-
1 нэс
I послелог. до/ Зыгуэрхэм яку зэману е жыжьагъэу дэлъыр къызэрагъэлъагъуэм пыувэ псалъэ.* Хъуэжэ хьэжыгъэр къищтэри ефэндым и унэм нэс къыхуихьыжащ. Хъу. и таур.II нареч. до, около, приблизительно/ Куэдагъ, бжыгъэ, мардэ сыт хуэдэхэр хуэгъэфэщауэ щыжаIэм деж "нэблагъэ" мыхьэнэр иIэу къагъэсэбэп.* Хьэджафэ защIэу дэ диIащ щитIым нэс. Iуащхь.III настоящий; превосходный/ Зэрыщытыпхъэм тет, щыщIагъэ зимыIэ, икъукIэ фIы.* ЛIыхъужь нэс. ЦIыху нэс. Хьэуэ, къыхуэт щымыIэу лIы нэсщ а ХьэпащIэ!.. Iуащхь. -
2 дыщэ
I золото/ Зи фэр гъуэжь, уупIэщIмэ, фIыуэ хэкI металл лъапIэщ. Дыщэр дыжьыным нэхърэ нэхъ лъапIэщ.* Дыщэр куэншыбым хэлъми улъийркъым. (погов.)Дыщэ идэн вышивать золотой нитью.Дыщэ лъэужь счастливый, удачливый человек.Дыщэ нэс чистое золото.ДыщэкIэ дын (хэдыкIын) шить золотом.Дыщэ плъыжь червонное золото/ Дыщэ нэс, дыщэ къабзэ.Дыщэ пыIэ адыгский национальный женский головной убор, расшитый золотыми нитками/ ДыщэкIэ гъэщIэрэщIа адыгэ цIыхубз пыIэ.НысащIэм дыщэ пыIэ щхьэрыгъщ.Дыщэ сырымэ см. дыщэзэрылэ I.II 1. золотой/ Дыщэм къыхэщIыкIа.Дыщэ сыхьэт. Дыщэ Iэлъын.2. переносное золотой ( о человеке)/ ИкъукIэ фIы, гъуэзэджэ.ЦIыху дыщэ. Сабий дыщэ. -
3 жьэ
1. рот/ Iупэхэм, дзэхэм я зэтехьэпIэм къыщыщIэдзауэ къурмэкъеищхьэм нэс зэхуакур.Жьэм жьэдэлъхьэн. Жьэр ущIын.* Зэтрехыр пщащэм и жьэр, жьыр а цIыкIум имыгъуэту. КI. А.2. язык ( как средство общения)/ Бзэ.* Жьэр насыпым и щIэлъэныкъуэщ. (погов.) Щхьэм жьэр и лIыкIуэщ. (погов.)Жьэ бзаджэ зэщIэхын говорить грубо, грубить.Жьэ зэщIэхын заговорить (букв. раскрыть рот).* Абы жиIэр нэгъуэщIым жегъэIи, зым и жьэ зэщIихынкъым. Iуащхь.{Я} жьэ зэсэн привыкнуть к грубостям со стороны друг друга.Жьэ мардэу жыIэн запросить определенную цену.Жьэ махуэ ипсэлъыкIын сказать что-л. к счастью.Жьэ мэхъаджэ сквернослов.* Зи жьэр мэхъаджэм и Iэр сымаджэщ. (погов.)Жьэ мыгъуэ ипсэлъыкIын сказать что-л. к несчастью.Жьэ мыгъуэ ишхыдыкIын = жьэ мыгъуэ ипсэлъыкIын.ЖьэкIэ плъэн быть ротозеем.ЖьэкIэ хэшхыхьын есть поедом кого-л.ЖьэкIэ шхын = жьэкIэ хэшхыхьын.Жьэм жьэдэмыкIын не сходить с языка.Жьэм жьэдэхуэн (жьэдыхьэн) попасть на язык.{И} жьэм къекIуэ къимыгъанэу = жьэм къихь къэмыгъэнэн.{И} жьэм къемыкIуэн язык не поворачивается.Жьэм къихь къэмыгъэнэн ругать, поносить кого-л.{И} жьэм пэшот тегъэуащ = жьэм хьэкъурт жьэдэлъын.{И} жьэм тхъурымбэ къищIауэ с пеной у рта.* -Былымыр нэхъ Iущщ фэ нэхърэ, цIапIэ гуп! - мэкIий СулътIан, и жьэм тхъурымбэ къищIауэ. Щ. Ам.Жьэм тхъурымбэ къищIыху псэлъэн говорить без умолку (букв. до появления пены у рта).Жьэм хуэхьын есть, кушать.Жьэм хьэкъурт жьэдэлъын молчать словно воды в рот набрал.{И} жьэр егъэубыдын заставить кого-л. держать язык за зубами.{И} жьэр зэтеда хуэдэ = жьэм хьэкъурт жьэдэлъын.* Сэри, си жьэ зэтеда хуэдэ, сыщысынкъым. Къу. Къ.{Я} жьэр зэтемызэгъэн не уживаться, постоянно ссориться друг с другом.Жьэр зэтенэн потерять дар речи.* -Фи жьэр зэтена, щхьэ зыгуэр жывмыIэрэ? - жиIэри старшынэр къэгубжьащ. КI. А.Жьэр зэтепIэн = жьэр убыдын.Жьэр зэтехын = жьэр зэщIэхын.* -Уэсмэн фIэкIа зи жьэ зэтезыхыфын фхэмыту ара? - жиIащ абы. КI. А.Жьэр зэщIэкъуэн придержать язык, умолкнуть.Жьэр зэщIэнэн потерять дар речи.* Ахэр фIыкIэ къызэрыхуэмыкIуар фызабэ тхьэмыщкIэм зэуэ къищIэри жимыIэжыф-Iауэ и жьэр зэщIэнащ. I. Аб.Жьэр тетIэщIэн обругать кого-л., выговорить кому-л. все, что накипело на душе.Жьэр убыдын держать язык за зубами.Жьэр утIыпщын развязать {свой} язык.Жьэр ущIауэ с разинутым ртом.Жьэр ущIын разинуть рот.{И} жьэр хуэмыубыдын не уметь держать язык за зубами. Iэхьмэд и жьэр хуэубыдтэкъым.{И} жьэр Iурыхун разинуть рот от удивления.* Мэдж къащтэри и жьэр Iурыхуащ. Iуащхь. Мэтхъэныр зыщIэс пэшым Лу щыщIыхьэм, занщIэу и жьэр Iурыхуащ. КI. А.ЖьэфI зэщIэхын говорить громко, грубо.жьэ бзаджэ злоязычный/ Дыджу, гурыуэу псалъэ.ЦIыху жьэ бзаджэ.жьэ кIуэцI полость рта/ Iупэхэм, дзэхэм я зэтехьапIэм къыщыщIэдзауэ къурмэкъеищхьэм нэс зэхуакурщ.жьэ къупщхьэ челюсть/ Дзэхэр зыхэты нэкIум хэлъ къупщхьэ.* Бзу цIыкIум и жьэ къупщхьэр щIэпкIащ. Дыщэ кI.жьэ мафIэ см. жьэ бзаджэ 1.жьэ мыгъуэ см. жьэ бзаджэ 1.жьэ нахуагъэ откровенность/ Жьэ нахуэ псалъэм къытекIа щыIэцIэщ.жьэ нахуэ откровенный/ Игу илъыр имыбзыщIу жызыIэ.ЦIыху жьэ нахуэ.жьэ пIащIэ 1. тонкогубый/ Iупэ пIащIэ. 2. болтливый, говорливый/ Псэлъэн зыфIэфI, псэлъэрей.жьэ цIапIагъэ сквернословие/ Жьэ цIапIэ псалъэм къытекIа щыIэцIэщ.жьэ цIапIэ севернослов/ ГуемыIуу псалъэ.жьэ Iушэ косоротый/ Зи жьэр, Iупэр ешэкIауэ щыт. -
4 къэубыдын
(къеубыд) перех. гл. 1. поймать кого-что-л./ Щхьэхуиту щыт зыгуэр Iэрубыд щIын, зыIэрыгъэхьэн.* Джэдуужьым зы дзыгъуэ.. къиубыдащ. Дыщэ кI.2. захватить, занять, завоевать что-л./ Къэзэун, лъэщыгъэкIэ къэщтэн, зыIэщIэгъэхьэн.Бийм и быдапIэр къаубыдащ.3. охватить, включить в себя (территорию, время и т. п.)/ Къыхиубыдэн, къыхыхьэн, къриубыдэн.Мо къуршхэм нэс къеубыд ди районым.* Хъыбарым езым къиубыд гъуэгуанэр зэрыIуэтэжыгъуафIэм ещхьу, кIэщIкъым икIи тынш цIыкIукъым. М. Б.4. находиться с кем-л. в каких-л. отношениях (родственных, дружеских и т. п.)/ Благъагъэ, ныбжьэгъугъэ сыт хуэдэхэмкIэ зыгуэрым пыщIауэ щытын.быдын.5. переносное изобличать кого-л., уличить в чем-л. кого-л./ НаIуэ, сэтей, белджылы къэщIын (зыгуэрым и къуаншагъэр), къэумысын, и пцIыр къыщIэгъэщын. Сабийм пцIы иупсу къаубыдащ.6. переносное сделать кого-л. своим сообщником, подкупить кого-л./ IупэфIэгъу къэщIын, IулъхьэкIэ къыдэхьэхын, къыпфIэлIыкIыу, уи телъхьэу къыщIегъэдзын.IулъхьэкIэ къэубыдын. МылъкукIэ къэубыдын.7. переносное уловить, понять, схватить что-л./ КъыгурыIуэн, зэхищIыкIын, къыхипхъуэтэн. У эрэдыми макъа-мэр къэубыдын. Псалъэм и мыхьэнэр къэубыдын.8. кубано-зеленчукские нанять кого-что-л./ Зыгуэр къэщтэн (хьэхуу).Уэчыл къэубыдын. Машинэ къэубыдын.Нэм къиубыдын см. нэ.Нэм къиубыдым нэс см. нэ. -
5 лъэгуажьэ
анат. колено/ Куэпкъымрэ лъэдиймрэ я зэфIэтыпIэр.* Цеищхъуэр и лъэгуажьэм фIэкIыркъым. Iуащхь. Уэсым лъэгуажьэм нэс щыкIуэцIрыху къэхъурт. Къу. С.Лъэгуажьэм нэс хэтын быть замешанным в каких-л. делах. -
6 нэбжысын
а) перех. гл. (небжыс) сосчитать кого-что-л. (до какого-л. числа)/ Бжыгъэ гуэрым нэс бжын.Мэлхэр щитхум нэбжысын.б) неперех. гл. (нобжыс) сосчитать, досчитать (напр. до ста)/ Убжэурэ бжыгъэ гуэрым унэсын.ЕджакIуэ цIыкIур щымыуэу щэм нэс нобжыс. -
7 нэтхысын
а)(нетхыс) перех. гл. дописать до какого-л. предела или конца/ Зы мардэ гуэрым нэс, е икIэм нэс тхын.Тхыгъэр нэтхысын. И зэхуэдитIым нэтхысын.б) (нотхыс) неперех. гл. ведя запись, дойти до какого-л. предела/ Птхыуэрэ мардэ гуэрым нэсын.НапэкIуэцIыр и кIэм нэтхысын. -
8 адыгэлI
переносное мужчина, воспитанный в традициях адыгского этикета/ Адыгэ хабзэм щIапIыкIа, адыгэ нэмыс зыхэлъ лIы зэпIэзэрыт, лIы нэс, щыпкъэ. -
9 бгырыпхыпIэ
пояс, талия/ Бгырыпх щIэпхапIэ.* ЩIалэр и бгырыпхыпIэм нэс псым хыхэьащ. Iуащхь. -
10 бгъэ
I орёл/ Зи пэр къуаншэ, къырхэм, губгъуэхэм щыпсэу къуалэ, къашыргъэ лъэпкъыгъуэ.Бгъэм я тIысыпIэу бгы тIуащIэм зы цIыхум имыщIэу шыбз гуартэр щегъэпщкIу уи адэм. КI. А.бгъэ пэплъ зоол. краснозобка/ Бгъэ лъэпкъ, и пэнцIывыр плъыжьу. бгъэ пщэхузоол. белоголовая выпь/ Бгъэ лъэпкъщ и пщэр хужьу.II 1. грудь/ Iэпкълъэпкъым щыщу ныбащхьэм къыщыщIэдзауэ пщэм нэс.ЩIалэм и бгъэр хуабжьу дыгъэм исат.* ПцIэгъуэплъым.. и бгъэ IэтамкIэ жьыбгъэр зэIуекъу. КI. Т.2. см. быдз 1. Анэм и бгъэм шэ щIэт.Бгъэм фIэнэн застревать в горле.Бгъэр гъэкъын важничать (букв. выпячивать грудь).Бгъэр къигъэцIыцIыкIын = бгъэр гъэкъын.{И} бгъэр тIын раскрыть, распахнуть грудь.Бгъэр хуэгъэкъын важничать, задирать нос перед кем-л. (букв. выпячивать грудь перед кем-л.).III яловый, бесплодный/ Iэщ мылъхуэ, псэф мыхъуу къэна.Мэлыбгъэ. Жэмыр бгъэуэ къэнащ. -
11 бжэн
