ’ркæсид æмæ исты мадзæлттæ куы ’рхъуыды кæнид! – …о, если бы наш парламент хоть раз удосужился рассмотреть наиважнейший для нашей нации вопрос и принять какие-нибудь меры! (Газет «Пульс Осетии», 2008, №16)

Уарзы лæппуйы йе схæссæг – цыма булæмæргъ уардийы. – Любит наставник своего ученика, словно соловей розу. (Ш. Руставели, Стайы цармдарæг. Тæлмацгæнæг – Бестауты Г.)

Уым царди хъæлдзæг даргъкъахджын, сырх уарди. – Там жила радостная, длинноногая, красная роза. (Галуанты Людæ, Малусæг æмæ гæлæбу)