-
1 керергә
пов.н.ker гл. 1) входить/войти, заходить/зайти, въезжать/въехать, заезжать/заехать куда, во что 2) поступать/поступить (на учёбу, работу) 3) вступать/вступить 4) залезать/залезть, влезать/влезть куда, во что 5) разг.начинаться/начаться (о времени) 6) вмещаться/вместиться 7) в- (в функции вспомогательного глагола), за-oçıp kerergä ― влетать куда
yögerep kerergä ― забегать к кому
-
2 үкерергә
пов.н.üker гл. 1) в р.з.реветь, выть, завывать 2) вопить ▪ ükerä başlarğa завыть, зареветь, зарычать ▪ ükerep cibärergä взреветь, зареветь ▪ ükerep yılarğa рыдать, плакать навзрыд, ревмя реветь -
3 авызга керергә тора
= авызга керәм дип тора1) са́ми в рот (так и) про́сятсяҗиләк-җимешнең авызга керергә (керәм дип) торган чагы — сезо́н, когда́ я́годы (са́ми) в рот про́сятся
2) са́ми в ру́ки про́сятся (плыву́т, иду́т, даю́тся) -
4 өшкерергә-төкерергә
гл. рел.заговаривать/заговорить, нашёптывать/нашептать, наколдовать -
5 төкерергә
пов.н.töker гл. плевать/плюнуть ▪ tökerep taşlarğa выплюнуть ▪▪ töker başına разг.плюнуть на всё, не обращать внимания ▪▪ töker dönyasına плюнуть на всё, не обращать внимания ▪▪ tökerep qararğa относиться наплевательски ▪▪ tökerep tä birmi там хоть трава не расти ▪▪ tökermi dä там хоть трава не расти -
6 kerergä
керергәпов.н.kerгл.1) входить/войти; заходить/зайти; въезжать/въехать; заезжать/заехать куда, во что2) поступать/поступить (на учёбу, работу)3) вступать/вступить4) залезать/залезть; влезать/влезть куда, во что5) разг.начинаться/начаться (о времени)6) вмещаться/вместитьсяoçıp kerergä ― влетать куда
.yögerep kerergä ― забегать к кому
-
7 ükerergä
-
8 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
9 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
10 авызга керәм дип тора
-
11 ачы
1. прил.1) ки́слый (лимон, щавель, запах силоса), те́рпкий ( недозрелый плод); ки́слый (те́рпкий) на вкус; предик. кисли́ть разг.яшь әле бу алма, ачы — недозре́ло ещё я́блоко, те́рпкое
ачы туфрак — ки́слая по́чва
2)а) го́рький (хинин, перец, полынный запах); го́рький на вкус; предик. ≈≈ горчи́тьачыдан ачы ни ачы? — ( загадка) что го́рше го́рького?
б) перен. го́рький ( урок), жгу́чий, тя́жкий, го́рестный; по́лный го́рестиачы минутлар — го́рькие мину́ты
ачы газап — жгу́чая му́ка
ачы сынау — тя́жкое испыта́ние
ачы тәҗрибә — го́рький о́пыт
3) е́дкий (дым, запах, вкус чего); въе́дливый, въе́дчивый4)а) жгу́чий, прони́зывающий, пронзи́тельный, ре́зкийб) е́дкий, колю́чий, ко́лкий, ехи́дный, язви́тельный, ядови́тый, о́стрый как бри́тва ( язык чей)ачы ирония — е́дкая иро́ния
ачы тәнкыйть — беспоща́дная кри́тика
ачы көлү — язви́тельный смех
ачы нәфрәт — жгу́чая не́нависть
в) пронзи́тельный, душераздира́ющий, раздира́ющий, исто́шный прост. (голос, возглас, крик), отча́янный, по́лный отча́янияг) пронзи́тельный, ре́зкий, залихва́тский, ди́кий ( свист)2. нареч.; перен."ашыгыч ярдәм" машинасының ачы сигнал тавышы — пронзи́тельные зву́ки сигна́ла "ско́рой по́мощи"
1) е́дко (высмеять кого-л., что-л.), язви́тельно2) пронзи́тельно, исто́шно прост. ( закричать)3) пронзи́тельно, ре́зко, залихва́тски, ди́ко ( свистнуть); гро́мко3. сущ.1)а) ки́слый вкус (при́вкус); ки́слое ощуще́ниеб) ки́слый за́пахв) ки́слое (мн. нет); кисля́тина (мн. нет)ачыны яратмау — не люби́ть ки́слого
2)а) го́речь (мн. нет), го́рький вкус (при́вкус); го́рькое ощуще́ниекайнатып алган гөмбәнең ачысы бетә — в прокипячённых гриба́х исчеза́ет го́речь
ул даруның ачысы һаман тамак төбендә тора — го́речь от э́того лека́рства всё ещё стои́т в го́рле
әрем ачысыдай ниндидер ачы тойдым авызымда — я ощути́л во рту како́й-то го́рький при́вкус наподо́бие полы́ни
б) го́речь (мн. нет), го́рький за́пах; е́дкий (въе́дливый разг.) за́пахтүзәрлек түгел бу төтен ачысына — невозмо́жно вы́нести э́тот е́дкий дым
в) (е́дкий за́пах) уга́рмунчага керергә ашыкмагыз әле, ачысы бетмәгән — подожди́те идти́ в ба́ню, ещё не весь уга́р вы́шел
3) перен. го́речь (мн. нет), го́ресть (мн. нет); го́рькое (тя́жкое) чу́вство; го́рькоегарьләнү ачысы — го́речь оби́ды
ачы белән төчене татыган белер — (посл.) го́рькое да пре́сное позна́л тот, кто их испыта́л
4) разг. кислота́сабынның ачысы кулны ашый — мы́льная кислота́ разъеда́ет ру́ки
5) разг. яд; зе́лье, отра́ваачы биреп үтерү — дать отра́ву; отрави́ть
6) устар.; см. ачылык 4)•- ачы нәрсә
- ачы бал
- ачы итеп
- ачы кайгы
- ачы какы
- ачы кузгалак
- ачы тавыш белән
- ачы тир
- ачы тоз
- ачы торма
- ачысын бетерү••ачы күз яше — го́рькие (горю́чие народно-поэт.) слёзы
ачы таңнан (таң белән) — чуть свет, ни свет ни заря́
ачы телле (тел, сүзле) — е́дкий (злой, беспоща́дный, язви́тельный, ре́зкий) на язы́к, злоязы́чный
ачы язмыш — го́рькая (тя́жкая, чёрная) до́ля (недо́ля, судьба́, судьби́на)
ачыны тату — (много, порядочно) го́ря повида́ть (испы́тывать, пережи́ть)
-
12 гадәтләнү
неперех.1) привыка́ть/привы́кнуть, приуча́ться/приучи́ться ( к чему); брать/взять за привы́чку ( что); усва́ивать, приобрета́ть привы́чку (к чему-л.)ятып укырга гадәтләнү — взять за привы́чку чита́ть лёжа
иртә белән гимнастика ясарга гадәтләнү — привы́кнуть занима́ться по утра́м гимна́стикой
өйдә утырырга гадәтләнеп китү — приучи́ться сиде́ть до́ма
гадәтләнгән тормыш — привы́чная жизнь
гадәтләнгән хәрәкәт белән — привы́чным движе́нием
3) разг. пова́дитьсямәче чоланга керергә гадәтләнгән — ко́шка пова́дилась ла́зить в чула́н
• -
13 звонок
сущ.; в разн. знач.звоно́к || звонко́выйзвонок ка басу — нажа́ть на кно́пку звонка́, позвони́ть
дәрескә керергә звонок — звоно́к на уро́к
звонок бирү — дать звоно́к
Беренче звонок (в школе) — Пе́рвый звоно́к
звонок кнопкасы — кно́пка звонка́
звонок чыбыгы — звонко́вый про́вод
-
14 курку
I неперех.1) страши́ться, боя́ться, опаса́ться, тру́сить, пуга́ться ( кого-чего)бүредән курыккан урманга йөрмәс — волко́в боя́ться - в лес не ходи́ть (букв. кто бои́тся волко́в, тот в лес не хо́дит)
су керергә курку — боя́ться войти́ в во́ду ( чтобы купаться); поба́иваться, побоя́ться
кире кайтырга туры килмәгәе дип куркам — опаса́юсь, как бы не пришло́сь верну́ться наза́д (обра́тно)
чәчәк кыраудан курка — цвето́к бои́тся моро́зов
3) в знач. модальн. сл. куры́кма небо́ськурыкма, ул синнән башка да белә — небо́сь, он и без тебя́ зна́ет
4) в ф. куркып в знач. нареч. со стра́хом, в стра́хе•- куркып китү••II сущ.куркудан (куркыр) күлмәк тузган — ≈≈ был страх (перед кем-л.), да сплыл (букв. руба́шка стра́ха износи́лась)
1) страх, боя́знь; у́жаскурку белмәс батыр ирләр — не зна́ющие стра́ха хра́брые мужи́
курку хисе — чу́вство стра́ха
куркуга калу (төшү) — быть объя́тым (обуя́нным, охва́ченным) стра́хом
куркуга салу — внуша́ть/внуши́ть страх
2) в знач. нареч. куркудан (куркуымнан, куркуыңнан, куркуыннан и т. п.) в стра́хе, от стра́хакуркуыннан аягы йөрмәс булды — от стра́ха у него́ но́ги подогну́лись (отняли́сь)
-
15 кыю
I 1. прил.сме́лый, де́рзкий, отва́жный; реши́тельный, хра́брыйкыю кеше — сме́лый челове́к
2. нареч.кыю кызлар — отва́жные де́вушки
сме́ло, де́рзко; отва́жно; реши́тельно, хра́броII неперех.кыю сөйләшү — реши́тельно говори́ть
осме́ливаться, дерза́ть; реши́ться (что-л. совершать/совершить)III перех.керергә кыймастан (кыймыйча) — не реша́ясь войти́
пычак белән кыю — ( косо) разреза́ть; рассека́ть ножо́м
2)а) руба́ть, руби́ть, заруби́ть || ру́бка ( саблей)б) перен. ( беспощадно) раcправля́ться || распра́ва•- кыеп алу- кыеп төшерү -
16 ниятләү
перех.1) намерева́ться, вознаме́риваться/вознаме́риться, име́ть наме́рение, заду́мывать/заду́мать, ста́вить, поста́вить себе́ (свое́й) це́лью (зада́чей), замышля́ть/замы́слить, реша́ть, принима́ть/приня́ть реше́ние, ду́мать, рассчи́тывать, предполага́ть; поду́мывать || наме́рение, реше́ние, предположе́ниеиртәгә китәргә ниятләде — вознаме́рился за́втра уе́хать
аспирантурага керергә ниятләү — ста́вить свое́й це́лью поступи́ть в аспиранту́ру
өйләнергә ниятләү — заду́мать жени́ться
2) рел. посвяща́ть/посвяти́ть (чему-л.)намаз ниятләү — посвяти́ть нама́з
-
17 оят
1. сущ.1) стыд, позо́р; срам, стыд и срам, позо́рище; срамота́ прост.оятыннан кая керергә белмәү — не знать, куда́ де́ться от стыда́
оят үлемнән яман — (погов.) позо́р ху́же сме́рти
2) разг. со́вестьоят белергә кирәк — на́до име́ть со́весть
2. прил.синең оятың юк — у тебя́ нет со́вести
посты́дный, неприли́чный, позо́рный; зазо́рный прост.оят эш эшләү — соверши́ть неприли́чный посту́пок
3. нареч.оят сүз әйтү — сказа́ть неприли́чное сло́во
сты́дно, неприли́чно, позо́рноязарга оят — неприли́чно писа́ть
әйтергә оят — сказа́ть сты́дно (грех)
оят булып китте — ста́ло сты́дно (со́вестно)
••оят белү — стыди́ться, со́веститься
оят сату — развра́тничать, распу́тничать
оят сүз — брань, ру́гань, нецензу́рщина
оятка калдыру — опозо́рить, осрами́ть, обесче́стить; конфу́зить/сконфу́зить
оятка көч килү — стыд и срам, позо́р
оятны оныту — см. оят качу
ояттан ашу — редко; см. оят качу
оятыма каршы — вводн. сл. к стыду́ своему́
оятын оятлау — испы́тывать/испыта́ть стыд, позо́р (за кого-л.)оятыңа көч килер — бу́дет сты́дно (со́вестно)
- оят качу- оят килү
- оятка калу -
18 рәттән
нареч.1) ря́дом, о́коло, во́зле (чего́, кого-л.)бу өй белән рәттән шундый ук тагы бер өй бар иде — ря́дом с э́тим до́мом был то́чно тако́й же
сарай белән рәттән мунча — о́коло сара́я ба́ня; ря́дом с сара́ем ба́ня
2) ря́дом; рядко́м; в одно́м ряду́ (строю́)рәттән тору — стоя́ть ря́дом, стоя́ть рядко́м
3) подря́д; оди́н за други́м (без переры́ва)ике көн рәттән буран котырды — два дня подря́д бушева́л бура́н
рәттән ун сәгать йоклаганмын — проспа́л де́сять часо́в подря́д
рәттән ике отыш — два вы́игрыша подря́д
4) по поря́дкубөтенесен рәттән сөйләп бирде — всё изложи́л по поря́дку
рәттән санау — счита́ть по поря́дку
5) наряду́, наравне́башкалар белән рәттән — наряду́ с други́ми
хатыннар да ирләр белән рәттән эшлиләр — и же́нщины рабо́тают наравне́ с мужчи́нами
6) попу́тно, заодно́рәттән китапханәгә дә керергә кирәк — заодно́ ну́жно зайти́ в библиоте́ку
7) подря́д, всё подря́д (без разбо́ра)рәттән ашап бетерә бара — съеда́ет всё подря́д
барысын рәттән укый — чита́ет всё под-ря́д
барыбызны да рәттән сүгеп ташлады — он отруга́л всех подря́д
-
19 рөхсәт ителмәү
запреща́ться/запрети́ться, не разреша́ться; воспреща́ться/воспрети́ться книжн. -
20 үгетләү
перех.1) наставля́ть/наста́вить, дава́ть/дать наставле́ния; чита́ть нравоуче́ние; увещева́ть/увеща́ть ||а) наставле́ние, нравоуче́ние, увеща́ние, увещева́ние, назида́ние книжн.б) настави́тельный, увещева́тельный, назида́тельныйүгетләү тоны — настави́тельный (наста́внический) тон
хәл үгетләүдән узган инде — увещева́ния уже́ не помо́гут
2) увеща́ть, угова́ривать/уговори́ть || увещева́ние, угова́риваниеукырга керергәүгетләү — угова́ривать поступи́ть учи́ться
бернинди үгетләүләр дә ярдәм итмәде — никаки́е увеща́ния не помогли́
- 1
- 2
См. также в других словарях:
ачу — I. ф. 1. Нәр. б. капкачын, каплаган нәрсәсен күтәреп яки читкә алып, этәреп эчен карарга, әйбер алырга мөмкинлек булдыру. Ябылган, пичәтләнгән нәрсәләрнең капкачын, бөкесен һ. б. ш. алу 2. (Ишек, капка һ. б. ш. ны) як якка яки читкә этәреп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыкшыну — гади) 1. Берәр урынга әдәпсез яки оятсыз рәв. керү, үтәргә, керергә тырышу. Кысан яки тыгын булган урынга кешеләрне этеп төртеп үтәргә, керергә тырышу 2. Булмастай, көче җитмәстәй эшкә керешү (ошатмау төсмере белән кулл.) 4. Башка кешеләр алып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тылкышу — гади) 1. Берәр урынга әдәпсез яки оятсыз рәв. керү, үтәргә, керергә тырышу. Кысан яки тыгын булган урынга кешеләрне этеп төртеп үтәргә, керергә тырышу 2. Булмастай, көче җитмәстәй эшкә керешү (ошатмау төсмере белән кулл.) 4. Башка кешеләр алып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыңкышу — гади) 1. Берәр урынга әдәпсез яки оятсыз рәв. керү, үтәргә, керергә тырышу. Кысан яки тыгын булган урынга кешеләрне этеп төртеп үтәргә, керергә тырышу 2. Булмастай, көче җитмәстәй эшкә керешү (ошатмау төсмере белән кулл.) 4. Башка кешеләр алып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ачык — с. 1. Ябылмаган. Йомылмаган 2. Бикләнмәгән. рәв. Бикләмичә, япмыйча 3. Түбәсез, ябусыз, каплаусыз. рәв. Капламыйча, япмыйча 4. Ышыкланмаган. Кысрыкланмаган. Сакланусыз. Яшеренмичә турыдан туры көрәшә торган 5. Тәннең муен, күкрәк, җилкә тирәләре… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бикләү — 1. Ачыла ябыла торган нәрсәләрне йозак, келә яки башка бикләвечләр белән эләктереп, борып, беркетеп ачылмаслык хәлгә китерү. Томалау, каплау (юлны, каналны һ. б. ш.) 2. Кемне яки нәрсәне иреккә чыга алмаслык, яки беркем дә ачып ала алмаслык итеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җәһәннәмлек — с. 1. Җәһәннәмгә керергә тиешле 2. Җәһәннәмгә кертә торган, гөнаһлы җәһәннәмлек эш дип кайгырмас … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртә — 1. Тәүлекнең бер өлеше, көннең беренче сәгатьләре, көннең башы 2. күч. Берәр нәрсәнең башлангыч чоры, башы гомер и. се 3. рәв. Иртә белән, иртән, иртәнге сәгатьләрдә. с. Иртәнге и. чәйгә берәр нәрсә... 4. Иртәлек пионер и. е 5. рәв. Гадәти,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ишек — 1. Бина, бүлмә һ. б. ш. ның стенасына кереп чыгып йөрер өчен ясалган уем һәм шуңа беркетелгән ачылмалы ябылмалы капкач, каплавыч 2. күч. шигъ. Бәхеткә, азатлыкка, рәхәт тормышка, белемгә һ. б. ш. илтә торган яки эчке серләрне белергә мөмкинлек… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
көчләү — 1. Кемне дә булса берәр эшкә мәҗбүр итү, ирексезләү, ирексезләп кушу. Кыстау, үтенеп сорау 2. Көч кулланып җенси мөнәсәбәткә керергә мәҗбүр итү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
марш — I. 1. Сафта ритмик тигез, салмак атлап йөрү ысулы. II. МАРШ – 1. Сафта торучыларга кузгалып китәргә команда биргәндә кулл. тор. сүз марш кире! 2. Кая да булса китәргә, керергә яки чыгарга катгый боеру марш моннан! … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
