-
1 бөгеп кую
1) загну́ть, согну́ть, изогну́ть, нагну́ть2) подогну́ть, подруби́ть, подши́ть3) перен. подчини́ть, согну́ть, скрути́ть4) перен. поглоти́ть, подчи́стить, умя́ть, уписа́ть, уплести́ прост. ( быстро с аппетитом жадно) -
2 бөгеп салу
1) съесть сра́зу мно́го (что-л.), уписа́ть (съестно́е)2) провести́ силово́й приём в борьбе́3) бы́стро спра́виться, свороти́ть (де́ло)4) см. бөгеп кую -
3 бөгү
перех.1) гнуть/погну́ть, сгиба́ть/согну́ть, изгиба́ть/изогну́ть, загиба́ть/загну́ть, перегиба́ть/перегну́ть || сгиба́ние, изгиба́ние, загиба́ние, перегиба́ниетаякны бөгү — согну́ть па́лку
кадакны бөгү — изогну́ть гвоздь
тимерчыбыкны бөгү — гнуть про́волоку
2) спец. гнутьдуга бөгү — гнуть дугу́
көянтә бөгү — гнуть коромы́сло
чана бөгү — гнуть са́ни
3) гнуть/погну́ть, сгиба́ть/согну́ть, наклоня́ть, нагиба́ть/нагну́ть, пригиба́ть/пригну́ть || сгиба́ние, накло́н, наклоне́ние, нагиба́ние, пригиба́ниеагач ботагын җил бөгә — ве́тер гнёт ве́тку де́рева
авыр чык үләнне бөккән — тяжёлая роса́ пригну́ла траву́
4)а) сгиба́ть/согну́ть ( конечности), подгиба́ть/подогну́ть ( ногу) || сгиба́ние, подгиба́ниебармакны бөгү — согну́ть па́лец
аякны тездән бөгү — подогну́ть но́гу в коле́не
б) сгиба́ть/согну́ть, изгиба́ть/изогну́ть, наклоня́ть/наклони́ть, нагиба́ть/нагну́ть (шею, спину и т. п.) || сгиба́ние, накло́н, нагиба́ние5) перен. сгиба́ть/согну́ть, сго́рбить, сде́лать суту́лымеллар аны урталай бөкте — го́ды согну́ли его́ попола́м
6) подшива́ть/подши́ть, подруба́ть/подруби́ть || подшива́ние, подруба́ниеяулык читен бөгү — подруби́ть края́ платка́
итәк бөгү — подши́ть подо́л
7) диал. лепи́ть/слепи́тьпилмән бөгү — лепи́ть пельме́ни
8) перен. сгиба́ть/согну́ть, покоря́ть/покори́ть; слома́ть/сломи́ть; скру́чивать/скрути́ть разг. || сгиба́ние, покоре́ние; слом; скру́чиваниетормыш егетне бөкте — жизнь скрути́ла па́рня
сагыш бөкте аны — тоска́ согну́ла его́
9) перен. клони́ть к чему-л.10) склоня́ть/склони́ть (на чью-л. сторону) || склоне́ниеәтисен үз ягына бөкте — склони́л отца́ на свою́ сто́рону
11) перен. перегиба́ть/перегну́ть, перестара́ться, переусе́рдствовать, переборщи́ть, перехвати́ть разг. || перегиба́ниеакча мәсьәләсендә бераз бөгеп җибәрде — насчёт де́нег перегну́л немно́го
шаяртуда бөгеп җибәрү — перехвати́ть (перестара́ться) в шу́тках
12) перен.; разг. поглоща́ть/поглоти́ть, прогла́тывать/проглоти́ть, подчи́стить, умя́ть, упи́сывать/уписа́ть, уплета́ть/уплести́ ( есть быстро с аппетитом жадно) || поглоще́ние, прогла́тываниеипи бөгү — умя́ть хлеб
•- бөгеп кую
- бөгеп салу -
4 пригнуть
сов.( кого-что) бөгеп (иеп) кую, бөгә (ия) төшү -
5 отогнуть
сов.( что)1) ( распрямить) турайту, турайтып кую; төзәйтү; кайтарып кую, сызгану2) (в сторону, вверх, вниз) ию, бөгү, иеп (бөгеп) кую, күтәрү, күтәреп, кую; кайтару -
6 выгнуть
-
7 у-
алкушымча, фигыль ясауда кулланылып, татар теленә түбәндәге чаралар ярдәмендә тәрҗемә ителә1) "китү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә2) "кыскарту" дигән фигыль ярдәмендә3) "чыгу" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә4) "бетерү" игән дәрәҗә фигыле ярдәмендә5) "җитү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә6) "калу" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә7) "кую" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә8) "төшү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә9) "алу" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә10) "бирү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә11) "тутыру" дигән фигыль ярдәмендәусеять — чәчеп тутыру; усыпать сибеп тутыру
12) "кимү" дигән фигыль ярдәмендәукрасть— урлау
-
8 маңгай
сущ.1) лоб (узкий, широкий, крутой); чело́ уст.-поэт. || ло́бный; нало́бныймаңгай җыеру — мо́рщить лоб
күзлекне маңгайга күтәрү — сдви́нуть очки́ на лоб
маңгаенда тирән җыерчыклар — на челе́ глубо́кие морщи́ны
маңгай сөяге — ло́бная кость
маңгай бәйләве — нало́бная повя́зка
маңгай каешы — нало́бный реме́нь, нало́бник
2) фронто́н (до́ма)ишек маңгае — при́толока две́ри
тәрәзә маңгае — нали́чник окна́ ( верхний)
3) круто́й приго́рок; взло́бок обл.тау маңгаена күтәрелү — подня́ться на круто́й приго́рок
4) в знач. нареч. маңгайдан в лобмаңгайдан бәрү (һөҗүм итү) — уда́рить (атакова́ть) в лоб
•- маңгай чәче
- маңгай ялы
- маңгайга төшереп кию••маңгай белән таш (стена) тишү (вату; яру) — разби́ться (расшиби́ться) в лепёшку
маңгай ору — бить чело́м
маңгай тире агызу (түгү; чыгару) — труди́ться в по́те лица́
маңгай тире белән (тирен түгеп; чыгарып) — в по́те лица́, че́стным трудо́м
маңгай тирен түгеп табу — добыва́ть/добы́ть со́бственным горбо́м
- маңгаена язып куюмаңгаена тай типмәгән — в своём уме́, не глупе́ц
-
9 ухнуть
сов.; однокр.1) гөрселдәү, гөрелдәү, күкрәү, дөбердәп китү2) "ух" дип кычкыру, "ух" дип кую, ухылдап кую3) ( что), прост. томыру, тондыру, кинәт атып җибәрү, кинәт түгеп җибәрү, төшереп җибәрү4) прост. ( упасть) лач итеп барып төшү, лап итеп егылу5) прост. ( что) (израсходовать) тотып бетерү, туздыру, исраф итү, очыру6) прост. ( исчезнуть) бетү, юкка чыгу7) прост. (кого-что, по чему) (ударить) шап итеп сугу, кундыру -
10 арка
I а́ркасущ.; архит.а́рка (железобетонная, декоративная, триумфальная) || а́рочныйII арка́сущ.1) спина́ (у человека, животных) || спинно́й ( позвонок)арка белән сөялү — прислони́ться спино́й
аркага яту — лечь на спи́ну
арка сөяге — спинно́й хребе́т
2) спи́нка (у ребёнка, мелких животных, птиц; у кресла, дивана, спальни)урындык аркасына терәлеп утыру — сиде́ть, привали́вшись на спи́нку сту́ла
3) запле́чье, зако́рки прост. || запле́чныйарка капчыгы — запле́чный мешо́к
4) спи́нка, спина́ (рубашки, шубы, плаща) || спинно́й ( шов)5) в знач. нареч. аркадан в спи́ну, сза́диҗил аркадан исә — ве́тер ду́ет сза́ди (в спи́ну)
6) возвы́шенность, хребе́т•- арка бөкрәйтү
- арка җелеге
- арка көбәсе
- арка мие
- арка сөяге
- арка чыгару
- арка чыгу
- аркага асмалы
- аркага салу••арка белән сизү (тою) — чу́вствовать (ощуща́ть) спино́й (чей-л. взгляд, отрицательное отношение коллектива к себе)
арка биреп — см. арка куеп
арка бирү — см. аркан әйләнү
арка бөгеп — не разгиба́я спины́ ( выполнять очень тяжёлую работу)
арка бөкресе чыгу — см. бөкре чыгу
арка кашырга (кашырлык) да вакыт юк — поверну́ться (да́же) не́когда
арка кимерүче — захребе́тник прост.
арка кочтыру — брать (взять, посади́ть) на зако́рки
арка кую — см. аркан әйләнү
арка сөяге йомшак булу — бесхребе́тность разг.
арка таянычы (терәге) — опо́ра; опло́т высок.
арка терәп — см. аяк терәп
арка тире агызу — труди́ться в по́те лица́; умыва́ться по́том
арка тиресен тунау (каезлау) — усил.; см. арка тунау
арка чиләндерү (чиләтү) — усил.; см. арка бөгү 2)
аркага ату — книжн.; прям.; перен. стреля́ть (вы́стрел) в спи́ну
аркага менеп атлану — см. аркага атлану 1)
аркадан кагу — (букв. потрепа́ть по спине́) гла́дить (погла́дить) по спи́нке (голо́вке, голове́)
- арка бөгүаркаңда тату — испы́тывать (испыта́ть, пережива́ть/пережи́ть, узнава́ть/узна́ть, чу́вствовать, почу́вствовать) на свое́й со́бственной спине́ (на своём горбу́) (голод, бедность, лишения, унижения)
- арка каезлау
- арка кашу
- арка кимерү
- арка куеп
- арка күрсәтү
- арка кыздыру
- арка кымырҗу
- арка кычыту
- арка сөяксез
- арка тире агызып
- арка тунау
- арка чымырдау
- арка чемердәү
- аркага атлану
- аркага кайнар су койган кебек булу
- аркадан кайнар су койган кебек булу
- аркага кайнар су сипкән кебек булу
- аркага пычак кадау
- аркага хәнҗәр кадау
- аркага салкын су койган кебек булу
- аркага суык су койган кебек булу
- аркага салкын су сипкән кебек булу
- аркага суык су сипкән кебек булу
- аркадан салкын йөгерү
- арка буйлап салкын йөгерү
- аркадан суык йөгерү
- арка буйлап суык йөгерү
- аркадан таракан йөгерү
- аркадан таракан йөгереп үтү
- аркага таракан йөгерү
- аркага таракан йөгереп үтү
- арканы кояш кыздырганчы
- арканы кояш кыздыра башлаганчы -
11 шакшылау
перех.грязни́ть, загрязня́ть/загрязни́ть; па́чкать/запа́чкать, испа́чкать; га́дить, зага́живать/зага́дить, обга́живать/обга́дить прост.чуп-чар түгеп урамны шакшылау — зага́дить у́лицу му́сором
- шакшылап куючиста чиләкне шакшылау — испога́нить чи́стое ведро́
См. также в других словарях:
чалырлык — Терлекне суйганда муенның киселә торган урындагы сөяге. II. ЧАЛУ – 1. Бер берсенә аркылы кую, аркылы китереп кую; берсен икенчесе өстенә кую (аякларны) 2. Көрәшкәндә, басып торганда яки атлап, йөгереп барганда кемне дә булса егу өчен аның аягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чалыштыру — Берсен икенчесе өстенә аркылы кую, аркылы китерү. ЧАЛЫШТЫРЫП БӘЙЛӘҮ – Бау, каеш, аркан һ. б. ш. ны бер очыннан тартканда чишелмичә эләгеп торырлык итеп бәйләү. ЧАЛЫШТЫРЫП ЧӘЧҮ – Рәтләрне бер берсенә туры почмак ясап кисештереп чәчү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге