-
21 лицо
с1. рӯй, чеҳра, рухсора, афт, симо, башара; красивое лицо рӯи зебо; вытянутое лицо 1). рӯи дароз 2) перен. чеҳраи мушавваш2. перен. симо, хислатҳои хоси касе; не имёть своего лица дорои хислатҳои хоси худ набу-дан3. шахс, одам, кас; частное лицо шахси ғайрирасмй; историческое лиц шахси таърихӣ4. рӯй, тарафи роста5. грам. шахс; изменение глагола по лицам тасрифи феъл аз рӯи шахс <> действующее лицо 1) лит. қаҳрамон 2) иштироккунанда; действующие лица и исполнители театр. иштироккунандагон ва иҷрокунандагони ролҳо; должностное лицо мансабдор; юридическое лицо юр. шахси юридикӣ; физиче-ское лицо юр. шахси вокеӣ; лицом к кому--чему-л. 1) ба касе, чизе рӯ оварда; 2) рӯи (пеши, саҳни) чизе; сестьлицом к свету рӯ ба. рӯшноӣ оварда нишастан; лицом к лицу (стоять, встретиться) 1) рӯ ба рӯ (истодан, шудан); 2) бевосита; в лицо говорить рӯйрост (кушоду равшан) гуфтан; на одно лицо ба якдигар монанд, як себу ду тақсим; невзирая на лица рӯйбинӣ накарда, бе рӯйбинӣ, риояи хотир накарда; от лица кого-л. аз номи касе; перед лицом 1) кого-л. дар пеши (дар ҳузури, дар назди) шахсе; 2) чего-л. дар сурати мавҷуд будани чизе; быть к лицу кому 1) зебидан, ҷоиз (раво) будан, шинам омадан 2) муносиб будан; в поте лица трудиться бо арақи ҷабин меҳнат кардан; смотреть (глядёть) в лицо чему нотарс рӯ ба рӯ шудан; делать какое-л. лицо ифодаи чеҳраро дигар кардан; знать в лицо кого-л. бо касе чашмдид. будан, касеро шинохтан; он изменился в -лице қиёфааш дигар шуд; лица [живого] нет на кьом-л. ранги касе парид; лицом в грязь не ударить шарманда (рӯйсиёҳ) нашудан; лицом не вышел хушрӯ не, бадафт; на лице написано у кого, чьём намоён, ба ҳама маълум; ни кровинки в лице у кого ранги рӯ парида; повернуться -лицом к чему-л. диққат кардан, аҳамият додан; с каким лицом я покажусь теперь ему на глаза? ман акнун чӣ тавр ба рӯяш нигоҳ мекунам?; смотреть правде в лицо аз ҳақиқат бим надоштан (руй натофтан); спасть с лица прост. худро гирондан; стереть с лица земли ба замин яксон кардан, несту нобуд кардан; у него лицо вытянулось 1) (от удивления) кайфаш (ҳушаш) парид 2) (от худобы) ҷеҳрааш коҳидааст; с лица не воду пить погов. ҳуснашро ба лаълй андохта ба бозор намебарорӣ -
22 могила
ж1. гӯр, кабр, лаҳад; заъброшенная могила қабри кӯҳна; море стало его могилой баҳр гӯри ӯ шуд2. перен. марг, ҳалокат; врагу не уйти от своей -могилы марги душман ногузираст3. в знач. сказ. разг. марговар аст, хатарнок аст; этот климат для него могила ин обу ҳаво барои ӯ марговар аст4. в знач. сказ. разг. (будет сохранено в тайне): ему все можно рассказать: он - могила ба вай ҳама чизро нақл кардан мумкин, вай сирро нигоҳ дошта метавонад <> братская могила қабри шаҳидои; до могилы то ба ҳангоми марг; быть на краю могил ы по ба лаби гӯр расидан, дар дами марг будан; лечь в могилу мурдан, вафот кардан; найти могилу мурдан, нобуд шудан; рыть (ко-пать) могилу кому-л. ба касе чоҳ кандан; свести (уложить) в могилу кого куштан; ба гӯр тиққондан; смотреть (глядеть) в могилу дар дами марг будан; сойти в могилу ба гӯр рафтан, вафот кардан; стоять одной ногой в могиле дар дами марг будан, пой ба лаби гӯр расидан; унести [с собой] в могилу что-л. чизе нагуфта мурдан, сирреро ошкор накарда мурдан -
23 на
Iпредлог1. с вин. (указывает на-правление действия) ба, ба рӯи…, ба болои…; бар; идти на улицу ба кӯча рафтан; сесть на своё место ба ҷои худ нишастан; положить на стол ба рӯи миз гузоштан; не попадайся мне на глаза! ба назарам нанамо!; обижаться на кого-л. аз касе хафа шудан; ответ на вопрос ҷавоби савол; подписка на газеты ба газетаҳо обунашавӣ2. с вин. (при обозначении срока) ба, дар, ба муддати…, барои; работа на завтра кор барои фардо; увидеться на другой день дар рӯзи дигар вохӯрдан; запасти дров на зиму барои зимиетон ҳезум тайёр- кардан; работы ещё на целую неделю кор боз ба як ҳафтаи тамом мерасад3. с вин. (при обозна-чении колцчественной разницы, ше-пени превосходства или недостатка): опоздать на пять минӯт панҷ дақиқа дер мондан; старше на два года ду сол калон; на мёсяц раньше як моҳ пеш; на двадцать рублей больше бист сӯм зиёдтар4. с вин. (при обозначении множителя или делителя) ба; раз-делйть на три ба се тақсим кардан; помножить пять на четыре панҷро ба чор зарб задан; разделйть на две части ба ду ҳисса тақсим кардан; разрё-зать на кускй пора-пора кардан5. с вин. (при обозначении меры, коли-чества, определяющих границы чего-л.) ба; купить на дёсять рублёй ба даҳ сӯм харидан; хватит на всех ба ҳама мерасад. свин. (при обозначении цели, назначения) ба; взять на воспитание ба тарбия гирифтан; испытывать что-л. на прочность маҳкамии чизеро сан-ҷидан; комната на двух человек хонаи дукаса; обед на пять человек хӯрок барои панҷ кас7. с вин. (при обозна-чении условий, обстоятельств) бо; на голодный желудок бо дили наҳор, бо дили гурусна; на свёжую голову баъди истироҳат // (при словах, выра-жающих эмоциональную оценку события) барои, ба; на горе ба бадбахтӣ, бадбахтона; на мою радость хушбахтона8. с вин. (при обозначении образа действия) ба; верить кому-л. на слово ба қавли касе бовар кардан; говорить на память ёдакӣ гап задан, аз ёд гуфтан9. с вин. (при обозначении ка-кого-л. признака) бо, ба; хромать на одну ногу ба як пой лангидан; нечист на руку дасташ қалб, каҷдаст10. с предл. (при обозначении места) дар, ба, ба болои…,бар болои…, даррӯи…, дар пеши…; жить на юге дар ҷануб зиндагӣ кардан; сидёть на заседании дар маҷлис нишастан; оставить на столе ба болои стол монда рафтан; на ногах ботинки дар пояш ботинка // (соответствует предлогу «в») дар; на воённой слӯжбе дар хизмати ҳарбӣ; первый на селе работник беҳтарин коркуни деҳа; тоска на сердце дил хафа // (при обозначении предметов, лиц, в присутствии которых что-л. совершается) дар пеши…; на людях дар пеши мардум; на моих глазах дар пеши назари ман; на миру и смерть красна посл. марги бо ёрон (бо дӯстон) тӯй аст11. с предл. (на вопрос «когда») дар, дар вақти…; на каникулах дар вакти таътил; на той неделе дар ҳафтаи оянда; на этих днях дар ҳамин рӯзҳо; на нашей памяти дар хотири (дар ёди) мо12. с предл. (при обозначении средства передвижения) бо; лететь на самолёте бо самолёт паридан; плыть на пароходе бо киштй рафтан; кататься на лодке бо қаик сайр кардан13. с предл; (при обозначении образа действия): на всем скаку чорхезза-нон; на бегу давдавон, давон-давон; на лету 1) дар айни парвоз, парвозку-нон 2) перен. якбора, дарҳол, тез; он схватывает мой мысли на лету ӯ ба фикри ман дарҳол пай мебарад14. с предл. (при посредстве) дар, бо; жарить на масле дар равған бирён кардан15. с предл. (при обозначении устройства, свойства, состояния) гдор; вагон на рессорах вагони рессордор; матрац на пружинах матраси пружинадор 16. с предл. в сочет. с гл.: играть на рояле рояль навохтан; говорить на русском языке бо забони русй гап задан; перевести книгу на таджикский язык китобро ба [забони] тоҷикӣ тарҷима кардан; свободно читать на английском языке ба забони англисӣ бемалол хондан 17. с предл. (при обозначении пребываныя в ка-ком-л. состоянии) дар; стоять на часах дар посбонӣ истодан, каровулӣ кардан <> на что [уж] (как ни, хотя и очень) ҳар чанд ки, агар чандеIIчастица в знач. сказ. разг. ма, мана; на, возьми ма, гир; на тебе книгу мана ба ту китоб <> вот те (тебё) [и] на! ана!, оббо!, ана халос!; на тебе! ана инро бин!; ана халос!, оббо!частица: какой ни на есть чй хеле ки бошад, ҳар навъе ки бо-шад; кто ни на есть касе ки (кӣ ки) бошад, ҳар кӣ бошад, хар кас; что ни на есть бисёр, ҷудо, ниҳоят да-раҷа, гузароIVприставка1. префиксест, ки барои сохтани феъл ва исмҳои феълӣ кор фармуда шуда, маъноҳои зеринро ифода мекунад: 1) равона шудани амал ба сатҳи предмет - набежать давида баромадан, давида рӯи чизеро пӯшондан; налететь парида омада хамла овардан; наскочить бархӯрдан, дучор шудан; дарафтодан; наехать бархӯрдан 2) болои предмет гузоштан - намотать печондан; нашить аз рӯй дӯхтан, дӯхта часпондан 3) ба ҷо овардани амал дар сатҳи чизе - намёрзнуть қирав бастан; ях бастан (кардан) 4) пурӣ, аз ҳад зиёд будани амал - наговорить бисёр гап задан, лаққидан; напечь пухтан, пухта тайёр кардан; навозить бисёр кашонда овардан; насолить намак (шӯр) кардан, дар намак хобондан; натопить гарм кардан, тафсондан 5) дар феълҳои бо «-ся» тамом мешудагӣ - сершавӣ, пурра қаноат кардани шахси амалкунанда - наболтаться хуб гап зада гирифтан; наработаться бисёр (хуб) кор кардан 6) дар феълҳои дорои суффиксҳои «ива», «ыва», «сва» - сустшавӣ, андак рӯй додани амал - напевать замзама кардан; насвистывать паст-паст ҳуштак кашидан 7) барои сохтани намуди мутлақи феъл хизмат мекунад - написать навишта тамом кардан, навишта шудан; нарисовать кашидан, сурат кашидан2. барои сохтани сифату исмҳои дорои маънои зерин кор фармуда мешавад: болои чизе мавҷудбуда - нарукавный рӯиостинӣ; нагрудник пешгир3. барои сохтани зарфҳо кор фармуда шуда, дараҷаи олӣ, ҳадди ниҳоӣ ва аломати чизеро ифода мекунад - накрепко бисёр сахт; насгрого бисёр ҷиддӣ -
24 навытяжку
нареч.: стоять навытяжку қомат рост карда истодан, рост истодан -
25 насмерть
нареч.1. то мурдан, то ҷон доштан; ранить насмерть захми марговар расондан2. перен. (в сочет. со словами «биться», «драться», «стоять» и т. п.) то дами марг, то мурдана (чанг кардан, задухӯрд кардан); сражаться насмерть то мурдана задухӯрд кардан3. перен. разг. сахт, мурданивор; испугать насмерть сахт тарсондан -
26 правда
ж1. ҳақиқат, ҳақ; говорить правду ҳақиқатро гуфтан; правда глаза колет посл. сухани ҳақ талх мешавад2. инсоф, адл, адолат, ростӣ; борбться за правду муборизи роҳи адл будан; стоять за правду тарафдори адолат будан3. ҳақ, ростӣ, дурустӣ; правда на вашей стороне ҳак ба ҷониби шумост; ваша правда ҳақ бо шумост4. в знач. сказ. и вводн. сл. ростӣ, ҳақиқатан, ба ростӣ, дуруст (рост) аст; ҳа; правда, я мало разговаривал с ним дуруст аст, ки ман бо вай кам гуфтугӯ кардам5. в знач. уступ. союза (хотя) гарчи, агарчи, ҳарчанд ки, рост аст ки; правда, солнце взошло, но ещё холодно агарчи офтоб баромадааст, ҳаво ҳанӯз хунук мебошад <> правда матка прост. ҳақикати махз; правду-матку резать рӯйрост гуфтан, кушоду равшан (буду шуди гапро) гуфтан; верой и правдой (служить) уст. бо садоқат, виҷдонан (хизмат кардан); всеми правдами и неправдами ҳакку ноҳак; росту дурӯғ гуфта; по правде (жить, поступать) аз рӯи виҷдон, боинсофона, аз рӯи адолат (зиндагӣ кардан, рафтор кардан); по правде говоря (сказать) в знач. вводн. сл. ҳаққашро (росташро) гӯям (гӯем); рости гап (гапи ҳак) ҳамин ки; по правде сказать, я не знаю росташро гӯям, намедонам; смотреть правдев глаза (в лицо) аз ҳақиқат бим надоштан (рӯй натофтан); что правда, то правда ростӣ, ҳақиқатан; не \правдаа ли? магар ҳамин хел не?, оё чунин нест? -
27 остолбенение
с (по знач. гл. остолбенеть) шах (карахт) шуда мондан( карахтӣ, гарангӣ; стоять в остолбенении ш шуда истодан -
28 пень
м1. кундаи дарахт; выкорчевывать пни кундаҳоро решаков кардан2. прост. бран. кунда, кундзеҳн, кӯлӯх; он пень пнём вай кундаи тайёр <> пнём (как пень) стоять (сидеть и т.г.) кӯлух барин истодан (нишастан ва ғ); шах шуда истодан (нишастан ва ғ.); валить через пень колоду кореро ҳарому ҳариш кардан -
29 платформа
ж1. ж.-д. платформа; станционная платформа платформаи истгоҳи роҳи оҳан2. ж.-д. (полустанок) истгоҳи хурди роҳи оҳан3. ж.-д. платформа (вагони болокушод ва бедевора); грузить тракторы на платформы тракторҳоро ба платформаҳо бор кардан; платформа с лесом платформаи чӯб бор кардашуда4. перен. платформа, барномаи амалиёт стоять на платформе чего-л., какой-л. тарафдори чизе (ақидае) будан -
30 подножка
ж1. зинаи овезон, поймонак; стоять на подножке дар болои поймонак истодан2. разг. печалак, печалакандозӣ, пешпо додан(и); дать подножку кому-л. касеро пешпо додан -
31 подъёзд
м1. (по знач. гл. подъехать 1, 2) наздик омадан(и), наздик шдан(и)2. даромадгоҳ, воридгоҳ, роҳи даромад, мадхал; подъёзд к переправе роҳи гузартоҳ3. дари даромад, воридгоҳ, даромадгоҳ, дарвоза; парадный подъёзд даромадгоҳи асосй; стоять в подъёзде дар дами дарвоза истодан -
32 ползать
несов. гавак кашидан, хазидан, гаштан; мурави ползают вокруг муравейника мӯрчаҳо дар гирду пеши мӯрчахона миғир-миғир мегарданд; дети ползали по полу бачаҳо дар рӯи хона гавак мекашиданд <> ползать в ногах у когб-л. 1) (стоять на коленях перед кем-л.) ба (пеши) пои касе афтодан, зону зада тавалло кардан 2) (унижать-ся перед кем-л.) дар пеши касе худро хор кардан; ползать на брюхе перед кем прост. побӯсӣ кардан; мурашки полза ют по спине (по тёлу) бадан ваҷаррос мезанад, ба бадан мурғак медавад -
33 поперёк
1. нареч. кӯндаланг, аз бар, ба бар; распилить бревно гпоперёк ғӯларо кӯндаланг арра кардан2. предлог с род.: поперёк дороги лежит бревно дар пеши рох ғӯлачӯб истодааст3. перен. разг. баръакс, бархилоф <> вдоль и поперёк 1) аз ҳар тараф; ҳам аз тӯл, ҳам аз арз 2) (очень хорошо) бисёр хуб, панҷ панҷа (ангушт) барин; ** горла стать кому дилбазан шудан, ба ҷон расондан; стать (стоять) поперёк дороги кому-л* пеши роҳи касеро гирифтан -
34 почва
ж1. хок, замин, гил; червоземные, почвы замини сиёҳгил, сиёҳзамин; плодородные почвы замини ҳосилхез; болотные почвы замини ботлок, ботлоқзамин; обработка почвы коркарди замин2. горн. маъдани кӯҳӣ, қабати маъдандори замин3. перен. замина, асос; не имёть под собой почвы асос надоштан4. перен. книжн. (область, сфера) соҳа, ҷиҳат <> на почве чего аз (ба) сабаби…, аз таъсири…, дар натиҷаи…, дар асоси…; на почве ревности ба сабаби рашк, аз таъсири рашк; почва ушла из под ног кого-л., чьйх-л., у кого-л. дар байни замину осмон муаллақ монд; выбивать изпод ног кого-л., чьйх-л., у кого-л. касеро маҳруми эътимод кардан; зондировать почву қаблан бо вазъият шинос шудан; нащупывать (прощупывать) почву для чего пешакӣ санҷида (тафтиш карда) дидан; вазъиятро пешакӣ дида фаҳмидан; терять почву под ногами ба вазъияти ноҳинҷор афтодан; мавқеъ гум кардан; стоять на почве чего-л. тарафдори чизе будан -
35 при
предлог с предл.1. (около) дар назди.., дар пеши…, дар наздикии…., дар ҳузури…, дар пешгоҳи….,дар сари…, дар дами…, пеши…., назди…., при входе дар пеши даромадгоҳ стоять при входе дар пеши даромадгоҳ истодан, при дороге дар сари роҳ; при доме есть сад дар пеши хона боғ ҳаст, ҳавлӣ боғ дорад; он живёт при станции ў дар наздикии станция зиндагӣ мекунад, ясли при заводе яслии наздн завод, яслии завод2. (в присутствии) дар ҳузури…, дар пеши…, дар назди…,. дар пеши назари (чашми) …, это случилось при мне ин ҳодиса дар пеши назари ман рӯй дод; при посторонних дар ҳузури одамони бегона 3.(указывает на время и обстоятельство) дар замони…, дар вақти…, дар аҳди.., дар айёми…, дар давраи…, дар даврони…, ҳангоми…; при жизни дар вақти зинда будан, ҳангоми дар ҳаёт будан; при встрече ҳангоми мулоқот; при отъезде дар вақти рафтан, ҳангоми хайрухуш, при его появлении все замолчали вақти омадани ӯ ҳама хомӯш шуданд; при электрическом свете дар рўшноии электр4. в сочет. с мест, ҳамроҳи…, бо; документы при мне хуҷҷатҳо ҳамроҳи худам; держать деньги при себе ҳамрохи худ (дар кисаи худ) пул доштан5. (указывает на наличие чего-л.) бо, бо вучуди…, агар, агар чӣ…., при желании агар майл дошта бошад быть при оружии яроқ доштан; при всех его достоинствах он нравится немногим бо вуҷуди сифатҳои хубаш ў ба баъзеҳо маъқул нест; при всём моём уважении к вам…. бо вуҷуди шуморо ҳурмат карданам…, агарчи эҳтироми ман ба шумо зиёд аст…6. (посредством, благодаря) бо, бо мадади …, кӯмаки…, бо ёрии…, ба воситаи, туфайли…, ба тавассути…, ба василаи…; при помощи друзей бо ёрии (ба туфайли) дӯстон при условии … ба шарте ки…, дар сурати..; при этом дар ин ҳол, дар ин сурат. дар айни ҳол, бо вуҷуди ин; быть ни при чём муносибате (дахле) надоштан; быт при смерти дар дами марг будан. -
36 рука
ж1. даст; кисть рукй панҷаи даст; пальцы на рукё ангуштҳои даст; левая рука дасти чап; по левую руку тарафи дасти чап; по правую руку тарафи дасти рост; брать в руки (на руки) ба даст гирифтан; брать за руку кого-л. касеро аз даст гирифтан; брать из рук у кого-л. аз дасти касе гирифтан; выронить из рук аз даст додан; держать за руку аз даст доштан; заложить руки за спину даст ба пушт кардан; перчатки по руке дастпӯшакҳо лоиқи даст; отдать в собственные руки ба дасти худаш супурдан; подать руку даст додан; пожать руку кому-л. дасти касеро фушурдан; прижать руку к сердцу даст ба сина гузоштан2. с определением даст; одам; твёрдая рука дасти тавоно; опытные руки дастони моҳир; умелые руки одами боҳунар3. хат; это его рука ин хати ӯст; чёткая рука хати хоно4. мн. руки коргар, коркун, қувваи коргарӣ; не хватало рабочих рук коргар намерасид5. разг. пуштибон, ҳомӣ, пушту паноҳ; своя рука одами худӣ, ошно; сильная рука пуштибони боэътимод; иметь руку ҳомӣ доштан, пушту паноҳ доштан6. уст.: отдать кому-л. руку [и сердце] касеро шавҳар ихтиёр кардан; просить чьей-л. рукй касеро ба занӣ хостан; предложить руку и сердце кому уст. таклифи издивоҷ кардан7. разг. дараҷа, рутбаи касбӣ; токарь первой рукй харроти забардаст (моҳир), харроти дараҷаи якӯм; большой рукй негодяй нобакори гузаро8. с предлогом «под» и определением дар ҳолати … дар вазъияти; под пьяную руку дар ҳолати мастӣ <> золотые руки 1) устои гулдаст 2) у кого-л. дасташ гул аст 3) ҳунарварӣ; лёгкая рука дасти сабук; правая рука дасти рост; средней рукй миёна, миёнахел; тяжёлая рука дастони бехосият; щедрою рукою, щедрой рукой бо дасти кушод, сахиёна; в руках кого-л., чьих-л., у кого-л. дар ихтиёри касе; на руках кого-л., чьйх-л., у кого-л. 1) дар парастории касе 2) дар ихтиёри касе; не с рукй кому ноқулай, носоз, нобоб; от рукй (писать, рисовать) бо даст (дастӣ, бо қалам) навиштан (расм кашидан); по рукам! розӣ!, хуб, майлаш!; под рукой наздикак, дар зери даст; под руку аз қултуқ (аз бағал) гирифта; взять под руку кого-л. бағали касе гирифтан; под руку говорить кому бемаврид гап зада халал расондан; под руку подвернуться (попасться) кому нохост ба даст афтодан; руками и ногами, с руками и ногами, с руками - ногами 1) бо ҷону дил 2) тамоман, комилан; рука об руку даст ба даст; руки вверх! даст боло кун!; руки коротки у кого зӯр намерасад; рукой не достать (не достанешь) дастнорас будан, даст кӯтоҳӣ мекунад; руки не доходят даст намерасад, фурсат нест; рука не дрогнет у кого-л. мижааш хам намехӯрад; руки опустились (отнялись) у кого ҳавсала пир шуд; рукой подать бисёр наздик; руки прочь! от кого, чего дафъ шав(ед)!, даст каш(ед)!, даст бардор!, дастатро гир!; руки чешутся у меня 1) дастҳоям касеро зан мегӯянд 2) дастҳоям кор талаб мекунанд; в наших (ваших. его и т. д.) руках дар ихтиёри мо (шумо, вай ва ғ.)\ из рук в руки, с рук на руки даст ба даст, бевосита; из рук вон (плохо) бисьёр бад, аз ҳад зисд ганда; бади бад, гандаи ганда; из вторых рук [узнать, получить] аз даҳони касе [фаҳмидан, шунидан]; из первых рук [узнать, получить] аниқ, яқин [фаҳмидан, гирифтан]; как без рук без кого-чего ноӯҳдабаро; как рукой сняло ту дидӣ ман надидам шуд, тамоман нест шуд; на живую руку шитобкорона, саросемавор, муваққатан; на скорую руку ҳаромуҳариш, даст ба даст нарасида; на руку нечист (нечистый) дасташ калб; положа руку на сердце кушоду равшан, рӯйрост; скор на руку 1) зуд ҷазодиҳанда 2) тезкор, абҷир, тездаст; с легкой рукй чьей-л. бо ташаббуси касе; с пустыми руками бо дасти холи, дастхолӣ; с рук долой аз сар соқит; с руками оторвать чанг зада гирифтаы; брать голыми руками осон ба даст даровардан; взять себя в руки худдори кардан, худро ба даст гирифтан; выпустить из рук аз даст додан (баровардан); дать волю рукам 1) даст задан, даст расондан, даст дароз кардан 2) кӯфтан, задан, занозани кардан; дать по рукам кому-л. прост. дасти касеро кӯтоҳ кардан; держать в руках 1) что дар даст доштаи 2) кого дар таҳти назорати худ гирифтан; держать бразды правления в своих руках инони ҳокимиятро дар дасти худ доштан; держать власть в своих руках ҳокимиятро дар дасти худ нигоҳ доштан; держать вожжи в руках зимом дар даст доштан; держать себя в руках худдорӣ кардан; забрать в [свой]- руки ба даст гирифтан, мутеъ кардан; запустить руку во что, куда аз они худ кардан, соҳибӣ кардан; играть в четыре рукй дукаса роял навохтан; играть на руку кому-л. ба осиёи касе об рехтан; иметь (держать) в [своих] руках что доштан, соҳиб будан; ломать руки. даст бар сар задан, афсӯс хӯрдан; марать (пачкать) руки 1) об кого-л. бо нокасе сару кор доштан 2) обо что-л.. ба чизе даст олондан, ба кори баде даст задан; махнуть рукой на кого-что-л. даст афшондан, аз баҳри касе, чизе гузаштан; набить руку в чём, на чём моҳир шудан, малака ҳосил кардан, ёд гирифтан; нагреть руки на чем бо фиребу қаллобӣ бой шудан, таматтӯъ бурдан; наложить руку (лапу) на что зердаст (мутеъ! кардан; наложить на себя руки худро куштан; не знать, куда руки деть аз шарм саросема шудан, аз ҳиҷолат худро гум кардан; носить на руках когс 1) болои даст бардошта гаштан 2) эрка кардан, ба ноз парваридан; обагрить руки кровью (в крови) одам куштан, хун рехтан; опустить руки аз сарп худ соқит кардан; отбиться от рук бенӯхта (бесар, вайрон) шудан; отмахиваться руками и ногами, отмахиваться обёими руками қатъиян даст кашидан; плыть в руки осон (муфт) ба даст даромадан; подать (протянуть) руку [помощи] кому дасти ёрӣ дароз кардан; поднять руку на кого-л. 1) бар зидди касе даст бардоштан 2) дасти тааддӣ (таҷовуз) дароз кардан: покупать с рук аз даст харидан; попасть (попасться) в руки кого-л.. чьи-л., кому-л., к кому-л. 1) зердасти касе шуда мондан 2) ба дасти касе афтидан; попасть под горячую руку кому-л. ба ғазаби касе гирифтор шудан; прибрать к рукам 1) кого ба тасарруфи худ даровардан, зердаст кардан 2) что ба дасти худ гирифтан; приложить руку (руки) к кому, к чему даст задан, дар коре иштирок кардан; приложить руку к чему, под чем уст. даст мондан, имзо гузоштан; продать в одни руки ба як кас фурӯхтан: пройти между рук беҳуда сарф шуда мондан, бар бод рафтан (оид ба пул): развязать руки кому-л. ихтиёр ба дастг. касе додан; сбыть (спустить) с рук кого-что 1) фурӯхта халос шула;; 2) халос шудан; связать по рукам и ногам кого-л. дасту пои касеро бастан: связать руки кому-л. ҳуқуқи касеро маҳдуд кардан; сидеть сложа руки бекор нишастан, даст ба киса зада гаштан; сложить руки даст кашидан, дигар ба коре даст назадан; сойти с рук 1) кому бе ҷазо мондан, бе оқибат мондан 2) навъе гузаштан, бе ҷаиҷол гузаштан; стоять (держать) руки по швам хода барин рост истодан; умыть руки аз сари худ соқит кардан; ухватиться обеими руками за что-л. ба чизе дудаста часпида гирифтан; всё валится из рук у кого 1) кор пеш намеравад 2) ҳавсала нест; даю руку на отсечёние ба ҷонам қасам; дело горит в руках I/ кого кор ба дасти кордон аст; дело рук чьйх-л. ин кори вай: и карты (книги) в руки кому-л. панч панҷааш барин медонад; мастер на всё руки ба ҳар кор усто, ҳаркора даҳ ангушташ ҳунар; охулки на руку не положит прост. девона ба кори худ ҳушёр; сон в руку хоб рост баромад; рука руку моет погов. « даст дастро мешӯяд; чужими \рукаами жар загребать погов. бо дасти ғайр оҳаки таста хамир кардан -
37 путь
м1. роҳ, ҷода; зимний путь роҳи зимистонгард; воздушный путь роҳи ҳавоӣ; морской путь роҳи баҳрӣ; подземный путь роҳи зеризаминӣ; проложить путь роҳ кушодан2. гузаргоҳ, роҳи гузар; стоять на пут й дар гузаргоҳ истодан /V перен. роҳ; найти пут ь к чьему-л. сердцу ба дили касе роҳ ёфтан, дили касеро дарёфтан3. ж.-д. роҳ, роҳи оҳан; поставить поезд на запасный путь поездро ба роҳи оҳани эҳтиётӣ гузарондан4. мн. пути анат. роҳ; дыхательные путй роҳи нафас (нафасгирӣ)5. сафар, мусофират, саёҳат; отправиться в далёкий путь ба сафари дурудароз рафтан (баромадан); мы были в путй три дня мо се рӯз роҳ рафтем (сафар кардем)6. тараф, сӯй, роҳ, ҷониб, ҷиҳат; наш путь лежал лесом роҳи мо аз бешазор мегузашт; сбиться с путй роҳ гум кардан7. тарз, роҳ, тариқ(а), васила; действовать мирным путём бо роҳи сулҳчӯёна амал кардан8. уст. прост, (толк, прок) фонда, суд, нафъ, манфиат <> путь - дорога,путь-дороженька роҳ; жизненный путь ҳаёт, зиндагӣ; Млечный Путь астр. Роҳи Каҳкашон; окольным (обходным) путём бо роҳи ношоиста; последний путь роҳи охирин, роҳи вопасин; проводить в последний путь кого ба роҳи охирин гусел кардан; прямой путь к чему роҳи рост; счастливый путь!, счастливого путй!, в добрый путь! роҳи сафед!, сафари бехатар (бахайр)!, сафар муборак!; путь следования роҳи сафар; путй сообщения роҳҳои алоқа; сухим путём бо хушкӣ, бо роҳи хушкӣ; на путй к чему, по путй чего дар роҳи…; по путй 1) [дар] болои роҳ, [дар] сари роҳ, як сари қадам; зайти по путй к товарищу сари роҳ ба назди рафиқ даромадан 2) кому с кем дар як тараф (сӯ, ҷониб), ҳамроҳ; мне с вами по путй ман ҳам ба ҳамон тараф меравам, ман ҳамроҳи шумо, роҳи ману шумо як 3) кому с кем (заодно) ҳамраъӣ, ҳамроҳ, ҳамовоз; не по путй кому с кем ҳамраъй набудан; быть на путй к чему-л. ба ягон чиз наздик будан (шудан), дар сари роҳ будан; встать на путь чего роҳи муайянеро интихоб кардан; встать поперёк путй кому-л. пеши роҳи касеро банд кардан; вступить на путь чего-л. ба роҳе даромадан, пеша гирифтан; вывести на путь ба роҳ мондан; мустақил кардан; держать путь куда роҳ рафтан, озим шудан, ба ҷое раҳсипор шудан; заказать путь кому прост, садди роҳ шудан, роҳро бастан; путй заказаны кому роҳ баста шудааст; идти своим пут ём бо роҳи худ рафтан; идти по ложному путй бо роҳи хато рафтан; направить (наставить) на путь истины (на путь истинный) кого роҳи ҳақиқатро нишон додан, ба сӯи ҳақ ҳидоят кардан; пойти по плохому путй бо роҳи бад рафтан; пойти по путй наименьшего сопротивления роҳи осонтар ҷустан, аз душворӣ гурехтан; пробить себе пут ь ба худ роҳ кушодан; проложить путь кому-чему-л. барои касе, чизе роҳ кушодан; сбить с путй кого аз роҳ баровардан, гумроҳ кардан, бероҳа кардан; сбиться с \путь й аз роҳ баромадан, гумроҳ шудан, бероҳа шудан; совратить с \путьй истинного аз роҳ задан -
38 равный
(рав|ен, -на, -но)1. баробар; равные силы қувваҳои баробар; в равной мере ба як андоза; он не имеет себе равных вай ба худ ҳамто надорад, вай беназир аст2. баробар, баробарҳуқуқ; на равных правах бо ҳуқуки баробар равным образом ҳамчунин; мисли ҳамин; быть (стоять) на равной ноге с кем-л. бо касе баробар будан -
39 рак
Iм1. мед. реши равон, саратон; рак желудка саратони меъда2. бот. гурм; чашм; рак картофеля чашми картошкаIIм1. зоол. харчанг, саратон; на безрыбье и рак рыба посл. « аз беамакӣ хара амак, аз бенамакӣ санга намак2. (Р прописное) (знак зодиака) Саратон, галаситораи Саратон <> красный как рак супсурх, лаблабу (қаламфур) барин суп-сурх; когда рак свистнет прост. кай думи уштур ба замин расад; знать, где раки зимуют прост. дар таки замин ҷунбидани морро фаҳмидан; как рак на мели дар миёни замину осмон; показать, где раки зимуют кому-л. прост. онаи зори касеро нишон додан; покраснёть как рак лаблабу барин суп-сурх шудан; стоять раком чорпоя шудан; ползти раком чорпоя шуда хазидан -
40 рейд
Iм1. воен. ҳамла, ҳуҷум; кавалерийский рейд ҳуҷуми аскарони савора2. перен. тафтиши ногаҳони; комсомольский рейд тафтиши ногаҳонии комсомолонIIм мор. лангаргоҳ; стоять на рейде дар лангаргоҳ истодан
См. также в других словарях:
СТОЯТЬ — стою, стоишь, несов. 1. Находиться в вертикальном положении; быть на ногах, не двигаясь с места; противоп. лежать в 1 знач., сидеть (1) в 1 знач. Зонтик стоит в углу. Стоять на ногах. Стоять на коленях. Стоять на цыпочках. Стоять на голове. «Я… … Толковый словарь Ушакова
СТОЯТЬ — СТОЯТЬ, стаивать (в Акад. Слв. прибавлено стать, будто это совершенный вид глагола стоять; но ставать, стать один гл., а стоять, стать два: наперед станешь, а затем стоишь), главных. значений два: не трогаться с места, не двигаться, быть в покое … Толковый словарь Даля
СТОЯТЬ — СТОЯТЬ, стою, стоишь; стоя; несовер. 1. Находиться в вертикальном положении, уперевшись конечностями (ногами) в твёрдую опору, не передвигаясь. Часовой стоит на посту. С. на коленях. С. на голове (вверх ногами). Аист стоит на одной ноге. Собака… … Толковый словарь Ожегова
стоять — Не двигаться, торчать. Ср … Словарь синонимов
СТОЯТЬ — С. для отдачи якоря находиться на местах по расписанию. С. на бакштове (о шлюпке) стоять за кормой судна и быть привязанным к нему снастью, называемой бакштовом. С. на вахте (То be on watch or on duty) находиться при исполнении вахтенной службы.… … Морской словарь
стоять — СТОЯТЬ, обычно употр. в 3 л. ед., стоит, несов.; у кого. О характеристике мужской потенции. У него уже с революции не стоит (о старике). Стоит у кого на что хотеть чего л., быть способным на что л., испытывать энтузиазм У меня на работу ну никак… … Словарь русского арго
стоять — стоять, стою, стоит; дееприч. стоя, в просторечии и в народно поэтической речи стоючи … Словарь трудностей произношения и ударения в современном русском языке
стоять — глаг., нсв., употр. наиб. часто Морфология: я стою, ты стоишь, он/она/оно стоит, мы стоим, вы стоите, они стоят, стой, стойте, стоял, стояла, стояло, стояли, стоящий, стоявший, стоя; сущ., с. стояние … Толковый словарь Дмитриева
стоять — стою/, стои/шь; стой; сто/я; нсв. см. тж. стой!, стояние 1) Находиться в вертикальном положении, не двигаясь с места; занимать место где л., находясь в таком положении (о людях, животных) Стоя/ть у окна. Стоя/ть перед зеркалом … Словарь многих выражений
стоять — Индоевропейское – ste ie tei < sta (стать, становиться, встать, явиться). Латинское – sto < staio (стою). Общеславянское – stojati (стоять). Слово «стоять» (пребывать в вертикальном положении, находиться на ногах) известно с древнерусской… … Этимологический словарь русского языка Семенова
стоять — , ю, ит, несов., за чем. Стоять в очереди (за дефицитным товаром). ◘ Будут ли при коммунизме очереди? Нет, так как стоять уже будет не за чем (Из анекдота). Купина, 104. Стоять за дефицитом очередь за товарами, которых не было в регулярной… … Толковый словарь языка Совдепии