I коза/ Унэм щызэрахуэ Iэщ цIыкIу лъэпкъ.Бжэныр мэчачэ.* Мэл зыхэва нэхърэ, бжэн зыхэпкIа. (погов.)Бжэн зэщIэс коза с козлятами. Бжэн зэщIэс къэщэхун.II (мабжэ) неперех. гл. 1. считать (называть числа в последовательном порядке)/ БжыгъэцIэ гуэрхэр зэкIэлъыкIуэу къебжэкIын.Щэм нэс бжэн.2. переносное причитать/ Тхьэусыхэурэ гъын.* ЦIыкIуи ини къуажэм дэсым гъыуэ, бжэуэ я щхьэр дахыр. КI. А. -
12 блынджабэ
см. блын.* Блынджабэм хъурейуэ екIуэкI тетIысхьэпIэ лъахъшэм сабий тIощIырыпщI нэс тест. Iуащхь. Блынджабэр мыщафэрэ бланафэкIэ гъэщIэрэщIащ. Къэб. -
13 блыпкъ
анат. плечо/ Дамэпкъ, дамэ, IэфракIэм къыщегъэжьауэ дамэм нэс; къуалэбзу, джэдкъазхэм я дамэ пытыпIэ.Джэд блыпкъ.* ЩIакIуэр и блыпкъым фIэдзауэ ЛIыхъусан утыкум къохьэ. Акъ. З. -
14 брул
чалый ( о лошади)/ Тхъуэ (шым и фэ).* Си брулыжьыр лъэрымыхьти, сэ сыкIуэфакъым тIуащIэм нэс. Щ. Т. Ауэ щыхъум, и брулым МыхъуратI мэшэс, Алэн хэкуу и гурылъым и шылъэр нехус. Ж. Б. -
15 быяу
бот. скумпия ( Cotinus coggygria Scop)/ Зи лъагагъыр метри 3-4-м нэс къэкIыгъэ (адыгэхэм и тхьэмпэхэр фэм щелэжькIэ къагъэсэбэпу щытащ). -
16 гольф
гольф, гольфы/ Лъэгуажьэм нэс лъэпэд.Гольф лъытIэгъэн. -
17 гъуэншэдж
брюки, штаны/ БгырыпхыпIэм къыщыщIэдзауэ лъапщэм нэс щIигъанэу лъакъуэмкIэ къыщатIагъэ, лъапитI зиIэ щыгъын щIыIутелъ.Джэлэфей гъуэншэдж. Гъуэншэдж лъапахъуэ.гъуэншэдж дыта ватные стеганные штаны/ Дытауэ щыт гуэрым къыхэщIыкIауэ щIымахуэм щагъагъ гъуэншэдж хуабэ.гъуэншэдж тхьэIу верхний край пояса брюк, штанов/ Гъуэншэджым и бгырыпх, гъуэншэдж щхьэпс щIэупIэр зыхуэзэ къэухь.* ЛIым хъуржыныр гъуэншэдж тхьэIум декуэри бжей жыгышхуэ гуэрым зредз. Iуащхь.гъуэншэдж щхьэпс резинка, шнур, тесьма ( продеваемые в штаны)/ Гъуэншэджыр иримыгъэхуэхыу иIыгъын папщIэ, гъуэншэдж тхьэIум щIау хьэфэ, щагъэ.Гъуэншэдж щхьэпс щIэун. Гъуэншэдж щхьэпсыр щIэлъэфын.гъуэншэдж щхьэIу = гъуэншэдж тхьэIу.гъуэншэдж щIагъщIэлъ кальсоны/ ЩагъщIэлъ щыгъыныгъуэхэм ящыщ цIыхухъу гъуэншэдж. -
18 дамащхьэ
плечо ( человека)/ Пщэдакъэм къыщIэдзауэ блыпкъым нэс.* Алиман и дамащхьэм телъ фIанэр зыгуэр Iэбэри.. кърихьэхащ. Iуащхь. -
19 дэкIеин
I (дрекIей) перех. гл. см. дэутхеин. Фонтаным псы дрекIей. ФалъэкIэ псы дэкIеин.II (докIей) неперех. гл. расти, становиться выше/ Зыгуэр ищхьэкIэ дэкIейуэ кIын.Нартыхур дэкIеящ.* Жыг щхьэ закъуэр пшэм нэс дэкIея хуэдэт. Iуащхь. -
20 дэкIын
(докI) неперех. гл. 1. выйти, выехать откуда-л. ; пройти, проехать между чем-л./ Зэхуаку гуэркIэ гъуэгуанэ кIун; къалэ, къуэ, ауз, къуажэ, пщIантIэ хуэдэхэр къызэнэкIыу кIуэн.ПщIантIэм дэкIын. Къалэм дэкIын. Къурш захуакум дэкIын.* Аббас-Мирза тыгъэ къыхуищIа хьэрып хакIуэшхуэм тесу Ермоловыр къалэм докI. Ш. А.2. выйти, отправиться (для выполнения какой-л. работы, на службу)/ Лэжьыгъэ, къулыкъу гуэр гъэзэщIэн мурадкIэ зыщIыпIэ кIуэн.ВакIуэ дэкIын. Армэм дэкIын.3. подняться, взойти (напр. на гору, на холм и т. п.)/ Бгым, лъагапIэ гуэрым дэкIуеин.* 1967 гъэм Iуащхьэмахуэ цIыху минитIым нэс дэкIащ. Iуащхь. ЦIыху здэщымыIэм кхъуэр Iуащхьэм докI. (погов.)4. пройти ( о времени)/ КIуэн (зэман).Мазэ дэкIащ. Тэлай дэкIащ. ПIалъэ дэкIын хуейщ.Армэм дэкIын см. армэ.
См. также в других словарях:
НЭС — «Новый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона» НЭС научно экспедиционное судно морск., образование и наука НЭС Нефтекамские электрические сети техн., энерг. НЭС Новгоро … Словарь сокращений и аббревиатур
тур де жёнэс — * tour de jeunesse. Проделки молодости. Выслушав рассказ о его приключении, он <офицер гауптвахты> уверил его, что примет эту историю как tour de jeunesse и даст приказ о немедленном его освобождении. Смоллет Прикл. П. .Пикля 285 … Исторический словарь галлицизмов русского языка
Бозе, Сатиндра Нэс — Шатьендранат Бозе Дата рождения: 1 января 1894 Место рождения: Калькутта (Calcutta), Индия Дата смерти: 4 февраля 1974 Гражданство … Википедия
Бозе Сатиндра Нэс — Шатьендранат Бозе Дата рождения: 1 января 1894 Место рождения: Калькутта (Calcutta), Индия Дата смерти: 4 февраля 1974 Гражданство … Википедия
Сатиндра Нэс Бозе — Шатьендранат Бозе Дата рождения: 1 января 1894 Место рождения: Калькутта (Calcutta), Индия Дата смерти: 4 февраля 1974 Гражданство … Википедия
KEGOC — АО «KEGOC» … Википедия
АНДРЕЕВ — Иван Дмитриевич (1867–1927), рус. правосл. историк церкви и библеист, представитель *русской библейско–историч. школы. Род. в Орловской губ., в семье сел. священника. Окончил Орловскую ДС и МДА (1892). Преподавал философию в Таврической ДС; в… … Библиологический словарь
Михаил Сомов (судно) — «Михаил Сомов» Флаг … Википедия
НЭК — Национальная энергорегулирующая комиссия Грузия, энерг. Источник: http://news.mail.ru/news.html?390162 НЭК НЭК МО направление экспортного контроля департамент Минобороны России воен., РФ НЭК Словарь: Словарь сокращений и аббревиатур армии и спе … Словарь сокращений и аббревиатур
Сандлер, Борис Семёнович — Борис (Бэрл) Сандлер (идиш באָריס סאַנדלער; род. 6 января 1950, Бельцы Молдавской ССР) еврейский писатель и журналист, главный редактор нью йоркской газеты «Форвертс». П … Википедия
Восточная литература (сайт) — У этого термина существуют и другие значения, см. Восточная литература. Восточная литература … Википедия