-
61 тигинэс
гулко стучащий; уулусса массыына тигинэс тыаһынан туолла улица наполнена гулом машин; сүрэхтэрин тыаһа тигинэс буолла сердца их гулко застучали.———————— -
62 тирээ
1) подпирать что-л. чем-л., упирать что-л. во что-л.; маһынан тирээ= подпереть что-л. палкой; 2) прям., перен. угрожать, грозить; саанан тирээ= угрожать ружьём (в упор); тирээн туран сыыс= промахнуться, стреляя в упор; алдьархаи тирээтэ грозит беда, нависла беда \# тирээн турар сорук неотложная задача. -
63 төгүрүй
1) виднеться - о чём-л. круглом; хайа тэллэҕэр куөл төгүрүйэн көстөр у подножия горы виднеется круглое озеро; 2) ходить вокруг чего-л., обходить кругом что-л.; күөлү төгүрүй= ехать вокруг озера; төгүрүйэ хаамп= ходить, обходить кругом; 3) окружать, брать в кольцо; өстөөҕү төгүрүй= окружить врага; 4) делать крюк; кружить; ырааҕынан төгүрүй= сделать большой крюк; курдаттыаҥ да төгүрүйүөҥ погов. прямиком поедешь - кружить будешь. -
64 төгүрүт
побуд. от төгүрүй= 1) окружать, обносить; оту бүтэйинэн төгүрүт= обнести стог сена изгородью; 2) заставлять кружить (обходить, объезжать); сирдьит дьону ырааҕынан төгүрүппүт проводник провёл людей обходным путём; 3) округлять (напр. число при делении). -
65 тумара
I густой туман || туманный; тумара быыһынан сквозь густой туман; тумара күн туманный день \# тумара былыт густые облака.II безлесное и влажное место, поросшее ёрником. -
66 туналыс
туналыс гын= момент, от туналый=; толбонноох ньуура тоҕус күн холбоспутун курдук туналыс гына түстэ фольк. его (богатыря) ясный лик вдруг засиял, словно слились девять солнц. туналыччы нареч. ярко ослепительно; былыт быыһынан күн туналыччы тыкта сквозь облака ярко заблестело солнце. -
67 тык
1) щёлкать; сүүскэ тык= щёлкнуть по лбу; 2) жалить, кусать; кинини тигээйи тыкпыт его ужалила оса; 3) перен. бить струёй; бааһыттан хаана тыга түстэ из раны брызнула кровь; сир анныттан нефть фонтана тыкта из-под земли ударил фонтан нефти; былыт быыһынан күн сардаҥалара тыктылар из-за туч брызнули солнечные лучи. -
68 тыын
1. 1) миф. дух; куһаҕан тыын злой дух; 2) жизнь; душа; бэйэ тыына бэйэҕэ своя жизнь дорога; тыын тыыҥҥа харбас живой стремится к жизни; тыынын кэтэнэр он опасается за свою жизнь (напр. о дряхлом старике, о безнадёжно больном); тыыным баарына пока я жив; тыыныгар тиий= лишить жизни, убйть; 3) дыхание; тымныыга киһи тыына бурҕачыйар на морозе дыхание клубится паром; оҕо сылаас тыына тёплое дыхание ребёнка; тыына кылгаабыт а) у него затруднённое дыхание, он тяжело дышит; б) он находится при смерти; тыыҥҥынан ириэр= согревать своим дыханием (напр. руки); тыыным хааттарар мне душно; меня душит; 2. перен. жизненный; главный, решающий, основной; тыын боппуруос главный вопрос; тыын сирин таарыйтарбыт он смертельно ранен (букв. у него задето жизненное место) \# кыл тыынынан второпях, в большой спешке; тыына эрэ баар он чуть жив; он умирает; тыына эрэ орпут он едва жив остался; тыын киллэр= приходить в сознание; тыынын иһиллээ= чуть не убить; тыынын тыыннаныма (туох эмэ) не подвергай себя смертельной опасности, не рискуй (из-за пустяка); кус тыынын тыыннаныма не рискуй из-за какой-то утки; тыынын хабахха үрбүт не даёт даже пикнуть кому-л. (настолько запугал); тыы-ныгар топпут диал. запыхаться (от спешки).————————дышать; ыраас салгынынан тыын= дышать чистым воздухом; ыараханнык тыын= дышать тяжело. -
69 уруһуйдаа
рисовать; харандааһынан уруһуйдаа= рисовать карандашом. -
70 утахтан
возвр. от утахтаа= утолять жажду; иметь, брать с собой питьё; кымыһынан утахтан= утолять жажду кумысом. -
71 хааччый
1) обеспечивать, снабжать чём-л.; олорор дьиэнэн хааччый= обеспечить жильём; аһынан-үөлүнэн хааччый= снабжать продовольствием; 2) обеспечивать, гарантировать что-л.; дьон мунньахха кэлэллэрин хааччый= обеспечить явку на собрание. -
72 хааччыйыы
и. д. от хааччый= 1) обеспечение, снабжение чём-л.; аһынан-үөлүнэн хааччыйыы обеспечение продуктами; промышленноһы сырьёнан. хааччыйыы снабжение промышленности сырьём; 2) обеспечение, гарантия чего-л.; аан дойду үрдүнэн эйэни хааччыйыы обеспечение мира во всём мире. -
73 хабарҕа
1) горло || горловой; сүөһү хабарҕата горло животного; хабарҕа болчуоҕа (или хобото) кадык; хабарҕа ырыата горловое пение (особый способ пения с закрытым ртом); хабарҕатыгар түс= схватить кого-л. за горло; хабарҕа муҥунан (или хайдыаҕынан) хаһытаа= драть глотку; муора тобугунан, халлаан хабарҕатынан погов. море ему по колено, нёбо ему по шёю (т. е. всё нипочём); 2) шейка чего-л.; сэргэ хабарҕата шейка коновязи \# атах тарбаҕын хабарҕата фаланга пальца ноги; хабарҕа муннук постройка сруба в угол. -
74 хайаҕас
1) дыра, дырка, щель, отверстие; таҥас хайаҕаһа дырка на одежде; хайаҕа-һынан көр= смотреть в щель; 2) перен. лазейка; үүт-хайаҕас көстүөҕэ выход найдётся. -
75 халты
нареч. вскользь; халты быс= резать, едва касаясь поверхности чего-л.; быһаҕынан халты быстым я провёл ножом (по поверхности чего-л.); хаҥы көрдө он посмотрел вскользь на кого-что-л., он скользнул взглядом по кому-чему-л. -
76 хантай
поднимать, задирать голову; ат хантайыаҕынан хантайан баран, сиэлэн иһэр лошадь идёт рысью, задрав голову. -
77 хараарт
побуд. от хараар= 1) загрязнять, пачкать; харандааһынан хараарт= зачеркнуть карандашом; былааччыйаҕын хараардыма не пачкай своё платье; 2) перен. позорить, чернить, очернять; кини үтүө аатын хараардыма не позорь его доброе имя. -
78 харах
1) анат. глаз || глазной; харах враһа глазной врач; харах олоҕо глазница; харах сетчатката сетчатка глаза; харах уута слеза; харах хаспаҕа глазная впадина; харах эргэтэ бельмо; аҥаар харах одноглазый; бүрүө харах глаза, закрытые плёнкой (напр. у птиц); 2) глаз, глаза, око; очи; взор, взгляд; хара харах чёрные глаза; харах кэмэ глазомер; 3) зрение; хараҕынан үчүгэй он очень зорок; у него очень хорошее зрение; 4) перен. отделение, отверстие, ячея; ытык хараҕа отверстие в мутовке; саахымат хараҕа клеточка на шахматной доске; илим хараҕа ячея в сети; алта харах карт, шестёрка; домунуо хараҕа глазок домино \# көҕүс хараҕа место под лопаткой (при нажатии на к-рое возникает резкая боль); массыына хараҕа разг. фара машины; самыы хараҕа поясничная впадина; сарын хараҕа суставная впадина лопатки; сир хараҕа глубокое озеро строго круглой формы (букв. глаз земли); сокуон хараҕа разг. статья закона; тааҥ хараҕа проталина на льду; таас харах разг. очки (букв. стеклянные глаза); тобук хараҕа подколенная впадина; харах ылыыта поле зрения. -
79 хардалас
совм.-взаимн. от хардалаа= обмениваться чём-л.; аһынан-үөлүнэн хар-далаһаллар они обмениваются продуктами. -
80 харын
1) рубец (отдел желудка у жвачных животных); ынах ханна коровий рубец; 2) перен. разг. живот (человека); ханным сааҕынан да баттыам (если не силой, то) своей тяжестью возьму (говорится, напр. о борцах, выступающих в разных весовых категориях); муҥур ханнынан буору хоруйар погов. пашет землю своим брюхом (говорится о лежебоке, здоровяке-бездельнике).
См. также в других словарях:
радиоактивті залалдану аймағынан өту — (Преодоление зон радиоактивного заражения) бөлім шелер мен бөлімдердің радиоактивті залалдану аймағына кез болғанда жасайтын әрекет тәсілдері: залалдану аймағын айналып өту, радиация деңгейі төмен жерлерден өту, радиация қажетті деңгейге түскен… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
шекараны күзетуді қаржы жағынан қамтамасыз ету — Қазақстан Республикасының Мемле кеттік шекарасын күзетуді қаржы және материалдық техникалық жағынан қамтамасыз ету республикалық бюджет қаржылары, меншік түрлеріне қарамастан, мекемелердің, ұйымдар мен кәсіпорындардың, Қазақстан Республи касының… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
шекарашылардың құқықтық жағынан қорғалуы — Шекара әскерлері мен Әуе шабуылына қарсы қорғаныс әскерлерінің, басқа да қарулы құрамалардың әскери қызметшілері Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын күзету жөнінде өздеріне жүктелген міндеттерді орындау кезінде мемлекеттік өкімет… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
иығынан күлу — (Орал, Жән.) миығынан күлу. Садыр мұны естісе, и ы ғ ы н а н к ү л е д і (Орал, Жән.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
қырқынан шығу — этногр. Жаңа туған балаға қырық күн толған соң, ырымдап суға шомылдыратын салт … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
алакөл асығынан келмеу — (ҚХР) ешнәрсе тең келмеу, ешкімді теңгермеу. А л ак ө л а с ы ғ ы н а н к е л м е й т і н бәйбішенің бірі болуы қақ (Б. Боп. Қаз. алғ., 31) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ат құлағынан ақсамайды — (ҚХР) ештеңе етпейді … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
аяғынан жүру — (Орал, Орда) кепілде жүру. Орда сельпосының бұрынғы бастығы қазір а я ғ ы н а н ж ү р (Орал, Орда) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
аяғынан кету — (Орал: Орал, Орда) жоғалу, жоғалып кету. Көрші ауылдың 2 3 сиыры а я ғ ы н а н к е т і п, таба алмай жүр (Орал, Орда). Осы жылы апрельдің 2 күні бір бас сиырым а я ғ ы н а н к е т т і («Үл. ауыл», 2.07.1930) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
аяғынан тозу — (Қ орда: Қаз., Қарм., Арал) тарап, ыдырап кету. Бригадада бай кулак мүддесін көздейтін теңгерме күшейіп, бригада а я ғ ы н а н т о з ы п кете жаздады («Екп. балықшы», 1939, №34) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
аяғынан тұрғызу — (Орал, Жымп.) тік тұрғызу. Айтқанын істетіп, бір аз адамды а я ғ ы н а н т ұ р ғ ы з д ы (Орал, Жымп.). …оқушы жастарды қолдап соғу... а я ғ ы н а н т ұ р ғ ы з ы п қою жазаларына тартқан («К з жолы», 11.03.1937) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі