(общества)

с

1. (по знач. гл. делить 1) тақсимот, тақсим (ҳисса) кардан(и), ба ҳиссаҳо ҷудо кардан(и); (по знач. гл. делиться 1) тақсимшавӣ, ба ҳиссаҳо ҷудошавӣ; деление на части ба қисмҳо ҷудо кардан(и); деление общества на классы ба синфҳо тақсимшавии ҷамъият

2. биол. тақсимшавӣ, ҷудошавӣ; деление клетки тақсимшавии ҳуҷайра

3. мат. тақсим; деление дробей тақсими каср; знак деления аломати тақсим

4. (на шкале) дараҷа; деление термометра дараҷаи термометр; нанестй деления на шкалу ҷадвалро ба дараҷаҳо тақсим кардан

1. …и нуг, …и боло, болоӣ; верхушечные почки ғунчаҳои нӯги дарахт; верхушечное воспаление легки варами болои шуш

2. переи. рйзг. болонишии, калоншаванда, …и табақаи боло; верхушечные слой общества табақаҳои болонишини ҷамъият

(досто|ин, -йна, -йно)

1. лоиқ, сазовор, арзанда, шоиста, муносиб; достойн ый уважения сазовори ҳурмат; достойный внимания лоиқи диққат; достойный похвалы шоистаи таҳсин; достойн ые члены социалистйческого общества аъзоёни сазовори ҷамъияти социалисти

2. муносиб, шоиста, ҳаққони; достойн ая награда мукофоти шоиста

3. муносиб; она ему достойн ая пара вай ба ӯ муносиб аст

4. уст. мӯҳтарам, мӯътабар; \достойныйый человек одами мӯътабар

1. …и духтар, аз они духтар

2. фаръӣ; дочерние акционерные общества ширкатҳои фаръӣ (ширкатхои алохидаи мустакцли капита-листӣ, ки аз тарафи ягон ширкатисахмдорон ташкил дода шудаанд)

ж

1. ҷон, рӯҳ, дил; душа и тёло ҷону (рӯҳу) тан

2. табиат, фитрат, сиришт; человек открытой душй одами кушодадил; низкая душа одами паст-фитрат; рбокая душа одами тарсончак; чуткая душа одами ҳассос (меҳрубон); душа -человек одами хуб, ҷони одам, одами тилло

3. шавқу завқ, рағбат, ҳавсала; с душой бо шавқу завқ, аз таҳти дил, бо ғайрат; раббтать с душой бо шавқ кор кардан; с душой исполнить песню сурудро бо шавқу завқ хондан; без душибе шавқу завқ, бе ҳавас, бе рағбат, бе ҳавсала; работать без душй бе ҳавсала кор кардан; в егб игре нет души вай бе рагбат бозӣ мекунад

4. перен. усгп. (сущность) моҳият, ҷавҳар

5. перен. ҷону дил; душа общества ҷону дили маърака

6. разг. кас, одам, ҷонзод; ҷон; на улице ни душй дар кӯча ҷонзоде нест; по сколько с душй? сари касе чандӣ?; ни одна душа не узнает ягон кас намефаҳмад; в семье пять душ дар оила панҷ сар хӯранда ҳаст; реальный доход на душу населения даромади реалӣ (ҳақиқӣ) ба ҳар сари аҳолӣ

7. ист. (крепостной) деҳкони крепостной // мн. души (подати, налоги) андоз, хироҷ

8. обращ. разг. (обычно со сл. «моя») ҷон, ҷони ҷан, ҷонакам; душа моя! ҷони ман!, ҷонакам! <> бумажная душ-а бюрократ, коғазбоз; коғазпараст; заячья душа одами тарсончак (буздил); мёртвые души ист. ҷонҳои мурда; чернильная душк бюрократ, коғазбоз, расмиятчй; душа нараспашку одами кушодадил; душой и телом бо ҷону дил; ни душой ни телом не виноват заррае гуноҳ надорад; в душ ё 1) (мысленно) ботинан, -дар дили худ 2) (по склонностям) табиатан; в глубинё душ-й дар замири дил; для душй барои дилхушй; до [глубины] душй то пардаи дил; рассказ взволновал меня до глубины душй ҳикоя то замири дил таъсир кард; за милую душу 1) (охотно) бо ҷону дил, аз таҳти дил 2) (не задумываясь) даррав; зур, дар як лаҳза; он и обманет за милую душу ӯ дар як лаҳза фиреб ҳам медиҳад; на душ е дар дил; на душ е у меня стало вёсело и спокбйно дилам шоду хотирам ҷамъ шуд; на душё кошки скребут у кого-л. дили касеро гургон тала мекунанд; от [всей] душй аз таҳти дил, аз дилу ҷон, аз сидқи дил; по душ ам поговорить (разговориться и т. п.) самимона (аз таҳти дил) гап задан; разговор по душам сӯҳбати самимӣ; по -ё кому дилҳоҳ, дилписанд, маъқул; не по душ ё кому номаъқул, маъқул не; от глубины (полноты) душ-й аз самими қалб, бо камоли майл; душа болйт у кого-л. дили кас месӯзад; душа надрывается дил пор.а мешавад, дил торс мекафад; душа не лежит к кому-чему-л. ба касе, чизе дил об намехӯрад; душа не на месте дил беқарор аст; душ а не принимает прост. дил намекашад; душа переболела дил сӯхт, ҷигар кабоб шуд; душа разрывается [на части] дил реш (об)мешавад; душа ушла (ухбдит) в пятки у кого талхакаф (гурдакаф, дил-каф) шудан; душй не чаять в ком-л. аз ҷон азизтар донистан; болеть -душой за кого-что, о ком-чём аз дилу ҷон ғам хурдан, дилсӯзӣ кардан; брать (хватать) за душу кого ба ҳаяҷон овардан, дилро об кардан, мутаассир кар-дан; вдохнуть душу во что рӯҳ бахшидан, ҷон дамондан; брать грех на душу гуноҳро ба гардан гирифтан; висёть над душой безор кардан, ба ҷсзн расондан, шилқин шудан; влезть (залезть) в душу кому-л. 1) роздони касе шудан 2) ақли касеро рабудан 3) бо ҳар роҳ ба мағзи пӯсти касе даромадан; вложить душу во что-л. бо майлу рағбат (меҳр монда) коре кардан; войтй в душу к кому-л. дили касеро дуздидан; вывернуть душу кого, чью безобита (мушавваш) кардан; вывернуть душу [наизнанку] перед кем дили худро кушодан, дилро холӣ кардан; вымотать [всю] душу кому аз ҷон безор кардан, ба ҷон расондан; вынуть душу уст. рӯҳан азоб додан, дил хун кардан; вытрясти душу из кого дӯғ зада тарсондан; вытянуть [всю] душу безор кардан, аз ҷон сер кардан; вышибить дӯшу изкого груб. прост. зада куштан; жить душа в душу дӯстона зиндагӣ кардан; заглянуть в душу кому-л. рози касеро фаҳмида гирифтан; излить (открыть) душу кому дил холӣ кардан, рози дил гуфтан; кривить душой дурӯғ гуфтан, бевиҷдонӣ кардан; отвестй душу 1) мурод ҳосил кардан 2) дил холй кардан, дарди дил гуфтан; отдать богу душу аз олам гузаштан, ба худо амонатиро супурдан; отдохнуть -душ ой (сердцем) дами беғам задан; отпустй душу на покаяние уст. 1) (пощади) омурзиш мехоҳам (металабам) 2) (оставь в покое) ба ҳолам гузор;

переболеть душой хуни дил (ҷигар) шудан; перевернуть [всю] душу кого, чью, кому хуни дил (ҷигар) кардан; положить душу за кого-что ҷон додан, фидо шудан; положить душу на что бо дилуҷон кардан; стоять над душ-ой чьей, у кого мехи ҷафо барин ба сарн касе истодан; в чём [только] душ а держится ҷонаш ба лаб омадааст; за душой есть (имеется) у кого дар бисоташ ягон чиз дорад; за душой нет чего-л. у кого дар бисоташ чизе надорад; за душой у него нет ни копейки (ни гроша) вай ягон тин ҳам надорад; как бог на душу положит пеш омад, хуш омад; с душй ворбтит прост. дил беҳузур мешавад, нафрати кас меояд, дили кас беҷо мешавад; сколько \душае угодно бы кадри дилхоҳ

м

1. қонун; советские законы қонунҳои советӣ; основной закон государства қонуни асосии давлатӣ; Закон защите мира Қонуни муҳофизати сулҳ; избирательный закон қонуни интихобот; кодексов о труде маҷмӯаи коиунҳои меҳнат; в соответствии с закон-ом мувофиқи қонун; действовать 1согласно - у (с закон ом) аз рӯи қонун амал кардан; равенство граждан перед законом баробарҳуқуқии граждаиҳо дар пеши конун; проведение в жизнь законов СССР ба ҳаёт татбик кардани қонунҳои СССР; его слово для нас - закон сухани ӯ барои мо қонун аст; приказ командира - закон фармони командиррконун аст

2. (обычай) расм, тариқ, оин; закон вежливости расми адаб, тариқи одоб; закон гостеприймства тариқи меҳмоннавозӣ

3. чаще мн. законы (основ-ные положения) коидаҳо; законы шахматной игры қоидаҳои бозии шоҳмот

4. (закономерность) қонун; закон всемирного тяготения қонуни ҷозибаи олам; законы развития общества қонунҳои инкишофи ҷамъият

5. уст. (религиозное учение) расму оин; по христианскому закону аз рӯи расму оини насрониен <> закон божий дарси фиқҳ; буква закон а ҳарфи қонун; драконовские закон ы қонуни бедодгарона (ҷобирона); вне --а ғайри қонунӣ; объявить кого-л. вне закон а касеро аз ҳимояи конун хориҷ (берун) эълон кардан; закон не пйсан для кого, кому прост. ба қонун ва коида итоат намекунад; вступить в закон, принять закон уст. прост. ба ақди никоҳ даромадан; жить (состоять) в \законе уст. прост. ба ақди никоҳ даромада зистан

филос. материалистӣ, материалистона; материалистическая философия фалсафаи материалистӣ; материалистическое понимание жизни общества тафаҳҳуми материалистонаи ҳаети ҷамъият

с

1. ҷамъият, ҷамоат; коммунистическое общество ҷамъияти коммунистӣ; первобытное общество ҷамъияти ибтидоӣ; человеческое обществоинсоният

2. ҷамъият, ташкилот, ширкат, иттиҳодия; акционерное общество ширкати саҳмдорон; спортивное общество ҷамъияти спортӣ

3. маҳфил, маъракаобщество мардум, доира; собралось многочисленное - мардуми бисёре ҷамъ шуд; он душа общества ӯ ҷони (чароғи) маҳфил аст, ӯ маҳфилорост

4. (привиле-гированный круг. людей) табақаи болонишинон, аъёну ашроф

5. уст (кре-стьянская община) ҷамоати деҳқонон

ж якҷинсӣ, ҳамҷинсӣ, монандӣ, шабоҳат, якхела будан(и); однородность состава якхела будани таркиб; однородность общества якрангии ҷамъият

мн. (ед. отброс м) ахлот, пасафкандаҳо, партовҳо; яма для отбросов чуқурии ахлот перен. партовҳо, фосидахлокон; отбросы общества партовҳои ҷамъият

ж

1. перспектива (як тарзи расмкашӣ бо нишон додани тағироти часомат, равшан ё хира намудоршавии чизҳо мутобиқан ба масофаи байни он чизҳо ва бинанда); законы перспективы қонунҳои перспектива

2. намуд, манзара, манзараи табиат; дурӣ; из окна открывалась прекрасная перспектива аз тиреза манзараи бисёр зебо намудор буд

3. чаще мн. перспективы перен. таваққӯъ, истиқбол, оянда, пешомад; имконият; генеральная перспектива развития общества имкониятҳои асосии тараққиёти ҷамъият; понимание исторической перспективы фаҳмидани пешомади таърихӣ; хорошие перспективы на урожай пешомади ҳосили хуб

иҷтимоӣ, со-циалӣ; социальное обеспечение таъминоти социалӣ; социальное положение аҳволи иҷтимоӣ; социальные преобразования дигаргуниҳои иҷтимоӣ; социальный прогресс пешрафти иҷтимоӣ; социальное происхождение баромади иҷтимои; социальные противоречия зиддиятҳои социалӣ; социальное развитие инкишофи иҷтимоӣ; социальная среда муҳити иҷтимоӣ; социальное страхование суғуртаи социалӣ; \социальныйая структура общества сохти иҷтимоии ҷамъият

1. тк. мн. таҳнишаста, таҳшин, дурда

2. мн (ед. подонок м) перен. партовҳо, разилҳо, радди маъракашудагон; унсурҳои нохалафи иҷтимои; подонки общества партовҳои ҷамъият

сов. что

1. ба зери чизе хат (қалам) кашидан; подчеркнуть слово в тексте ба зери калимае дар матн хат кашидан

2. перен. таъкид кардан, диққати махсус додан, хотирнишон кардан; докладчик подчеркнул роль науки в развитии общества маърӯзакунанда аҳамияти илмро дар инкишофи ҷамъият махсусан таъкид кард // (выделить голосом) бо таъкид гуфтан, мад кашида гуфтан, бо овози баландтар гуфтан

сов.

1. кого-что дарк кар-дан, фаҳмидан, шинохтан, огох (воқиф) шудан; познать законы развития общества қонунҳои таракқии ҷамъиятро фаҳмидан // (хорошо узнать) шинохтан; познать друга в беде дӯстро дар рӯзи сахт шинохтан; познать самого себя худро шинохтан

2. фаҳмидан, донистан; ча-шидан, дидан; познать радость труда нашъаи меҳнатро чашидан

(полнопра-в|ен, -на, -но) комилҳуқуқ; полноправный член общества узви комилҳуқуқи ҷамъият

с

1. (по знач. гл. построить 2-5) асос гузоштан(и), бунёд ниҳодан(и); кашидан(и); построение коммунистического общества барпо кардани ҷамъияти коммунистӣ; построение треугольников сохтани секунҷа // сохт, созиш, тартиб; построение фразы сохти ҷумла

2. книжн. муҳокима, тафаккур, ақида, таълимот, назария; область логических построений соҳаи муҳокимаҳои (назарияҳои) мантиқӣ

3. (по знач. гл. построиться 2) саф бастан(и), саф оростан(и); построение боевого порядка ба таври ҷангӣ саф оростан(и); нарушить \построениее қаторро вайрон кардан

…и пеш-равӣ, мутараққӣ, рӯзафзун; поступательное раз-витие социалистического общества та-раққии рӯзафзуни ҷамъияти социа-листӣ; поступательный рост экономики пешрафти рӯзафзуни иктисодиёт; поступательное движе -ние физ. ҳаракати мустақимулхат

ж ҳоҷат, ниёз, талабот; потребности общества талаботи ҷамъият; потребности советских людей ниёзҳои одамони советӣ; общественные потребности эҳтиёҷоти ҷамъиятӣ; материальные и духовные потребности талаботи моддӣ ва маънавӣ; хоҳиш, орзу, ният, майл; потребность попутеше ствовать майли саёҳат; удовлетворе ние \потребностьей қонеъ кардани ниёзҳо

сов.

1. кого-что, чем муддате афшондан, ҷунбондан, такон додан; потрясти кого-л. за плечи китфи касеро ҷунбондан; потрясти яблоню дарахти себро такон додан

2. что ларзондан, ба ларза (ба ларзиш) овардан; удар грома потряс воздух садои раъд ҳаворо ларзонд; рыдания потрясли ее тело гиряву фиғон пайкари ӯро ларзонданд

3. суст кардан, футур расондан, дарҳам шикастан; потрясти основы старого общества асосҳои ҷамъияти кӯҳнаро суст кардан

4. кого перен. сахт мушавваш (муассир) кардан, ба изтироб овардан, моту мабҳут кардан; неудача потрясла его нокомӣ ӯро сахт муассир кард