-
21 налететь
1. сов.на кого-что; перен., разг.барып (килеп) бәрелеү, һөжүм итеү, тап булыу, барып сығыу2. сов.на кого-чтонапасть с воздухаатылыу, ташланыу, (ҡапыл) һөжүм итеү, осоп ҡуныу3. сов.на кого-что; перен.наброситься с угрозами, обвинениями и т.п.ташланыу, янап ҡурҡытыу4. сов.внезапно начаться — о ветре, буре
ҡапыл сығыу, ҡубыу, күтәрелеү5. сов.прилететь в большом количествеябырылыу, күпләп осоп килеп төшөү6. сов.осесть тонким слоемҡуныу, ултырыу -
22 начальство
1. с собир.башлыҡтар, етәкселәр2. с разг.башлыҡ, етәксе3. сетәкселек -
23 ни
I1. частица и союз частицадля указания на полное отсутствие чего-л. или для усиления отрицанияғына/генә, да/дә2. частица и союз частицадля усиления утвердительного смысла глагола, с которым употребляется-ма/-мә, ғына/генә, -һын/-һен, ла/ләкого ни встретишь, все об этом говорят — кемде генә осратма, бөтәһе лә ошо турала һөйләй
3. частица и союз союздля усиления отрицания при перечислении однородных членовда/дә, ҙа/ҙә, ла/лә, та/тәна небе ни месяца, ни звёзд — күк йөҙөндә ай ҙа, йондоҙҙар ҙа юҡ
ни ответа ни привета от кого — өнө лә, тыны ла юҡ
ни то ни сё — ни аллаға, ни муллаға
ни ите, ни һөтө; ни два ни полтора — ни ары, ни бире
ни-ни!; ни-ни-ни! — һис тә ярамай!
һис тә юҡ!, һис тә түгел!; ни гу-гу; ни слова — ауыҙыңды ла асма
IIв сочет. с предлогами является отделяемой частью мест. никто, ничто, никакой, ничейһис бер, бер да/дә -
24 составить
1. сов. чтоҡуйыу, теҙеп (йәнәшә) ҡуйыу2. сов. чтотөҙөү3. сов. чтоойоштороу, төҙөү, барлыҡҡа килтереү4. сов. что(берәмләп) йыйыу, (әкренләп) туплау5. сов. чтобулдырыу, тыуҙырыу, барлыҡҡа килтереү6. сов. чтобулыу, тәшкил итеү7. сов. чтоитеү, яһау, тыуҙырыу, булыусоставить счастье чьё-л. — кемделер бәхетле итеү
8. сов. чтокүсереп (алып) ҡуйыу, урынын алмаштырып ҡуйыу -
25 убить
1. сов.когоүлтереү2. сов. что; перен.уничтожитьюҡ итеү, юҡҡа сығарыу, өҙөү3. сов.кого-чтосильно расстроитьҡайғыға һалыу, аяҡтан йығыу4. сов. что; перен., разг.истратитьәрәм (исраф) итеү; түгеү; туҙҙырыу(хоть) убей — кәрәк үлтер, үлтерһәң дә (бер нәмә лә эшләп булмай)
-
26 что
I1. мест.ни, нимәчто ж это? — был нимә?
2. мест.нимәони знали, на что идут — улар нимәгә барғандарын беләләр ине
до чего...: — 1) бик, үтә, сиктән тыш, ғәҙәттән тыш
2) ниндәй дәрәжәгә, ниндәй хәлгә; к чему? — нишләп?, ниндәй маҡсат өсөн?, нимәгә?
не к чему — файҙаһыҙ, кәрәге юҡ
ни за что; ни за что ни про что — буштан-бушҡа, тиктомалға, һис тә юҡҡа
хоть бы что кому: — 1) булды ни ҙә булманы ни
2) бер ни түгел, бер ни юҡ; что вы! (ты!) — һеҙ (һин) нимә!
во что бы то ни стало — һүҙһеҙ, нимә генә (нисек кенә) булһа ла, һис шикһеҙ
3. мест. в знач. сказ.в каком состоянии, положении кто-что-л. находитсяниндәй, ни хәлдә, нисек4. мест. в знач. нареч.почему, зачем, по какой причинениңә, нимәгә, ни өсөн, нилектән, нишләп, ни сәбәпле5. мест. разг.сколькони хаҡ, күпме6. мест.ничто, ничего не значитни7. мест. разг.что-нибудь, что-тонимә лә булһа, берәй, нимәлер, ниндәйҙерскажите, нет ли чего новенького — әйтегеҙ әле, берәй яңылыҡ юҡмы
8. мест.всё без исключения, очень многоенимә генә, нимәләр генә, бөтәһе9. мест. с частицей `вот`бына нимә10. мест.которыйҡайһылыр, -ған/-гән, -ыусы/-еүседом, что стоит у реки — йылға буйында торған өй
II1. союзизъясн.тип -ған/-гән, -ғанға/-гәнгә, -ғандай/-гәндәйжаль, что ты не пришёл — үкенесле, килмәгәнһең
почувствовал, что засыпаю — йоҡлап барғандай тойолдом
2. союзв сочетании со словами `так`, `настолько` и т.п.хаттатакой тяжёлый, что не поднять — шундай ауыр, хатта күтәреп булмай
3. союз с частицей `ни` и без неёда/дә, һайынчто ни день, появляются новые проблемы — көн һайын яңы проблемалар сығып тора
4. союзразд.-мы/-ме, әллә -мы/-ме; ни,... ни; ла,... лачто в городе, что в деревне — ҡалала ла, ауылда ла шул
мне всё равно, что здесь жить, что там — бында йәшәнең ни, тегендә ни, минең өсөн барыбер
что в лоб, что по лбу — барыбер, ни булһа ла
-
27 время
1. сваҡыт2. счас, сроксәғәт, ваҡытсколько времени? — сәғәт нисә?, ваҡыт күпме?
3. сэпоха, периодваҡыт, дәүер, осор, заман4. сопределённая порамиҙгел, мәл, саҡ, ваҡытвремя покоса — бесән сабыу мәле, бесән өҫтө
5. с грам.заманво время оно уст. — ҡасандыр, әллә ҡасан
время от времени — ваҡыт-ваҡыт, ҡайһы берҙә
(в) первое время — башта, тәүҙә, тәү ваҡытта
в своё время: — 1) заманында, ҡасандыр
2) үҙ ваҡытында; всё время һәр ваҡыт (саҡ), гел; в скором времени — оҙаҡламай
в то время как — шул арала, шул ғына ваҡыт араһында
выиграть время — күберәк ваҡыт алыу, ваҡыт үтеү, файҙаға булыу
до времени; до поры до времени — ваҡыты еткәнсе, билдәле бер ваҡытҡа тиклем, көнө килгәнсе
ко времени — ваҡытлы, үҙ ваҡытында
на время — ваҡытлыса, билдәле ваҡытҡа тиклем
со времени — ваҡыты етеү менән, киләсәктә
раньше времени — көн элгәре (элек), ваҡытынан алда
с течением времени — ваҡыт үтеү менән, киләсәктә
тем временем — шул уҡ ваҡытта, шул арала
-
28 цепочка
1. ж(ваҡ, нәҙек) сылбыр (сынйыр)2. жвереница кого-чего-л.рәт, теҙем3. ж в знач. нареч. цепочкойбер-бер артлы -
29 единоначалие
-
30 насилие
1. сприменение физической силыкөсләү, көс ҡулланыу2. спритеснениейәбер, йәбер-золом3. спринуждениемәжбүр итеү, ирекһеҙләү -
31 по
1. предлогс дат. п.при обозначении предмета, места, на поверхности которого происходит или на которое направлено действие-дан/-дән, -ға/-гә, буйлапидти по улице — урамдан барыу, урам буйлап барыу
2. предлогс дат. п. с сущ. во мн. ч.при указании на ряд однородных предметов, лиц, отрезков времени и т.п., с которыми связано одно и то же действие-ға/-гә3. предлогс дат. п.со словами скучать, тосковать, тоска; соответствует предлогу о-ды/-де һағыныу (юҡһыныу)4. предлогс дат. п.при указании количества кого-чего-л.-ар/-әр5. предлогс дат. п.при указании на одно лицо, предмет, которые в результате действия приходятся на кого-что-л. каждое-лап/-ләп6. предлогс вин. п.при указании предела, границы действиятиклем, ҡәҙәр, -дан/-дән, ала7. предлогс вин. п.при указании количества кого-чего-л., которое приходится кому-чему-л. каждому-арлап/-әрләп, -шарлап8. предлогс предл. п.при обозначении действия, события, после которого что-л. совершается-дан/-дән һуң, -ғас/-гәс9. предлогс дат. п.при обозначении места, предмета, в границах которого происходит действие-ла/-лә, буйлап10. предлогс дат. п.при обозначении предмета, по направлению к которому совершается действиеыңғайына, -дан/-дән11. предлогс дат. п.при указании на то, в соответствии с чем, согласно чему совершается действие-ға/-гә, буйынса, нигеҙендә, менән12. предлогс дат. п.при указании на основание для действия, состояния-ҡа/-кә карап13. предлогс дат. п.при обозначении предмета, посредством которого совершается действиеменән, арҡыры, аша, -дан/-дән14. предлогс дат. п.при обозначении причины действияарҡаһында, сәбәпле15. предлогс дат. п.при обозначении цели, области, сферы совершения действиябуйынса16. предлогс дат. п.при указании на предмет, свойство, состояние, при помощи которых характеризуется кто-что-л.буйынса, яғынан -
32 преобладать
несов. над кем-чем и без доп.өҫтөн (булыу), күпселек(те) (тәшкил итеү), күберәк (булыу) -
33 валить
I1. несов.кого-чтойығыу, ҡолатыу, ауҙарыу, тәгәрәтеү, тәкмәстереүвалить с ног кого-л. — кемделер аяҡтан йығыу
2. несов. чтоҡырҡыу, йығыу, ҡолатыу, ауҙарыу3. несов.кого-что; перен., прост.үлтереү, юҡ итеү, һәләк итеү, ҡырыу, ҡырып бөтөрөү4. несов. что; разг.тырым-тырағай ташлау, быраҡтырыу5. несов. что, на кого-что; перен.һылтау, ауҙарыу, япһарыувалить вину на кого-л. — кемгәлер ғәйепте япһарыу
II1. несов.; разг.ағылыу, ағылып килеү, ағылып барыу2. несов.; разг.о дыме, паре, снеге и т.д.борҡорап сығыу, ҡойоп (баҫып) яуыу3. несов.; разг.повел. прост. вали(те)побуждение к действиюәйҙә, йүгер, әйт, һөйлә, эшләчто молчишь, вали скорей — нишләп өңдәшмәйһең, әйт (һөйлә) тиҙерәк
-
34 вообразить
1. сов.кого-чтомысленно представитькүҙ алдына килтереү, күҙаллау, кәүҙәләндереү2. сов. чтопредположитьтип уйлау (хис итеү, фараз итеү)3. сов.повел. вообрази(те)уйлап ҡара(ғыҙ), күҙ алдына килтер(егеҙ) -
35 золотой
1. прил.алтын...ы2. прил.алтынлы3. прил.алтын (төҫөндәге)4. прил.перен.алтын, бик яҡшы, затлы5. прил. перен.бәхетле, хозурлы6. прил. перен.в обращенииалтыным7. в знач. сущ. м золотойалтын аҡсазолотая осень — алтын көҙ (һары япраҡлы, ҡояшлы көҙ)
золотое дно — бик төшөмлө урын, Эндрәй ҡаҙнаһы
золотой век — алтын дәүер (фәндең, сәнғәттең сәскә атыу осоро)
золотой дождь — ҙур табыш, төшөм
золотой фонд: — 1) алтын фонд (дәүләттең алтын һ.б. хазиналары)
2) бик ҡәҙерле (кешеләр төркөмө һ.б., мәҫ., әҙәбиәт, сәнғәт эшмәкәрҙәре); золотые руки — алтын ҡулдар (оҫталар)
золотых дел мастер — алтын оҫтаһы, зәргәр
-
36 исходить
Iсов. что; разг.(йәйәү) йөрөп сығыу, ҡыҙырып сығыуII1. несов.от кого, из чего; уст., книжн.сығыу, алыныу2. несов.из чего-дан/-дән сығыу (сығып эш итеү)несов. см. изойти -
37 наставить
I1. сов. что, кого-чегоҡуйыу, ҡуйып сығыу, теҙеп (ултыртып) сығыу2. сов. чтоудлинитьялғау, ялғап оҙонайтыу3. сов. чтонацелитьтөбәү, йүнәлтеү, төҙәү, тоҫҡаунаставить нос — алдау, көлкөгә ҡалдырыу, төп башына ултыртыу
(берәй кеше бисәһенең һөйәре булыу); наставить ухо (уши) — ҡолаҡ һалыу, иғтибар итеү
IIсов. кого; уст.өгөтләү, өгөт-нәсихәт биреү, өйрәтеү, вәғәзләүнаставить на ум — аҡыл өйрәтеү, яҡшылыҡҡа өйрәтеү
-
38 неверный
1. прил.неправильныйяңылыш, хата, дөрөҫ түгел (булмаған)2. прил.тоғро булмау, тоғролоҡһоҙ, хыянатсыл, хыянат итеүсе, ышанысһыҙ3. в знач. сущ. м и ж; уст. неверный и невернаябашҡа дин тотоусы -
39 отрицать
1. несов. что и без доп.не соглашаться с чем-л.иҫәпләшмәү, иҫәпкә алмау2. несов. чтоотвергатьинҡар итеү, танымау, кире ҡағыуотрицать успехи чьи-л. — берәйһенең уңыштарын инҡар итеү
-
40 попечитель
1. мопекунбағыусы, ҡарап үҫтереүсе, тәрбиә итеүсе2. мпопечительреволюцияға тиклем Рәсәйҙә берәй тармаҡтың учреждениеларына етәкселек итеүсе
См. также в других словарях:
тултыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тутыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Russian grammar — encompasses: * a highly synthetic morphology * a syntax that, for the literary language, is the conscious fusion of three elements: ** a Church Slavonic inheritance; ** a Western European style; ** a polished vernacular foundation.The Russian… … Wikipedia
йорт — 1. Тору өчен, төрле оешмалар, предприятиеләр өчен билгеләнгән корылма, бина; өй һәм аңа караган каралты 2. Бер хуҗалык булып яшәүче кешеләр, гаилә. Бер йортта яшәүче бер яки берничә гаилә кешеләре. Аерым гаилә хуҗалыгы җиде йорт бергә оешып 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Еремеево (Башкортостан) — У этого термина существуют и другие значения, см. Ермеево. Село Ермеево башк. Йәрми Страна Россия … Википедия
Россия. Русский язык и Русская литература: Русский язык — А. Русский язык термин, употребляемый в двух значениях. Он обозначает: I) совокупность наречий великорусских, белорусских и малорусских; II) современный литературный язык Р., представляющийся в своем основании одним из великорусских наречий. I)… … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона
Санта-Исабель (остров) — У этого термина существуют и другие значения, см. Санта Исабель. Санта Исабель англ. Santa Isabel Island … Википедия
ит — 1. Ашамлык өчен суелган хайванның түшкәсе яки бер кисәге (эчке әгъзалар, мәс. үпкә бавыр, эчәкләр гадәттә ит дип саналмый) 2. Мускулларның гади телдә йөри торган атамасы тәнендә ит әсәре юк 3. Яфракның тамырчалары арасындагы өлеше яфрак ите.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге