уымæл

Хъазахъхъæй иу, фыдхуыз æмæ хурæй сыгъд сау цæсгомимæ, фыдрасыгæй, йæ сæр, йæ фат нал æмбæрста, афтæмæй уæлгоммæ хуыссыд хæдзары къулы цур, чысыл раздæр аууон кæм уыд, ныр та фæрсæрдыгæй комкоммæ хуры судзаг тынтæ кæдæм кастысты, уым. – Один из казаков с худым и черно-загорелым лицом, видимо мертвецки пьяный, лежал навзничь у одной из стен избы, часа два тому назад бывшей в тени, но на которую теперь прямо падали жгучие косые лучи. (Лев Тостой, Хъазахъхъ)

Ныртæккæ рацыд бригадæй. Цæуы сындæггай. Кæсы бынмæ йæ аууонмæ. – Он (Габил) только что вышел из бригады. Идет не торопясь. Глядит вниз, на свою тень. (Мамсыраты Д., Аууон)

Æхсæвы тары тыххæй æвзæрста Сафиат цавæрдæр лæджы аууон – В ночной мгле Сафиат едва различала силуэт какого-то мужчины (Гæдиаты С., Сафиат)

Чысыл фалдæр хибарæй мæсыджы аууон бады зæронд Баймæт. – Чуть поодаль, в уединении, в тени башни сидит старый Баймат. (Беджызаты Ч., Мæсгуытæ дзурынц)

Хъусгæ кæны ныхæстæ, уымæн æмæ сæ сылгоймаг хъæрæй дзуры, фæлæ сыл рагæй ахуыр у æмæ, цыма йæ хæринагæн æнæмæнг чи хъæуы, ахæм ахуыйæн сты, афтæ йæм кæсы. – Слушает он слова, потому как женщина громко говорит, он к ним уже привык и кажется ему будто они – необходимое съестное к его пище. (Мамсыраты Дæбе, Хъæндил)

Мæгуыр лæг та йæ мулк бахъахъхъæныныл æнувыддæр вæййы, уый тыххæй æмæ йæм цы чысыл мулк ис, уымæй куы бавдæлон уа, уæд бынтон сæфтмæ цæуы. – Бедняк же свое имущество более ревностно бережет, потому что, если он лишится своих пожитков, то его ждет полное разорение. (Къарджиаты Б., Ирон æгъдæуттæ)

Нæ кæддæры кæстæрарæх ирон литературæ фæстаг азты фæсивæдæй кæй бавдæлон, уый нæ стыр мæты æфтауы. – В нашей, когда-то богатой молодыми писателями литературе, нет больше поросли, и это нас очень тревожит. («Мах дуг», 2008, №1)

Бафиппайдтон иу уавæр: Къостайы æмдзæвгæтæ-иу сын куы дзырдтон æнæкæсгæйæ, уæд сæм уый къаддæр диссаг каст, чиныгæй сын цы кастæн, уымæй – Я заметил одно обстоятельство: чтение стихов Коста наизусть казалось им менее удивительным, чем чтение с книги (Дзесты Куыдзæг, Нæ буц хистæртæ)

Карзæй бафхæрын кæй фæхъæуы, уымæн тæнзæрдæ разынæм æмæ йын ныххатыр кæнæм, кæд æм хуыздæр зонд æрцæуид, зæгъгæ – По отношению к тому, кто заслуживает сурового наказания, мы оказываемся мягкосердечными и прощаем его, с надеждой на то, что он образумится («Мах дуг», 2004, №11)

Сæ амондæн уым разынд ирон, мæздæггаг, булкъон. – На их счастье там оказался осетин, моздокчанин, полковник. (Дзесты К., Зæрдæйы ностæ)

Фыдыбæстæйы Стыр хæсты фæстæ булкъон Къола баззад æфсады. – После Великой Отечественной войны полковник Кола остался в армии. (Гуырион Тасо, Уыцы саджы цæстытæ)

уымæй мæ гал æгæвдæс, мæ хъуг æххормаг (поговорка) – из-за него мой бык без яслей, моя корова – голодна (в смысле: с него мало толку)

Хъуыддагæн дарддæрмæ аргъæвæн нал уыд. – Дело дальше отсрочивать было нельзя. (Дзасохты М., Урс мæнæргъы)

урс дарæс дарын – носить светлое платье (светлую одежду)

дымгæмæ дарын – веять (зерно)

дзуаппон доклад – отчетный доклад («Мах дуг», 2001, №9)

1990 азы 28 сентябры Хуссар Ирыстоны Фысджыты цæдисы дзуаппон-æвзарæн æмбырды цы доклад скодтон, уым дзырдтон... – 28 сентября 1990 года в своем докладе на отчетно-выборном собрании Союза писателей Южной Осетии я говорил... («Мах дуг», 1998, №12)

Георы тыххæй мæм бирæ дзуринæгтæ ис, уымæн æмæ арæх æмбæлыдыстæм. – О Георе я еще много чего могу рассказать, потому что мы с ним часто виделись. (Дзасохты М., Дæллаг Ир)

Бафиппайдтон иу уавæр: Къостайы æмдзæвгæтæ-иу сын куы дзырдтон æнæкæсгæйæ, уæд сæм уый къаддæр диссаг каст, чиныгæй сын цы кастæн, уымæй. – Я заметил одно обстоятельство: чтение стихов Коста наизусть казалось им менее удивительным, чем чтение с книги. (Дзесты К., Нæ буц хистæртæ)

Цæй амондмæ дзурын? – К какому счастью я взываю? (Хетæгкаты Къоста)

Ногбоны ма уыдонæй уæлдай кодтой ноджы дзæвгар æндæр уæливыхтæ дæр, фæлæ уыдон цал хъуамæ уыдаиккой, кæнæ сын цахæм динон нысан уыдис, уый зæрæдтæй рæстмæ ничиуал хъуыды кæны, зонадон литературæйы дæр ницы ис уыдон тыххæй, уымæ гæсгæ уыдон фæдыл дзурын зын у. – Помимо них (пирогов) на Новый год делали еще много разных пирогов с начинкой из сыра, но сколько именно их должно было быть и какое у них религиозное назначение, этого из стариков уже никто точно не помнит, да и в научной литературе по этому поводу ничего нет, поэтому говорить об этом трудно. (Цыбырты Л., Ирон адæмон бæрæгбонтæ)

дæ цæхдон кæм нæ уа, уым дæ къæбæр ма тул – погов. где нет твоего рассола, там не макай свой хлеб (не вмешивайся не в свое дело)

Уымæн йæ бæх дæлимонты хаст у – бирæгъдзæрмттæй тæрсгæ кæны. – Его конь взращен подземными духами, (поэтому) он боится волчьих шкур. (Абайты Васо, Историко-этимологический словарь, том 1)

Дæлимон у æви адæймаг? – Бес это или человек? («Фидиуæг», 1964, №5.)

Лингвистон мадзæлттæм гæсгæ чи кусы, уыцы тæлмацгæнæг хъæндилау хилы текстыл æмæ егъау лупæйæ кæсы алы дзырдмæ дæр. Уый дзырдтæ фæтæлмац кæны «наукæмæ гæсгæ», фæлæ чиныг рауайы зынкæсæн, уымæн æмæ аив уацмыс дзырдæй-дзырдмæ тæлмацгæнгæ нæу – Переводчик, работающий сообразно лингвистическим методам, ползает по тексту подобно жуку и рассматривает в лупу каждое слово. Слова он переводит «согласно науке», а книга получается малопонятной, потому что художественное произведение дословно переводить нельзя. («Мах дуг», 2003, №5)

Бирæ фæндæгтæ кæуылты цæуынц, уым адæм бæлццонæй зæрдæцъæх кæнынц. – В тех местах (населенных пунктах), близ которых проходят многочисленные коммуникации, там люди тяготятся путников. (Джыккайты Ш., «Мах дуг», 2004, №4–5)