уымæл

Ацы уацы тыххæй афтæ биноныгæй уымæн дзурын, æмæ мæ фæнды, цæмæй йæм сæ хъус æрдарой нæ хицауад, нæ интеллигенци, нæ адæм иууылдæр æмæ хъуыддагæй исты саразынмæ бавналой. – Об этой статье я так обстоятельно для того говорю, чтобы на нее обратили внимание наше правительство, наша интеллегенция, весь наш народ и на практике что-нибудь сделали. (Хъодзаты Æ., Вилены мысгæйæ)

Уымæн хорз æвдисæн – уацау «Джанаспи», советон сывæллæттыл кæй ныффыста, уыцы радзырдтæ æмæ а.д. – Хорошим свидетельством тому является повесть «Джанаспи», рассказы, написанные для советских детей и т.д. («Мах дуг», 2007 аз, №2)

«Ма мын тæрс уымæй, дæуæй фæраздæр уыдзынæн», – загъта Оленин. – «Небось раньше тебя встану», – отвечал Оленин. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Фæкомкоммæ ис Тепсыр раззаг лæджы цæсгоммæ. Цыма йæ кæмдæр федта, уый хуызæн æм фæкастис. – Тепсыр устремил взор на (шедшего) впереди мужчину. Ему показалось, как будто он его где-то видел. (Коцойты А., Дыууæ фембæлды)

Хъази <...> фæкомкоммæ, Дзыцца цы тыхтон æрбахаста, уымæ æмæ афарста йæ зæронд мады:... – Кази взглянул на принесенный Дзыцца сверток и спросил свою старую мать:... (Дзесты К., Чидæр)

Йæ сынтæгыл йæхи куы æруагъта, уæд фæкомкоммæ Джерджийы сынтæгмæ. – Опустившись на свою кровать, она направила взгляд на постель Джерджи. (Гуыцмæзты А., Дæ уды фарн)

Уымæн та хъауджыдæр нæ уыд – фæнды хуыснæг амардаид, фæнды разагъды лæг. – А ему без разницы было – хоть вор умрет, хоть авторитетный человек. (Гæлуаты А., Худæг æмæ Дудæг)

Оленин афтæ æнхъæл уыд, æмæ фæлмæст хъæбатыр кавказаг æфсæдтæм йæхæдæг дæр нымад кæуыл уыд, уыдонмæ кæмдæриддæр цингæнгæйæ, дзæбæх цæстæй ракæсдзысты, уæлдайдæр та хъазахъхъ, æмæфсæддон хæцæг адæм, æмæ, уымæ гæсгæ, стыр дисы бацыд, цы ’гъдау ын радтой, ууыл. – Оленин сначала думал, что изнуренное храброе кавказское воинство, которого он был членом, будет принято везде, особенно казаками, товарищами по войне, с радостью, и потому такой прием озадачил его. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Дзæуыджыхъæуы фысымуат «Владикавказ»-ы хæдфарсмæ цы хæдзар ис, уым цæрæм. – Мы живем в том доме во Владикавказе, который находится непосредственно у гостиницы «Владикавказ». (Дзасохты М., Дæллаг Ир)

Коцойты Арсен уыд ирон прозаиктæн сæ тæккæ оригиналондæр (Токаты Алихан нæ поэтты ’хсæн æппæты хæдхуыздæр куыд у, афтæ), æмæ махæн цымыдисаг фыццаджыдæр уымæй у. – Арсен Коцоев был самым оригинальным из наших прозаиков (как самым своеобразным из наших поэтов является Алихан Токаев), и нам он любопытен прежде всего этим. («Мах дуг», 2007, №1)

Цон фæстæмæ Уæрæсемæ! Ам мæнæн цард нæй. – Поеду-ка я обратно в Россию! Нет мне здесь житья. (Брытъиаты Е., Уæрæседзау)

– Гъе, ныртæккæ æрбатæхдзæн!..– загъта мын цинæн мæлгæ Максим Максимыч, – цон дæлæ кæрты дуармæ, уым æм банхъæлмæ кæсон... Эх! Æвгъуаг, Н-имæ зонгæ кæй нæ дæн... — Ведь сейчас прибежит!.. – сказал мне Максим Максимыч с торжествующим видом, – пойду за ворота его дожидаться... Эх! жалко, что я не знаком с Н... (М. Лермонтов, Максим Максимыч)

Цæвиттон, сæлдæджы алы хуызтæ фенæн æмæ балхæнæн ис нæ горæты алы рæтты. – Словом, увидеть и купить разные виды мороженого можно в разных местах нашего города. (Газет «Хурзæрин»)

Мæнæ дын хуымæтæджы цæвиттон. – Вот тебе простой пример. (Нафи, «Мах дуг», 2007 аз, №10)

Уымæн æвæсмойнаг у мады зондмæ æнувыдæй хъусæг. – Поэтому тот, кто прилежно слушается матери своей, не испытывает раскаяния. («Мах дуг», 1999, №3)

уымæй мæ гал – æгæвдæс – перен. от него мало толку

Æппæтвæрсыгæй уыцы паддзахы хъуыддæгтæ æмæ удыхъæд æвдыст цæуынц Плутархы куысты – уым зынынц йæ хорз дæр æмæ йæ хъæнтæ дæр. – Дела и характер этого государя всесторонне показываются у Плутарха – там (у Плутарха) видны его (государя) достоинства и недостатки. (Джыккайты Шамилы уацæй)

Калачы ссардтам дзæбæх фатер, уым æрбиноныг кодтам. – В Тифлисе мы нашли хорошую квартиру, там и обосновались. (Коцойты А., Тазырæт)

Æрыдоны фурд кæм райдайы, уым бæрзонд къæдзæхыл æрбынат кодта Нары хъæу. – Там, где начинается река Ардон, на высокой скале обосновался аул Нар. («Фидиуæг», 1960, №10)

Иу рæстæджы скифты иу хай цæугæдон Доны фæйнæфарс æрбынат кодта. – Некогда часть скифов обосновалась по обе стороны реки Дон. (Цгъойты Х., Ирон æмбисонды хабæрттæ)

фæлæ чызджы зæрдæйы сусæг уаз хъуыды куы æрбынат кодта... – но когда в девичьем сердце появилась тайная святая мысль... («Фидиуæг», 2005, №1)

Иубон, нæ разы цы дон цæуы, уым иу æргъай кæф æрцахстон – Как-то раз я поймал лосося в реке, что протекает рядом с нами (Гæдиаты Секъа, Æнæбары къæрныхы фæнд)

Уыцы хуыйæджы тыххæй, кæй зæгъын æй хъæуы, бирæ дзурын ницæмæн хъуыди, фæлæ таурæгъты алы адæймаджы характер æххæстæй равдисын фæткæн кæй баззад, уымæ гæсгæ, гæнæн нæй, æрисут Петровичы дæр ардæм. – Об этом портном, конечно, не следовало бы много говорить, но так как уже заведено, чтобы в повести характер всякого лица был совершенно означен, то, нечего делать, подавайте нам и Петровича сюда. (Николай Гоголь, Цинел)

Нымадта йе ’хцатæ дæр: цас æм ис æхца, цас ма йæм баззайдзæн, цас æй бахъæудзæн йæ хæстæ бафидынæн, стæй цы ’фтиаг, цы пайда йæм хауы, уымæн йæ кæцы хай хардз кæндзæн иу мæй. – При этом он рассчитывал тоже: сколько у него денег, сколько останется, сколько нужно для уплаты всех долгов и какую часть всего дохода будет он проживать в месяц. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)