-
1 тотлыгу
неперех.1) заика́ться, запина́ться || заика́ние, запина́ниетотлыгып сөйләү — говори́ть заика́ясь
тотлыкмастан (тотлыкмыйча) — не запина́ясь (заика́ясь)
тотлыгып та тормыйча алдый — врёт и не заика́ется
2) диал. затмева́ться/затми́ться || затме́ние (Солнца, Луны) -
2 тотлыгу
глзаикаться -
3 тел
I сущ.1)а) анат. язы́к (человека и животных) || языково́й; -язы́чныйтел очы — ко́нчик языка́
арткы тел авазлары — заднеязы́чные зву́ки
тел дигән арыслан теш дигән текмә артында торсын — (посл.) скрипи́ зуба́ми, но терпи́ - не проговори́сь (букв. лев, называ́емый языко́м, до́лжен находи́ться за частоко́лом, называ́емым зуба́ми)
сыерның сөте җиленендә түгел, телендә — (посл.) молоко́ коро́вы не в вы́мени, а на языке́ (т. е. больше кормов - больше молока)
б) язы́к, язычо́к, вы́ступ в фо́рме языка́ялкын телләре — языки́ пла́мени
шәл теле — вы́ступ волни́стого кра́я ша́ли
2)а) в разн. знач. язы́к, речь || языково́й, речево́йгарәп теле — ара́бский язы́к
рус теле — ру́сский язы́к
чит тел — иностра́нный язы́к
тел культурасы — культу́ра языка́
язма тел — пи́сьменный язы́к
дуслык теле — язы́к дру́жбы
тел чаралары — языковы́е сре́дства
теле татлы, күңеле таплы — (погов.) речь его сладка́, а душа́ гадка́
б) перен. о системах выражения, изображения язы́ксызым - техника теле — чертёж - э́то язы́к те́хники
музыка теле белән әйтү — вы́сказать языко́м му́зыки
3) язы́к, язычо́к, язычки́ (щеколды, колокола, колокольчика, ботинка и т. п.)4) ма́ятник ( настенных часов)5) стре́лка весо́вүлчәү теле бер генә — (посл.) стре́лка весо́в то́лько одна́ ( правда всегда однозначна)
6) кла́виша, пла́нка (гармони, баяна)тальян гармунның телләре көмеш микән, җиз микән? — ( песня) сере́бряные ли, лату́нные ли кла́виши у талья́нки?
7) пи́щик (внутри гармони, баяна и т.п)8) язычо́к, зазу́брина ( крючка)9) боро́дка ( ключа)10) перен. доно́с, я́беда, спле́тня, кля́узакеше өстеннән тел әйтү — кля́узничать (букв. вы́сказать кля́узу) о друго́м челове́ке
11) перен. язы́к (человек из лагеря противника, используемый для получения информации)разведчиклар тел алып кайттылар — разве́дчики привели́ языка́
12) в ф. исх. п. телдән, теленнән у́стно || у́стныйтелдән әйтү — вы́сказать у́стно
телдән җавап — у́стный отве́т
13) в ф. направит. п. телгә языко́м, на слова́хтелгә батыр, эшкә факыр — (посл.) языко́м трепа́ть ма́стер, а на де́ле слаб
•- тел агы- тел аклавы
- тел аклыгы
- тел гыйлеме
- тел белеме
- тел тартыгы
- тел шартлау
- тел чыртлау••тел аерылу — говори́ть на ра́зных языка́х (не понимать друг друга по причине разности целей, понимания вещей и т. п.)
тел белән әйткесез — невырази́мый слова́ми
тел белән тегермән кору (тарттыру) — говори́ть (обеща́ть) мно́го, но ничего́ не де́лать; моло́ть языко́м; трепа́ться
тел белән телү (тетү) — бичева́ть сло́вом; жечь глаго́лом
тел беркетү — договори́ться, заключи́ть сою́з (в тайне или в стороне от кого-л.); см. тж. сүз беркетү
тел бирәне — груб. болту́н, говору́н ( который не может остановиться)
теле (телләре) бәйле (баглы) — не мо́жет, не име́ет пра́ва говори́ть
тел кашу — чеса́ть язы́к (языко́м); говори́ть не к ме́сту
тел күтәрмәү — возде́рживаться/воздержа́ться от ли́шних слов ( по тактическим соображениям)
тел күтәрелү — см. тел бару
тел озайту — распуска́ть/распусти́ть язы́к ( осуждая начальство); пуска́ть, распространя́ть слу́хи, неуго́дные вышестоя́щим
тел саклау — ума́лчивать/умолча́ть, промолча́ть из уваже́ния ( к старшим)
тел сөяксез — язы́к-то без косте́й
тел тибрәнү — захоте́ть сказа́ть; чуть не сказа́ть
тел тибрәтү (тибрәндерү) — (спокойно, ласково) (что-то) промо́лвить
тел тидерерлек түгел — не́ к чему придра́ться; ни сучка́, ни задо́ринки; кома́р но́са не подто́чит
тел тию — приходи́ться/прийти́сь, задева́ть/заде́ть (обвиня́ть)
тел тиярлек түгел — см. тж. тел тигесез
тел тотлыгу — см. тотлыгу
тел туздыру — болта́ть зря; трепа́ть языко́м
тел уйнату — игра́ть слова́ми, заи́грывать на слова́х
тел чарлау — остри́ть, зубоска́лить; точи́ть ля́сы
тел чишелү — разговори́ться; станови́ться/стать разгово́рчивым; расколо́ться
тел чишү — открыва́ть/откры́ть секре́ты; разглаша́ть та́йну; доверя́ть ду́шу (мы́сли)
тел чылату — немно́го попи́ть ( необязательно хмельное)
тел шомарту (таптау, юкарту) — моло́ть чушь; точи́ть ля́сы
тел язу — выдава́ть/вы́дать секре́т ( под нажимом или невольно)
телгә алынган (алынмыш) — упомя́нутый
телгә беткән — бо́йкий || бо́ек на язы́к
телгә йозак салу — запреща́ть/запрети́ть говори́ть
телгә килешү — см. телгә килү 3)
телгә оста (чая, үткен, шәп) — бо́йкий || бо́ек на язы́к, речи́стый
телдән-телгә — из уст в уста́ (о распространении легенд, слухов, новостей и т. п.)
телдән төшмәү — быть у всех на уста́х
телдән төшү — переста́ть упомина́ться, вспомина́ться; забыва́ться ( о человеке)
телдән ычкыну — срыва́ться/сорва́ться с языка́
теле татлы (баллы) — сладкоречи́вый || сладкоречи́в
теле тезенә җитә — ма́стер на злы́е слова́, ре́чи
теле чарланган (шомарган) — навостри́лся говори́ть; язы́к непло́хо подве́шен
теле юка — речи́ст и сладкоречи́в
телен кыскарту — в разн. знач. укороти́ть язы́к, заста́вить замолча́ть
телен чыгарып — изо все́х си́л, вы́сунув язы́к
теленә (телеңә) салыну (салышу) — заводи́ть/завести́ спор, перебра́нку, см. тж. телләшү
теленә шайтан төкергән — его́ не переспо́ришь (букв. чёрт плю́нул ему́ на язы́к)
теленнән табу — пострада́ть из-за своего́ языка́
телне (телеңне, телегезне, телен, телемне) тешләү — вдруг замолча́ть, сообрази́в, что собира́лся сказа́ть ( или уже сказал) ли́шнее
телеңне йотарсың — язы́к ( вместе с пищей) прогло́тишь ( такой вкусный); па́льцы обли́жешь
телеңне сындырырсың — язы́к слома́ешь ( о выговаривании сложного слова)
- тел ачутелеңне тайдырма — не говори́ так краси́во
- тел әйләндерү
- тел әйләнмәү
- тел бару
- тел батырып сүз әйтү
- тел күтәреп сүз әйтү
- тел белән әйтү
- теле белән әйтү
- тел бәйләндергеч
- тел бәйләнү
- тел кагу
- тел кайтару
- тел кату
- тел көрмәкләнү
- тел көрмәлү
- тел күтәрү
- тел кычыту
- тел очы
- тел очына килү
- тел өстендә
- тел сату
- тел сүтү
- тел тегермәне
- тел тигесез
- тел тидергесез
- тел тидерү
- тел төбе
- тел яздыру
- тел яшерү
- телгә алу
- телгә алыну
- телгә керү
- телгә килү
- теле авызга сыймау
- телең авызыңа сыймау
- телең авызга сыешмау
- теле авызга сыешмау
- теле ачылу
- теле кору
- теле озын
- теле телгә йокмый
- теле чыгу
- телен аркылы тешләп
- телне аркылы тешләп
- телен ачу
- телен белү
- телен йоту
- теленең тупсасы юк
- телне тыю
- тел бистәсе
- тел кузгату
- телдән калу
- телен табу
- телне кыска тоту II сущ.; этногр.язы́ческая моли́тва, за́говорелан теле — за́говор от змей; слова́, кото́рыми загова́ривают змей
тел уку — произнести́ за́говор
чәчәк теле — за́говор от о́спы
-
4 тотлыктыру
1) понуд. от тотлыгу2) безл. приходи́ться/прийти́сь заика́тьсякуркудан тотлыктыра — от стра́ха прихо́дится заика́ться
-
5 тотылу
страд. и возвр. от тоту1) страд.; см. тоту в знач. 1)-2), 5)-7), 9)-11), 14), 16)-18), 21)-22), 27)-30), 33)-36)әсирлектә тотылу — содержа́ться в плену́ (плене́нии)
бомбага тотылу — подверга́ться бомбардиро́вке
җинаять өстендә тотылу — улича́ться (задержа́ться) на ме́сте преступле́ния
2) прил. тотылган поде́ржанный; но́шеный ( об одежде)тотылган китаплар — поде́ржанные кни́ги
3) возвр.; разг. заде́рживаться/задержа́ться, затормози́ться, прерыва́ться ( нечаянно) || задержа́ние, заторможе́ниесүзе тотылды — речь (сло́во) его́ затормози́лась
эш тотылмасын — пусть де́ло не прерыва́ется
4) затмева́ться/затми́ться || затме́ниеай тотылган төндә — в ночь лу́нного затме́ния
5) диал.; см. тотлыгутотылып сөйли — в разгово́ре заика́ется
••тотылмаган аюның тиресен бүлү — дели́ть шку́ру непо́йманного зве́ря
См. также в других словарях:
тотлыгу — 1. Сөйләгәндә кайбер авазларны бик авырлык белән әйтү; авазларны яки сүзләрне әйтә алмыйча төртелеп торк. Сөйләгәндә сүзләрне бик авырлык белән табу, тукталышлар ясау 2. диал. Тотылу (4) ай тотлыгу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
көрмәкләнү — сөйл. Тел тотлыгу, сүзләрне ачык итеп әйтә алмау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
көрмәләнү — сөйл. Тел тотлыгу, сүзләрне ачык итеп әйтә алмау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
көрмәлү — сөйл. Тел тотлыгу, сүзләрне ачык итеп әйтә алмау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
логопедия — Сөйләмдәге кимчелекләр (сакаулык, тотлыгу һ. б.) һәм аларны дәвалау турындагы фән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тотылу — (ТОТЫЛЫШ) – 1. (Тоту) 2. Куллануда, файдалануда булу. с. ТОТЫЛГАН – (ТОТЫЛМАГАН) – Тотылган кием 3. күч. Берәр эш хәрәкәтне башкарудан тукталу, үз үзен тыю әйтмәкче иде дә, тотылып калды 4. Икенче бер күк җисеме тарафыннан каплану яки аның… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төртелү — 1. Хәрәкәттә берәр нәрсәгә килеп бәрелү, тию 2. Хәрәкәттә кинәт берәр тоткарлыкка, комачауга очрау. Берәр нәрсәгә очрау, тап булу 3. күч. Берәр нәрсәгә тукталу, төбәлү, хәрәкәтсез калу караш бер ноктага төртелү. Берәр нәрсәгә зур игътибар белән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыгылу — 1. (Тыгу) 2. Кул белән берәр нәрсәгә керү 3. күч. гади. Тиешле тиешсезгә берәр эшкә, әңгәмәгә катнашу, кысылу. Берәр сүз, нәсыйхәт, киңәш һ. б. ш. белән кемгә дә булса сүз кату 4. Ишек, тәрәзә һ. б. ш. нәрсәләрдән башны тышка чыгару яки эчкә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге