Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

quod+si

Толкование Перевод

81 reliquus

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliquus
82 relliquus

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > relliquus
83 semol

sĭmŭl (ante-class. also sĕmŭl, Plaut. Trin. prol. p. 97 Ritschl; v. infra; and sĕmŏl, C. I. L. 1175 fin.; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 96; cf. also simitu. The final l of simul was scarcely pronounced in the vulg. lang., and in comic poetry does not make position with an initial consonant following; v. Corss. Ausspr. 2, p. 643 sq.; Lorenz ad Plaut. Ps. 567), adv. [Sanscr. sama-; Gr. hama, homos]; cf. semel, = eodem tempore, una, at the same time, together, at once, as soon as.
I.
Referring, as temporal adverb, to plural nouns of the same sentence, and representing persons or things as acting, happening, etc., simultaneously.
1.
After a plural subject:
hunc ambo in saxo semul sedent ejecti,
Plaut. Rud. prol. 72:
multa concurrunt simul,
Ter. And. 3, 2, 31:
(duo homines) simul cenare voluerunt,
Cic. Inv. 2, 4, 14:
Zmyrnae cum simul essemus compluris dies,
id. Rep. 1, 8, 13:
tres simul soles effulserunt,
Liv. 41, 21 fin.:
tria simul agmina populabantur Indos,
Curt. 9, 10, 7:
duo simul hujusmodi personae Ciceroni obstiterunt,
Quint. 11, 1, 69:
Othonem multa simul exstimulabant,
Tac. H. 1, 21; Cic. Fam. 9, 1, 2; id. Att. 5, 10, 5; Liv. 21, 33, 3; 41, 2 init.; Curt. 4, 15, 22.—Sometimes the logical subject is understood:
multos modios salis simul (i. e. amicis) edendos esse,
Cic. Lael. 19, 67.—Sometimes both the subject and predicate are understood:
quare si simul (i. e. nos agere) placebit,
Cic. Fam. 5, 19, 2.—
2.
With a plur. object:
(Alcumena) uno partu duos peperit semul,
Plaut. Am. 5, 2, 8:
duas res simul nunc agere decretum'st mihi,
Plaut. Merc. prol. 1:
si duos consules simul ex Italia ejectos... res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
ambo cum simul conspicimus,
Liv. 40, 46 init.:
simul omnibus portis erupit,
id. 40, 48 fin.; cf. Auct. Her. 3, 12, 22; Liv. 8, 37, 5; 21, 60; 40, 30; 42, 7; Curt. 5, 9, 1; Quint. 10, 1, 76; 10, 3, 23; 10, 7, 16.—So with singular implying a plural:
tota (urbs) simul exsurgere aedificiis coepit,
Liv. 6, 4, 6:
totam simul causam ponit ante oculos,
Quint. 6, 1, 1.—After an adverb. implying a plural noun:
igitur undique simul (i. e. ex omnibus locis simul) speculatores citi sese ostendunt,
Sall. J. 101, 1.—
3.
Referring [p. 1703] to plural attributes:
omnium simul rerum... discrimine proposito,
Liv. 6, 35, 6:
multarum simul civitatium legati Romam convenerunt,
id. 43, 6, 1.—
4.
Referring to an attributive participle understood:
multitudo plurium simul gentium (= simul eodem loco versantium),
Liv. 44, 45:
trium simul bellorum victor (= eodem tempore gestorum),
id. 6, 4, 1:
inter duo simul bella,
id. 7, 27, 7:
tot simul malis victi,
Curt. 4, 4, 12.
II.
Referring to nouns, etc., connected by the preposition cum: simul cum = una cum (v. una, s. v. unus), together with:
novi (illum) cum Calcha semul,
Plaut. Men. 5, 2, 48:
jube in urbem veniat jam tecum semul,
id. Most. 4, 2, 26:
qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul?
id. Am. 2, 2, 122:
me misisti ad portum cum luci semul,
id. Stich. 2, 2, 40:
quae (amicitia) incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,
Ter. And. 3, 3, 7:
simul consilium cum re amisti?
id. Eun. 2, 2, 10:
Critolaum simul cum Diogene venisse commemoras,
Cic. Or. 2, 38, 100:
Hortensius tecum simul pro Appio Claudio dixit,
id. Brut. 64, 230:
cum corporibus simul animos interire,
id. Lael. 4, 13:
vobiscum simul considerantis,
id. Rep. 1, 46, 70:
testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio,
id. Mil. 18, 48:
simul cum lege Aelia magistratum iniit,
id. Att. 1, 16, 13:
simul cum lumine pandit,
id. Arat. 704 (452):
simul cum moribus immutatur fortuna,
Sall. C. 2, 5:
cum anima simul,
id. ib. 33, 4:
simul cum occasu solis,
id. J. 91, 2:
simul cum dono designavit templi finis,
Liv. 1, 10, 5:
si (dictator) se (Fabium) simul cum gloria rei gestae extinxisset,
id. 8, 31, 7:
ut cresceret simul et neglegentia cum audacia hosti,
id. 31, 36, 7; cf. Plaut. Am. 2, 2, 136; id. Aul. 4, 4, 28; id. Bacch. 4, 1, 5; id. Cist. 4, 2, 105; id. Ep. 1, 1, 39; id. Men. prol. 27; 2, 3, 54; 5, 1, 36; id. Merc. 2, 1, 31; id. Most. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 1, 13; id. Tusc. 3, 18, 40; id. de Or. 2, 33, 142; 3, 3, 10; id. Arch. 12, 30; id. Sest. 22, 50; id. Fam. 15, 4, 8; Liv. 1, 31, 3; Nep. 3, 2; 11, 3; 18, 3; 23, 6; Quint. 11, 3, 65; Hor. Epod. 1, 8; id. S. 1, 1, 58.—Strengthened by una:
quippe omnes semul didicimus tecum una,
Plaut. Poen. 3, 1, 50; cf. id. Most. 4, 3, 43.—With ellipsis of mecum:
qui scribis morderi te interdum quod non simul sis,
Cic. Att. 6, 2, 8.—Freq. cum eo (eis, etc.) must be supplied after simul, likewise, together with him, them, etc.:
in vigiliam quando ibat miles, tum tu ibas semul (i. e. cum eo)?
Plaut. Ps. 4, 7, 86:
cum simul P. Rutilius venisset,
Cic. Rep. 1, 11, 17:
hos qui simul erant missi, fallere,
id. Rosc. Am. 38, 110:
prae metu ne simul (i. e. cum iis) Romanus irrumperet,
Liv. 5, 13, 13:
extra turbam ordinem conlocuntur semul (i. e. inter se),
Plaut. Am. 1, 1, 69; cf. id. ib. 2, 2, 180; Cic. Pis. 34, 84; Liv. 6, 11, 5; Curt. 8, 13, 3.—Simul with abl. alone = cum with abl. ( poet. and in post-Aug. prose; cf. Gr. hama with dat.):
simul his,
Hor. S. 1, 10, 86:
quippe simul nobis habitat,
Ov. Tr. 5, 10, 29:
his simul,
Sil. 3, 268:
Magnetibus simul transmissi,
Tac. A. 4, 55:
quindecimviri septemviris simul,
id. ib. 3, 64; cf. id. ib. 6, 9; Sil. 5, 418; Sen. Troad. 1049.
III.
Referring to a preceding adverb. clause, at the same time, i.e. as that of the action described:
juris ubi dicitur dies, simul patronis dicitur,
Plaut. Men. 4, 2, 17:
quamquam ego vinum bibo, at mandata hau consuevi semul bibere una (= bibere quom vinum bibo, una cum vino),
id. Pers. 2, 1, 3:
quando nihil sit (quod det), semul amare desinat,
id. Ps. 1, 3, 73 Fleck.:
ubi res prolatae sunt, quom rus homines eunt, semul prolatae res sunt nostris dentibus,
id. Capt. 1, 1, 10; id. Ps. 4, 7, 84; cf.:
domum numquam introibis, nisi feres pallam simul (i. e. cum introibis),
Plaut. Men. 4, 2, 104.
IV.
Referring to two or more co-ordinate terms or facts representing these as simultaneous, and at the same time, and also, both... and ( at once), together.
1.
Referring to co-ordinate terms of the same sentence.
a.
Simul preceding all the coordinate terms which are connected by et, ac, atque, que, or by et... et (freq. in the histt.):
semul flere sorbereque haud facile est,
Plaut. Most. 3, 2, 104:
Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est,
Cic. Brut. 64, 228: Bomilcar, simul cupidus incepta patrandi, et timore socii anxius, Sall. J. 70, 5:
dicenti lacrimae simul spiritum et vocem intercluserunt,
Liv. 40, 16 init.:
quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta,
id. 6, 27, 9:
Lycios sub Rhodiorum simul imperio et tutela esse,
id. 41, 6 fin.:
Priverni qui simul a Fundanis ac Romanis defecerunt,
id. 8, 19, 11:
simul divinae humanaeque spei pleni pugnam poscunt,
id. 10, 40, 1:
eximio simul honoribus atque virtutibus,
id. 6, 11, 3:
obruit animum simul luctus metusque,
id. 42, 28; 5, 26, 10; Val. Max. 5, 2, 6:
simul ipsum Vitellium contemnebant metuebantque,
Tac. H. 2, 92; cf. Liv. 3, 38, 12; 3, 50, 12; 5, 7, 3; 6, 18, 5; 6, 33, 9; 6, 40, 4; 9, 12, 4; 27, 51, 12; Caes. B. G. 7, 48; Curt. 5, 4, 30; Sen. Q. N. 2, 54, 2.—So with three or more co-ordinate terms, either all connected by et, Caes. B. G. 4, 24, 2; Quint. 1, 12, 3; 10, 7, 23;
or asyndetic: nunc simul res, fides, fama, virtus, decus deseruerunt,
Plaut. Most. 1, 2, 60.—
b.
Simul after all the coordinate terms (mostly ante-class.):
nunc operam potestis ambo mihi dare et vobis simul,
Plaut. Men. 5, 9, 40:
faxo et operam et vinum perdiderit simul,
id. Aul. 3, 6, 42:
ut si quis sacrilegii et homicidii simul accusetur,
Quint. 12, 1, 4; cf. Plaut. Capt. 3, 5, 92; id. Men. 3, 3, 16; Mart. 11, 58, 10.—
c.
Simul after the first of the co-ordinate terms (so not in Cic.):
convenit regnum simul atque locos ut haberet,
Naev. Bell. Pun. 1, 6, fr. 3:
oculis simul ac mente turbatum,
Liv. 7, 26, 5:
quod ubi auditum simul visumque est,
id. 8, 39, 7:
pulvere simul ac sudore perfusum,
Curt. 3, 5, 2:
terrestri simul navalique clade,
id. 4, 3, 14:
vota nuncupabantur simul et solvebantur,
Val. Max. 6, 9, ext. 5:
qui ima simul ac summa foveret aequaliter,
Sen. Ep. 90, 25; cf. Liv. 4, 32, 12; Curt. 3, 8, 23; 6, 5, 19; 8, 5, 1; Quint. 10, 1, 30.—In post-Aug. prose without any temporal idea, = as well as:
populi Romani facta simul ac dicta memoratu digna... deligere constitui,
Val. Max. 1 prol.; so id. 1, 1, 9.—
d.
Placed before the last term.
(α).
Simul et (= simul etiam), and at the same time, and also:
Jugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos, simul et magnam pecuniam amiserat,
Sall. J. 97, 1:
Marium fatigantem de profectione, simul et invisum et offensum,
id. ib. 73, 2:
Marius hortandi causa, simul et nobilitatem exagitandi, contionem advocavit,
id. ib. 84, 5:
milites modesto imperio habiti, simul et locupletes,
id. ib. 92, 2:
Perseus cum adventu consulis, simul et veris principio strepere omnia cerneret,
Liv. 44, 34 fin.; cf. Hor. C. 1, 20, 6.—
(β).
Simulque (rare):
ut (materia) fragilis incumberet, simulque terra umore diluta,
Curt. 8, 10, 25.—
(γ).
Simul, without any conjunction (so in Cic., but only poet.):
Neptuno grates habeo et tempestatibus, semul Mercurio qui, etc.,
Plaut. Stich. 3, 1, 3:
Electra Stereopeque, simul sanctissima Maja,
Cic. Arat. 270 (36):
inter solis iter, simul inter flamina venti,
id. ib. 342 (101):
ambiguus consilii, num Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis navibus mare clauderet,
Tac. H. 2, 83. —
e.
Inserted in the last term ( poet.):
memor Actae non alio rege puertiae, Mutataeque simul togae,
Hor. C. 1, 36, 9;
interea Maecenas advenit atque Coccejus, Capitoque simul Fontejus,
id. S. 1, 5, 32.—
2.
Referring to two or more co-ordinate clauses or sentences.
a.
Et simul or simulque:
contundam facta Talthybi, contem namque omnes nuntios, semulque cursuram meditabor ad ludos Olympios,
Plaut. Stich. 2, 1, 34:
eamus, et de istac simul consilium volo capere una tecum,
i. e. while going, Ter. Eun. 3, 5, 65:
quod... et simul quia,
Lucr. 5, 1181:
ratio Ecquaenam fuerit origo... et simul ecquae sit finis, etc.,
id. 5, 1213:
sed iidem illi ita mecum loquuntur... et simul admonent quiddam quod cavebimus, etc.,
Cic. Phil. 1, 11, 28:
ex tuis litteris cognovi festinationem tuam, et simul sum admiratus cur, etc.,
id. Fam. 7, 8, 1:
emergit Nixi caput, et simul effert sese clara Fides et, etc.,
id. Arat. 713 (460):
postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Jugurthae proelio clamorem augeri,
Sall. J. 52, 6:
equites ex equis desiliunt, simulque et hosti se opponunt, et animos peditum accendunt,
Liv. 3, 62, 8:
tum rigere omnibus corpora... et simul lassitudine et... fame etiam deficere,
id. 21, 54, 9; 41, 3; Cic. Arat. 504 (259); 545 (299); Curt. 4, 2, 21; Quint. 2, 5, 13.—
b.
Simul with autem or enim, introducing the second sentence:
salve! simul autem vale!
Plaut. Merc. 5, 1, 1: augeamus sane suspicionem tuam;
simul enim augebimus diligentiam,
Cic. Marc. 7, 22.—
c.
Simul preceding co-ordinate sentences, generally connected by et... et, but also by a single copulative conjunction:
simul enim et rei publicae consules, et propones ei exempla ad imitandum,
Cic. Phil. 10, 2, 5:
illa autem altera ratio quae simul et opinionem falsam tollit, et aegritudinem detrahit,
id. Tusc. 4, 28, 60:
simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris omnibus parare,
Sall. J. 91, 1:
nullus portus erat qui simul et omnis onerarias caperet, et tecta legionibus praeberet,
Liv. 32, 18, 3:
simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 3: simul Metelli imagines dereptae, et missi qui Antonio nuntiarent. Tac. H. 3, 13; cf. Suet. Caes. 57.—
3.
Referring to co-ordinate clauses introduced by subordinating conjunctions:
Mnesilochum ut requiram atque ut eum mecum ad te adducam semul,
Plaut. Bacch. 3, 5, 2:
tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.,
Cic. Fam. 13, 6, 2:
quod eo liberius ad te seribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod video non novitati esse invisum meae,
id. ib. 1, 7, 8; 7, 10, 3.—If used in connecting dependent clauses, simul often stands for a co-ordinating conjunction; v. VI. infra.
V.
Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise (cf.: itaque, igitur, deinde, tum, etc.).
1.
Simul alone:
ego Tiresiam consulam quid faciundum censeat: semul hanc rem ut facta est eloquar,
Plaut. Am. 5, 1, 77:
sequimini! simul circumspicite ne quis adsit arbiter,
id. Mil. 4, 4, 1:
alterum ipse efficiam ut attente audiatis. Simul illud oro: si, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10:
hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur,
Caes. B. G. 6, 23:
Valerio Samnitium legiones occurrunt... simul in Campanos stimulabat ira,
Liv. 7, 32, 3:
tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Juno, precor ut, etc.,
id. 5, 21, 3.—
2.
More freq. simul et (= etiam):
quia videbitur Magis verisimile id esse... simul et conficiam facilius ego quod volo,
Ter. Heaut. 4, 5, 55:
nolite committere ut in re tam inveterata quidquam novi sentiatis. Simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.,
Cic. Balb. 28, 65:
demonstravi haec Caecilio. Simul et illud ostendi, me ei satisfacturum,
id. Att. 1, 1, 4:
legati jam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc.,
Liv. 41, 19 med.:
ipse ad Sycurium progressus, opperiri ibi hostium adventum statuit. Simul et frumentari passim exercitum jubet,
id. 42, 54 fin.; cf. Plaut. Stich. 5, 5, 14; Cic. Or. 2, 85, 349; id. Q. Fr. 1, 1, 12, § 34; id. Prov. Cons. 15, 36; id. Balb. 25, 56; id. Arat. 618 (372); 628 (382); 707 (454); 721 (468); Caes. B. G. 1, 19; 6, 8; Sall. C. 30, 2; id. J. 100, 3; Liv. 8, 9, 13; 8, 32, 5; 10, 3, 2; 40, 32; 4, 49, 3; Tac. H. 1, 1; 1, 52; 2, 53; 3, 15; 3, 18; 3, 20; 3, 29; 3, 42; 3, 82.
VI.
Simul itself stands as co-ordinating conjunction, to connect dependent clauses represented as contemporaneous, and at the same time, and also (not ante-class.; rare in Cic.;
freq. in the histt.): ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum juvare, simul ut esset poena quod, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:
omnes vocat ad diripiendos Eburones, ut potius Gallorum vita quam legionarius miles periclitetur, simul ut... pro tali facinore stirps et nomen civitatis tollatur,
Caes. B. G. 6, 34: quippe foedum hominem a republica procul esse volebat;
simul quia boni complures praesidium in eo putabant,
Sall. C. 19, 2:
cujus de virtute, quia multi dixere, praetereundum puto, simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere,
id. J. 4, 2:
nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione juvenis moveretur, etc.,
Liv. 39, 47:
a sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum vel nobis nolentibus perhibet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instruendus est,
Quint. 1, 1, 12; Sall. J. 20, 1; Liv. 39, 33, 1; 8, 6, 11; Caes. B. C. 43, 2; Sall. C. 20, 3; 56, 5; Liv. 3, 50, 10; 40, 36 init.; Tac. H. 1, [p. 1704] 70;
2, 15.—So, connecting participial expressions or adverbial phrases with dependent clauses: his amicis confisus Catilina, simul quod aes alienum ingens erat, et quod... opprimendae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4:
hi, quod res in invidia erat, simul et ab Numidis obsecrati,
id. J. 25, 5:
ob eam iram, simul ut praeda militem aleret, duo milia peditum... populari agrum jussit,
Liv. 21, 52, 5; 3, 66, 3:
equites praemisit speculatum, simul ut ignem exstinguerent,
Curt. 4, 10, 11:
Otho, quamquam turbidis rebus, etc., simul reputans non posse, etc.,
Tac. H. 1, 83 init.:
committere igitur eum (locum) non fidelissimis sociis noluit, simul quod ab illa parte urbis navibus aditus ex alto est,
Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84; Liv. 9, 2, 5; Tac. H. 1, 70 fin.; 2, 28; 2, 30.
VII.
Simul. as co-ordinating conjunction, is frequently placed before each of the co-ordinate terms (simul... simul = hama men... hama de), partly... partly; not only... but at the same time (not anteAug.).
1.
With independent clauses:
simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa,
Liv. 3, 5, 2:
accolas Hannibal simul perlicit ad naves fabricandas, simul et ipsi traici exercitum cupiebant,
id. 21, 26, 7:
ab his simul custodes trucidari coepti, simul datum signum armatis ut ex insidiis concurrerent,
id. 9, 25, 8:
simul gratias agit, simul gratulatur quod, etc.,
Curt. 6, 7, 15; cf. Verg. A. 1, 631 sq.; 2, 220 sqq.; 12, 268; Liv. 1, 9, 5.—
2.
With dependent clauses:
venit ad quaerendum, simul quod non deducerent praesidia, simul quod in Bithyniam auxilia missi forent,
Liv. 39, 46 fin.:
Perseus cum audisset, simul Meliboeam a consulis exercitu oppugnari, simul classem Iolci stare,
id. 44, 13 init.:
consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret,
id. 44, 8, 1:
simul questi... simul nuntiantes,
id. 42, 46:
plus quam imponebatur oneris recepi, simul ut pleniore obsequio demererer amantissimos mei, simul ne... alienis vestigiis insisterem, Quint. prooem. 3.—Rarely connecting a dependent clause with an independent sentence: Athenas ierant, simul ut pro legatione praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova jura usui fore credebant,
Liv. 3, 35, 5; cf. Verg. A. 12, 758.—
3.
Co-ordinating dependent clauses with adverbial phrases:
Germani frequenter in castra venerunt, simul sui purgandi causa, simul ut de induciis impetrarent,
Caes. B. G. 4, 13:
Philippus, simul ne ocio miles deterior fieret, simul avertendae suspicionis causa... in Maedicam ducere pergit,
Liv. 40, 21, 1. —
4.
Connecting single nouns or phrases belonging to the same predicate:
cum simul fragor rupti pontis, simul clamor Romanorum impetum sustinuit,
Liv. 2, 10, 10:
ad se simul legatos, simul milites missos,
id. 42, 52 med.:
et Romae simul dilectu, simul tributo conferendo laboratum est,
id. 5, 10, 3:
increpando simul temeritatem, simul ignaviam,
id. 2, 65, 4:
tum vero si mul ab hostibus, simul ab iniquitate loco rum Poeni oppugnabantur,
id. 21, 33, 5:
inter simul complorationem feminarum, simul nefandam caedem,
id. 41, 11:
simul a mari, simul a terra ingredienti,
id. 44, 12 med.; cf. Tac. A. 1, 49; 14, 40; id. Agr. 25; 36; 41; Verg. G. 3, 201; id. A. 1, 513; Hor. S. 2, 2, 73.
VIII.
Simul, in connection with ac, atque (also written in one word,
sĭmŭlac
, sĭmŭlatque), rarely with ut, and very rarely with et, is used as subordinating, temporal conjunction, as soon as. For simulac, etc., simul alone is freq.
1.
Simul ac: simul ac lacrimas de ore noegeo (i. e. candido) detersit, Liv. And. ap. Fest. p. 174 Mull.:
Demenaetum simul ac conspexero hodie,
Plaut. As. 2, 4, 73:
non simul ac se ipse commovit, sensit quid intersit,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
si simul ac procul conspexit armatos, recessisset,
id. Caecil. 16, 46:
dicebam, simul ac timere desisses, similem te futurum tui,
id. Phil. 2, 35, 89:
Alcibiades, simul ac se remiserat, dissolutus reperiebatur,
Nep. Alcib. 1. 4:
at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca,
Hor. S. 1, 1, 67; cf. Cic. N. D. 1, 38, 108; id. Fam. 15, 16, 2; id. Planc. 41, 98; id. Phil. 4, 1, 1; id. Verr. 2, 2, 19, § 46; id. Or. 2, 27, 117; Verg. A. 4, 90; 12, 222; Ov. M. 2, 167; Hor. S. 1, 2, 33; 1, 4, 119; 1, 8, 21.—Strengthened by primum (= ut primum):
simul ac primum ei occasio visa est, quaestor consulem deseruit,
Cic. Verr. 2, 1, 13, § 34; so id. ib. 2, 1, 52, § 138; id. Phil. 4, 1, 1; Suet. Caes. 30; id. Ner. 43.—
2.
Simul atque:
L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit,
Cic. Clu. 14, 40:
simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt,
id. Mur. 10, 22:
simul atque audivit ejus interitum, suo Marte res suas recuperavit,
id. Phil. 2, 37, 95:
simul atque enim se infiexit hic rex in dominatum injustiorem, fit continuo tyrannus,
id. Rep. 2, 26, 49:
simul atque sibi hic adnuisset, numeraturum se dicebat,
id. Quint. 5, 18:
qui, simul atque in oppidum venerat, inmittebantur illi continuo Cibyratici canes,
id. Verr. 2, 4, 21, § 47:
simul atque de Caesaris adventu cognitum est,
Caes. B. G. 5, 3, 3; cf. Cic. Planc. 41, 98; id. Phil. 8, 10, 31; Suet. Caes. 29; id. Galb. 7.—
3.
Simul ut (v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 11, 33):
simul ut experrecti sumus, visa illa contemnimus,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
simul ut accepi a Seleuco litteras tuas, statim quaesivi, etc.,
id. Fam. 6, 18, 1:
nostros omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent,
id. Tusc. 4, 2, 5; id. Q. Fr. 2, 5, 3 (6, 2):
simul ut, qui sint professi, videro, dicam,
id. Planc. 6, 14; id. Att. 10, 4, 12:
nam simul ut supero se totum lumine Cancer extulit, extemplo cedit delapsa Corona,
id. Arat. 596 (349).—
4.
Simul et:
simul et quid erit certi, scribam ad te,
Cic. Att. 2, 20, 2:
ego ad te statim habebo quod scribam, simul et videro Curionem,
id. ib. 10, 4, 12:
quam accepi simul et in Cumanum veni,
id. ib. 10, 16, 4; 16, 11, 6; id. Q. Fr. 2, 6, 3. In all these passages the Cod. Med. has simul et, which the editors variously changed into simulatque, simulac, simul ut, simul; so,
omne animal simul et ortum est, se ipsum diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33, where the vulg. has simul ut, and Madv. reads simul [et] ortum.—
5.
Simul ubi:
quod simul ubi conspexit, equites emisit,
Liv. 4, 18, 7 dub. Weissenb. ad loc.—
6.
Simul alone, = simul atque:
simul herbae inceperint nasci,
Cato, R. R. 48:
hic simul argentum repperit, cura sese expedivit,
Ter. Phorm. 5, 4, 4: simul limen intrabo, illi extrabunt illico, Afran. ap. Non. 104, 21 (Com. Rel. v. 5 Rib.):
simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur,
Cic. Ac. 2, 27, 86:
nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
simul increpuere arma, hostis pedem rettulit,
Liv. 6, 24, 1; cf. Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Fin. 3, 6, 21; id. Arat. 594 (349); Caes. B. C. 1, 30, 3; Liv. 3, 62, 6; 4, 18, 6; 4, 31, 5; 4, 32, 6; 5, 25, 11; 8, 32, 2; 21, 55, 9; 44, 8 med.; 44, 19; 44, 44 fin.; Curt. 3, 11, 4; Phaedr. 3, 16, 16; Hor. C. 1, 12, 27; 3, 4, 37; Verg. G. 4, 232; Ov. F. 1, 567.—Strengthened by primum:
simul primum magistratio abiit, dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:
simul primum anni tempus navigabile praebuisset mare,
id. 35, 44, 5 Weissenb. ad loc.; Suet. Caes. 30.

Lewis & Short latin dictionary > semol
84 semul

sĭmŭl (ante-class. also sĕmŭl, Plaut. Trin. prol. p. 97 Ritschl; v. infra; and sĕmŏl, C. I. L. 1175 fin.; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 96; cf. also simitu. The final l of simul was scarcely pronounced in the vulg. lang., and in comic poetry does not make position with an initial consonant following; v. Corss. Ausspr. 2, p. 643 sq.; Lorenz ad Plaut. Ps. 567), adv. [Sanscr. sama-; Gr. hama, homos]; cf. semel, = eodem tempore, una, at the same time, together, at once, as soon as.
I.
Referring, as temporal adverb, to plural nouns of the same sentence, and representing persons or things as acting, happening, etc., simultaneously.
1.
After a plural subject:
hunc ambo in saxo semul sedent ejecti,
Plaut. Rud. prol. 72:
multa concurrunt simul,
Ter. And. 3, 2, 31:
(duo homines) simul cenare voluerunt,
Cic. Inv. 2, 4, 14:
Zmyrnae cum simul essemus compluris dies,
id. Rep. 1, 8, 13:
tres simul soles effulserunt,
Liv. 41, 21 fin.:
tria simul agmina populabantur Indos,
Curt. 9, 10, 7:
duo simul hujusmodi personae Ciceroni obstiterunt,
Quint. 11, 1, 69:
Othonem multa simul exstimulabant,
Tac. H. 1, 21; Cic. Fam. 9, 1, 2; id. Att. 5, 10, 5; Liv. 21, 33, 3; 41, 2 init.; Curt. 4, 15, 22.—Sometimes the logical subject is understood:
multos modios salis simul (i. e. amicis) edendos esse,
Cic. Lael. 19, 67.—Sometimes both the subject and predicate are understood:
quare si simul (i. e. nos agere) placebit,
Cic. Fam. 5, 19, 2.—
2.
With a plur. object:
(Alcumena) uno partu duos peperit semul,
Plaut. Am. 5, 2, 8:
duas res simul nunc agere decretum'st mihi,
Plaut. Merc. prol. 1:
si duos consules simul ex Italia ejectos... res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
ambo cum simul conspicimus,
Liv. 40, 46 init.:
simul omnibus portis erupit,
id. 40, 48 fin.; cf. Auct. Her. 3, 12, 22; Liv. 8, 37, 5; 21, 60; 40, 30; 42, 7; Curt. 5, 9, 1; Quint. 10, 1, 76; 10, 3, 23; 10, 7, 16.—So with singular implying a plural:
tota (urbs) simul exsurgere aedificiis coepit,
Liv. 6, 4, 6:
totam simul causam ponit ante oculos,
Quint. 6, 1, 1.—After an adverb. implying a plural noun:
igitur undique simul (i. e. ex omnibus locis simul) speculatores citi sese ostendunt,
Sall. J. 101, 1.—
3.
Referring [p. 1703] to plural attributes:
omnium simul rerum... discrimine proposito,
Liv. 6, 35, 6:
multarum simul civitatium legati Romam convenerunt,
id. 43, 6, 1.—
4.
Referring to an attributive participle understood:
multitudo plurium simul gentium (= simul eodem loco versantium),
Liv. 44, 45:
trium simul bellorum victor (= eodem tempore gestorum),
id. 6, 4, 1:
inter duo simul bella,
id. 7, 27, 7:
tot simul malis victi,
Curt. 4, 4, 12.
II.
Referring to nouns, etc., connected by the preposition cum: simul cum = una cum (v. una, s. v. unus), together with:
novi (illum) cum Calcha semul,
Plaut. Men. 5, 2, 48:
jube in urbem veniat jam tecum semul,
id. Most. 4, 2, 26:
qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul?
id. Am. 2, 2, 122:
me misisti ad portum cum luci semul,
id. Stich. 2, 2, 40:
quae (amicitia) incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,
Ter. And. 3, 3, 7:
simul consilium cum re amisti?
id. Eun. 2, 2, 10:
Critolaum simul cum Diogene venisse commemoras,
Cic. Or. 2, 38, 100:
Hortensius tecum simul pro Appio Claudio dixit,
id. Brut. 64, 230:
cum corporibus simul animos interire,
id. Lael. 4, 13:
vobiscum simul considerantis,
id. Rep. 1, 46, 70:
testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio,
id. Mil. 18, 48:
simul cum lege Aelia magistratum iniit,
id. Att. 1, 16, 13:
simul cum lumine pandit,
id. Arat. 704 (452):
simul cum moribus immutatur fortuna,
Sall. C. 2, 5:
cum anima simul,
id. ib. 33, 4:
simul cum occasu solis,
id. J. 91, 2:
simul cum dono designavit templi finis,
Liv. 1, 10, 5:
si (dictator) se (Fabium) simul cum gloria rei gestae extinxisset,
id. 8, 31, 7:
ut cresceret simul et neglegentia cum audacia hosti,
id. 31, 36, 7; cf. Plaut. Am. 2, 2, 136; id. Aul. 4, 4, 28; id. Bacch. 4, 1, 5; id. Cist. 4, 2, 105; id. Ep. 1, 1, 39; id. Men. prol. 27; 2, 3, 54; 5, 1, 36; id. Merc. 2, 1, 31; id. Most. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 1, 13; id. Tusc. 3, 18, 40; id. de Or. 2, 33, 142; 3, 3, 10; id. Arch. 12, 30; id. Sest. 22, 50; id. Fam. 15, 4, 8; Liv. 1, 31, 3; Nep. 3, 2; 11, 3; 18, 3; 23, 6; Quint. 11, 3, 65; Hor. Epod. 1, 8; id. S. 1, 1, 58.—Strengthened by una:
quippe omnes semul didicimus tecum una,
Plaut. Poen. 3, 1, 50; cf. id. Most. 4, 3, 43.—With ellipsis of mecum:
qui scribis morderi te interdum quod non simul sis,
Cic. Att. 6, 2, 8.—Freq. cum eo (eis, etc.) must be supplied after simul, likewise, together with him, them, etc.:
in vigiliam quando ibat miles, tum tu ibas semul (i. e. cum eo)?
Plaut. Ps. 4, 7, 86:
cum simul P. Rutilius venisset,
Cic. Rep. 1, 11, 17:
hos qui simul erant missi, fallere,
id. Rosc. Am. 38, 110:
prae metu ne simul (i. e. cum iis) Romanus irrumperet,
Liv. 5, 13, 13:
extra turbam ordinem conlocuntur semul (i. e. inter se),
Plaut. Am. 1, 1, 69; cf. id. ib. 2, 2, 180; Cic. Pis. 34, 84; Liv. 6, 11, 5; Curt. 8, 13, 3.—Simul with abl. alone = cum with abl. ( poet. and in post-Aug. prose; cf. Gr. hama with dat.):
simul his,
Hor. S. 1, 10, 86:
quippe simul nobis habitat,
Ov. Tr. 5, 10, 29:
his simul,
Sil. 3, 268:
Magnetibus simul transmissi,
Tac. A. 4, 55:
quindecimviri septemviris simul,
id. ib. 3, 64; cf. id. ib. 6, 9; Sil. 5, 418; Sen. Troad. 1049.
III.
Referring to a preceding adverb. clause, at the same time, i.e. as that of the action described:
juris ubi dicitur dies, simul patronis dicitur,
Plaut. Men. 4, 2, 17:
quamquam ego vinum bibo, at mandata hau consuevi semul bibere una (= bibere quom vinum bibo, una cum vino),
id. Pers. 2, 1, 3:
quando nihil sit (quod det), semul amare desinat,
id. Ps. 1, 3, 73 Fleck.:
ubi res prolatae sunt, quom rus homines eunt, semul prolatae res sunt nostris dentibus,
id. Capt. 1, 1, 10; id. Ps. 4, 7, 84; cf.:
domum numquam introibis, nisi feres pallam simul (i. e. cum introibis),
Plaut. Men. 4, 2, 104.
IV.
Referring to two or more co-ordinate terms or facts representing these as simultaneous, and at the same time, and also, both... and ( at once), together.
1.
Referring to co-ordinate terms of the same sentence.
a.
Simul preceding all the coordinate terms which are connected by et, ac, atque, que, or by et... et (freq. in the histt.):
semul flere sorbereque haud facile est,
Plaut. Most. 3, 2, 104:
Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est,
Cic. Brut. 64, 228: Bomilcar, simul cupidus incepta patrandi, et timore socii anxius, Sall. J. 70, 5:
dicenti lacrimae simul spiritum et vocem intercluserunt,
Liv. 40, 16 init.:
quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta,
id. 6, 27, 9:
Lycios sub Rhodiorum simul imperio et tutela esse,
id. 41, 6 fin.:
Priverni qui simul a Fundanis ac Romanis defecerunt,
id. 8, 19, 11:
simul divinae humanaeque spei pleni pugnam poscunt,
id. 10, 40, 1:
eximio simul honoribus atque virtutibus,
id. 6, 11, 3:
obruit animum simul luctus metusque,
id. 42, 28; 5, 26, 10; Val. Max. 5, 2, 6:
simul ipsum Vitellium contemnebant metuebantque,
Tac. H. 2, 92; cf. Liv. 3, 38, 12; 3, 50, 12; 5, 7, 3; 6, 18, 5; 6, 33, 9; 6, 40, 4; 9, 12, 4; 27, 51, 12; Caes. B. G. 7, 48; Curt. 5, 4, 30; Sen. Q. N. 2, 54, 2.—So with three or more co-ordinate terms, either all connected by et, Caes. B. G. 4, 24, 2; Quint. 1, 12, 3; 10, 7, 23;
or asyndetic: nunc simul res, fides, fama, virtus, decus deseruerunt,
Plaut. Most. 1, 2, 60.—
b.
Simul after all the coordinate terms (mostly ante-class.):
nunc operam potestis ambo mihi dare et vobis simul,
Plaut. Men. 5, 9, 40:
faxo et operam et vinum perdiderit simul,
id. Aul. 3, 6, 42:
ut si quis sacrilegii et homicidii simul accusetur,
Quint. 12, 1, 4; cf. Plaut. Capt. 3, 5, 92; id. Men. 3, 3, 16; Mart. 11, 58, 10.—
c.
Simul after the first of the co-ordinate terms (so not in Cic.):
convenit regnum simul atque locos ut haberet,
Naev. Bell. Pun. 1, 6, fr. 3:
oculis simul ac mente turbatum,
Liv. 7, 26, 5:
quod ubi auditum simul visumque est,
id. 8, 39, 7:
pulvere simul ac sudore perfusum,
Curt. 3, 5, 2:
terrestri simul navalique clade,
id. 4, 3, 14:
vota nuncupabantur simul et solvebantur,
Val. Max. 6, 9, ext. 5:
qui ima simul ac summa foveret aequaliter,
Sen. Ep. 90, 25; cf. Liv. 4, 32, 12; Curt. 3, 8, 23; 6, 5, 19; 8, 5, 1; Quint. 10, 1, 30.—In post-Aug. prose without any temporal idea, = as well as:
populi Romani facta simul ac dicta memoratu digna... deligere constitui,
Val. Max. 1 prol.; so id. 1, 1, 9.—
d.
Placed before the last term.
(α).
Simul et (= simul etiam), and at the same time, and also:
Jugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos, simul et magnam pecuniam amiserat,
Sall. J. 97, 1:
Marium fatigantem de profectione, simul et invisum et offensum,
id. ib. 73, 2:
Marius hortandi causa, simul et nobilitatem exagitandi, contionem advocavit,
id. ib. 84, 5:
milites modesto imperio habiti, simul et locupletes,
id. ib. 92, 2:
Perseus cum adventu consulis, simul et veris principio strepere omnia cerneret,
Liv. 44, 34 fin.; cf. Hor. C. 1, 20, 6.—
(β).
Simulque (rare):
ut (materia) fragilis incumberet, simulque terra umore diluta,
Curt. 8, 10, 25.—
(γ).
Simul, without any conjunction (so in Cic., but only poet.):
Neptuno grates habeo et tempestatibus, semul Mercurio qui, etc.,
Plaut. Stich. 3, 1, 3:
Electra Stereopeque, simul sanctissima Maja,
Cic. Arat. 270 (36):
inter solis iter, simul inter flamina venti,
id. ib. 342 (101):
ambiguus consilii, num Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis navibus mare clauderet,
Tac. H. 2, 83. —
e.
Inserted in the last term ( poet.):
memor Actae non alio rege puertiae, Mutataeque simul togae,
Hor. C. 1, 36, 9;
interea Maecenas advenit atque Coccejus, Capitoque simul Fontejus,
id. S. 1, 5, 32.—
2.
Referring to two or more co-ordinate clauses or sentences.
a.
Et simul or simulque:
contundam facta Talthybi, contem namque omnes nuntios, semulque cursuram meditabor ad ludos Olympios,
Plaut. Stich. 2, 1, 34:
eamus, et de istac simul consilium volo capere una tecum,
i. e. while going, Ter. Eun. 3, 5, 65:
quod... et simul quia,
Lucr. 5, 1181:
ratio Ecquaenam fuerit origo... et simul ecquae sit finis, etc.,
id. 5, 1213:
sed iidem illi ita mecum loquuntur... et simul admonent quiddam quod cavebimus, etc.,
Cic. Phil. 1, 11, 28:
ex tuis litteris cognovi festinationem tuam, et simul sum admiratus cur, etc.,
id. Fam. 7, 8, 1:
emergit Nixi caput, et simul effert sese clara Fides et, etc.,
id. Arat. 713 (460):
postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Jugurthae proelio clamorem augeri,
Sall. J. 52, 6:
equites ex equis desiliunt, simulque et hosti se opponunt, et animos peditum accendunt,
Liv. 3, 62, 8:
tum rigere omnibus corpora... et simul lassitudine et... fame etiam deficere,
id. 21, 54, 9; 41, 3; Cic. Arat. 504 (259); 545 (299); Curt. 4, 2, 21; Quint. 2, 5, 13.—
b.
Simul with autem or enim, introducing the second sentence:
salve! simul autem vale!
Plaut. Merc. 5, 1, 1: augeamus sane suspicionem tuam;
simul enim augebimus diligentiam,
Cic. Marc. 7, 22.—
c.
Simul preceding co-ordinate sentences, generally connected by et... et, but also by a single copulative conjunction:
simul enim et rei publicae consules, et propones ei exempla ad imitandum,
Cic. Phil. 10, 2, 5:
illa autem altera ratio quae simul et opinionem falsam tollit, et aegritudinem detrahit,
id. Tusc. 4, 28, 60:
simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris omnibus parare,
Sall. J. 91, 1:
nullus portus erat qui simul et omnis onerarias caperet, et tecta legionibus praeberet,
Liv. 32, 18, 3:
simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 3: simul Metelli imagines dereptae, et missi qui Antonio nuntiarent. Tac. H. 3, 13; cf. Suet. Caes. 57.—
3.
Referring to co-ordinate clauses introduced by subordinating conjunctions:
Mnesilochum ut requiram atque ut eum mecum ad te adducam semul,
Plaut. Bacch. 3, 5, 2:
tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.,
Cic. Fam. 13, 6, 2:
quod eo liberius ad te seribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod video non novitati esse invisum meae,
id. ib. 1, 7, 8; 7, 10, 3.—If used in connecting dependent clauses, simul often stands for a co-ordinating conjunction; v. VI. infra.
V.
Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise (cf.: itaque, igitur, deinde, tum, etc.).
1.
Simul alone:
ego Tiresiam consulam quid faciundum censeat: semul hanc rem ut facta est eloquar,
Plaut. Am. 5, 1, 77:
sequimini! simul circumspicite ne quis adsit arbiter,
id. Mil. 4, 4, 1:
alterum ipse efficiam ut attente audiatis. Simul illud oro: si, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10:
hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur,
Caes. B. G. 6, 23:
Valerio Samnitium legiones occurrunt... simul in Campanos stimulabat ira,
Liv. 7, 32, 3:
tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Juno, precor ut, etc.,
id. 5, 21, 3.—
2.
More freq. simul et (= etiam):
quia videbitur Magis verisimile id esse... simul et conficiam facilius ego quod volo,
Ter. Heaut. 4, 5, 55:
nolite committere ut in re tam inveterata quidquam novi sentiatis. Simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.,
Cic. Balb. 28, 65:
demonstravi haec Caecilio. Simul et illud ostendi, me ei satisfacturum,
id. Att. 1, 1, 4:
legati jam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc.,
Liv. 41, 19 med.:
ipse ad Sycurium progressus, opperiri ibi hostium adventum statuit. Simul et frumentari passim exercitum jubet,
id. 42, 54 fin.; cf. Plaut. Stich. 5, 5, 14; Cic. Or. 2, 85, 349; id. Q. Fr. 1, 1, 12, § 34; id. Prov. Cons. 15, 36; id. Balb. 25, 56; id. Arat. 618 (372); 628 (382); 707 (454); 721 (468); Caes. B. G. 1, 19; 6, 8; Sall. C. 30, 2; id. J. 100, 3; Liv. 8, 9, 13; 8, 32, 5; 10, 3, 2; 40, 32; 4, 49, 3; Tac. H. 1, 1; 1, 52; 2, 53; 3, 15; 3, 18; 3, 20; 3, 29; 3, 42; 3, 82.
VI.
Simul itself stands as co-ordinating conjunction, to connect dependent clauses represented as contemporaneous, and at the same time, and also (not ante-class.; rare in Cic.;
freq. in the histt.): ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum juvare, simul ut esset poena quod, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:
omnes vocat ad diripiendos Eburones, ut potius Gallorum vita quam legionarius miles periclitetur, simul ut... pro tali facinore stirps et nomen civitatis tollatur,
Caes. B. G. 6, 34: quippe foedum hominem a republica procul esse volebat;
simul quia boni complures praesidium in eo putabant,
Sall. C. 19, 2:
cujus de virtute, quia multi dixere, praetereundum puto, simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere,
id. J. 4, 2:
nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione juvenis moveretur, etc.,
Liv. 39, 47:
a sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum vel nobis nolentibus perhibet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instruendus est,
Quint. 1, 1, 12; Sall. J. 20, 1; Liv. 39, 33, 1; 8, 6, 11; Caes. B. C. 43, 2; Sall. C. 20, 3; 56, 5; Liv. 3, 50, 10; 40, 36 init.; Tac. H. 1, [p. 1704] 70;
2, 15.—So, connecting participial expressions or adverbial phrases with dependent clauses: his amicis confisus Catilina, simul quod aes alienum ingens erat, et quod... opprimendae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4:
hi, quod res in invidia erat, simul et ab Numidis obsecrati,
id. J. 25, 5:
ob eam iram, simul ut praeda militem aleret, duo milia peditum... populari agrum jussit,
Liv. 21, 52, 5; 3, 66, 3:
equites praemisit speculatum, simul ut ignem exstinguerent,
Curt. 4, 10, 11:
Otho, quamquam turbidis rebus, etc., simul reputans non posse, etc.,
Tac. H. 1, 83 init.:
committere igitur eum (locum) non fidelissimis sociis noluit, simul quod ab illa parte urbis navibus aditus ex alto est,
Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84; Liv. 9, 2, 5; Tac. H. 1, 70 fin.; 2, 28; 2, 30.
VII.
Simul. as co-ordinating conjunction, is frequently placed before each of the co-ordinate terms (simul... simul = hama men... hama de), partly... partly; not only... but at the same time (not anteAug.).
1.
With independent clauses:
simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa,
Liv. 3, 5, 2:
accolas Hannibal simul perlicit ad naves fabricandas, simul et ipsi traici exercitum cupiebant,
id. 21, 26, 7:
ab his simul custodes trucidari coepti, simul datum signum armatis ut ex insidiis concurrerent,
id. 9, 25, 8:
simul gratias agit, simul gratulatur quod, etc.,
Curt. 6, 7, 15; cf. Verg. A. 1, 631 sq.; 2, 220 sqq.; 12, 268; Liv. 1, 9, 5.—
2.
With dependent clauses:
venit ad quaerendum, simul quod non deducerent praesidia, simul quod in Bithyniam auxilia missi forent,
Liv. 39, 46 fin.:
Perseus cum audisset, simul Meliboeam a consulis exercitu oppugnari, simul classem Iolci stare,
id. 44, 13 init.:
consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret,
id. 44, 8, 1:
simul questi... simul nuntiantes,
id. 42, 46:
plus quam imponebatur oneris recepi, simul ut pleniore obsequio demererer amantissimos mei, simul ne... alienis vestigiis insisterem, Quint. prooem. 3.—Rarely connecting a dependent clause with an independent sentence: Athenas ierant, simul ut pro legatione praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova jura usui fore credebant,
Liv. 3, 35, 5; cf. Verg. A. 12, 758.—
3.
Co-ordinating dependent clauses with adverbial phrases:
Germani frequenter in castra venerunt, simul sui purgandi causa, simul ut de induciis impetrarent,
Caes. B. G. 4, 13:
Philippus, simul ne ocio miles deterior fieret, simul avertendae suspicionis causa... in Maedicam ducere pergit,
Liv. 40, 21, 1. —
4.
Connecting single nouns or phrases belonging to the same predicate:
cum simul fragor rupti pontis, simul clamor Romanorum impetum sustinuit,
Liv. 2, 10, 10:
ad se simul legatos, simul milites missos,
id. 42, 52 med.:
et Romae simul dilectu, simul tributo conferendo laboratum est,
id. 5, 10, 3:
increpando simul temeritatem, simul ignaviam,
id. 2, 65, 4:
tum vero si mul ab hostibus, simul ab iniquitate loco rum Poeni oppugnabantur,
id. 21, 33, 5:
inter simul complorationem feminarum, simul nefandam caedem,
id. 41, 11:
simul a mari, simul a terra ingredienti,
id. 44, 12 med.; cf. Tac. A. 1, 49; 14, 40; id. Agr. 25; 36; 41; Verg. G. 3, 201; id. A. 1, 513; Hor. S. 2, 2, 73.
VIII.
Simul, in connection with ac, atque (also written in one word,
sĭmŭlac
, sĭmŭlatque), rarely with ut, and very rarely with et, is used as subordinating, temporal conjunction, as soon as. For simulac, etc., simul alone is freq.
1.
Simul ac: simul ac lacrimas de ore noegeo (i. e. candido) detersit, Liv. And. ap. Fest. p. 174 Mull.:
Demenaetum simul ac conspexero hodie,
Plaut. As. 2, 4, 73:
non simul ac se ipse commovit, sensit quid intersit,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
si simul ac procul conspexit armatos, recessisset,
id. Caecil. 16, 46:
dicebam, simul ac timere desisses, similem te futurum tui,
id. Phil. 2, 35, 89:
Alcibiades, simul ac se remiserat, dissolutus reperiebatur,
Nep. Alcib. 1. 4:
at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca,
Hor. S. 1, 1, 67; cf. Cic. N. D. 1, 38, 108; id. Fam. 15, 16, 2; id. Planc. 41, 98; id. Phil. 4, 1, 1; id. Verr. 2, 2, 19, § 46; id. Or. 2, 27, 117; Verg. A. 4, 90; 12, 222; Ov. M. 2, 167; Hor. S. 1, 2, 33; 1, 4, 119; 1, 8, 21.—Strengthened by primum (= ut primum):
simul ac primum ei occasio visa est, quaestor consulem deseruit,
Cic. Verr. 2, 1, 13, § 34; so id. ib. 2, 1, 52, § 138; id. Phil. 4, 1, 1; Suet. Caes. 30; id. Ner. 43.—
2.
Simul atque:
L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit,
Cic. Clu. 14, 40:
simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt,
id. Mur. 10, 22:
simul atque audivit ejus interitum, suo Marte res suas recuperavit,
id. Phil. 2, 37, 95:
simul atque enim se infiexit hic rex in dominatum injustiorem, fit continuo tyrannus,
id. Rep. 2, 26, 49:
simul atque sibi hic adnuisset, numeraturum se dicebat,
id. Quint. 5, 18:
qui, simul atque in oppidum venerat, inmittebantur illi continuo Cibyratici canes,
id. Verr. 2, 4, 21, § 47:
simul atque de Caesaris adventu cognitum est,
Caes. B. G. 5, 3, 3; cf. Cic. Planc. 41, 98; id. Phil. 8, 10, 31; Suet. Caes. 29; id. Galb. 7.—
3.
Simul ut (v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 11, 33):
simul ut experrecti sumus, visa illa contemnimus,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
simul ut accepi a Seleuco litteras tuas, statim quaesivi, etc.,
id. Fam. 6, 18, 1:
nostros omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent,
id. Tusc. 4, 2, 5; id. Q. Fr. 2, 5, 3 (6, 2):
simul ut, qui sint professi, videro, dicam,
id. Planc. 6, 14; id. Att. 10, 4, 12:
nam simul ut supero se totum lumine Cancer extulit, extemplo cedit delapsa Corona,
id. Arat. 596 (349).—
4.
Simul et:
simul et quid erit certi, scribam ad te,
Cic. Att. 2, 20, 2:
ego ad te statim habebo quod scribam, simul et videro Curionem,
id. ib. 10, 4, 12:
quam accepi simul et in Cumanum veni,
id. ib. 10, 16, 4; 16, 11, 6; id. Q. Fr. 2, 6, 3. In all these passages the Cod. Med. has simul et, which the editors variously changed into simulatque, simulac, simul ut, simul; so,
omne animal simul et ortum est, se ipsum diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33, where the vulg. has simul ut, and Madv. reads simul [et] ortum.—
5.
Simul ubi:
quod simul ubi conspexit, equites emisit,
Liv. 4, 18, 7 dub. Weissenb. ad loc.—
6.
Simul alone, = simul atque:
simul herbae inceperint nasci,
Cato, R. R. 48:
hic simul argentum repperit, cura sese expedivit,
Ter. Phorm. 5, 4, 4: simul limen intrabo, illi extrabunt illico, Afran. ap. Non. 104, 21 (Com. Rel. v. 5 Rib.):
simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur,
Cic. Ac. 2, 27, 86:
nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
simul increpuere arma, hostis pedem rettulit,
Liv. 6, 24, 1; cf. Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Fin. 3, 6, 21; id. Arat. 594 (349); Caes. B. C. 1, 30, 3; Liv. 3, 62, 6; 4, 18, 6; 4, 31, 5; 4, 32, 6; 5, 25, 11; 8, 32, 2; 21, 55, 9; 44, 8 med.; 44, 19; 44, 44 fin.; Curt. 3, 11, 4; Phaedr. 3, 16, 16; Hor. C. 1, 12, 27; 3, 4, 37; Verg. G. 4, 232; Ov. F. 1, 567.—Strengthened by primum:
simul primum magistratio abiit, dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:
simul primum anni tempus navigabile praebuisset mare,
id. 35, 44, 5 Weissenb. ad loc.; Suet. Caes. 30.

Lewis & Short latin dictionary > semul
85 simul

sĭmŭl (ante-class. also sĕmŭl, Plaut. Trin. prol. p. 97 Ritschl; v. infra; and sĕmŏl, C. I. L. 1175 fin.; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 96; cf. also simitu. The final l of simul was scarcely pronounced in the vulg. lang., and in comic poetry does not make position with an initial consonant following; v. Corss. Ausspr. 2, p. 643 sq.; Lorenz ad Plaut. Ps. 567), adv. [Sanscr. sama-; Gr. hama, homos]; cf. semel, = eodem tempore, una, at the same time, together, at once, as soon as.
I.
Referring, as temporal adverb, to plural nouns of the same sentence, and representing persons or things as acting, happening, etc., simultaneously.
1.
After a plural subject:
hunc ambo in saxo semul sedent ejecti,
Plaut. Rud. prol. 72:
multa concurrunt simul,
Ter. And. 3, 2, 31:
(duo homines) simul cenare voluerunt,
Cic. Inv. 2, 4, 14:
Zmyrnae cum simul essemus compluris dies,
id. Rep. 1, 8, 13:
tres simul soles effulserunt,
Liv. 41, 21 fin.:
tria simul agmina populabantur Indos,
Curt. 9, 10, 7:
duo simul hujusmodi personae Ciceroni obstiterunt,
Quint. 11, 1, 69:
Othonem multa simul exstimulabant,
Tac. H. 1, 21; Cic. Fam. 9, 1, 2; id. Att. 5, 10, 5; Liv. 21, 33, 3; 41, 2 init.; Curt. 4, 15, 22.—Sometimes the logical subject is understood:
multos modios salis simul (i. e. amicis) edendos esse,
Cic. Lael. 19, 67.—Sometimes both the subject and predicate are understood:
quare si simul (i. e. nos agere) placebit,
Cic. Fam. 5, 19, 2.—
2.
With a plur. object:
(Alcumena) uno partu duos peperit semul,
Plaut. Am. 5, 2, 8:
duas res simul nunc agere decretum'st mihi,
Plaut. Merc. prol. 1:
si duos consules simul ex Italia ejectos... res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
ambo cum simul conspicimus,
Liv. 40, 46 init.:
simul omnibus portis erupit,
id. 40, 48 fin.; cf. Auct. Her. 3, 12, 22; Liv. 8, 37, 5; 21, 60; 40, 30; 42, 7; Curt. 5, 9, 1; Quint. 10, 1, 76; 10, 3, 23; 10, 7, 16.—So with singular implying a plural:
tota (urbs) simul exsurgere aedificiis coepit,
Liv. 6, 4, 6:
totam simul causam ponit ante oculos,
Quint. 6, 1, 1.—After an adverb. implying a plural noun:
igitur undique simul (i. e. ex omnibus locis simul) speculatores citi sese ostendunt,
Sall. J. 101, 1.—
3.
Referring [p. 1703] to plural attributes:
omnium simul rerum... discrimine proposito,
Liv. 6, 35, 6:
multarum simul civitatium legati Romam convenerunt,
id. 43, 6, 1.—
4.
Referring to an attributive participle understood:
multitudo plurium simul gentium (= simul eodem loco versantium),
Liv. 44, 45:
trium simul bellorum victor (= eodem tempore gestorum),
id. 6, 4, 1:
inter duo simul bella,
id. 7, 27, 7:
tot simul malis victi,
Curt. 4, 4, 12.
II.
Referring to nouns, etc., connected by the preposition cum: simul cum = una cum (v. una, s. v. unus), together with:
novi (illum) cum Calcha semul,
Plaut. Men. 5, 2, 48:
jube in urbem veniat jam tecum semul,
id. Most. 4, 2, 26:
qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul?
id. Am. 2, 2, 122:
me misisti ad portum cum luci semul,
id. Stich. 2, 2, 40:
quae (amicitia) incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,
Ter. And. 3, 3, 7:
simul consilium cum re amisti?
id. Eun. 2, 2, 10:
Critolaum simul cum Diogene venisse commemoras,
Cic. Or. 2, 38, 100:
Hortensius tecum simul pro Appio Claudio dixit,
id. Brut. 64, 230:
cum corporibus simul animos interire,
id. Lael. 4, 13:
vobiscum simul considerantis,
id. Rep. 1, 46, 70:
testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio,
id. Mil. 18, 48:
simul cum lege Aelia magistratum iniit,
id. Att. 1, 16, 13:
simul cum lumine pandit,
id. Arat. 704 (452):
simul cum moribus immutatur fortuna,
Sall. C. 2, 5:
cum anima simul,
id. ib. 33, 4:
simul cum occasu solis,
id. J. 91, 2:
simul cum dono designavit templi finis,
Liv. 1, 10, 5:
si (dictator) se (Fabium) simul cum gloria rei gestae extinxisset,
id. 8, 31, 7:
ut cresceret simul et neglegentia cum audacia hosti,
id. 31, 36, 7; cf. Plaut. Am. 2, 2, 136; id. Aul. 4, 4, 28; id. Bacch. 4, 1, 5; id. Cist. 4, 2, 105; id. Ep. 1, 1, 39; id. Men. prol. 27; 2, 3, 54; 5, 1, 36; id. Merc. 2, 1, 31; id. Most. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 1, 13; id. Tusc. 3, 18, 40; id. de Or. 2, 33, 142; 3, 3, 10; id. Arch. 12, 30; id. Sest. 22, 50; id. Fam. 15, 4, 8; Liv. 1, 31, 3; Nep. 3, 2; 11, 3; 18, 3; 23, 6; Quint. 11, 3, 65; Hor. Epod. 1, 8; id. S. 1, 1, 58.—Strengthened by una:
quippe omnes semul didicimus tecum una,
Plaut. Poen. 3, 1, 50; cf. id. Most. 4, 3, 43.—With ellipsis of mecum:
qui scribis morderi te interdum quod non simul sis,
Cic. Att. 6, 2, 8.—Freq. cum eo (eis, etc.) must be supplied after simul, likewise, together with him, them, etc.:
in vigiliam quando ibat miles, tum tu ibas semul (i. e. cum eo)?
Plaut. Ps. 4, 7, 86:
cum simul P. Rutilius venisset,
Cic. Rep. 1, 11, 17:
hos qui simul erant missi, fallere,
id. Rosc. Am. 38, 110:
prae metu ne simul (i. e. cum iis) Romanus irrumperet,
Liv. 5, 13, 13:
extra turbam ordinem conlocuntur semul (i. e. inter se),
Plaut. Am. 1, 1, 69; cf. id. ib. 2, 2, 180; Cic. Pis. 34, 84; Liv. 6, 11, 5; Curt. 8, 13, 3.—Simul with abl. alone = cum with abl. ( poet. and in post-Aug. prose; cf. Gr. hama with dat.):
simul his,
Hor. S. 1, 10, 86:
quippe simul nobis habitat,
Ov. Tr. 5, 10, 29:
his simul,
Sil. 3, 268:
Magnetibus simul transmissi,
Tac. A. 4, 55:
quindecimviri septemviris simul,
id. ib. 3, 64; cf. id. ib. 6, 9; Sil. 5, 418; Sen. Troad. 1049.
III.
Referring to a preceding adverb. clause, at the same time, i.e. as that of the action described:
juris ubi dicitur dies, simul patronis dicitur,
Plaut. Men. 4, 2, 17:
quamquam ego vinum bibo, at mandata hau consuevi semul bibere una (= bibere quom vinum bibo, una cum vino),
id. Pers. 2, 1, 3:
quando nihil sit (quod det), semul amare desinat,
id. Ps. 1, 3, 73 Fleck.:
ubi res prolatae sunt, quom rus homines eunt, semul prolatae res sunt nostris dentibus,
id. Capt. 1, 1, 10; id. Ps. 4, 7, 84; cf.:
domum numquam introibis, nisi feres pallam simul (i. e. cum introibis),
Plaut. Men. 4, 2, 104.
IV.
Referring to two or more co-ordinate terms or facts representing these as simultaneous, and at the same time, and also, both... and ( at once), together.
1.
Referring to co-ordinate terms of the same sentence.
a.
Simul preceding all the coordinate terms which are connected by et, ac, atque, que, or by et... et (freq. in the histt.):
semul flere sorbereque haud facile est,
Plaut. Most. 3, 2, 104:
Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est,
Cic. Brut. 64, 228: Bomilcar, simul cupidus incepta patrandi, et timore socii anxius, Sall. J. 70, 5:
dicenti lacrimae simul spiritum et vocem intercluserunt,
Liv. 40, 16 init.:
quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta,
id. 6, 27, 9:
Lycios sub Rhodiorum simul imperio et tutela esse,
id. 41, 6 fin.:
Priverni qui simul a Fundanis ac Romanis defecerunt,
id. 8, 19, 11:
simul divinae humanaeque spei pleni pugnam poscunt,
id. 10, 40, 1:
eximio simul honoribus atque virtutibus,
id. 6, 11, 3:
obruit animum simul luctus metusque,
id. 42, 28; 5, 26, 10; Val. Max. 5, 2, 6:
simul ipsum Vitellium contemnebant metuebantque,
Tac. H. 2, 92; cf. Liv. 3, 38, 12; 3, 50, 12; 5, 7, 3; 6, 18, 5; 6, 33, 9; 6, 40, 4; 9, 12, 4; 27, 51, 12; Caes. B. G. 7, 48; Curt. 5, 4, 30; Sen. Q. N. 2, 54, 2.—So with three or more co-ordinate terms, either all connected by et, Caes. B. G. 4, 24, 2; Quint. 1, 12, 3; 10, 7, 23;
or asyndetic: nunc simul res, fides, fama, virtus, decus deseruerunt,
Plaut. Most. 1, 2, 60.—
b.
Simul after all the coordinate terms (mostly ante-class.):
nunc operam potestis ambo mihi dare et vobis simul,
Plaut. Men. 5, 9, 40:
faxo et operam et vinum perdiderit simul,
id. Aul. 3, 6, 42:
ut si quis sacrilegii et homicidii simul accusetur,
Quint. 12, 1, 4; cf. Plaut. Capt. 3, 5, 92; id. Men. 3, 3, 16; Mart. 11, 58, 10.—
c.
Simul after the first of the co-ordinate terms (so not in Cic.):
convenit regnum simul atque locos ut haberet,
Naev. Bell. Pun. 1, 6, fr. 3:
oculis simul ac mente turbatum,
Liv. 7, 26, 5:
quod ubi auditum simul visumque est,
id. 8, 39, 7:
pulvere simul ac sudore perfusum,
Curt. 3, 5, 2:
terrestri simul navalique clade,
id. 4, 3, 14:
vota nuncupabantur simul et solvebantur,
Val. Max. 6, 9, ext. 5:
qui ima simul ac summa foveret aequaliter,
Sen. Ep. 90, 25; cf. Liv. 4, 32, 12; Curt. 3, 8, 23; 6, 5, 19; 8, 5, 1; Quint. 10, 1, 30.—In post-Aug. prose without any temporal idea, = as well as:
populi Romani facta simul ac dicta memoratu digna... deligere constitui,
Val. Max. 1 prol.; so id. 1, 1, 9.—
d.
Placed before the last term.
(α).
Simul et (= simul etiam), and at the same time, and also:
Jugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos, simul et magnam pecuniam amiserat,
Sall. J. 97, 1:
Marium fatigantem de profectione, simul et invisum et offensum,
id. ib. 73, 2:
Marius hortandi causa, simul et nobilitatem exagitandi, contionem advocavit,
id. ib. 84, 5:
milites modesto imperio habiti, simul et locupletes,
id. ib. 92, 2:
Perseus cum adventu consulis, simul et veris principio strepere omnia cerneret,
Liv. 44, 34 fin.; cf. Hor. C. 1, 20, 6.—
(β).
Simulque (rare):
ut (materia) fragilis incumberet, simulque terra umore diluta,
Curt. 8, 10, 25.—
(γ).
Simul, without any conjunction (so in Cic., but only poet.):
Neptuno grates habeo et tempestatibus, semul Mercurio qui, etc.,
Plaut. Stich. 3, 1, 3:
Electra Stereopeque, simul sanctissima Maja,
Cic. Arat. 270 (36):
inter solis iter, simul inter flamina venti,
id. ib. 342 (101):
ambiguus consilii, num Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis navibus mare clauderet,
Tac. H. 2, 83. —
e.
Inserted in the last term ( poet.):
memor Actae non alio rege puertiae, Mutataeque simul togae,
Hor. C. 1, 36, 9;
interea Maecenas advenit atque Coccejus, Capitoque simul Fontejus,
id. S. 1, 5, 32.—
2.
Referring to two or more co-ordinate clauses or sentences.
a.
Et simul or simulque:
contundam facta Talthybi, contem namque omnes nuntios, semulque cursuram meditabor ad ludos Olympios,
Plaut. Stich. 2, 1, 34:
eamus, et de istac simul consilium volo capere una tecum,
i. e. while going, Ter. Eun. 3, 5, 65:
quod... et simul quia,
Lucr. 5, 1181:
ratio Ecquaenam fuerit origo... et simul ecquae sit finis, etc.,
id. 5, 1213:
sed iidem illi ita mecum loquuntur... et simul admonent quiddam quod cavebimus, etc.,
Cic. Phil. 1, 11, 28:
ex tuis litteris cognovi festinationem tuam, et simul sum admiratus cur, etc.,
id. Fam. 7, 8, 1:
emergit Nixi caput, et simul effert sese clara Fides et, etc.,
id. Arat. 713 (460):
postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Jugurthae proelio clamorem augeri,
Sall. J. 52, 6:
equites ex equis desiliunt, simulque et hosti se opponunt, et animos peditum accendunt,
Liv. 3, 62, 8:
tum rigere omnibus corpora... et simul lassitudine et... fame etiam deficere,
id. 21, 54, 9; 41, 3; Cic. Arat. 504 (259); 545 (299); Curt. 4, 2, 21; Quint. 2, 5, 13.—
b.
Simul with autem or enim, introducing the second sentence:
salve! simul autem vale!
Plaut. Merc. 5, 1, 1: augeamus sane suspicionem tuam;
simul enim augebimus diligentiam,
Cic. Marc. 7, 22.—
c.
Simul preceding co-ordinate sentences, generally connected by et... et, but also by a single copulative conjunction:
simul enim et rei publicae consules, et propones ei exempla ad imitandum,
Cic. Phil. 10, 2, 5:
illa autem altera ratio quae simul et opinionem falsam tollit, et aegritudinem detrahit,
id. Tusc. 4, 28, 60:
simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris omnibus parare,
Sall. J. 91, 1:
nullus portus erat qui simul et omnis onerarias caperet, et tecta legionibus praeberet,
Liv. 32, 18, 3:
simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 3: simul Metelli imagines dereptae, et missi qui Antonio nuntiarent. Tac. H. 3, 13; cf. Suet. Caes. 57.—
3.
Referring to co-ordinate clauses introduced by subordinating conjunctions:
Mnesilochum ut requiram atque ut eum mecum ad te adducam semul,
Plaut. Bacch. 3, 5, 2:
tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.,
Cic. Fam. 13, 6, 2:
quod eo liberius ad te seribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod video non novitati esse invisum meae,
id. ib. 1, 7, 8; 7, 10, 3.—If used in connecting dependent clauses, simul often stands for a co-ordinating conjunction; v. VI. infra.
V.
Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise (cf.: itaque, igitur, deinde, tum, etc.).
1.
Simul alone:
ego Tiresiam consulam quid faciundum censeat: semul hanc rem ut facta est eloquar,
Plaut. Am. 5, 1, 77:
sequimini! simul circumspicite ne quis adsit arbiter,
id. Mil. 4, 4, 1:
alterum ipse efficiam ut attente audiatis. Simul illud oro: si, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10:
hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur,
Caes. B. G. 6, 23:
Valerio Samnitium legiones occurrunt... simul in Campanos stimulabat ira,
Liv. 7, 32, 3:
tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Juno, precor ut, etc.,
id. 5, 21, 3.—
2.
More freq. simul et (= etiam):
quia videbitur Magis verisimile id esse... simul et conficiam facilius ego quod volo,
Ter. Heaut. 4, 5, 55:
nolite committere ut in re tam inveterata quidquam novi sentiatis. Simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.,
Cic. Balb. 28, 65:
demonstravi haec Caecilio. Simul et illud ostendi, me ei satisfacturum,
id. Att. 1, 1, 4:
legati jam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc.,
Liv. 41, 19 med.:
ipse ad Sycurium progressus, opperiri ibi hostium adventum statuit. Simul et frumentari passim exercitum jubet,
id. 42, 54 fin.; cf. Plaut. Stich. 5, 5, 14; Cic. Or. 2, 85, 349; id. Q. Fr. 1, 1, 12, § 34; id. Prov. Cons. 15, 36; id. Balb. 25, 56; id. Arat. 618 (372); 628 (382); 707 (454); 721 (468); Caes. B. G. 1, 19; 6, 8; Sall. C. 30, 2; id. J. 100, 3; Liv. 8, 9, 13; 8, 32, 5; 10, 3, 2; 40, 32; 4, 49, 3; Tac. H. 1, 1; 1, 52; 2, 53; 3, 15; 3, 18; 3, 20; 3, 29; 3, 42; 3, 82.
VI.
Simul itself stands as co-ordinating conjunction, to connect dependent clauses represented as contemporaneous, and at the same time, and also (not ante-class.; rare in Cic.;
freq. in the histt.): ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum juvare, simul ut esset poena quod, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:
omnes vocat ad diripiendos Eburones, ut potius Gallorum vita quam legionarius miles periclitetur, simul ut... pro tali facinore stirps et nomen civitatis tollatur,
Caes. B. G. 6, 34: quippe foedum hominem a republica procul esse volebat;
simul quia boni complures praesidium in eo putabant,
Sall. C. 19, 2:
cujus de virtute, quia multi dixere, praetereundum puto, simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere,
id. J. 4, 2:
nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione juvenis moveretur, etc.,
Liv. 39, 47:
a sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum vel nobis nolentibus perhibet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instruendus est,
Quint. 1, 1, 12; Sall. J. 20, 1; Liv. 39, 33, 1; 8, 6, 11; Caes. B. C. 43, 2; Sall. C. 20, 3; 56, 5; Liv. 3, 50, 10; 40, 36 init.; Tac. H. 1, [p. 1704] 70;
2, 15.—So, connecting participial expressions or adverbial phrases with dependent clauses: his amicis confisus Catilina, simul quod aes alienum ingens erat, et quod... opprimendae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4:
hi, quod res in invidia erat, simul et ab Numidis obsecrati,
id. J. 25, 5:
ob eam iram, simul ut praeda militem aleret, duo milia peditum... populari agrum jussit,
Liv. 21, 52, 5; 3, 66, 3:
equites praemisit speculatum, simul ut ignem exstinguerent,
Curt. 4, 10, 11:
Otho, quamquam turbidis rebus, etc., simul reputans non posse, etc.,
Tac. H. 1, 83 init.:
committere igitur eum (locum) non fidelissimis sociis noluit, simul quod ab illa parte urbis navibus aditus ex alto est,
Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84; Liv. 9, 2, 5; Tac. H. 1, 70 fin.; 2, 28; 2, 30.
VII.
Simul. as co-ordinating conjunction, is frequently placed before each of the co-ordinate terms (simul... simul = hama men... hama de), partly... partly; not only... but at the same time (not anteAug.).
1.
With independent clauses:
simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa,
Liv. 3, 5, 2:
accolas Hannibal simul perlicit ad naves fabricandas, simul et ipsi traici exercitum cupiebant,
id. 21, 26, 7:
ab his simul custodes trucidari coepti, simul datum signum armatis ut ex insidiis concurrerent,
id. 9, 25, 8:
simul gratias agit, simul gratulatur quod, etc.,
Curt. 6, 7, 15; cf. Verg. A. 1, 631 sq.; 2, 220 sqq.; 12, 268; Liv. 1, 9, 5.—
2.
With dependent clauses:
venit ad quaerendum, simul quod non deducerent praesidia, simul quod in Bithyniam auxilia missi forent,
Liv. 39, 46 fin.:
Perseus cum audisset, simul Meliboeam a consulis exercitu oppugnari, simul classem Iolci stare,
id. 44, 13 init.:
consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret,
id. 44, 8, 1:
simul questi... simul nuntiantes,
id. 42, 46:
plus quam imponebatur oneris recepi, simul ut pleniore obsequio demererer amantissimos mei, simul ne... alienis vestigiis insisterem, Quint. prooem. 3.—Rarely connecting a dependent clause with an independent sentence: Athenas ierant, simul ut pro legatione praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova jura usui fore credebant,
Liv. 3, 35, 5; cf. Verg. A. 12, 758.—
3.
Co-ordinating dependent clauses with adverbial phrases:
Germani frequenter in castra venerunt, simul sui purgandi causa, simul ut de induciis impetrarent,
Caes. B. G. 4, 13:
Philippus, simul ne ocio miles deterior fieret, simul avertendae suspicionis causa... in Maedicam ducere pergit,
Liv. 40, 21, 1. —
4.
Connecting single nouns or phrases belonging to the same predicate:
cum simul fragor rupti pontis, simul clamor Romanorum impetum sustinuit,
Liv. 2, 10, 10:
ad se simul legatos, simul milites missos,
id. 42, 52 med.:
et Romae simul dilectu, simul tributo conferendo laboratum est,
id. 5, 10, 3:
increpando simul temeritatem, simul ignaviam,
id. 2, 65, 4:
tum vero si mul ab hostibus, simul ab iniquitate loco rum Poeni oppugnabantur,
id. 21, 33, 5:
inter simul complorationem feminarum, simul nefandam caedem,
id. 41, 11:
simul a mari, simul a terra ingredienti,
id. 44, 12 med.; cf. Tac. A. 1, 49; 14, 40; id. Agr. 25; 36; 41; Verg. G. 3, 201; id. A. 1, 513; Hor. S. 2, 2, 73.
VIII.
Simul, in connection with ac, atque (also written in one word,
sĭmŭlac
, sĭmŭlatque), rarely with ut, and very rarely with et, is used as subordinating, temporal conjunction, as soon as. For simulac, etc., simul alone is freq.
1.
Simul ac: simul ac lacrimas de ore noegeo (i. e. candido) detersit, Liv. And. ap. Fest. p. 174 Mull.:
Demenaetum simul ac conspexero hodie,
Plaut. As. 2, 4, 73:
non simul ac se ipse commovit, sensit quid intersit,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
si simul ac procul conspexit armatos, recessisset,
id. Caecil. 16, 46:
dicebam, simul ac timere desisses, similem te futurum tui,
id. Phil. 2, 35, 89:
Alcibiades, simul ac se remiserat, dissolutus reperiebatur,
Nep. Alcib. 1. 4:
at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca,
Hor. S. 1, 1, 67; cf. Cic. N. D. 1, 38, 108; id. Fam. 15, 16, 2; id. Planc. 41, 98; id. Phil. 4, 1, 1; id. Verr. 2, 2, 19, § 46; id. Or. 2, 27, 117; Verg. A. 4, 90; 12, 222; Ov. M. 2, 167; Hor. S. 1, 2, 33; 1, 4, 119; 1, 8, 21.—Strengthened by primum (= ut primum):
simul ac primum ei occasio visa est, quaestor consulem deseruit,
Cic. Verr. 2, 1, 13, § 34; so id. ib. 2, 1, 52, § 138; id. Phil. 4, 1, 1; Suet. Caes. 30; id. Ner. 43.—
2.
Simul atque:
L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit,
Cic. Clu. 14, 40:
simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt,
id. Mur. 10, 22:
simul atque audivit ejus interitum, suo Marte res suas recuperavit,
id. Phil. 2, 37, 95:
simul atque enim se infiexit hic rex in dominatum injustiorem, fit continuo tyrannus,
id. Rep. 2, 26, 49:
simul atque sibi hic adnuisset, numeraturum se dicebat,
id. Quint. 5, 18:
qui, simul atque in oppidum venerat, inmittebantur illi continuo Cibyratici canes,
id. Verr. 2, 4, 21, § 47:
simul atque de Caesaris adventu cognitum est,
Caes. B. G. 5, 3, 3; cf. Cic. Planc. 41, 98; id. Phil. 8, 10, 31; Suet. Caes. 29; id. Galb. 7.—
3.
Simul ut (v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 11, 33):
simul ut experrecti sumus, visa illa contemnimus,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
simul ut accepi a Seleuco litteras tuas, statim quaesivi, etc.,
id. Fam. 6, 18, 1:
nostros omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent,
id. Tusc. 4, 2, 5; id. Q. Fr. 2, 5, 3 (6, 2):
simul ut, qui sint professi, videro, dicam,
id. Planc. 6, 14; id. Att. 10, 4, 12:
nam simul ut supero se totum lumine Cancer extulit, extemplo cedit delapsa Corona,
id. Arat. 596 (349).—
4.
Simul et:
simul et quid erit certi, scribam ad te,
Cic. Att. 2, 20, 2:
ego ad te statim habebo quod scribam, simul et videro Curionem,
id. ib. 10, 4, 12:
quam accepi simul et in Cumanum veni,
id. ib. 10, 16, 4; 16, 11, 6; id. Q. Fr. 2, 6, 3. In all these passages the Cod. Med. has simul et, which the editors variously changed into simulatque, simulac, simul ut, simul; so,
omne animal simul et ortum est, se ipsum diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33, where the vulg. has simul ut, and Madv. reads simul [et] ortum.—
5.
Simul ubi:
quod simul ubi conspexit, equites emisit,
Liv. 4, 18, 7 dub. Weissenb. ad loc.—
6.
Simul alone, = simul atque:
simul herbae inceperint nasci,
Cato, R. R. 48:
hic simul argentum repperit, cura sese expedivit,
Ter. Phorm. 5, 4, 4: simul limen intrabo, illi extrabunt illico, Afran. ap. Non. 104, 21 (Com. Rel. v. 5 Rib.):
simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur,
Cic. Ac. 2, 27, 86:
nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
simul increpuere arma, hostis pedem rettulit,
Liv. 6, 24, 1; cf. Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Fin. 3, 6, 21; id. Arat. 594 (349); Caes. B. C. 1, 30, 3; Liv. 3, 62, 6; 4, 18, 6; 4, 31, 5; 4, 32, 6; 5, 25, 11; 8, 32, 2; 21, 55, 9; 44, 8 med.; 44, 19; 44, 44 fin.; Curt. 3, 11, 4; Phaedr. 3, 16, 16; Hor. C. 1, 12, 27; 3, 4, 37; Verg. G. 4, 232; Ov. F. 1, 567.—Strengthened by primum:
simul primum magistratio abiit, dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:
simul primum anni tempus navigabile praebuisset mare,
id. 35, 44, 5 Weissenb. ad loc.; Suet. Caes. 30.

Lewis & Short latin dictionary > simul
86 quī

quī quae, quod, gen. cuius (old, quoius), dat. cui (old, quoi), abl. quō, quā (with cum, m. quīcum or quōcum, rarely cum quō; f quācum, rarely quīcum), plur. quibus or quīs (with cum, usu. quibuscum), pron. [2 CA-]. I. Interrog, who? which? what? what kind of a? (mostly adj.; as subst., qui asks the nature or character, quis the name): Ubi alii? Sa. qui malum alii? T.: Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chaerea? T.: qui locus est: qui tantus fuit labor?: rogitat, qui vir esset, L.: scire, qui sit rei p. status, what is the state of the country: quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori canere, V.: incerti quae pars sequenda esset, which side to take, L.—As subst: nescimus qui sis: nec qui poterentur, satis discerni poterat, L.: qui ille concessus! what an assembly! II. Relat. (with a subst. or pron. as antecedent), who, which: habebat ducem, quīcum quidvis rectissime facere posset: ille vir, cui patriae salus dulcior fuit: haec, quae audistis: quod ego fui, id tu hodie es, L.: coloniam, quam Fregellas appellent, L.—The subst. is often attracted to the relat. clause, esp. when a pron dem. follows: quae res neque consilium... Habet, eam regere non potes, T.: ad quas res aptissimi erimus, in iis potissimum elaborabimus: quae augustissima vestis est, eā vestiti, L.: alii, quorum comoedia prisca virorum est, H.: si id te mordet, sumptum filii Quem faciunt, T.: Urbem quam statuo, vestra est, V.—The antecedent is sometimes repeated with the relat.: erant itinera duo, quibus itineribus, etc., Cs.: si quod tempus accidisset, quo tempore requirerent, etc.—The antecedent is often omitted: quicum res tibist, peregrinus est, T.: fecit quod Siculi non audebant: o beati, Quīs ante ora patrum... Contigit, etc., V.—An antecedent in apposition is regularly attracted to the relat. clause: Tolosatium fines, quae civitas est in provincia, Cs.: Amanus, qui mons erat hostium plenus.—So in relat. clauses giving a personal characteristic as a reason: copiam verborum, quae vestra prudentia est, perspexistis, with your usual intelligence: utrum admonitus, an, quā est ipse sagacitate, sine duce ullo, i. e. by his own peculiar instinct.—A verb of which the relat. is subject takes the person of the antecedent: ego enim is sum, qui nihil fecerim: neque enim tu is es qui, qui sis, nescias: vidistis in vincula duci eum, qui a vobis vincula depuleram, L.: Themistocles veni ad te, qui intuli, etc., N.—With ellips. of verb: et, quem ei visum esset (sc. facere), fecisset heredem: ad haec, quae visum est, Caesar respondit, Cs.: hostiaeque maiores, quibus editum est diis, caesae, L.—In comparative clauses with sup: sit pro praetore eo iure quo qui optimo (i. e. quo is est, qui optimo iure est): legioni ita darent, ut quibus militibus amplissime dati essent: provincia, ut quae maxime omnium, belli avida, L.—By attraction, in the case of the antecedent (Greek constr.): nos tamen hoc confirmamus illo augurio, quo diximus: sexcentae eius generis, cuius supra demonstravimus, naves, Cs.: notante Iudice quo nosti populo, H.: natus est patre, quo diximus, N.: cum quibus ante dictum est copiis, L.—In the gender and number of a subst predic.: Belgae, quam tertiam esse Galliae partem dixeramus, Cs.: carcer ille, quae lautumiae vocantur: leges, quae fons est iuris, L.—In the gender and number of an antecedent not expressed: vicinitas, Quod ego in propinquā parte amicitiae puto, T.: laudare fortunas meas, Qui gnatum haberem, T.: quod monstrum vidimus, qui cum reo transigat?: servitia repudiabat, cuius magnae copiae, etc., S.—One relat. in place of two in different cases: quem neque pudet Quicquam, nec metuit quemquam (i. e. et qui non), T.: omnia quae amisi aut advorsa facta sunt, S.: qui iam fatetur... et non timeo (sc. quem): tyrannus, quem pertulit civitas paretque mortuo.—Implying a restriction, who indeed, as far as, all that: omnium eloquentissimi, quos ego audierim: antiquissimi sunt, quorum quidem scripta constent: Catonem vero quis nostrorum oratorum, qui quidem nunc sunt, legit?— Sing n., what, as far as, as much as, to the extent that: quod potero, adiutabo, T.: cura, quod potes, ut valeas: quod ad me attinet, as far as depends on me: quod ad Pomponiam, scribas velim, etc. (sc. attinet), as respects Pomponia.—Implying a purpose: equitatum praemisit, qui viderent, to see, Cs.: qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur, in order to bestow it: sibi urbem delegerat, quam haberet adiutricem: milites conduci, qui in Hispaniam traicerentur, L.—Implying a reason: Miseret tui me, qui hominem facias inimicum tibi, I am sorry for you, that you incur, etc., T.: Tarquinio quid impudentius, qui bellum gereret, etc.: at Cotta, qui cogitasset haec posse accidere... nullā in re deerat, Cs.: barbari dissipati, quibus nec certa imperia... essent, vertunt, etc., L.: Heu me miserum, qui spectavi, etc., T.—Implying a concession: rogitas? qui tam audacis facinoris mihi conscius sis? although you are, T.: hi exercitu luxuriem obiciebant, cui omnia defuissent, Cs.: quis est, qui Fabricii, Curii non memoriam usurpet, quos numquam viderit?: Rogitas? qui adduxti, etc., T.— Implying a result (qui consecutive): sapientia est una, quae maestitiam pellat ex animis, alone has power to drive: secutae sunt tempestates, quae nostros in castris continerent, Cs.: leniore sono uti, et qui illum impetum oratoris non habeat: haud parva res, sed quae patriciis potestatem auferret, L.—Esp., after a demonstr. pron., adj. or adv.: non sum ego is consul, qui arbitrer, etc., such a consul, as to suppose: neque tu is es, qui nescias, etc., no such man, as to be ignorant, etc.: nomen legati eius modi esse debet, quod inter hostium tela incolume versetur.—With quam, after a comp: non longius hostes aberant, quam quo telum adici posset (i. e. quam ut eo), Cs.: maiores arbores caedebant, quam quas ferre miles posset, L.—After an adj. of fitness: (Rufum) idoneum iudicaverat, quem mitteret, a fit person to send, Cs.: nulla videbatur aptior persona, quae loqueretur.—After a verb with indef subj. or obj. (described by the relat. clause): sunt qui mirentur, there are some, who, etc.: erunt qui audaciam eius reprehendant: si quis est, qui putet: ut invenirentur qui proficiscerentur: qui se ultro mo<*>ti offerant, facilius reperiuntur, quam qui dolorem patienter ferant, Cs.: haec habui, de amicitiā quae dicerem, had this to say: te unum habeo, quem dignum regno iudicem, L.: Nemost, quem ego magis cuperem videre, T.: nullum est animal, quod habeat, etc.—Where the relat. clause is conceived as a particular fact, it may take the indic: sunt bestiae quaedam, in quibus inest, etc. (i. e. in quibusdam bestiis inest, etc.): sunt, qui eorum sectam sequuntur, i. e. they have followers: Sunt quos... iuvat, H.: Sunt, qui non habeant, est qui non curat habere, some (in gen.)... one (in particular), H.—In place of a pron demonstr. and conj: res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum, and it, etc.: ratio docet esse deos; quo concesso, confitendum est, etc., and if this is granted: centuriones hostīs vocare coeperunt; quorum progredi ausus est nemo, but no one of them, Cs.: perutiles libri sunt; quos legite, quaeso, therefore read them. III. Indef, whoever, any one who, all that, anything that: qui est homo tolerabilis, Scortari nolunt, T.: quae res... post eum quae essent, tuta reddebat, all that was in his rear, Cs.: facilius quod stulte dixeris reprehendere... possunt: virgis caesi, qui ad nomina non respondissent, L.— Any one, any ; with si, num, ne ; see 2 quis.
* * *
I
ADV

how?; how so; in what way; by what/which means; whereby; at whatever price
II
qua (quae), quod (qua/-quae P N) PRON ADJECT

any; anyone/anything, any such; unspecified some; (after si/sin/sive/ne)
III
quae, quod (quae P N) PRON REL

who; that; which, what; of which kind/drgree; person/thing/time/point that
IV
quae, quod (quae P N) PRON INTERR

who/what/which?, what/which one/man/person/thing? what kind/type of?

Latin-English dictionary > quī
87 fere

fĕrē and fermē ( fĕrĕ, Aus. Epigr. 10, 5, 5), adv. [Sanscr. dhar-, dhar-ami, to bear, support; Gr. root, thra-, in thrênus, stool, thronos, seat; Lat. firmus; cf.: forma, forum. Ferme is perh. a sup. form for ferime, v. Rib. Lat. Part. p. 6 sq. Erroneously, Varr.: ferme dicitur quod nunc fere: utrumque dictum a ferendo, quod id quod fertur est in motu atque adventat, L. L. 7, § 92 Müll.], approximately, closely, in two senses.
I.
With the idea of approach predominant, nearly, almost, well-nigh, within a little, for the most part, about (esp. with words of number, quantity, multitude; cf.: plerumque, vulgo).
a.
Form fere:
fere sexennis,
Plaut. Poen. 4, 2, 80:
abhinc menses decem fere,
Ter. Hec. 5, 3, 24; cf.:
fere abhinc annos quindecim,
id. Phorm. 5, 8, 28:
fere in diebus paucis, quibus haec acta sunt, Chrysis vicina haec moritur,
soon, only a few days after, id. And. 1, 1, 77:
quinta fere hora,
about the fifth hour, Cic. Pis. 6, 13:
hora fere tertia,
id. Att. 14, 20, 1:
tertia fere vigilia,
Caes. B. G. 4, 23, 1:
sexcentos fere annos,
Cic. Rep. 1, 48:
sexto decimo fere anno,
id. ib. 2, 33:
anno fere ante, quam consul est declaratus,
id. ib. 1, 5:
anno fere centesimo et quadragesimo post mortem Numae,
id. ib. 2, 15; cf.:
anno trecentesimo et quinquagesimo fere post Romam conditam,
id. ib. 1, 16:
decem fere annis post primos consules,
id. ib. 2, 32; cf.
also: decessit fere post annum quartum quam, etc.,
Nep. Arist. 3 fin.:
meus fere aequalis,
Cic. Brut. 48, 179; cf. id. Off. 3, 1, 1:
ipsa Peloponnesus fere tota in mari est,
id. Rep. 2, 4, 8; cf.:
totius fere Galliae legati ad Caesarem gratulatum convenerunt,
Caes. B. G. 1, 30, 1:
totis fere a fronte et ab sinistra parte nudatis castris,
id. ib. 2, 23, 4:
rerum omnium fere modus,
Cic. Rep. 6, 18; cf.:
quam fere omnium constans et moderata ratio vitae,
id. Clu. 16, 46:
ex omnibus fere partibus,
Caes. B. G. 7, 19:
in reliquis fere rebus,
id. ib. 6, 13, 3:
omnes fere,
Cic. Fam. 6, 10, 3; Caes. B. G. 2, 25, 1; 4, 20, 1; Nep. Arist. 2, 3; id. Chabr. 3, 4; Liv. 21, 60, 9; Suet. Caes. 87;
and in the order fere omnes,
Caes. B. G. 5, 13, 1; 5, 23, 4:
cujus disputationis fuit extremum fere de immortalitate animorum,
Cic. Lael. 4, 14; cf.: Phalereus ille Demetrius ultimus est fere ex Atticis. Quint. 10, 1, 80: cum fere e regione castris castra poneret, Caes. B. G. 7, 35, 1; id. ib. 3, 12, 1:
plus fere,
Plaut. Truc. 1, 1, 45:
semper fere,
Cic. de Or. 2, 6, 22:
satis fere diximus,
id. Off. 1, 18, 60:
tantum fere,
almost only, id. Rep. 2, 18 fin.:
Lycurgus eadem vidit fere,
id. ib. 2, 23:
haec fere,
id. ib. 1, 34 fin.; cf.:
hoc fere ab reliquis differunt, quod,
in this chiefly, Caes. B. G. 6, 18, 3:
haec fere dicere habui,
Cic. N. D. 3, 39, 93:
haec erant fere, quae, etc.,
id. Fam. 12, 5 fin.; 12, 30 fin.; id. Att. 2, 16, 1; id. Or. 54, 182; id. Ac. 2, 32, 102:
exposui fere non philosophorum judicia, sed, etc.,
id. N. D. 1, 16, 42; cf.:
sic fere componendum, quomodo pronuntiandum erit,
Quint. 9, 4, 138:
fere eodem pacto, quo,
Hor. Ep. 1, 6, 10:
et fere apparet, quid in invidiam, etc.... dicendum sit,
Quint. 5, 12, 16.—
b.
Form ferme:
hoc factum est ferme abhinc biennium,
Plaut. Bacch. 3, 2, 4; so,
abhinc annos ferme L.,
Vell. 2, 90 fin.:
nam ferme ante annos DCCCCL. floruit,
id. 1, 5, 3:
intra XII. ferme annos,
id. 2, 11 fin.:
duodequadragesimo ferme anno, ex quo regnare coeperat Tarquinius,
Liv. 1, 40:
mille ferme delecti propugnatores onerariis imponuntur,
id. 30, 10; cf.:
pars ferme dimidia,
id. 42, 51:
a quo (flumine) aberat mons ferme milia viginti,
Sall. J. 48, 3; cf.:
in tumulo quatuor ferme milia distante ab castris regiis consedit,
Liv. 30, 8:
abest ab Carthagine quindecim milia ferme passuum locus,
id. 30, 9:
ferme eadem omnia, quae, etc.,
Ter. Phorm. 5, 7, 21:
cum ferme cunctos proceres cum honore nominavisset,
Tac. A. 3, 76:
mihi quidem aetas acta est ferme,
for the most part, about, Plaut. Trin. 2, 2, 38.
II.
With the idea of nearness or closeness predominant, quite, entirely, just.
a.
Form fere:
domum revortor maestus atque animo fere conturbato,
quite distracted, Ter. Heaut. 1, 1, 69:
quod statuas quoque videmus ornatu fere militari,
quite military, Cic. Off. 1, 18, 61:
paria esse fere peccata,
quite equal, Hor. S. 1, 3, 96:
etsi nobis, qui id aetatis sumus, evigilatum fere est, tamen, etc.,
entirely, sufficiently, Cic. Rep. 3, 29:
cum circa hanc fere consultationem disceptatio omnis verteretur,
just on this debated point, Liv. 36, 7, 1: jamque fere, just now, Enn. ap. Non. 217, 11; and ap. Charis. p. 114 P. (Ann. v. 286 and 580 ed. Vahl.); Verg. A. 3, 135; 5, 327; 835; cf.: jam fere, Enn. ap. Non. 355, 17 (Trag. v. 201 ed. Vahl.); and: jam... fere, id. ap. Varr. L. L. 7, § 46 Müll. (Ann. v. 447 ed. Vahl.):
sermo qui tum fere multis erat in ore,
just then, Cic. Lael. 1, 2.—
b.
Form ferme: circumvenire video ferme injuria, altogether wrong, Naev. ap. Varr. L. L. 7, § 92 Müll. (Rib. Trag. Fragm. p. 12); cf.: ferme aderant ratibus, just, Enn. ib. § 23 Müll. (Ann. v. 602 ed. Vahl.); so, quod ferme dirum in tempus cecidere Latinae, Cic. Poët. Div. 1, 11, 18; and:
sed eum constabat virum esse ferme bonum,
Gell. 14, 2, 5:
ferme ut quisque rem accurat suam, Sic ei procedunt post principia denique,
Plaut. Pers. 4, 1, 4; so,
ferme ut pueri,
Ter. Hec. 3, 1, 32:
jam ferme moriens me vocat,
just dying, id. And. 1, 5, 49.—
B.
In partic.
1.
With negatives, scarcely, hardly.
a.
(= vix, non facile.) Form fere:
nihil aut non fere multum differre,
Cic. Brut. 40, 150:
nemo fere saltat sobrius,
id. Mur. 6; id. de Or. 1, 25, 116:
nihil fere intelligit,
id. Off. 3, 3, 15:
non fere labitur,
id. Fin. 1, 6, 18:
quod non fere ante auctumnum Elaver vado transiri solet,
Caes. B. G. 7, 35, 1:
duo spondei non fere jungi patiuntur,
Quint. 9, 4, 101:
in se dicere non est fere nisi scurrarum,
id. 6, 3, 82:
denique ex bellica victoria non fere quemquam est invidia civium consecuta,
hardly any one, Cic. Sest. 23, 51:
rationem sententiae suae non fere reddere,
id. Tusc. 1, 17, 38:
nec adhuc fere inveni, qui, etc.,
id. Att. 7, 6, 1; cf.:
quod non fere contingit, nisi, etc.,
id. Lael. 20, 72:
nec rei fere sane amplius quicquam fuit,
Ter. Heaut. 1, 1, 3:
in qua (disputatione) nihil fere, quod magno opere ad rationes omnium rerum pertineret, praetermissum puto,
Cic. Rep. 1, 8 fin.: tum est Cato locutus;
quo erat nemo fere senior temporibus illis, nemo prudentior,
id. Lael. 1, 5:
dixit, hunc ne in convivio quidem ullo fere interfuisse,
id. Rosc. Am. 14:
neque ullum fere totius hiemis tempus sine sollicitudine Caesaris intercessit,
Caes. B. G. 5, 53, 5: neque enim [p. 736] fere iam est ullus dies occupatus, ut nihil, etc., Quint. 10, 7, 27.—With a neg. interrog.:
nam quid fere undique placet?
Quint. 1, 2, 15.—
b.
Form ferme:
hoc non ferme sine magnis principum vitiis evenit,
Cic. Rep. 1, 45 fin.; id. Tusc. 5, 38, 111:
quod non ferme decernitur, nisi, etc.,
Liv. 22, 9, 8; 24, 25, 9:
voluptatibus erant inferiores, nec pecuniis ferme superiores,
Cic. Rep. 2, 34 fin.; so,
nec ferme res antiqua alia est nobilior,
Liv. 1, 24:
facio, quod manifesto moechi haud ferme solent,
Plaut. Poen. 4, 2, 40; so Ter. And. 3, 1, 2:
haud ferme,
Liv. 21, 7, 9; 27, 28, 14:
ut eo nihil ferme quisquam addere posset,
Cic. Brut. 43, 161:
quia nemo ferme huc sine damno devortitur,
Plaut. Men. 2, 1, 39:
non ferme facilius aliquid tenere,
Cic. Rep. 2, 5 fin.; 1, 45, 69.—
2.
Of time (in the usual course of things; opp. to sometimes, now and then), in general, generally, usually, commonly.
a.
Form fere:
Fit fere, ut, etc.,
Cic. Rep. 6, 10; cf.:
jam hoc fere sic fieri solere accepimus,
id. de Imp. Pomp. 9, 24:
quod fere solet fieri,
id. Inv. 1, 29, 46; cf.
also: ut fere fit,
id. ib. 2, 4, 14:
nam fere maxima pars morem hunc homines habent,
Plaut. Capt. 2, 1, 36:
quod fere libenter homines id, quod volunt, credunt,
Caes. B. G. 3, 18, 6:
aedificio circumdato silva (ut sunt fere domicilia Gallorum, etc.),
id. ib. 6, 30, 3:
ruri fere se continebat,
Ter. Ph. 2, 3, 16:
nam fere non difficile est invenire, quid, etc.,
Auct. Her. 2, 18, 27:
in eum fere est voluntas nostra propensior,
Cic. Off. 2, 20, 69:
sic omnia nimia in contraria fere convertuntur,
id. Rep. 1, 44:
quod in illis singuli fuissent fere, qui, etc.,
id. ib. 2, 1:
nominatim fere referri, quid, etc.,
id. de Or. 2, 33, 142:
nigra fere terra,
commonly black, Verg. G. 2, 203:
qui timet his adversa, fere miratur eodem quo cupiens pacto,
Hor. Ep. 1, 6, 9.—Strengthened by plerumque or plerique:
hic solebamus fere Plerumque eam operiri,
Ter. Ph. 1, 2, 39; cf.
corresp. to plerumque: fortuna eos plerumque efficit caecos, quos complexa est: itaque efferuntur fere fastidio et contumacia,
Cic. Lael. 15, 54:
adducto fere vultu, plerumque tacitus,
Suet. Tib. 68:
non sunt vitiosiores, quam fere plerique, qui avari avaros... reprehendunt,
Cic. Tusc. 3, 30, 73.—Opp. raro, interdum, saepe:
fere praedicta aetas laeto solo truncoque tres materias, raro quatuor desiderat,
Col. 4, 17, 5; cf.:
fereque id in capillo fit, rarius in barba,
Cels. 6, 2:
ipse Circenses ex amicorum fere libertinorumque cenaculis spectabat, interdum e pulvinari,
Suet. Aug. 15:
in consulatu pedibus fere, extra consulatum saepe adaperta sella per publicum incessit,
id. ib. 53.—
b.
Form ferme:
quod ferme evenit,
Cic. Rep. 1, 42:
nam ferme apud Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,
Sall. J. 74 fin.:
inculta ferme vestiuntur virgultis vepribusque,
Liv. 21, 54:
intacta invidia media sunt: ad summa ferme tendit,
id. 45, 35; cf.:
mobilis et varia est ferme natura malorum,
Juv. 13, 236:
ceterum parva quoque (ut ferme principia omnia),
Liv. 7, 2:
ut ferme ad nova imperia,
Tac. A. 2, 2:
quae antea dictatorum et consulum ferme fuerant beneficia,
Liv. 9, 30, 3:
nocte ferme proficiscebantur,
id. 34, 13, 3.

Lewis & Short latin dictionary > fere
88 in

1.
in (old forms endŏ and indŭ, freq. in ante-class. poets; cf. Enn. ap. Gell. 12, 4; id. ap. Macr. S. 6, 2; Lucil. ap. Lact. 5, 9, 20; Lucr. 2, 1096; 5, 102; 6, 890 et saep.), prep. with abl. and acc. [kindr. with Sanscr. an; Greek en, en-tha, en-then, eis, i. e. en-s, ana; Goth. ana; Germ. in], denotes either rest or motion within or into a place or thing; opp. to ex; in, within, on, upon, among, at; into, to, towards.
I.
With abl.
A.
In space.
1.
Lit., in (with abl. of the place or thing in which):
aliorum fructus in terra est, aliorum et extra,
Plin. 19, 4, 22, § 61:
alii in corde, alii in cerebro dixerunt animi esse sedem et locum,
Cic. Tusc. 1, 9, 19:
eo in rostris sedente suasit Serviliam legem Crassus,
id. Brut. 43, 161:
qui sunt cives in eadem re publica,
id. Rep. 1, 32 fin.:
facillimam in ea re publica esse concordiam, in qua idem conducat omnibus,
id. ib.:
T. Labienus ex loco superiore, quae res in nostris castris gererentur, conspicatus,
Caes. B. G. 2, 26, 4:
quod si in scaena, id est in contione verum valet, etc.,
Cic. Lael. 26, 97:
in foro palam Syracusis,
id. Verr. 2, 2, 33, § 81:
plures in eo loco sine vulnere quam in proelio aut fuga intereunt,
Caes. B. C. 2, 35:
tulit de caede, quae in Appia via facta esset,
Cic. Mil. 6, 15:
in via fornicata,
Liv. 22, 36:
vigebat in illa domo mos patrius et disciplina,
Cic. de Sen. 11, 37:
in domo furtum factum ab eo qui domi fuit,
Quint. 5, 10, 16:
nupta in domo,
Liv. 6, 34, 9:
copias in castris continent,
in, within, Caes. B. C. 1, 66:
cum in angusto quodam pulpito stans diceret,
Quint. 11, 3, 130:
se ac suos in vehiculo conspici,
Liv. 5, 40, 10:
malo in illa tua sedecula sedere, quam in istorum sella curuli,
Cic. Att. 4, 10:
sedere in solio,
id. Fin. 2, 21, 66:
Albae constiterant, in urbe opportuna,
id. Phil. 4, 2, 6. —
Sometimes, also, with names of places: omnes se ultro sectari in Epheso memorat mulieres,
Plaut. Mil. 3, 1, 182:
heri aliquot adolescentuli coiimus in Piraeo,
Ter. Eun. 3, 4, 1:
navis et in Cajeta est parata nobis et Brundisii,
Cic. Att. 8, 3, 6:
complures (naves) in Hispali faciendas curavit,
Caes. B. C. 2, 18:
caesos in Marathone ac Salamine,
Quint. 12, 10, 24:
in Berenice urbe Troglodytarum,
Plin. 2, 73, 75, § 183.—
2.
In indicating a multitude or number, of, in, or among which a person or thing is, in, among (= gen. part.):
in his poeta hic nomen profitetur suum,
Ter. Eun. prol. 3:
Thales, qui sapientissimus in septem fuit,
Cic. Leg. 2, 11, 26:
peto ut eum complectare, diligas, in tuis habeas,
id. Fam. 13, 78, 2; cf.:
in perditis et desperatis,
id. ib. 13, 56, 1:
omnia quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis,
id. de Sen. 19, 71:
dolor in maximis malis ducitur,
id. Leg. 1, 11, 31:
justissimus unus in Teucris,
Verg. A. 2, 426:
cecidere in pugna ad duo milia... in his quatuor Romani centuriones,
Liv. 27, 12, 16:
in diis et feminae sunt,
Lact. 1, 16, 17.—
3.
Of analogous relations of place or position:
sedere in equo,
on horseback, id. Verr. 2, 5, 10:
quid legati in equis,
id. Pis. 25, 60:
sedere in leone,
Plin. 35, 10, 36, § 109:
in eo flumine pons erat,
on, over, Caes. B. G. 2, 5:
in herboso Apidano,
on the banks of, Prop. 1, 3, 6:
in digitis,
on tiptoe, Val. Fl. 4, 267:
castra in limite locat,
on the rampart, Tac. A. 1, 50:
ipse coronam habebat unam in capite, alteram in collo,
on, Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27:
oleae in arbore,
Cels. 2, 24:
Caesaris in barbaris erat nomen obscurius,
among, Caes. B. C. 1, 61:
in ceteris nationibus, Cels. praef. 1: qui in Brutiis praeerat,
Liv. 25, 16, 7:
in juvenibus,
Quint. 11, 1, 32:
nutus in mutis pro sermone est,
id. 11, 3, 66.—Of dress, like cum, q. v.:
in veste candida,
Liv. 45, 20, 5; 34, 7, 3:
in calceis,
id. 24, 38, 2:
in insignibus,
id. 5, 41, 2:
in tunicis albis,
Plin. Ep. 7, 27, 13:
in Persico et vulgari habitu,
Curt. 3, 3, 4:
in lugubri veste,
id. 10, 5, 17:
in Tyriis,
Ov. A. A. 2, 297:
in Cois,
id. ib. v. 298; cf.:
homines in catenis Romam mittere,
Liv. 29, 21, 12; 32, 1, 8: quis multa te in rosa urget, etc., Hor C. 1, 5, 1; so, in viola aut in rosa, Cic. Tusc. [p. 912] 5, 26, 73.—So of arms:
duas legiones in armis,
Caes. B. G. 7, 11, 6; cf. Verg. A. 3, 395:
in armis hostis,
under arms, Ov. M. 12,65:
quae in ore atque in oculis provinciae gesta sunt (= coram),
Cic. Verr. 2, 2, 33, § 81; so,
in oculis provinciae,
id. Q. Fr. 1, 1, 2:
in oculis omnium,
id. ib. 1, 3, 7:
divitiae, decus, gloria in oculis sita sunt,
Sall. C. 20, 14; Curt. 4, 13, 1; Liv. 22, 12, 6:
Julianus in ore ejus (Vitellii) jugulatur,
Tac. H. 3, 77; Sen. Ben. 7, 19, 7.—Of a passage in any writing (but when the author is named, by meton., for his works, apud is used, Krebs, Antibarb. p. 561):
in populorum institutis aut legibus,
Cic. Leg. 1, 15, 42:
in illis libris qui sunt de natura deorum,
id. Fat. 1, 1:
in Timaeo dicit,
id. N. D. 1, 12, 30:
epistula, in qua omnia perscripta erant,
Nep. Pelop. 3, 2:
perscribit in litteris, hostes ab se discessisse,
Caes. B. G. 5, 49; but in is also used with an author's name when, not a place in his book, but a feature of his style, etc., is referred to:
in Thucydide orbem modo orationis desidero,
Cic. Or. 71, 234:
in Herodoto omnia leniter fluunt,
Quint. 9, 4, 18.—Of books:
libri oratorii diu in manibus fuerunt,
Cic. Att. 4, 13, 2; id. Lael. 25, 96; but more freq. trop.: in manibus habere, tenere, etc., to be engaged, occupied with, to have under control or within reach:
philosophi quamcunque rem habent in manibus,
id. Tusc. 5, 7, 18:
quam spem nunc habeat in manibus, exponam,
id. Verr. 1, 6, 16:
rem habere in manibus,
id. Att. 6, 3, 1; cf.:
neque mihi in manu fuit Jugurtha qualis foret,
in my power, Sall. J. 14, 4:
postquam nihil esse in manu sua respondebatur,
Liv. 32, 24, 2:
quod ipsorum in manu sit,... bellum an pacem malint,
Tac. A. 2, 46; but, cum tantum belli in manibus esset, was in hand, busied (cf.:
inter manus),
Liv. 4, 57, 1; so,
quorum epistulas in manu teneo,
Cic. Phil. 12, 4, 9; cf. id. Att. 2, 2, 2:
in manu poculum tenens,
id. Tusc. 1, 29, 71:
coronati et lauream in manu tenentes,
Liv. 40, 37, 3; Suet. Claud. 15 fin. —Of that which is thought of as existing in the mind, memory, character, etc.:
in animo esse,
Cic. Fam. 14, 11:
in animo habere,
id. Rosc. Am. 18, 52:
lex est ratio insita in natura,
id. Leg. 1, 6, 18:
in memoria sedere,
id. de Or. 2, 28, 122; cf.:
tacito mutos volvunt in pectore questus,
Luc. 1, 247:
quanta auctoritas fuit in C. Metello!
Cic. de Sen. 17, 61. —So freq. of a person's qualities of mind or character:
erat in eo summa eloquentia, summa fides,
Cic. Mur. 28, 58; cf.:
in omni animante est summum aliquid atque optimum, ut in equis,
id. Fin. 4, 41, 37:
si quid artis in medicis est,
Curt. 3, 5, 13; cf.:
nibil esse in morte timendum,
Lucr. 3, 866.— Esp., in eo loco, in that state or condition:
in eo enim loco res sunt nostrae, ut, etc.,
Liv. 7, 35, 7: si vos in eo loco essetis, quid aliud fecissetis? Cat. ap. Quint. 9, 2, 21; so,
quo in loco, etc.: cum ex equitum et calonum fuga, quo in loco res essent, cognovissent,
Caes. B. G. 2, 26:
videtis, quo in loco res haec siet, Ter Phorm. 2, 4, 6: quod ipse, si in eodem loco esset, facturus fuerit,
Liv. 37, 14, 5.—Hence, without loco, in eo esse ut, etc., to be in such a condition, etc.:
non in eo esse Carthaginiensium res, ut Galliam armis obtineant,
Liv. 30, 19, 3:
cum res non in eo esset, ut Cyprum tentaret,
id. 33, 41, 9; 8, 27, 3; 2, 17, 5; Nep. Mil. 7, 3; id. Paus. 5, 1 (cf. I. C. 1. infra).—
B.
In time, indicating its duration, in, during, in the course of:
feci ego istaec itidem in adulescentia,
in my youth, when I was young, Plaut. Bacch. 3, 3, 6:
in tempore hoc,
Ter. And. 4, 5, 24:
in hoc tempore,
Tac. A. 13, 47:
in tali tempore,
Sall. C. 48, 5; Liv. 22, 35; 24, 28 al.:
in diebus paucis,
Ter. And. 1, 1, 77:
in brevi spatio,
id. Heaut. 5, 2, 2; Suet. Vesp. 4:
in qua aetate,
Cic. Brut. 43 fin.:
in ea aetate,
Liv. 1, 57:
in omni aetate,
Cic. de Sen. 3, 9:
in aetate, qua jam Alexander orbem terrarum subegisset,
Suet. Caes. 7:
qua (sc. Iphigenia) nihil erat in eo quidem anno natum pulchrius,
in the course of, during the year, Cic. Off. 3, 25, 95 (al. eo quidem anno):
nihil in vita se simile fecisse,
id. Verr. 2, 3, 91: nihil in vita vidit calamitatis A. Cluentius. id. Clu. 6, 18:
in tota vita inconstans,
id. Tusc. 4, 13, 29.—
b.
In tempore, at the right or proper time, in time (Cic. uses only tempore; v. tempus): eccum ipsum video in tempore huc se recipere, Ter. Phorm. 2, 4, 24:
ni pedites equitesque in tempore subvenissent,
Liv. 33, 5:
spreta in tempore gloria interdum cumulatior redit,
id. 2, 47:
rebellaturi,
Tac. A. 12, 50:
atque adeo in ipso tempore eccum ipsum obviam,
Ter. And. 3, 2, 52: in tempore, opportune. Nos sine praepositione dicimus tempore et tempori, Don. ad Ter. And. 4, 4, 19.—
c.
In praesentia and in praesenti, at present, now, at this moment, under these circumstances:
sic enim mihi in praesentia occurrit,
Cic. Tusc. 1, 8, 14:
vestrae quidem cenae non solum in praesentia, sed etiam postero die jucundae sunt,
id. ib. 5, 35, 100:
id quod unum maxime in praesentia desiderabatur,
Liv. 21, 37:
haec ad te in praesenti scripsi, ut, etc.,
for the present, Cic. Fam. 2, 10, 4.—
d.
With gerunds and fut. pass. participles, to indicate duration of time, in:
fit, ut distrahatur in deliberando animus,
Cic. Off. 1, 3, 9; id. Fam. 2, 6, 2:
vitiosum esse in dividendo partem in genere numerare,
id. Fin. 2, 9, 26:
quod in litteris dandis praeter consuetudinem proxima nocte vigilarat,
id. Cat. 3, 3, 6:
ne in quaerendis suis pugnandi tempus dimitteret,
Caes. B. G. 2, 21:
in agris vastandis incendiisque faciendis hostibus,
in laying waste, id. ib. 5, 19:
in excidenda Numantia,
Cic. Off. 1, 22, 76:
cum in immolanda Iphigenia tristis Calchas esset,
id. Or. 21, 74.—
C.
In other relations, where a person or thing is thought of as in a certain condition, situation, or relation, in:
qui magno in aere alieno majores etiam possessiones habent,
Cic. Cat. 2, 8, 18:
se in insperatis repentinisque pecuniis jactare,
id. Cat. 2, 9, 20:
Larinum in summo timore omnium cum armatis advolavit,
id. Clu. 8, 25.—
So freq., of qualities or states of mind: summa in sollicitudine ac timore Parthici belli,
Caes. B. C. 3, 31:
torpescentne dextrae in amentia illa?
Liv. 23, 9, 7:
hunc diem perpetuum in laetitia degere,
Ter. Ad. 4, 1, 5; Cic. Cat. 4, 1, 2:
in metu,
Tac. A. 14, 43:
in voluptate,
Cic. Fin. 1, 19, 62:
alicui in amore esse,
beloved, id. Verr. 2, 4, 1, § 3:
alicui in amoribus esse,
id. Att. 6, 1, 12:
res in invidia erat,
Sall. J. 25, 5; Liv. 29, 37, 17: sum in expectatione omnium rerum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 10:
num... Diogenem Stoicum coegit in suis studiis obmutescere senectus?
in his studies, Cic. de Sen. 7, 21:
mirificam cepi voluptatem ex tua diligentia: quod in summis tuis occupationibus mihi tamen rei publicae statum per te notum esse voluisti,
even in, notwithstanding your great occupations, id. Fam. 3, 11, 4.—
So freq., of business, employment, occupations, etc.: in aliqua re versari,
Cic. Verr. 2, 4, 47, § 105:
similia iis, quae in consilio dixerat,
Curt. 5, 5, 23:
in certamine armorum atque in omni palaestra quid satis recte cavetur,
Quint. 9, 4, 8:
agi in judiciis,
id. 11, 1, 78:
tum vos mihi essetis in consilio,
Cic. Rep. 3, 18, 28:
in actione... dicere,
Quint. 8, 2, 2.—Of an office, magistracy:
in quo tum magistratu forte Brutus erat,
Liv. 1, 59, 7; 4, 17, 1:
in eo magistratu pari diligentia se praebuit,
Nep. Han. 7, 5 (cf. B. 1. supra):
in ea ipsa causa fuit eloquentissimus,
Cic. Brut, 43, 160:
qui non defendit nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio, quam, etc.,
is in the wrong, acts wrongly, id. Off. 1, 7, 23:
etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,
is wrong, id. Fin. 5, 11, 31:
non sunt in eo genere tantae commoditates corporis,
id. ib. 4, 12, 29; cf.:
an omnino nulla sit in eo genere distinctio,
id. Or. 61, 205:
Drusus erat de praevaricatione absolutus in summa quatuor sententiis,
on the whole, Cic. Q. Fr. 2, 16; cf.:
et in omni summa, ut mones, valde me ad otium pacemque converto,
id. ib. 3, 5, 5;
but, in summa, sic maxime judex credit, etc.,
in a word, in fine, Quint. 9, 2, 72; Auct. B. Alex. 71; Just. 37, 1, 8:
horum (juvenum) inductio in parte simulacrum decurrentis exercitus erat: ex parte elegantioris exercitii quam militaris artis,
in part, Liv. 44, 9, 5; cf.:
quod mihi in parte verum videtur,
Quint. 2, 8, 6:
patronorum in parte expeditior, in parte difficilior interrogatio est,
id. 5, 7, 22:
hoc facere in eo homine consueverunt,
in the case of, Caes. B. G. 7, 21:
in furibus aerarii,
Sall. C. 52, 12:
Achilles talis in hoste fuit,
Verg. A. 2, 540:
in hoc homine saepe a me quaeris, etc.,
in the case of, Cic. Verr. 2, 3, 3, § 6: in nominibus impiis, Sall. C. 51, 15:
suspectus et in morte matris fuit,
Suet. Vit. 14:
qui praesentes metuunt, in absentia hostes erunt, = absentes,
Curt. 6, 3, 8 (cf. I. B. c. supra).—Of the meaning of words, etc.:
non solum in eodem sensu, sed etiam in diverso, eadem verba contra,
Quint. 9, 3, 36:
aliter voces aut eaedem in diversa significatione ponuntur,
id. 9, 3, 69:
Sallustius in significatione ista non superesse sed superare dicit,
Gell. 1, 22, 15:
stips non dicitur in significatione trunci,
Charis. 1, 18, 39:
semper in significatione ea hortus,
Plin. 19, 4, 19, § 50. —
2.
In with abl. of adjj. is used with the verbs esse and habere to express quality:
cum exitus haud in facili essent, i. e. haud faciles,
Liv. 3, 8, 9:
adeo moderatio tuendae libertatis in difficili est,
id. 3, 8, 11; 3, 65, 11; but mostly with adjj. of the first and second declension:
in obscuro esse, Liv. praef. § 3: in dubio esse,
id. 2, 3, 1; 3, 19, 8; Ov. H. 19, 174:
dum in dubiost animus,
Ter. And. 1, 5, 31; 2, 2, 10:
in integro esse,
Cic. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 11, 15, 4:
in incerto esse,
Liv. 5, 28, 5:
in obvio esse,
id. 37, 23, 1:
in tuto esse,
id. 38, 4, 10; cf.:
videre te in tuto,
Cat. 30, 6:
in aequo esse,
Liv. 39, 37, 14; Tac. A. 2, 44:
in expedito esse,
Curt. 4, 2, 22:
in proximo esse,
Quint. 1, 3, 4:
in aperto esse,
Sall. C. 5, 3:
in promisco esse,
Liv. 7, 17, 7:
in augusto esse,
Cels. 5, 27, 2:
in incerto haberi,
Sall. J. 46, 8; Tac. A. 15, 17:
in levi habitum,
id. H. 2, 21; cf.:
in incerto relinquere,
Liv. 5, 28, 5; Tac. H. 2, 83.
II.
With acc.
A.
In space, with verbs of motion, into or to a place or thing (rarely with names of towns and small islands;
v. Zumpt, Gram. § 398): influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,
Cic. Rep. 2, 19:
in Ephesum advenit,
Plaut. Mil. 2, 1, 35:
in Epirum venire,
Cic. Att. 13, 25, 3:
ibo in Piraeeum, visamque, ecquae advenerit in portum ex Epheso navis mercatoria,
Plaut. Bacch. 2, 3, 2: venio ad Piraeea, in quo magis reprehendendus sum, quod... Piraeea scripserim, non Piraeeum, quam in quod addiderim;
non enim hoc ut oppido praeposui, sed ut loco,
Cic. Att. 7, 3, 10:
se contulisse Tarquinios, in urbem Etruriae florentissimam,
id. Rep. 2, 19:
remigrare in domum veterem e nova,
id. Ac. 1, 4, 13:
cum in sua rura venerunt,
id. Tusc. 5, 35, 102:
a te ipso missi in ultimas gentes,
id. Fam. 15, 9:
in Ubios legatos mittere,
Caes. B. G. 4, 11:
dein Thalam pervenit, in oppidum magnum et opulentum,
Sall. J. 75, 1:
Regillum antiquam in patriam se contulerat,
Liv. 3, 58, 1:
abire in exercitum,
Plaut. Am. prol. 102.— With nuntio:
cum id Zmyrnam in contionem nuntiatum est,
Tac. A. 4, 56:
nuntiatur in castra,
Lact. Most. Pers. 46; cf.:
allatis in castra nuntiis,
Tac. H. 4, 32: in manus sumere, tradere, etc., into one's hands:
iste unumquodque vas in manus sumere,
Cic. Verr. 2, 4, 27, § 63:
Falerios se in manus Romanis tradidisse,
Liv. 5, 27, 3.—Rarely with the verbs ponere, collocare, etc. (pregn., i. e. to bring into... and place there):
in crimen populo ponere,
Plaut. Trin. 3, 3, 10:
ut liberos, uxores suaque omnia in silvas deponerent,
Caes. B. G. 4, 19:
duplam pecuniam in thesauros reponi,
Liv. 29, 19, 7:
prius me collocavi in arborem,
Plaut. Aul. 4, 8, 6:
sororem et propinquas suas nuptum in alias civitates collocasse,
Caes. B. G. 1, 18.— Motion in any direction, up to, to, into, down to:
in caelum ascendere,
Cic. Lael. 23 fin.:
filium ipse paene in umeros suos extulisset,
id. de Or. 1, 53, 228:
tamquam in aram confugitis ad deum,
up to the altar, id. Tusc. 3, 10, 25:
Saturno tenebrosa in Tartara misso,
Ov. M. 1, 113:
in flumen deicere,
Cic. Rosc. Am. 25, 70; Nep. Chab. 4, 3.—
2.
Denoting mere direction towards a place or thing, and hence sometimes joined with versus, towards:
quid nunc supina sursum in caelum conspicis,
Plaut. Cist. 2, 3, 78:
si in latus aut dextrum aut sinistrum, ut ipsi in usu est, cubat,
Cels. 2, 3:
Belgae spectant in septentriones et orientem solem,
Caes. B. G. 1, 1:
in orientem Germaniae, in occidentem Hispaniae obtenditur, Gallis in meridiem etiam inspicitur,
Tac. Agr. 10:
in laevum prona nixus sedet Inachus urna,
Stat. Th. 2, 218.—With versus:
castra ex Biturigibus movet in Arvernos versus,
towards, Caes. B. G. 7, 8 fin.:
in Galliam versus movere,
Sall. C. 56, 4: in [p. 913] ltaliam versus, Front. Strat. 1, 4, 11:
si in urbem versus venturi erant,
Plin. Ep. 10, 82. —
3.
So of that which is thought of as entering into the mind, memory, etc. (cf. I. A. 2. fin.):
in memoriam reducere,
Cic. Inv 1, 52, 98:
in animum inducere,
Liv. 27, 9:
in mentem venire,
Cic. Fam. 7, 3:
frequens imitatio transit in mores,
Quint. 1, 11, 3. —
Or into a writing or speech: in illam Metellinam orationem addidi quaedam,
Cic. Att. 1, 13, 5.—
B.
In time, into, till, for:
dormiet in lucem,
into the daylight, till broad day, Hor. Ep. 1, 18, 34:
statim e somno, quem plerumque in diem extrahunt, lavantur,
Tac. G. 22: sermonem in multam noctem produximus, deep into the night, Cic. Rep. Fragm. ap. Arus. Mess. p. 239 Lindem.:
in multam noctem luxit,
Suet. Tib. 74:
si febris in noctem augetur,
Cels. 7, 27:
dixit in noctem atque etiam nocte illatis lucernis,
Plin. Ep. 4, 9, 14:
indutias in triginta annos impetraverunt,
for thirty years, Liv. 9, 37, 12; 7, 20, 8:
nisi id verbum in omne tempus perdidissem,
forever, Cic. Fam. 5, 15, 1:
ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem,
for the following day, id. Off. 3, 14, 58:
audistis auctionem constitutam in mensem Januarium,
id. Agr. 1, 2, 4:
subito reliquit annum suum seque in annum proximum transtulit,
id. Mil. 9, 24:
solis defectiones itemque lunae praedicuntur in multos annos,
for many years, id. Div. 2, 6, 17:
postero die Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie,
Liv. 27, 2:
qui ab matutino tempore duraverunt in occasum,
Plin. 2, 31, 31, § 99:
seritur (semen lini) a Kalendis Octobribus in ortum aquilae,
Col. 2, 10, 17.—With usque:
neque illi didicerunt haec usque in senectutem,
Quint. 12, 11, 20:
in illum usque diem servati,
id. 8, 3, 68:
in serum usque patente cubiculo,
Suet. Oth. 11:
regnum trahat usque in tempora fati,
Sil. 11, 392: in posterum (posteritatem) or in futurum, in future, for the future: in praesens, for the present: in perpetuum or in aeternum, forever:
sancit in posterum, ne quis, etc.,
Cic. Cat. 4, 5, 10:
res dilata est in posterum,
id. Fam. 10, 12, 3:
video quanta tempestas invidiae nobis, si minus in praesens, at in posteritatem impendeat,
id. Cat. 1, 9, 22:
id aegre et in praesentia hi passi et in futurum etiam metum ceperunt,
Liv. 34, 27, 10; cf.:
ingenti omnium et in praesens laetitia et in futurum spe,
id. 30, 17, 1:
effugis in futurum,
Tac. H. 1, 71:
quod eum tibi quaestoris in loco constitueras, idcirco tibi amicum in perpetuum fore putasti?
Cic. Verr. 2, 1, 30; cf.:
oppidum omni periculo in perpetuum liberavit,
id. Fam. 13, 4, 2:
quae (leges) non in tempus aliquod, sed perpetuae utilitatis causa in aeternum latae sunt,
Liv. 34, 6, 4: in tempus, for a while, for a short time, for the occasion (postAug.):
sensit miles in tempus conficta,
Tac. A. 1, 37:
ne urbs sine imperio esset, in tempus deligebatur, qui jus redderet,
id. ib. 6, 11:
scaena in tempus structa,
id. ib. 14, 20. —So in diem, for the day, to meet the day's want:
nihil ex raptis in diem commeatibus superabat,
Liv. 22, 40, 8:
rapto in diem frumento,
id. 4, 10, 1;
but, cum illa fundum emisset in diem,
i. e. a fixed day of payment, Nep. Att. 9, 5: in singulos dies, or simply in dies, with comparatives and verbs denoting increase, from day to day, daily:
vitium in dies crescit,
Vell. 2, 5, 2:
in dies singulos breviores litteras ad te mitto,
Cic. Att. 5, 7:
qui senescat in dies,
Liv. 22, 39, 15: in diem, daily:
nos in diem vivimus,
Cic. Tusc. 5, 11, 33:
in diem et horam,
Hor. S. 2, 6, 47;
and in horas,
hourly, id. C. 2, 13, 14; id. S. 2, 7, 10.—
C.
In other relations, in which an aiming at, an inclining or striving towards a thing, is conceivable, on, about, respecting; towards, against; for, as; in, to; into:
id, quod apud Platonem est in philosophos dictum,
about the philosophers, Cic. Off. 1, 9, 28:
Callimachi epigramma in Ambraciotam Cleombrotum est,
id. Tusc. 1, 34, 84; cf.:
cum cenaret Simonides apud Scopam cecinissetque id car men, quod in eum scripsisset, etc.,
id. de Or. 2, 86, 352:
quo amore tandem inflammati esse debemus in ejus modi patriam,
towards, id. ib. 1, 44, 196:
in liberos nostros indulgentia,
id. ib. 2, 40, 168:
de suis meritis in rem publicam aggressus est dicere,
id. Or. 38, 133: ita ad impietatem in deos, in homines adjunxit injuriam, against, id. N. D. 3, 34 fin.:
in dominum quaeri,
to be examined as a witness against, id. Mil. 22, 60:
in eos impetum facere,
id. Att. 2, 22, 1:
invehi in Thebanos,
Nep. Epam. 6, 1; id. Tim. 5, 3:
quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,
id. Leg. 1, 10, 29:
num etiam in deos immortales inauspicatam legem valuisse?
Liv. 7, 6, 11:
vereor coram in os te laudare amplius,
to your face, Ter. Ad. 2, 4, 5:
si in me exerciturus (pugnos), quaeso, in parietem ut primum domes,
Plaut. Am. 1, 1, 168:
in puppim rediere rates,
Luc. 3, 545 Burm. (cf.:
sic equi dicuntur in frena redire, pulsi in terga recedere, Sulp. ad loc.): Cumis eam vidi: venerat enim in funus: cui funeri ego quoque operam dedi,
to the funeral, to take charge of the funeral, Cic. Att. 15, 1, B:
se quisque eum optabat, quem fortuna in id certamen legeret,
Liv. 21, 42, 2:
quodsi in nullius mercedem negotia eant, pauciora fore,
Tac. A. 11, 6:
haec civitas mulieri redimiculum praebeat, haec in collum, haec in crines,
Cic. Verr. 2, 3, 33:
Rhegium quondam in praesidium missa legio,
Liv. 28, 28; so,
datae in praesidium cohortes,
Tac. H. 4, 35: hoc idem significat Graecus ille in eam sententiam versus, to this effect or purport, Cic. Div. 2, 10, 25; cf. id. Fam. 9, 15, 4:
haec et in eam sententiam cum multa dixisset,
id. Att. 2, 22:
qui omnia sic exaequaverunt, ut in utramque partem ita paria redderent, uti nulla selectione uterentur,
id. Fin. 3, 4, 12:
in utramque partem disputat,
on both sides, for and against, id. Off. 3, 23, 89: te rogo, me tibi in omnes partes defendendum putes, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10 fin.:
facillime et in optimam partem cognoscuntur adulescentes, qui se ad claros et sapientes viros contulerunt,
id. Off. 2, 13, 46:
cives Romani servilem in modum cruciati et necati,
in the manner of slaves, Cic. Verr. 1, 5, 13; cf.:
miserandum in modum milites populi Romani capti, necati sunt,
id. Prov. Cons. 3, 5:
senior quidam Veiens vaticinantis in modum cecinit,
Liv. 5, 15, 4;
also: domus et villae in urbium modum aedificatae,
Sall. C. 12, 3:
perinde ac si in hanc formulam omnia judicia legitima sint,
Cic. Rosc. Com. 5, 15:
judicium quin acciperet in ea ipsa verba quae Naevius edebat, non recusasse,
id. Quint. 20, 63; cf.:
senatusconsultum in haec verba factum,
Liv. 30, 43, 9:
pax data Philippo in has leges est,
id. 33, 30:
Gallia omnis divisa est in partes tres,
Caes. B. G. 1, 1; cf.:
quae quidem in confirmationem et reprehensionem dividuntur,
Cic. Part. Or. 9, 33: describebat censores binos in singulas civitates, i. e. for or over each state, id. Verr. 2, 2, 53; cf. id. ib. 2, 4, 26:
itaque Titurium Tolosae quaternos denarios in singulas vini amphoras portorii nomine exegisse,
id. Font. 5, 9:
extulit eum plebs sextantibus collatis in capita,
a head, for each person, Liv. 2, 33 fin.:
Macedonibus treceni nummi in capita statutum est pretium,
id. 32, 17, 2; cf.:
Thracia in Rhoemetalcen filium... inque liberos Cotyis dividitur (i. e. inter),
Tac. A. 2, 67.—
2.
Of the object or end in view, regarded also as the motive of action or effect:
non te in me illiberalem, sed me in se neglegentem putabit,
Cic. Fam. 13, 1, 16:
neglegentior in patrem,
Just. 32, 3, 1:
in quem omnes intenderat curas,
Curt. 3, 1, 21:
quos ardere in proelia vidi,
Verg. A. 2, 347:
in bellum ardentes,
Manil. 4, 220:
nutante in fugam exercitu,
Flor. 3, 10, 4:
in hanc tam opimam mercedem agite ( = ut eam vobis paretis, Weissenb. ad loc.),
Liv. 21, 43, 7:
certa praemia, in quorum spem pugnarent,
id. 21, 45, 4:
in id sors dejecta,
id. 21, 42, 2:
in id fide accepta,
id. 28, 17, 9:
in spem pacis solutis animis,
id. 6, 11, 5 et saep.:
ingrata misero vita ducenda est in hoc, ut, etc.,
Hor. Epod. 17, 63:
nec in hoc adhibetur, ut, etc.,
Sen. Ep. 16, 3:
alius non in hoc, ut offenderet, facit, id. de Ira, 2, 26, 3: in quod tum missi?
Just. 38, 3, 4.—So, like ad, with words expressing affections or inclination of the mind:
in obsequium plus aequo pronus,
Hor. Ep. 1, 18, 10:
paratus in res novas,
Tac. H. 4, 32:
in utrumque paratus,
Verg. A. 2, 61.—
3.
Of the result of an act or effort:
denique in familiae luctum atque in privignorum funus nupsit,
Cic. Clu. 66, 188:
paratusque miles, ut ordo agminis in aciem adsisteret,
Tac. A. 2, 16: excisum Euboicae latus ingens rupis in antrum, Verg. A. 6, 42:
portus ab Euroo fluctu curvatus in arcum,
id. ib. 3, 533:
populum in obsequia principum formavit,
Just. 3, 2, 9:
omnium partium decus in mercedem conruptum erat,
Sall. H. 1, 13 Dietsch:
commutari ex veris in falsa,
Cic. Fat. 9, 17; 9, 18:
in sollicitudinem versa fiducia est,
Curt. 3, 8, 20.—
4.
Esp. in the phrase: in gratiam or in honorem, alicujus, in kindness, to show favor, out of good feeling, to show honor, etc., to any one (first in Liv.; cf. Weissenb. ad Liv. 28, 21, 4;
Krebs, Antibarb. p. 562): in gratiam levium sociorum injuriam facere,
Liv. 39, 26, 12:
pugnaturi in gratiam ducis,
id. 28, 21, 4:
quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,
id. 28, 39, 13; cf. id. 35, 2, 6; 26, 6, 16:
oratio habita in sexus honorem,
Quint. 1, 1, 6:
convivium in honorem victoriae,
id. 11, 2, 12:
in honorem Quadratillae,
Plin. Ep. 7, 24, 7:
in honorem tuum,
Sen. Ep. 20, 7; 79, 2; 92, 1; Vell. 2, 41 al.—
5.
In the phrase, in rem esse, to be useful, to avail (cf.: e re esse;
opp.: contra rem esse): ut aequom est, quod in rem esse utrique arbitremur,
Plaut. Aul. 2, 1, 10:
si in rem est Bacchidis,
Ter. Hec. 1, 2, 27; 2, 2, 7:
hortatur, imperat, quae in rem sunt,
Liv. 26, 44, 7:
cetera, quae cognosse in rem erat,
id. 22, 3, 2; 44, 19, 3:
in rem fore credens universos adpellare,
Sall. C. 20, 1; cf.:
in duas res magnas id usui fore,
Liv. 37, 15, 7:
in hos usus,
Verg. A. 4, 647.—
6.
To form adverbial expressions:
non nominatim, qui Capuae, sed in universum qui usquam coissent, etc.,
in general, Liv. 9, 26, 8; cf.:
terra etsi aliquanto specie differt, in universum tamen aut silvis horrida aut paludibus foeda,
Tac. G. 5:
in universum aestimanti, etc.,
id. ib. 6:
aestate in totum, si fieri potest, abstinendum est (Venere),
wholly, entirely, Cels. 1, 3 fin.; cf. Col. 2, 1, 2:
in plenum dici potest, etc.,
fully, Plin. 16, 40, 79, § 217:
Marii virtutem in majus celebrare,
beyond due bounds, Sall. J. 73, 5:
aliter se corpus habere atque consuevit, neque in pejus tantum, sed etiam in melius,
for the worse, for the better, Cels. 2, 2:
in deterius,
Tac. A. 14, 43:
in mollius,
id. ib. 14, 39:
quid enim est iracundia in supervacuum tumultuante frigidius? Sen. de Ira, 2, 11: civitas saepta muris neque in barbarum corrupta (v. barbarus),
Tac. A. 6, 42; cf.:
aucto in barbarum cognomento,
id. H. 5, 2:
priusquam id sors cerneret, in incertum, ne quid gratia momenti faceret, in utramque provinciam decerni,
while the matter was uncertain, Liv. 43, 12, 2:
nec puer Iliaca quisquam de gente Latinos In tantum spe tollet avos,
so much, Verg. A. 6, 876:
in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,
Liv. 22, 27, 4; cf.:
quaedam (aquae) fervent in tantum, ut non possint esse usui,
Sen. Q. N. 3, 24:
viri in tantum boni, in quantum humana simplicitas intellegi potest,
Vell. 2, 43, 4:
quippe pedum digitos, in quantum quaeque secuta est, Traxit,
Ov. M. 11, 71:
meliore in omnia ingenio animoque quam fortuna usus,
in all respects, Vell. 2, 13:
ut simul in omnia paremur,
Quint. 11, 3, 25:
in antecessum dare,
beforehand, Sen. Ep. 118.—
7.
Sometimes with esse, habere, etc., in is followed by the acc. (constr. pregn.), to indicate a direction, aim, purpose, etc. (but v. Madvig. Gram. § 230, obs. 2, note, who regards these accusatives as originating in errors of pronunciation); so, esse in potestatem alicujus, to come into and remain in one ' s power: esse in mentem alicui, to come into and be in one ' s mind: esse in conspectum, to appear to and be in sight: esse in usum, to come into use, be used, etc.:
quod, qui illam partem urbis tenerent, in eorum potestatem portum futurum intellegebant,
Cic. Verr. 2, 5, 38:
ut portus in potestatem Locrensium esset,
Liv. 24, 1, 13; 2, 14, 4:
eam optimam rem publicam esse duco, quae sit in potestatem optimorum,
Cic. Leg. 3, 17:
neque enim sunt motus in nostram potestatem,
Quint. 6, 2, 29:
numero mihi in mentem fuit,
Plaut. Am. 1, 1, 25; cf.:
ecquid in mentem est tibi?
id. Bacch. 1, 2, 53:
nec prius surrexisse ac militibus in conspectum fuisse, quam, etc.,
Suet. Aug. 16:
quod satis in usum fuit, sublato, ceterum omne incensum est,
Liv. 22, 20, 6: ab hospitibus clientibusque suis, ab exteris nationibus, quae in amicitiam populi Romani dicionemque essent, injurias propulsare, Cic. Div. ap. Caecil. 20, 66: adesse in senatum [p. 914] jussit a. d. XIII. Kal. Octobr., id. Phil. 5, 7, 19.—Less freq. with habere: facito in memoriam habeas tuam majorem filiam mihi te despondisse, call or bring to mind, Plaut. Poen. 5, 4, 108:
M. Minucium magistrum equitum, ne quid rei bellicae gereret, prope in custodiam habitum,
put in prison, kept in prison, Liv. 22, 25, 6:
reliquos in custodiam habitos,
Tac. H. 1, 87.—So rarely with other verbs:
pollicetur se provinciam Galliam retenturum in senatus populique Romani potestatem,
Cic. Phil. 3, 4, 8. —
III.
In composition, n regularly becomes assimilated to a foll. l, m, or r, and is changed before the labials into m: illabor, immitto, irrumpo, imbibo, impello.—As to its meaning, according as it is connected with a verb of rest or motion, it conveys the idea of existence in a place or thing, or of motion, direction, or inclination into or to a place or thing: inesse; inhibere, inferre, impellere, etc. See Hand, Turs. III. pp. 243- 356.
2.
in (before b and p, im; before l, m, and r, the n assimilates itself to these consonants), an inseparable particle [kindred with Sanscr. a-, an-; Gr. a-, an; Goth. and Germ. un-], which negatives the meaning of the noun or participle with which it is connected; Engl. un-, in-, not: impar, unequal: intolerabilis, unbearable, intolerable: immitis, not mild, rude, etc.

Lewis & Short latin dictionary > in
89 statuo

stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
I.
Corporeally.
A.
To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
1.
To set up, set in the ground, erect:
ibi arbores pedicino in lapide statuito,
Cato, R. R. 18:
inter parietes arbores ubi statues,
id. ib.:
stipites statuito,
id. ib.:
palis statutis crebris,
Varr. R. R. 1, 14 init.:
pedamenta jacentia statuenda,
are to be raised, Col. 4, 26:
pedamentum inter duas vitis,
Plin. 17, 22, 21, § 194:
hic statui volo primum aquilam,
the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:
signifer, statue signum,
plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
2.
To plant (rare):
eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,
Plin. 17, 22, 35, § 198:
agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),
Hor. C. 2, 13, 10.—
3.
In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
a.
Without specifying the place:
ollam statuito cum aqua,
let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):
crateras magnos statuunt, i. e. on the table,
Verg. A. 1, 724; so,
crateras laeti statuunt,
id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:
bene lineatam carinam collocavit, v. 42),
Plaut. Mil. 3, 3, 44:
nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,
Liv. 21, 58, 7:
eo die tabernacula statui passus non est,
to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:
aciem quam arte statuerat, latius porrigit,
Sall. J. 52, 6.—
b.
With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):
statuite hic lectulos,
Plaut. Pers. 5, 1, 7:
etiamsi in caelo Capitolium statueretur,
Cic. Or. 3, 46, 180:
statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,
is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:
tabernacula in foro statuere,
Liv. 39, 46, 3:
in principiis statuit tabernaculum,
Nep. Eum. 7, 1:
in nostris castris tibi tabernaculum statue,
Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:
statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,
id. 9, 6, 1:
(sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,
id. 8, 14, 19:
sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,
Tac. A. 2, 83:
donum deae apud Antium statuitur,
id. ib. 3, 71:
pro rigidis calamos columnis,
Ov. F. 3, 529:
jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,
Val. Fl. 3, 653:
statuere vas in loco frigido,
Pall. Oct. 22.—Of living beings:
capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,
Ter. Ad. 3, 2, 18:
qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),
i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:
patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,
Cic. Or. 1, 57, 245:
captivos vinctos in medio statuit,
Liv. 21, 42, 1:
ubi primum equus Curtium in vado statuit,
id. 1, 13, 5:
quattuor cohortes in fronte statuit,
id. 28, 33, 12:
ante se statuit funditores,
id. 42, 58, 10:
puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,
id. 7, 2, 9:
procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,
id. 39, 49, 11:
media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,
id. 23, 16, 8:
bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,
id. 1, 45, 6:
cum Calchanta circa aram statuisset,
Val. Max. 8, 11, ext. 6:
marium si qui eo loci statuisset,
id. 3, 1, 2 fin.:
adulescentes ante Caesarem statuunt,
Tac. A. 4, 8:
in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,
id. ib. 3, 45:
puer quis Ad cyathum statuetur?
Hor. C. 1, 29, 8:
tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,
id. S. 2, 3, 199:
et statuam ante aras aurata fronte juvencum,
Verg. A. 9, 627:
clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,
Stat. Th. 3, 525.—
4.
Pregn., to construct and place, to set up after constructing, to erect, make.
a.
Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:
siquidem mihi aram et statuam statuis,
Plaut. As. 3, 3, 122:
huic statuam statui decet ex auro,
id. Bacch. 4, 4, 1:
ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,
id. Curc. 1, 2, 52:
eique statuam equestrem in rostris statui placere,
Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,
simulacrum alicui statuere,
Val. Max. 1, 1, 8:
effigiem,
Verg. A. 2, 184:
Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),
Plin. 34, 5, 10, § 18:
simulacrum in curia,
Tac. A. 14, 12:
quanam in civitate tempium statueretur,
id. ib. 4, 55:
se primos templum urbis Romae statuisse,
id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:
nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,
Ov. P. 4, 8, 31:
templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,
id. M. 14, 128:
super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,
Cic. Leg. 2, 26, 66:
victimas atque aras diis Manibus statuentes,
Tac. A. 3, 2:
statuitque aras e cespite,
Ov. M. 7, 240:
statuantur arae,
Sen. Med. 579:
aeneum statuerunt tropaeum,
Cic. Inv. 2, 23, 69:
monumentum,
id. ib. § 70; so,
in alio orbe tropaea statuere,
Curt. 7, 7, 14;
so,
Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:
princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,
Plin. 7, 60, 60, § 213:
a miliario in capite Romani fori statuto,
id. 3, 5, 9, § 66:
carceres eo anno in Circo primum statuti,
Liv. 8, 20, 1:
quo molem hanc immanis equi statuere?
Verg. A. 2, 150:
multo altiorem statui crucem jussit,
Suet. Galb. 9:
obeliscam,
Plin. 36, 9, 14, § 71:
at nunc disturba quas statuisti machinas,
Plaut. Ps. 1, 5, 137:
incensis operibus quae statuerat,
Nep. Milt. 7, 4:
si vallum statuitur procul urbis illecebris,
Tac. A. 4, 2:
castra in quinto lapide a Carthagine statuit,
Just. 22, 6, 9.—
b.
Poet. and in post-class. prose (rare):
aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,
Ov. H. 2, 67:
statuarque tumulo hilaris et coronatus,
my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.
in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,
Mart. 4, 28, 8.—
5.
Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):
Agamemnon tres ibi urbes statuit,
Vell. 1, 1, 2:
urbem quam statuo vestra est,
Verg. A. 1, 573:
urbom praeclaram,
id. ib. 4, 655:
Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,
Prop. 3, 11 (4, 10), 21:
ibi civitatem statuerunt,
Just. 23, 1; so,
licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),
Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:
nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,
Stat. S. 4, 5, 12.—
B.
To cause to stand still, to stop (rare; cf.
sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,
Plaut. Bacch. 2, 3, 57:
et statuit fessos, fessus et ipse, boves,
Prop. 4 (5), 9, 4:
famuli hoc modo statuerunt aquas,
Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
C.
To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
II.
Trop.
A.
To establish, constitute (= constituo).
1.
Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:
statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,
Plaut. Rud. 3, 2, 6:
exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,
Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:
ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,
Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:
in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,
id. ib. 2, 3, 90, §
210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,
Just. 8, 7, 14:
documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,
Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
2.
Jus statuere, to establish a principle or relation of law:
ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,
Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:
si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,
if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:
si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,
equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
3.
In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):
(Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,
Cic. Rep. 2, 14, 26:
hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,
id. Tull. 15, 36:
ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,
Sen. Ep. 79, 10:
vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,
Liv. 29, 37, 2:
novos statuere fines,
id. 42, 24, 8:
neque eos quos statuit terminos observat,
id. 21, 44, 5:
quibus rebus cum pax statuta esset,
Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:
sedesque ibi statuentibus,
id. 18, 5, 11.—
4.
With double acc., to constitute, appoint, create:
Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,
Cic. Att. 14, 1, a, 2:
telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,
Hor. S. 2, 2, 130:
de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,
Plin. 14, 6, 8, § 59:
praefectus his statuitur Andragoras,
Just. 21, 4, 5.—
B.
To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
1.
Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
(α).
With dat.:
diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,
that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:
statui mihi tum modum et orationi meae,
imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:
non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,
by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:
cupidinibus statuat natura modum,
Hor. S. 1, 2, 111:
quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?
Val. Max. 9, 2 pr.:
modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),
Plin. 28, 15, 61, § 216:
modum nuptiarum sumptibus statuerunt,
Just. 21, 4, 5:
timori quem meo statuam modum?
Sen. Thyest. 483;
and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,
id. Herc. Fur. 206. —
(β).
With gen.:
honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,
Cic. Sull. 17, 48:
ipse modum statuam carminis,
Ov. Tr. 1, 11, 44:
errorisque sui sic statuisse modum,
Prop. 3, 12 (4, 11), 36:
modum statuunt fellis pondere denarii,
they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
2.
Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:
hanc tu condicionem statuis Gaditanis,
Cic. Balb. 10, 25:
providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,
id. Rab. Post. 6, 15:
alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,
id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:
pacis legem universae Graeciae statuit,
Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:
statutis condicionibus,
Just. 6, 1, 3:
omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,
id. 18, 5, 14. —
3.
Finem, to assign or put an end to, make an end of:
haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,
Ter. Hec. 1, 2, 21:
et finem statuit cuppedinis atque timoris,
Lucr. 6, 25:
cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,
Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,
terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,
Stat. S. 3, 1, 180:
cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,
since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
4.
Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:
quae probast mers, pretium ei statuit,
Plaut. Mil. 3, 1, 132:
numquam avare pretium statui arti meae,
Ter. Heaut. prol. 48:
statuit frumento pretium,
Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:
ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,
Liv. 45, 42, 7:
pretium statuit (i. e. vecturae et sali),
id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
5.
Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):
statutus est comitiis dies,
Liv. 24, 27, 1:
diem patrando facinori statuerat,
id. 35, 35, 15:
multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,
Sall. C. 36, 2:
dies insidiis statuitur,
id. J. 70, 3:
ad tempus locumque colloquio statuendum,
Liv. 28, 35, 4:
subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,
Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:
observans quem statuere diem,
Mart. 4, 54, 6:
noctem unam poscit: statuitur nox,
Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):
institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,
Suet. Claud. 42:
ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,
Just. 1, 10, 1:
quaedam (genera) statutum tempus anni habent,
Plin. 17, 18, 30, § 135:
fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,
Curt. 6, 3, 7:
sacrificium non esse redditum statuto tempore,
id. 8, 2, 6:
statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,
Just. 16, 4, 9:
cum ad statutam horam omnes convenissent,
id. 1, 10, 8:
intra tempus statutum,
fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
6.
To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:
Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,
Ov. P. 2, 7, 29.—
C.
To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
1.
Of disputes, differences, questions, etc., between others.
(α).
With interrog.-clause:
ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,
Cic. Balb. 28, 65:
eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,
id. Mil. 2, 4:
in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,
id. Verr. 1, 16, 47:
vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,
id. Caecin. 27, 77:
decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,
id. Quint. 4, 17:
magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,
id. Off. 3, 17, 70:
mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,
id. Mil. 6, 15:
semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,
Liv. 42, 23:
nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,
decide, dictate, id. 44, 22:
nondum statuerat conservaret eum necne,
Nep. Eum. 11, 2:
statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,
Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
(β).
With de:
ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,
Cic. Att. 16, 16, B, 8:
et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,
id. ib. 4, 2, 4:
ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,
Liv. 42, 22:
si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,
id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:
cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,
Sall. C. 52, 17:
satis visum de Vestilia statuere,
to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:
jus statuendi de procuratoribus,
id. ib. 12, 54:
facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,
id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:
eorum qui de se statuebant humabantur corpora,
Tac. A. 6, 29.—
(γ).
With de and abl. and interrog.-clause:
si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,
Cic. Balb. 8, 22.—
(δ).
With contra:
consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,
Cic. Or. 10, 34. —
(ε).
With indef. obj., usu. a neutr. pron.:
utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?
Cic. Fl. 12, 27:
dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,
id. Mur. 30, 62:
eoque utrique quod statuit contenti sunt,
Caes. B. C. 1, 87:
senatus, ne quid absente rege statueret,
Liv. 39, 24, 13:
maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),
id. 8, 13, 17:
id ubi in P. Licinio ita statutum est,
id. 41, 15, 10:
interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,
Curt. 8, 14, 43:
quid in futurum statuerim, aperiam,
Tac. A. 4, 37:
utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,
Suet. Claud. 12;
qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,
Sen. Med. 2, 199:
non ergo quod libet statuere arbiter potest,
Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:
earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,
Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
(ζ).
With de or super and abl.:
vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?
Sall. C. 52, 31:
nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,
Suet. Tib. 13:
ne quid super tanta re absente principe statueretur,
Tac. H. 4, 9.—
(η).
Absol., mostly pass. impers.:
ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,
Liv. 8, 14, 1:
tunc ut quaeque causa erit statuetis,
id. 3, 53, 10:
non ex rumore statuendum,
decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
(θ).
With cognoscere, to examine ( officially) and decide:
petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,
Caes. B. G. 1, 19:
consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,
Liv. 39, 3, 2:
missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,
id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:
quod causa cognita erit statuendum,
Dig. 2, 11, 2, § 8.—
2.
With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:
numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,
Cic. Phil. 2, 12, 30:
illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,
id. Mur. 12, 27:
neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,
id. de Or. 3, 22, 82:
ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,
id. Tull. 5, 12:
ut statuerem quid esset faciendum,
id. Att. 7, 26, 3:
statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,
id. Ac. 2, 3, 9:
si habes jam statutum quid tibi agendum putes,
id. Fam. 4, 2, 4:
tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,
id. ib. 5, 8, 4:
vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,
Liv. 45, 19, 6:
quam satis statuerat, utram foveret partem,
id. 42, 29, 11:
posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,
Tac. A. 4, 40:
statue quem poenae extrahas,
Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:
vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,
Liv. 34, 2, 4:
proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,
id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:
quidquid nos de communi sententia statuerimus,
Cic. Fam. 4, 1, 2:
sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,
Sen. Herc. Fur. 1306.—
D.
To decree, order, prescribe.
1.
With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:
eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,
Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:
statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,
id. ib. 2, 2, 71, §
173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,
id. ib. 2, 3, 15, §
38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,
id. ib. 2, 2, 42, §
103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,
id. Phil. 2, 38, 97:
(Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,
Tac. A. 14, 28:
statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,
id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:
statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,
Liv. 23, 16, 6:
Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,
Cic. Off. 3, 11, 48:
statuunt ut fallere custodes tentent,
Ov. M. 4, 84.—
2.
With acc. (post-Aug.):
remedium statuere,
to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:
Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,
decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):
sic, di, statuistis,
Ov. M. 4, 661.—
3.
With dat. and acc. (not ante-Aug.):
eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,
decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:
Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,
decreed, granted, Tac. A. 13, 34:
biduum criminibus obiciendis statuitur,
are allowed, id. ib. 3, 13:
itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,
Just. 12, 4, 8:
ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,
Stat. Th. 6, 300:
non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,
id. ib. 7, 219:
statuere alicui munera,
Val. Fl. 2, 566.—
4.
With dat. and interrog.-clause:
cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,
Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:
ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,
Liv. 7, 28, 8.—
5.
In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
(α).
With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):
considerando... in utra (lege) major poena statuatur,
Cic. Inv. 2, 49, 145:
poenam statui par fuisse,
Tac. A. 14, 49:
qui non judicium, sed poenam statui videbant,
id. ib. 11, 6:
eadem poena in Catum Firmium statuitur,
id. ib. 6, 31:
senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,
Suet. Caes. 14;
so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,
Liv. 39, 55, 3; cf.
also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,
Tac. A. 14, 48.— Absol.:
non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),
Tac. A. 3, 70.—
(β).
With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:
obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,
Caes. B. G. 1, 20:
fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:
res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,
Sall. C. 52, 3:
qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,
Ov. P. 2, 2, 119:
si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,
Just. 2, 15, 10.—
(γ).
With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):
in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,
Tac. A. 6, 24 (18).—
(δ).
De capite, to pass sentence of death:
legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,
Cic. Rep. 2, 36, 61.—
E.
Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;
freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,
Cic. Prov. Cons. 5, 10:
P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,
id. Mil. 9, 24:
statuerat excusare,
to decline the office, id. Lig. 7, 21:
cum statuissem scribere ad te aliquid,
id. Off. 1, 2, 4:
quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,
id. Verr. 2, 1, 1, § 1:
se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,
id. ib. 2, 5, 40, §
105: nam statueram in perpetuum tacere,
id. Fam. 4, 4, 4:
statueram... nihil de illo dicere,
id. Fragm. Clod. 1, 1:
statueram recta Appia Romam (i. e. venire),
id. Att. 16, 10, 1:
Pompeius statuerat bello decertare,
Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:
triumphare mense Januario statuerat,
id. 39, 15:
immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,
id. 39, 48:
rex quamquam dissimulare statuerat,
id. 42, 21:
opperiri ibi hostium adventum statuit,
id. 42, 54, 9:
ut statuisse non pugnare consules cognitum est,
id. 2, 45, 9:
exaugurare fana statuit,
id. 1, 55, 2:
Delphos mittere statuit,
id. 1, 56, 5:
eos deducere in agros statuerunt,
id. 40, 38, 2:
tradere se, ait, moenia statuisse,
id. 8, 25, 10:
Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,
id. 7, 37, 4:
statuit sic adfectos hosti non obicere,
id. 44, 36, 2:
sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,
Vell. 1, 12, 2:
statui pauca disserere,
Tac. H. 4, 73:
amoliri juvenem specie honoris statuit,
id. A. 2, 42:
statuerat urbem novam condere,
Curt. 4, 8, 1:
statuerat parcere urbi conditae a Cyro,
id. 7, 6, 20:
rex statuerat inde abire,
id. 7, 11, 4:
Alexander statuerat ex Syria petere Africam,
id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,
statutum habere cum animo ac deliberatum,
to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:
caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,
id. Phil. 3, 7, 29.—
F.
To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
1.
With acc. and inf.
a.
In gen.:
senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,
Cic. Phil. 12, 5, 12:
statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,
id. Verr. 2, 3, 35, § 81:
quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,
id. ib. 2, 3, 62, §
144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?
id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:
is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,
id. Pis. 13, 29:
tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?
id. Verr. 2, 3, 58, § 133:
si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,
we were sure, id. Quint. 30, 92:
non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,
id. Verr. 2, 3, 90, § 211:
hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,
assume, id. Off. 3, 6, 28:
cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,
had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:
quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,
id. Planc. 21, 51:
quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,
id. Fam. 5, 13, 1:
hoc anno statuit temporis esse satis,
Ov. F. 1, 34:
nolim statuas me mente maligna id facere,
Cat. 67, 37.— So with sic:
velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,
Cic. Fam. 7, 33 fin.:
ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,
I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:
quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,
id. ib. 64, 135:
sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,
id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:
ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,
Cic. Att. 1, 5, 4:
qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,
id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:
si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,
that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:
quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,
id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
b.
Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):
cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,
Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:
quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?
id. Quint. 24, 76:
ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,
id. Off. 3, 16, 67:
Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,
Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:
hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,
Cic. Prov. Cons. 6, 14:
quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?
id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,
hoc si ita statuetis,
id. ib. 16, 47.—
c.
Esp. with gerund.-clause.
(α).
To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:
tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?
did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §
103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,
id. Fam. 5, 2, 10:
statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,
id. Sest. 10, 24:
Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,
Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:
ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,
acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
(β).
To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:
manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,
Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:
ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,
id. Fam. 5, 2, 1:
statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,
id. Clu. 6, 16:
Caesar statuit exspectandam classem,
Caes. B. G. 3, 14:
non expectandum sibi statuit dum, etc.,
id. ib. 1, 11:
quod eo tempore statuerat non esse faciendum,
id. B. C. 3, 44:
statuit sibi nihil agitandum,
Sall. J. 39, 5:
Metellus statuit alio more bellum gerendum,
id. ib. 54, 5:
Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,
Nep. Alcib. 10, 2:
sororis filios tollendos statuit,
Just. 38, 1.—
2.
With ut:
si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),
Cic. Caecin. 24, 69:
ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),
id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:
cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,
Cic. Mur. 14, 32.—
3.
With two acc. (= duco, existimo):
omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,
regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:
Anaximenes aera deum statuit,
id. N. D. 10, 26:
voluptatem summum bonum statuens,
id. Off. 1, 2, 5:
video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,
id. Sest. 69, 144:
si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,
id. Lael. 11, 38:
Hieronymus summum bonum statuit non dolere,
id. Fin. 2, 6, 19:
noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,
id. Leg. 3, 2, 5:
decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,
Tac. A. 12, 7:
optimum in praesentia statuit reponere odium,
id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):
vidistis senem... statutum, ventriosum?
Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):
Dei,
Lact. 2, 16, 14:
Parcarum leges ac statuta,
id. 1, 11, 14:
statuta Dei et placita,
id. 7, 25, 8.

Lewis & Short latin dictionary > statuo
90 amplissime

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
I.
Lit.:
amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:
qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:
ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:
admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:
collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:
porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:
per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:
vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:
nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:
amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:
milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:
cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:
baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:
quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:
Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:
avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:
amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:
amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:
urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:
amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:
(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:
mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:
amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:
amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:
amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:
amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:
amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:
est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:
amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—
B.
Transf., great, abundant, ample, much, long:
bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:
pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:
ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:
civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:
gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:
amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:
ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:
pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:
res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:
(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:
patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:
amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:
esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:
in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:
amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:
ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:
amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:
commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:
amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:
pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:
omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:
ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:
ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:
peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:
exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:
amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:
amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:
amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:
amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:
opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:
amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:
ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:
jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:
daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:
non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:
tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:
ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:
etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:
hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:
si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:
omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:
Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:
illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:
amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:
Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:
dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:
cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:
gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:
te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:
amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:
expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:
amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:
si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:
quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—
II.
Fig.
A.
Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:
pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:
amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;
ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:
poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:
haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:
si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:
amplior metus,
Cic. Clu. 128:
amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:
ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:
amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:
spes amplior,
Sall. J. 105, 4:
amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:
amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:
amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:
idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:
amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:
ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:
quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:
spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:
(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:
cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:
amplissima spes,
Suet. Caes. 7:
his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
B.
Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:
illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:
haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:
res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:
cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:
ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:
amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:
amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:
amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:
amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:
spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:
ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:
praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:
alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:
in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:
corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:
ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:
in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:
ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:
hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:
alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:
insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:
dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:
praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:
spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:
velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:
munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:
vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:
laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:
laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:
amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:
ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:
amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:
amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:
amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:
honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:
aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:
meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:
mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:
ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:
provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:
amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:
amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:
de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:
quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—
C.
In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:
quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:
omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:
convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:
hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:
amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:
sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:
cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:
nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:
ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:
genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:
amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:
amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:
apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:
mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:
non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:
licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:
honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:
amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:
promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:
praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:
spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
D.
Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:
is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:
homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:
P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:
ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:
Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:
vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:
exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:
cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:
in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:
comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:
viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:
ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:
cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:
hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:
amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,
amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:
amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:
amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:
amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:
an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:
amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:
sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—
E.
As rhet. epithet:
amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:
herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:
amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
I.
Lit.
a.
Form amplĭter:
benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:
extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:
opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:
adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:
acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:
modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:
parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
b.
Form amplē:
exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
II.
Trop., fully, handsomely.
a.
Form amplĭter:
ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:
laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—
b.
Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,
elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:
satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
a.
In gen.:
deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:
otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:
cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:
etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:
multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:
quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:
At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:
amplius posse,
Sall. J. 69, 2:
armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:
si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:
tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:
Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:
in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:
felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:
binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:
ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:
cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:
multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:
si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:
auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:
sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—
b.
And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
(α).
With quid, etc.:
Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:
quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:
quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:
quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:
quid vultis amplius?
id. Mil. 35:
quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:
quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:
quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:
quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:
quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:
quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:
quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:
quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:
quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:
Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:
si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:
si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:
si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:
hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:
de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:
Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:
his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;
so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:
quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:
quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—
(β).
With nihil, etc.:
habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:
nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:
nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:
Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:
nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:
nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:
vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:
si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):
Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:
amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:
nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:
nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:
nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:
nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:
nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:
ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:
si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:
non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:
verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:
non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:
non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:
non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:
amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:
studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:
extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:
neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:
neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:
nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:
nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:
ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:
urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;
ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:
ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:
ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;
3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:
ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:
nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—
(γ).
With nemo:
cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:
cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,
neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:
nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
c.
With numerals and numeral forms.
(α).
Without quam:
amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:
horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:
amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:
me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:
per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:
quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:
Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:
inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:
reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;
2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:
huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:
cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:
victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:
ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:
qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:
pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:
duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:
decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:
tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—
(β).
With the comp. abl. (rare but class.):
cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:
pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:
neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:
uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;
6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:
est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:
ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:
(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,
denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—
And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:
oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—
(γ).
With quam (postAug. and eccl.):
non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:
nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:
Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:
demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:
ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:
ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:
haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:
insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—
d. (α).
Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:
Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.
also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:
antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:
ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—
And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
(β).
Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:
quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:
Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:
sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:
quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—
(γ).
Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:
Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:
cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;
so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—
(δ).
To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:
nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;
(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:
excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.
► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;
as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
I.
Lit., very largely, most abundantly:
ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:
duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
II.
Fig., most generously, most handsomely:
qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:
amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:
honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:
pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:
placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

Lewis & Short latin dictionary > amplissime
91 amplus

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
I.
Lit.:
amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:
qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:
ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:
admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:
collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:
porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:
per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:
vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:
nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:
amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:
milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:
cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:
baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:
quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:
Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:
avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:
amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:
amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:
urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:
amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:
(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:
mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:
amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:
amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:
amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:
amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:
amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:
est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:
amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—
B.
Transf., great, abundant, ample, much, long:
bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:
pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:
ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:
civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:
gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:
amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:
ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:
pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:
res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:
(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:
patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:
amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:
esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:
in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:
amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:
ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:
amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:
commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:
amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:
pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:
omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:
ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:
ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:
peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:
exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:
amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:
amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:
amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:
amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:
opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:
amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:
ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:
jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:
daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:
non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:
tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:
ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:
etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:
hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:
si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:
omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:
Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:
illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:
amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:
Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:
dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:
cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:
gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:
te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:
amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:
expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:
amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:
si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:
quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—
II.
Fig.
A.
Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:
pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:
amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;
ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:
poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:
haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:
si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:
amplior metus,
Cic. Clu. 128:
amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:
ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:
amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:
spes amplior,
Sall. J. 105, 4:
amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:
amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:
amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:
idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:
amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:
ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:
quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:
spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:
(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:
cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:
amplissima spes,
Suet. Caes. 7:
his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
B.
Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:
illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:
haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:
res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:
cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:
ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:
amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:
amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:
amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:
amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:
spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:
ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:
praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:
alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:
in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:
corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:
ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:
in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:
ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:
hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:
alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:
insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:
dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:
praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:
spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:
velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:
munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:
vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:
laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:
laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:
amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:
ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:
amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:
amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:
amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:
honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:
aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:
meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:
mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:
ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:
provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:
amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:
amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:
de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:
quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—
C.
In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:
quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:
omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:
convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:
hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:
amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:
sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:
cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:
nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:
ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:
genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:
amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:
amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:
apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:
mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:
non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:
licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:
honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:
amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:
promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:
praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:
spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
D.
Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:
is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:
homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:
P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:
ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:
Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:
vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:
exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:
cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:
in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:
comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:
viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:
ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:
cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:
hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:
amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,
amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:
amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:
amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:
amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:
an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:
amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:
sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—
E.
As rhet. epithet:
amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:
herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:
amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
I.
Lit.
a.
Form amplĭter:
benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:
extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:
opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:
adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:
acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:
modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:
parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
b.
Form amplē:
exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
II.
Trop., fully, handsomely.
a.
Form amplĭter:
ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:
laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—
b.
Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,
elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:
satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
a.
In gen.:
deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:
otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:
cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:
etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:
multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:
quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:
At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:
amplius posse,
Sall. J. 69, 2:
armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:
si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:
tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:
Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:
in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:
felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:
binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:
ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:
cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:
multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:
si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:
auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:
sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—
b.
And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
(α).
With quid, etc.:
Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:
quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:
quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:
quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:
quid vultis amplius?
id. Mil. 35:
quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:
quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:
quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:
quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:
quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:
quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:
quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:
quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:
quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:
Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:
si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:
si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:
si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:
hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:
de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:
Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:
his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;
so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:
quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:
quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—
(β).
With nihil, etc.:
habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:
nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:
nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:
Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:
nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:
nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:
vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:
si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):
Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:
amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:
nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:
nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:
nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:
nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:
nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:
ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:
si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:
non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:
verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:
non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:
non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:
non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:
amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:
studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:
extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:
neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:
neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:
nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:
nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:
ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:
urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;
ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:
ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:
ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;
3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:
ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:
nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—
(γ).
With nemo:
cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:
cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,
neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:
nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
c.
With numerals and numeral forms.
(α).
Without quam:
amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:
horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:
amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:
me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:
per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:
quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:
Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:
inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:
reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;
2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:
huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:
cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:
victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:
ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:
qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:
pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:
duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:
decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:
tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—
(β).
With the comp. abl. (rare but class.):
cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:
pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:
neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:
uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;
6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:
est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:
ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:
(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,
denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—
And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:
oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—
(γ).
With quam (postAug. and eccl.):
non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:
nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:
Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:
demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:
ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:
ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:
haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:
insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—
d. (α).
Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:
Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.
also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:
antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:
ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—
And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
(β).
Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:
quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:
Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:
sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:
quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—
(γ).
Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:
Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:
cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;
so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—
(δ).
To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:
nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;
(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:
excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.
► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;
as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
I.
Lit., very largely, most abundantly:
ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:
duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
II.
Fig., most generously, most handsomely:
qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:
amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:
honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:
pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:
placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

Lewis & Short latin dictionary > amplus
92 apud

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).
I.
A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:
adsum apud te, genitor,
id. ib. p. 522, 32:
alteram (partem) apud me adponito,
Plaut. Trin. 4, 3, 60:
nunc hic apud te servio,
id. Capt. 2, 2, 62:
scriptorum non magnast copia apud me,
Cat. 68, 33 Mull.:
mane apud me,
Vulg. Gen. 29, 19:
Advocatum habemus apud Patrem,
ib. 1 Joan. 2, 1:
cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,
Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—
B.
Esp.
1.
a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:
Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,
Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:
hic apud me hortum confodere jussi,
id. Aul. 2, 2, 66:
si commodumst, apud me, sis, volo,
Ter. Heaut. 1, 1, 110:
condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?
Plaut. Trin. 1, 2, 159:
Quid sibi volunt homines isti apud te?
Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:
cenabis bene apud me,
Cat. 13, 1:
apud me habitavit,
Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:
apud te cenavit,
id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:
in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,
Vulg. Jud. 19, 9:
tenet intus apud se,
Lucil. 9, 59 Mull.:
Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,
Cic. Att. 5, 6:
apud se fecit manere,
Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:
de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,
Cic. Cat. 3, 10:
Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,
id. Phil. 1, 8:
mansit apud eum quattuor mensibus,
Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:
apud quem deversatus es,
Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):
habitasti apud Heium Messanae,
Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:
Fuisti apud Laecam illa nocte,
id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:
apud Ostorium Scapulam epulatur,
Tac. A. 14, 48:
apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,
id. H. 3, 74; 1, 14:
Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,
Vulg. Act. 9, 43:
invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,
Cic. Dom. 83:
qui apud te esset eductus,
id. Quinct. 69:
apud quem erat educatus,
id. Lael. 20, 75:
cum alter ejus filius apud matrem educaretur,
id. Clu. 27:
disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,
Tac. A. 15, 52:
se apud Q. Mucium jus civile didicisse,
id. Or. 30:
apud eosdem magistratus institutus,
Suet. Calig. 24:
servorum manus tamquam apud senem festinantes,
Tac. H. 1, 7:
in convivio apud regem,
id. A. 2, 57: Bene vale;
apud Orcum te videbo,
in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:
sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,
Tac. A. 11, 27:
frater apud Othonem militans,
in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,
nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),
id. ib. 2, 27:
quorum sint legati apud se,
in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:
Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,
id. ib. 1, 47:
dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,
at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:
Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,
at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:
duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,
Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:
a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,
Cic. Sest. 41:
domi esse apud sese archipiratas dixit duos,
id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:
quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,
Cic. Verr. 1, 50:
esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,
id. ib. 4, 16:
nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,
id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,
b.
Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):
Sumne ego apud me?
Plaut. Mil. 4, 8, 36:
Non sum apud me,
Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:
Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,
Ter. Heaut. 5, 1, 48:
Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,
id. And. 5, 4, 34:
Num tibi videtur esse apud sese?
id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):
proin tu fac, apud te ut sies,
id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—
2.
In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.
a.
Of civil or military affairs, before:
cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,
Cic. Arch. 3:
apud eosdem judices reus est factus,
id. Clu. 22, 59:
vis de his judicari apud me?
Vulg. Act. 25, 9:
accusavit fratres suos apud patrem,
ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:
hoc, quod nunc apud pontifices agis,
Cic. Dom. 51; 117:
istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,
id. Lig. 12:
qui hanc causam aliquotiens apud te egit,
id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:
(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,
id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:
tutoresne defendent apud istius modi praetorem?
Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:
omnia apud praetores gererentur,
Tac. Or. 38:
causam nescio quam apud judicem defendebat,
Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:
apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,
Cic. Lig. 6:
apud judicem causam dicere,
id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:
apud aliquem dicere,
id. Lig. 6; id. Deiot. 4:
verba apud senatum fecit,
id. Verr. 2, 2, 20:
habita apud senatum oratione,
Tac. A. 12, 25; 6, 8:
haec apud patres disseruit,
id. ib. 2, 43; 4, 2;
4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,
Cic. Verr. 4, 18:
Quae est ergo apud Caesarem querella?
id. Lig. 25:
isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,
id. Caecin. 38:
petita multa est apud eum praetorem,
id. Verr. 1, 155:
causam contra aliquem apud centumviros dicere,
id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:
numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,
Cic. Verr. 3, 120:
apud eorum quem qui manumitteretur,
Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—
b.
In extra judicial cases, before:
apud hunc confessus es et genus etc.,
Plaut. Capt. 2, 3, 52:
nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,
id. ib. 3, 4, 93:
apud erum qui (servos) vera loquitur,
id. Am. 2, 1, 43:
apud novercam querere,
id. Ps. 1, 3, 80:
ego apud parentem loquor,
Cic. Lig. 30:
plura fateri apud amicos,
Tac. A. 14, 62:
aliquid apud aliquem laudare,
Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:
aliquem apud aliquos vituperare,
Cic. Phil. 2, 11:
apud quem tu etiam nos criminari soles,
id. Vatin. 29.—
c.
Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.
(α).
With verbs:
apud Tenedios sanctissimus deus habetur,
Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:
quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,
id. ib. 2, 126;
1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,
id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:
apud judicem grave et sanctum esse ducetur,
id. Q. Rosc. 6:
Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,
Vulg. Gal. 3, 11:
haec apud illos barbatos ridicula videbantur,
Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:
unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,
Vulg. 2 Pet. 3, 8.—
(β).
With adjj.:
fuisti apud pontifices superior,
Cic. Dom. 4:
qui honos est apud Syracusanos amplissimus,
id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:
quam clara (expugnatio) apud omnes,
id. Verr. 1, 50; 2, 50:
Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,
Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:
hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,
Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:
quod aeque apud bonos miserum est,
id. ib. 1, 29:
quae justa sunt apud nos,
Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:
tunc eritis inculpabiles apud Dominum,
ib. Num. 32, 22:
si is pretio apud istum idoneus esset,
Cic. Verr. 2, 121.—
(γ).
With substt.:
est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,
Cic. Verr. 1, 46:
tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,
id. ib. 5, 150:
qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,
id. ib. 2, 111:
Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,
Curt. 6, 72:
abominatio est uterque apud Deum,
Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:
ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,
Liv. 6, 39, 11:
Sic apud animum meum statuo,
Sall. de Ord. Rep. 2:
sic statuere apud animum meum possum,
Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—
d.
And simply before, in the presence of:
id apud vos proloquar,
Plaut. Capt. prol. 6:
nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,
Ter. Heaut. 3, 3, 14:
se jactant apud eos, quos inviti vident,
Cic. Fl. 61:
licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,
id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:
plus quam apud vos commemorari velitis,
Cic. Caecin. 77:
non apud indoctos loquor,
id. Pis. 68:
ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,
Caes. B. G. 1, 19:
quid apud magnum loquerentur Achillem,
Ov. M. 12, 163:
neque raro neque apud paucos talia jaciebat,
Tac. A. 4, 7:
loqui de se apud aliquem,
Cic. Att. 1, 3:
mentiri apud aliquem,
Plaut. Poen. 1, 1, 24:
apud aliquem profiteri,
Curt. 7, 7, 24:
Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,
Cic. Mur. 61:
Caesar apud milites contionatur,
Caes. B. C. 1, 7:
gratias agere alicui apud aliquem,
Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:
si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,
Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:
Quae fundebat apud Samson lacrimas,
Vulg. Jud. 14, 16.—
3.
Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:
quom apud te parum stet fides,
Plaut. Ps. 1, 5, 62:
Et bene apud memores veteris stat gratia facti,
Verg. A. 4, 539:
At fides mihi apud hunc est,
Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:
ut apud me praemium esse positum pietati scias,
id. Hec. 4, 2, 8:
alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,
Vulg. Matt. 6, 1:
illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,
Cic. Imp. Pomp. 46:
(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,
Caes. B. G. 2, 14:
si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,
Cic. Sest. 12:
Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,
id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:
ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,
id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:
(servi) apud eum sunt in honore et pretio,
id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:
videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,
id. Verr. 5, 181:
quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,
id. ib. 1, 42:
domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,
id. Clu. 154; id. Mur. 38:
Dumnorigem, magna apud plebem gratia,
Caes. B. G. 1, 18:
tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,
id. ib. 1, 20:
certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,
Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:
utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,
Caes. B. G. 1, 40:
apud quem ut multum gratia valeret,
Nep. Con. 2, 1:
video apud te causas valere plus quam preces,
Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:
quod apud vos plurimum debebit valere,
Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:
qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,
Cic. Verr. 2, 113:
speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,
id. Sex. Rosc. 141:
(eum) apud finitimas civitates largiter posse,
Caes. B. G. 1, 18:
quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,
Cic. Verr. 1, 19:
quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,
id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:
qui apud eum plurimum poterat,
id. ib. 3, 130:
qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,
id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:
faciles sunt preces apud eos, qui etc.,
Cic. Har. Resp. 63:
nihil me turpius apud homines fuisset,
id. Att. 2, 19:
apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,
Cels. 3, 23.—
4.
Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:
CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,
Cic. Fl. 52:
Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,
Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:
qui (colonus) perigrinatur apud vos,
Vulg. Exod. 12, 49:
qui regnabat apud vos,
ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:
si iste apud eos quaestor non fuisset,
Cic. Div. in Caecil. 4; 65:
Apud eos fuisse regem Divitiacum,
Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:
qui (praetores) apud illos a populo creantur,
Cic. Fl. 44:
apud quos consul fuerat,
id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:
apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,
id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:
fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,
Verg. A. 6, 568;
Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,
Cic. Font. 42:
qui apud socios nominis Latini censi essent,
Liv. 41, 9:
qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,
Cic. Verr. 4, 109:
id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,
id. ib. 4, 80:
si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,
id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:
ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,
Cic. Verr. 2, 131:
si tu apud Persas deprehensus etc.,
id. ib. 5, 166:
Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,
Caes. B. G. 1, 2:
apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,
Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:
quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,
Caes. B. G. 1, 50:
aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,
Tac. G. 31:
Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),
Verg. A. 2, 71:
apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,
Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:
qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,
in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:
apud exercitum mihi fueris tot annos,
id. Mur. 45:
quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,
in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:
simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,
Tac. H. 5, 10:
quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,
with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—
5.
In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:
Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,
id. de Or. 1, 7, 28:
quo in libro,
id. ib. 1, 11, 47):
ut scriptum apud eundem Caelium est,
Cic. Div. 1, 26, 55:
apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,
id. Sen. 22, 79:
quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,
id. Off. 1, 9, 28:
apud Agathoclem scriptum in historia est,
id. Div. 1, 24, 50:
ut est apud poetam nescio quem,
id. Phil. 2, 65:
Quod enim est apud Ennium, etc.,
id. Off. 1, 8, 26:
de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,
id. ib. 1, 25, 87:
Apud Varronem ita est, etc.,
Plin. 18, 35, 79, § 348:
ut video scriptum apud Graecos,
Cic. Scaur. 4:
invenio apud quosdam auctores,
Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:
reperio apud scriptores,
id. ib. 2, 88:
apud Solonem,
i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:
cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,
Tac. Or. 9. —Also of speakers:
apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,
Tac. Agr. 22.—
6.
a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:
quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,
Cic. Leg. 2, 13, 33:
juris civilis magnum usum apud multos fuisse,
id. Brut. 41, 152:
cum apud eum summum esset imperium populi,
Nep. Phoc. 2, 4:
omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,
Sall. C. 20, 8:
par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,
Liv. 22, 30, 8:
apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),
Tac. A. 12, 35:
pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),
id. H. 4, 76:
minorem esse apud victos animum,
id. ib. 3, 1;
2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,
Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:
apud te est fons vitae,
Vulg. Psa. 35, 10:
apud Dominum (est) misericordia,
ib. ib. 129, 7.—
b.
Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:
erat ei apud me pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,
Cic. Verr. 4, 29:
multa (signa) deposita apud amicos,
id. ib. 4, 36:
apud quem inventus est scyphus,
Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:
te pix atra agitet apud carnuficem,
in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:
qui (obsides) apud eum sint,
Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—
c.
Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:
remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,
Cic. Verr. 4, 2:
si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,
Tac. H. 1, 13; 1, 20:
qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,
Cic. Div. in Caecil. 8:
neque praemia caedis apud interfectorem mansura,
Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:
fidens apud aliquem obligare,
Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:
Essetne apud te is servos acceptissimus?
Plaut. Capt. 3, 5, 56:
non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,
Cic. Verr. 2, 110:
apud publicanos gratiosus fuisti,
id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;
apud Deum autem omnia possibilia sunt,
Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.
II.
Transf. In designations of place,
A.
At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):
verecundari neminem apud mensam decet,
Plaut. Trin. 2, 4, 77:
Quid apud hasce aedis negotii est tibi?
id. Am. 1, 1, 194:
Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?
id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:
navem is fregit apud Andrum insulam,
Ter. And. 1, 3, 17:
apud Tenedum pugna illa navalis,
Cic. Arch. 21:
ut apud Salamina classem suam constituerent,
Nep. Them. 3, 4:
apud oppidum morati,
Caes. B. G. 2, 7:
agri in Hispania apud Karthaginem Novam,
Cic. Agr. 1, 5:
bellatum apud Actium,
Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:
Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,
Ov. R. Am. 163:
morabatur in castris apud Galgalam,
Vulg. Jos. 10, 6:
quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,
Verg. A. 11, 288:
apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,
Tac. A. 4, 25:
Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. H. 3, 35:
apud vexillum tendentes,
id. A. 1, 17:
trepidatur apud naves,
id. H. 2, 15:
hostis est non apud Anienem, sed in urbe,
Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:
quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,
Verg. A. 5, 261:
apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,
Verg. A. 12, 331:
octo apud Rhenum legiones,
Tac. A. 1, 3:
apud ripam Rheni,
id. ib. 2, 83:
probavi te apud Aquam Contradictionis,
Vulg. Psa. 80, 8:
repertus apud fretum Siciliae,
Tac. A. 6, 14:
propitiata Juno apud proximum mare,
id. ib. 15, 44:
apud promunturium Miseni consedit in villa,
id. ib. 6, 50:
Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,
Cat. 63, 53 Mull.:
apud altaria deum pepigere,
before, Tac. A. 11, 9:
decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,
id. ib. 14, 12 (cf.:
unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,
Liv. 41, 9):
apud Caesaris effigiem procubuit,
Tac. A. 12, 17; 13, 23:
quartum apud lapidem substiterat,
id. ib. 15, 60:
laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),
Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;
on the other hand,
id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:
Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,
Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):
quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,
Tac. A. 2, 49.—
B.
At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,
ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,
Tac. A. 4, 64:
apud villam est,
Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:
Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,
Plaut. Ep. 2, 2, 67:
deponere apud Solos in delubro pecuniam,
Cic. Leg. 2, 16, 40:
ut rationes apud duas civitates possim relinquere,
id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;
13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,
Liv. 28, 29:
donum apud Antium statuitur,
Tac. A. 3, 71:
bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,
id. ib. 6, 11:
Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,
Suet. Tit. 5:
quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,
id. Aug. 93:
apud Mediolanum,
Lact. Mort. Persec. 48:
eum pugionem apud Capitolium consecravit,
Tac. A. 15, 74:
Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,
id. ib. 15, 32:
quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,
id. ib. 3, 72:
qui (rei) apud aerarium pependissent,
Suet. Dom. 9 Roth:
cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,
Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:
ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,
Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:
apud Pharsaliam,
Liv. Epit. 111:
apud Palaestinam,
Eutr. 7, 13:
qui erant apud Helladam,
Vulg. 1 Macc. 8, 9. —
III.
Of time.
A.
With words denoting time or occasion, in, at (rare):
apud saeclum prius,
Ter. Eun. 2, 2, 15:
aliquem apud judicium persequi,
at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—
B.
With words designating persons, with, among, in the time of:
hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,
Cic. Off. 1, 12, 36:
fecerunt hoc multi apud majores nostros,
id. Verr. 2, 118; 5, 148:
Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,
id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:
Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),
Tac. A. 2, 33.—
IV.
For ad with words implying motion (very rare):
APVT EVM PERVENIRE,
Inscr. Grut. 786, 5:
atque apud hunc eo vicinum,
Plaut. Mil. 2, 5, 70:
Bito apud aurificem,
Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:
(naves) apud insulas longius sitas ejectae,
Tac. A. 2, 24:
qui apud Romanos de societate functus est legatione,
Vulg. 2 Macc. 4, 11.
► Apud has some peculiarities of position, chiefly in Tac.
(cf. ad, I. fin. b.)
a.
It is sometimes placed after its subst.:
quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,
Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:
Is locus est Cumas aput,
Lucr. 6, 747 Lachm.:
montem apud Erycum,
Tac. A. 4, 43:
ripam apud Euphratis,
id. ib. 6, 31:
Misenum apud et Ravennam,
id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—
b.
It is sometimes placed between the subst. and adj.:
barbaras apud gentes,
Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:
non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,
id. ib. 14, 14.—
c.
Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:
apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,
ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

Lewis & Short latin dictionary > apud
93 ratio

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.
I.
Lit.
(α).
Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:
rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,
id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:
itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,
Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:
dextera digitis rationem computat,
id. Mil. 2, 2, 49:
magna ratio C. Verruci,
Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:
direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,
id. Phil. 5, 6, 16; cf.:
quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,
Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):
decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,
to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):
rationem ducere,
to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:
omnium proeliorum,
Caes. B. C. 3, 53; cf.:
hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,
id. B. G. 6, 19; and:
piratarum,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:
rationem inire,
to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:
quattuor minae periere, ut ratio redditur,
Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:
tibi ego rationem reddam?
id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:
rationem referre,
Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:
rationem repetere de pecuniis repetundis,
id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:
recte rationem tenes,
Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:
drachumae, quas de ratione debuisti,
according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:
grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,
how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—
(β).
Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;
rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,
Cato, R. R. 2, 5:
rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,
Cic. Pis. 25, 61:
ut rationes cum publicanis putarent,
id. Att. 4, 11, 1:
rationes a colono accepit,
id. Caecin. 32, 94:
quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,
id. Att. 5, 21, 12:
rationes referre... rationes deferre,
id. Fam. 5, 20, 2:
Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,
Hor. A. P. 325 et saep.:
A RATIONIBVS,
an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—
B.
Transf.
1.
A list, roll, register (rare):
cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,
Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:
rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),
Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:
rationarium imperii,
id. ib. 28.—
2.
A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:
nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,
id. Truc. 1, 1, 49:
pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,
Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—
3.
A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):
res rationesque eri Ballionis curo,
Plaut. Ps. 2, 2, 31:
res rationesque vestrorum omnium,
id. Am. prol. 4:
re ac ratione cum aliquo conjunctus,
Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:
de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,
id. Quint. 4, 15:
cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,
Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):
ratio nummaria,
Cic. Att. 10, 11, 2:
aeraria ratio,
id. Quint. 4, 15:
ratio domestica... bellica,
id. Off. 1, 22, 76:
quod ad popularem rationem attinet,
id. Fam. 1, 2, 4:
rationes familiares componere,
Tac. A. 6, 16 fin.:
fori judiciique rationem Messala suscepit,
Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:
in explicandis rationibus rerum civilium,
id. Rep. 1, 8, 13:
rationes civitatis,
id. ib. 1, 6, 11:
quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,
id. Mur. 17, 35:
propter rationem Gallici belli,
id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:
ad omnem rationem humanitatis,
id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:
ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,
id. Att. 9, 11, A, 1.—
b.
Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):
me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,
Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:
exemplum meis alienissimum rationibus,
id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:
consideres, quid tuae rationes postulent,
Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:
si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,
Cic. Red. ad Quir. 1, 1.
II.
Trop., a reckoning, account, computation:
postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,
presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:
itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,
i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:
nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,
an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:
census quom sum, juratori recte rationem dedi,
id. Trin. 4, 2, 30; so,
rationem dare, for the more usual rationem reddere,
Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:
(argentarii) ratione utuntur,
make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:
cum eam mecum rationem puto,
go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:
frustra egomet mecum has rationes puto,
Ter. Ad. 2, 1, 54:
(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,
Cic. N. D. 3, 29, 71:
quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,
to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;
and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,
id. ib. 3, 86:
ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,
that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:
semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,
id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:
nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,
id. Div. in Caecil. 9, 28;
and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,
will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:
tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,
Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:
mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,
Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—
B.
Transf.
1.
Relation, reference, respect to a thing:
(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,
have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:
ubi ratio cum Orco habetur,
Varr. R. R. 1, 4, 3;
for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,
Col. 1, 3, 2:
cum omnibus Musis rationem habere cogito,
Cic. Att. 2, 5, 2:
cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,
id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.
. quae ratio tibi cum eo intercesserat?
id. Rosc. Com. 14, 41:
pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?
id. Phil. 4, 6, 14:
quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,
id. ib. 12, 7, 17:
fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,
in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—
b.
Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:
quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,
id. Imp. Pomp. 7, 17:
(deos) piorum et impiorum habere rationem,
id. Leg. 2, 7, 15:
cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,
Caes. B. C. 1, 9; so,
absentis,
id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:
sauciorum et aegrorum habita ratione,
id. ib. 3, 75:
moneret, frumenti rationem esse habendam,
Hirt. B. G. 8, 34;
so (al. frumentandi), rationem habere,
Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:
alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,
Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:
alicujus salutis rationem habere,
i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:
turpissimae fugae rationem habere,
id. ib. 2, 31:
ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,
Cic. Off. 1, 39, 139:
proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,
Caes. B. C. 1, 13:
habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,
id. B. G. 5, 27:
non ullius rationem sui commodi ducit,
Cic. Rosc. Am. 44, 128:
cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,
id. Clu. 42, 117:
omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,
id. Lael. 24, 89; cf.:
didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,
id. Fam. 3, 5, 1:
habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,
bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:
ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,
id. Fam. 3, 6, 6:
neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,
id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:
hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,
id. ib. 2, 2, 29, e70.—
c.
Relation to a thing, i. e.
(α).
Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):
nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,
Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:
ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?
Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:
tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,
Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:
ratio viaque defensionis,
id. Verr. 2, 5, 1, § 4:
itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,
Caes. B. C. 1, 30:
mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,
Cic. de Or. 2, 72, 292:
haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,
id. N. D. 1, 5, 11:
dicendi,
id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:
aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,
id. Rep. 2, 36, 61:
ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,
Caes. B. G. 7, 24:
quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,
Liv. 42, 3 fin. —In plur.:
hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,
plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:
de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,
id. Rep. 1, 6, 11.—
(β).
Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):
sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,
Caes. B. G. 2, 19; cf.:
ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,
id. ib. 2, 22; so,
rei militaris,
id. ib. 4, 23:
ratio atque usus belli,
the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:
novae rationes bellandi,
id. ib. 3, 50:
ratio equestris proelii,
id. B. G. 5, 16:
quorum operum haec erat ratio, etc.,
id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;
tigna bina, etc.,
id. B. G. 4, 17:
serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,
Cic. Lael. 23, 87; cf.:
ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,
id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:
civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,
id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:
reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,
id. ib. 2, 11, 22;
1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,
id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:
haec eadem ratio est in summa totius Galliae,
Caes. B. G. 6, 11 fin.:
ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,
id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:
docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,
id. B. G. 7, 14:
hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,
Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:
quid refert, qua me ratione cogatis?
id. Lael. 8, 26:
quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,
Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:
simili ratione Pompeius in suis castris consedit,
id. ib. 3, 76:
auxilium ferri nulla ratione poterat,
id. ib. 1, 70:
nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,
id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—
(γ).
With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §
678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,
Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:
multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,
id. ib. 2, 1, 40, ee
103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?
id. Mur. 17, 35:
nihil fallacius ratione tota comitiorum,
id. ib. 17, 36:
praedicere tempestatum rationem et praedonum,
id. ib. 2, 4:
tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,
id. Off. 2, 17, 60.—
2.
Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;
altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,
Cic. Off. 1, 28, 101:
homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,
id. ib. 1, 4, 11 sq.:
haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,
id. N. D. 2, 27, 69:
lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,
id. Leg. 1, 6, 18:
ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,
id. N. D. 1, 42, 118:
mens et ratio et consilium in senibus est,
id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:
si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,
Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:
si ratio et prudentia curas aufert,
Hor. Ep. 1, 11, 25:
quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,
Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:
illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,
id. Rep. 2, 11, 22; and:
moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,
Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;
consilio et ratione deficitur,
Cic. Clu. 65, 184:
Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,
Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;
nec sat rationis in armis,
Verg. A. 2, 314:
rationis egens,
id. ib. 8, 299 et saep.:
iracundia dissidens a ratione,
Cic. Rep. 1, 38, 60:
majora quam hominum ratio consequi possit,
id. ib. 1, 10, 15:
quantum ratione provideri poterat,
Caes. B. G. 7, 16 fin.:
quantumque in ratione esset, exploratum habuit,
Hirt. B. G. 8, 6 init.:
nec majore ratione bellum administrari posse,
Caes. B. C. 7, 21:
minari divisoribus ratio non erat,
it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,
too, minime rationis est,
Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:
Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,
which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:
quod domi te inclusisti, ratione fecisti,
reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—
b.
The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:
ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,
Auct. Her. 2, 18, 28:
quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:
nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,
id. de Or. 2, 19, 80:
noverit orator argumentorum et rationum locos,
id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):
si mei consilii causam rationemque cognoverit,
id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:
ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,
Caes. B. G. 2, 10 fin.:
quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,
Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:
deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,
id. Caecin. 33, 96:
non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,
id. N. D. 1, 27, 76:
et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,
id. Div. 2, 50, 104:
idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,
id. Att. 8, 11, D, §
5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,
id. Fam. 4, 13, 3:
rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,
id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:
rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,
id. Fin. 1, 9, 31; cf.:
quod cum disputando rationibusque docuisset,
id. Rep. 1, 16, 25:
his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,
id. ib. 1, 3, 4 et saep.:
num parva causa aut prava ratio est?
reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—
(β).
In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:
ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,
Cic. Inv. 1, 13, 18:
ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,
id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—
c.
Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:
in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,
in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:
ut ratione et via procedat oratio,
id. Fin. 1, 9, 29:
modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),
id. Quint. 7, 28; cf.:
quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,
Hor. S. 2, 3, 266:
nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,
Cic. N. D. 2, 16, 43:
intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,
divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:
ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,
in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:
in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,
order, system, id. ib. 2, 33, 57;
5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,
reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:
ratio et distributio,
a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—
d.
A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:
erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:
nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13;
2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,
id. ib. 1, 23, 37; cf.:
omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,
id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:
continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,
id. Div. 1, 51, 117:
Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,
doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:
Stoicorum ratio disciplinaque,
id. Off. 3, 4, 20:
Cynicorum ratio,
id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:
etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,
id. ib. 3, 3, 4:
improba navigii ratio tum caeca jacebat,
Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:
si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,
Cic. Arch. 1, 1.—
e.
A view or opinion resting upon reasonable grounds:
mea sic est ratio,
Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:
inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,
Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:
cujus ratio etsi non valuit,
Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—
f.
In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;
non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,
Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:
ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,
id. Fat. 16, 38; cf.:
ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,
id. Rep. 3, 31, 43.

Lewis & Short latin dictionary > ratio
94 sei

sī (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.
I.
Prop.
a.
With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).
(α).
Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):
si vis, dabo tibi testes,
Cic. Rep. 1, 37, 58:
si voltis,
id. ib. 1, 28, 44:
si placet,
id. ib. 2, 44, 71;
1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,
id. ib. 1, 9, 14:
si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
id. ib. 1, 18, 30:
si populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23:
si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,
id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:
quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?
id. Cat. 1, 3, 6:
si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,
id. Rep. 3, 18, 28:
Si quaerimus, cur, etc.,
id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:
magnifica quidem res, si modo est ulla,
Cic. Div. 1, 1, 1:
deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,
id. Rep. 1, 34, 51:
quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,
id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:
si quisquam est facilis, hic est,
id. Att. 14, 1, 2:
si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:
SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,
Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:
id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,
id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:
dicito, si quid vis, non nocebo,
Plaut. Am. 1, 1, 235:
si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,
Cic. Rep. 1, 7, 12:
si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,
id. Fam. 7, 23, 3:
si aliquid dandum est voluptati,
id. Sen. 13, 44;
four times repeated,
id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):
noli mirari, si hoc non impetras,
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:
ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?
id. 8, 7, 14.—
With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,
Cic. Fat. 12, 28:
nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,
id. Phil. 13, 6, 19:
si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,
Quint. 5, 10, 73:
nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,
Sen. Ben. 5, 5, 1.—
(β).
Imperf.:
ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,
Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:
si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,
id. Sest. 1.—
(γ).
Perf.:
SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,
Cic. Rep. 1, 23, 37:
si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,
id. ib. 2, 10, 18:
quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,
id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:
si ita sensit, ut loquitur,
id. ib. 3, 21, 32;
1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,
id. ib. 2, 12, 24:
si modo in philosophiā aliquid profecimus,
id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:
si quid sceleste fecit,
Plaut. As. 2, 2, 27:
si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,
Cic. Clu. 2, 6:
si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,
id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):
minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,
Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:
quid mirum, si haec invitus amisi?
Tac. A. 12, 37:
miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?
Sen. Contr. 2, 13, 1:
minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,
Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:
quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,
Cic. Brut. 2, 7:
si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,
id. Fam. 15, 4, 13:
etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,
id. Fam. 5, 16, 6:
si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,
id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):
non, si tibi ante profuit, semper proderit,
Cic. Phil. 8, 4, 12:
non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,
id. de Or. 2, 40, 170:
neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,
id. Deiot. 4, 12:
nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,
Quint. 5, 10, 82.—
(δ).
Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:
nec mirum, eos si orationes turbaverant,
Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):
si hoc ita fato datum erat, ut,
Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:
plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,
whenever, Cic. Sest. 49, 105:
si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,
Caes. B. C. 2, 6:
si quando suis fortunis forte desperare coeperant,
id. B. G. 3, 12.—
(ε).
Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:
alte spectare si voles, etc.,
Cic. Rep. 6, 23, 25:
si jam eminebit foras,
id. ib. 6, 26, 29:
si me audietis,
id. ib. 1, 19, 32:
si mutuas non potero certum est sumam fenore,
Plaut. As. 1, 3, 95:
id persequar, si potero, subtilius,
Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:
nihil (offendet) si modo opus exstabit,
id. ib. 5, 3, 5:
si quid te volam, ubi eris?
Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—
(ζ).
Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):
si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,
Cic. Rep. 2, 1, 3:
tum magis assentiere, si ad majora pervenero,
id. ib. 1, 40, 62:
expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,
id. ib. 1, 35, 55;
1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,
id. Lael. 4, 16:
accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,
id. Rep. 1, 46, 70; so,
si potuero,
id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:
si potuerit,
id. Off. 3, 23, 89:
si modo id exprimere Latine potuero,
id. Rep. 1, 43, 66:
si modo interpretari potuero,
id. Leg. 2, 18, 45:
si ne ei caput exoculassitis,
Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:
de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,
Cic. de Or. 3, 12, 47.—
b.
With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).
(α).
Pres.:
si habeat aurum,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12:
abire hinc nullo pacto possim, si velim,
id. ib. 2, 2, 2; so,
si velim,
Cic. Rep. 3, 10, 17:
cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,
id. ib. 1, 5, 9:
si singulos numeremus,
id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:
si Scipionis desiderio me moveri negem,
id. Lael. 3, 10:
si ad verba rem deflectere velimus,
id. Caecin. 18, 51:
si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,
id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:
O si angulus ille accedat, qui, etc.,
Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:
O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,
Verg. A. 8, 560;
also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!
would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:
si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,
id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—
(β).
Imperf.:
qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,
Cic. Rep. 1, 34, 52:
quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,
id. ib. 2, 22, 39:
si ullum probarem simplex rei publicae genus,
id. ib. 2, 23, 43:
quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,
id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):
O si solitae quicquam virtutis adesset,
Verg. A. 11, 415;
and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,
id. ib. 5, 398.—
(γ).
Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):
perii, si me aspexerit!
Plaut. Am. 1, 1, 164:
victus sum, si dixeris,
id. ib. 1, 1, 272:
Romani si casu intervenerint,
Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—
(δ).
Pluperf.:
si aliter accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7:
tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,
id. Lael. 7, 25:
mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,
id. Rep. 1, 41, 64:
si id fecisses,
id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:
si quis in caelum ascendisset, etc.,
id. Lael. 23, 88:
si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,
id. Phil. 13, 1, 2.—
c.
Ellipt.
(α).
With pron. indef:
istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,
Cic. Rep. 1, 18, 30:
aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,
id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—
(β).
In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):
plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,
Cic. Rep. 3, 4, 7:
educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,
id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:
utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,
id. Rosc. Com. 3, 9:
si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,
id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:
hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:
si aliud nihil,
id. 2, 43.—
(γ).
With forte:
intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,
perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:
vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,
id. de Or. 3, 12, 47.—
2.
With quod, and if, but if, if however, if:
quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?
Cic. Or. 16, 51:
quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,
id. Brut. 2, 7:
quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,
id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:
quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,
id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—
B.
In partic.
1.
In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:
apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,
Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;
si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,
id. Off. 2, 9, 31:
unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,
Caes. B. G. 3, 5:
illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,
Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—
2.
In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):
dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,
Liv. 3, 46:
adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,
id. 30, 23; 35, 18.—
3.
Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:
dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,
Caes. B. G. 7, 29:
errat, si quis existimat facilem rem esse donare,
Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—
4.
In syllogistic reasonings:
si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,
Cic. Inv. 1, 36, 65:
si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,
id. Fat. 6, 12.—
5.
= etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):
quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,
Cic. Sen. 11, 38; cf.:
quae si causa non esset, tamen, etc.,
id. Mur. 4, 8; and:
quae si dubia essent, tamen, etc.,
Sall. J. 85, 48.—
II.
Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):
ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,
Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:
jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,
Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:
fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,
Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:
primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,
Liv. 29, 25; 39, 50:
id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,
id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:
jam dudum exspecto, si tuom officium scias,
Plaut. Poen. prol. 12:
hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,
Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:
Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,
id. ib. 3, 75:
non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,
Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:
statui expectandum esse si quid certius adferretur,
id. Fam. 15, 1, 2:
Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,
Liv. 39, 50:
expertique simul, si tela artusque sequantur,
Val. Fl. 5, 562:
Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,
Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:
temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,
Liv. 1, 57.—
B.
With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:
L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,
to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:
circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,
id. ib. 6, 37:
fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,
id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:
pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,
Liv. 1, 7:
saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,
Verg. A. 9, 512:
ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,
Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:
milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,
id. 27, 28, 5:
alii offerunt se, si quo usus operae sit,
id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:
Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,
Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:
consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,
id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:
is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,
id. 5, 8:
ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,
id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—
B.
Si... si, for sive... sive, whether... or:
si deus si dea es,
Cato, R. R. 139; cf.:
hostiam si deo, si deae immolabant,
Gell. 2, 28, 3.

Lewis & Short latin dictionary > sei
95 si

sī (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.
I.
Prop.
a.
With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).
(α).
Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):
si vis, dabo tibi testes,
Cic. Rep. 1, 37, 58:
si voltis,
id. ib. 1, 28, 44:
si placet,
id. ib. 2, 44, 71;
1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,
id. ib. 1, 9, 14:
si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
id. ib. 1, 18, 30:
si populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23:
si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,
id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:
quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?
id. Cat. 1, 3, 6:
si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,
id. Rep. 3, 18, 28:
Si quaerimus, cur, etc.,
id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:
magnifica quidem res, si modo est ulla,
Cic. Div. 1, 1, 1:
deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,
id. Rep. 1, 34, 51:
quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,
id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:
si quisquam est facilis, hic est,
id. Att. 14, 1, 2:
si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:
SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,
Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:
id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,
id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:
dicito, si quid vis, non nocebo,
Plaut. Am. 1, 1, 235:
si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,
Cic. Rep. 1, 7, 12:
si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,
id. Fam. 7, 23, 3:
si aliquid dandum est voluptati,
id. Sen. 13, 44;
four times repeated,
id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):
noli mirari, si hoc non impetras,
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:
ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?
id. 8, 7, 14.—
With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,
Cic. Fat. 12, 28:
nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,
id. Phil. 13, 6, 19:
si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,
Quint. 5, 10, 73:
nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,
Sen. Ben. 5, 5, 1.—
(β).
Imperf.:
ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,
Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:
si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,
id. Sest. 1.—
(γ).
Perf.:
SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,
Cic. Rep. 1, 23, 37:
si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,
id. ib. 2, 10, 18:
quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,
id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:
si ita sensit, ut loquitur,
id. ib. 3, 21, 32;
1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,
id. ib. 2, 12, 24:
si modo in philosophiā aliquid profecimus,
id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:
si quid sceleste fecit,
Plaut. As. 2, 2, 27:
si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,
Cic. Clu. 2, 6:
si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,
id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):
minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,
Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:
quid mirum, si haec invitus amisi?
Tac. A. 12, 37:
miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?
Sen. Contr. 2, 13, 1:
minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,
Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:
quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,
Cic. Brut. 2, 7:
si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,
id. Fam. 15, 4, 13:
etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,
id. Fam. 5, 16, 6:
si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,
id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):
non, si tibi ante profuit, semper proderit,
Cic. Phil. 8, 4, 12:
non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,
id. de Or. 2, 40, 170:
neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,
id. Deiot. 4, 12:
nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,
Quint. 5, 10, 82.—
(δ).
Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:
nec mirum, eos si orationes turbaverant,
Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):
si hoc ita fato datum erat, ut,
Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:
plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,
whenever, Cic. Sest. 49, 105:
si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,
Caes. B. C. 2, 6:
si quando suis fortunis forte desperare coeperant,
id. B. G. 3, 12.—
(ε).
Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:
alte spectare si voles, etc.,
Cic. Rep. 6, 23, 25:
si jam eminebit foras,
id. ib. 6, 26, 29:
si me audietis,
id. ib. 1, 19, 32:
si mutuas non potero certum est sumam fenore,
Plaut. As. 1, 3, 95:
id persequar, si potero, subtilius,
Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:
nihil (offendet) si modo opus exstabit,
id. ib. 5, 3, 5:
si quid te volam, ubi eris?
Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—
(ζ).
Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):
si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,
Cic. Rep. 2, 1, 3:
tum magis assentiere, si ad majora pervenero,
id. ib. 1, 40, 62:
expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,
id. ib. 1, 35, 55;
1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,
id. Lael. 4, 16:
accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,
id. Rep. 1, 46, 70; so,
si potuero,
id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:
si potuerit,
id. Off. 3, 23, 89:
si modo id exprimere Latine potuero,
id. Rep. 1, 43, 66:
si modo interpretari potuero,
id. Leg. 2, 18, 45:
si ne ei caput exoculassitis,
Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:
de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,
Cic. de Or. 3, 12, 47.—
b.
With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).
(α).
Pres.:
si habeat aurum,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12:
abire hinc nullo pacto possim, si velim,
id. ib. 2, 2, 2; so,
si velim,
Cic. Rep. 3, 10, 17:
cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,
id. ib. 1, 5, 9:
si singulos numeremus,
id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:
si Scipionis desiderio me moveri negem,
id. Lael. 3, 10:
si ad verba rem deflectere velimus,
id. Caecin. 18, 51:
si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,
id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:
O si angulus ille accedat, qui, etc.,
Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:
O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,
Verg. A. 8, 560;
also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!
would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:
si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,
id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—
(β).
Imperf.:
qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,
Cic. Rep. 1, 34, 52:
quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,
id. ib. 2, 22, 39:
si ullum probarem simplex rei publicae genus,
id. ib. 2, 23, 43:
quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,
id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):
O si solitae quicquam virtutis adesset,
Verg. A. 11, 415;
and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,
id. ib. 5, 398.—
(γ).
Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):
perii, si me aspexerit!
Plaut. Am. 1, 1, 164:
victus sum, si dixeris,
id. ib. 1, 1, 272:
Romani si casu intervenerint,
Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—
(δ).
Pluperf.:
si aliter accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7:
tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,
id. Lael. 7, 25:
mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,
id. Rep. 1, 41, 64:
si id fecisses,
id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:
si quis in caelum ascendisset, etc.,
id. Lael. 23, 88:
si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,
id. Phil. 13, 1, 2.—
c.
Ellipt.
(α).
With pron. indef:
istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,
Cic. Rep. 1, 18, 30:
aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,
id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—
(β).
In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):
plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,
Cic. Rep. 3, 4, 7:
educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,
id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:
utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,
id. Rosc. Com. 3, 9:
si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,
id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:
hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:
si aliud nihil,
id. 2, 43.—
(γ).
With forte:
intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,
perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:
vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,
id. de Or. 3, 12, 47.—
2.
With quod, and if, but if, if however, if:
quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?
Cic. Or. 16, 51:
quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,
id. Brut. 2, 7:
quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,
id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:
quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,
id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—
B.
In partic.
1.
In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:
apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,
Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;
si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,
id. Off. 2, 9, 31:
unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,
Caes. B. G. 3, 5:
illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,
Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—
2.
In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):
dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,
Liv. 3, 46:
adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,
id. 30, 23; 35, 18.—
3.
Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:
dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,
Caes. B. G. 7, 29:
errat, si quis existimat facilem rem esse donare,
Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—
4.
In syllogistic reasonings:
si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,
Cic. Inv. 1, 36, 65:
si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,
id. Fat. 6, 12.—
5.
= etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):
quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,
Cic. Sen. 11, 38; cf.:
quae si causa non esset, tamen, etc.,
id. Mur. 4, 8; and:
quae si dubia essent, tamen, etc.,
Sall. J. 85, 48.—
II.
Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):
ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,
Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:
jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,
Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:
fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,
Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:
primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,
Liv. 29, 25; 39, 50:
id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,
id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:
jam dudum exspecto, si tuom officium scias,
Plaut. Poen. prol. 12:
hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,
Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:
Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,
id. ib. 3, 75:
non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,
Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:
statui expectandum esse si quid certius adferretur,
id. Fam. 15, 1, 2:
Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,
Liv. 39, 50:
expertique simul, si tela artusque sequantur,
Val. Fl. 5, 562:
Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,
Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:
temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,
Liv. 1, 57.—
B.
With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:
L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,
to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:
circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,
id. ib. 6, 37:
fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,
id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:
pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,
Liv. 1, 7:
saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,
Verg. A. 9, 512:
ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,
Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:
milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,
id. 27, 28, 5:
alii offerunt se, si quo usus operae sit,
id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:
Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,
Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:
consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,
id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:
is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,
id. 5, 8:
ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,
id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—
B.
Si... si, for sive... sive, whether... or:
si deus si dea es,
Cato, R. R. 139; cf.:
hostiam si deo, si deae immolabant,
Gell. 2, 28, 3.

Lewis & Short latin dictionary > si
96 genus

1.
gĕnus, ĕris, n. [= genos, root GEN, gigno, gens], birth, descent, origin; and concr., a race, stock, etc. (cf.: familia, gens, stirps).
I.
Lit.
A.
In gen.: bono genere gnati, Cato ap. Gell. 10, 3, 17; cf.:
ii, qui nobili genere nati sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 70, § 180:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12, 4:
genere regio natus,
Cic. Rep. 1, 33:
C. Laelius, cum ei quidam malo genere natus diceret, indignum esse suis majoribus, at hercule, inquit, tu tuis dignus,
id. de Or. 2, 71, 286:
genere et nobilitate et pecunia sui municipii facile primus,
id. Rosc. Am. 6, 15:
esse genere divino,
id. Rep. 2, 2:
contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum,
id. Mur. 7, 15:
hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia,
id. Leg. 2, 1, 3; cf. id. Brut. 58, 212; id. Rep. 1, 18:
adulescens, cujus spei nihil praeter genus patricium deesset,
Liv. 6, 34, 11:
in famam generis ac familiae,
Quint. 3, 11, 12; 5, 10, 24:
genus Lentulorum,
id. 6, 3, 67:
Atys, genus unde Atii duxere Latini,
Verg. A. 5, 568:
fortuna non mutat genus,
Hor. Epod. 4, 6:
virginem plebei generis petiere juvenes, alter virgini genere par, alter, etc.,
Liv. 4, 9, 4:
qui sibi falsum nomen imposuerit, genus parentesve finxerit, etc.,
Plaut. Sent. 5, 25, 11.— Plur.:
summis gnati generibus,
Plaut. Most. 5, 2, 20.—
B.
In partic., birth, for high or noble birth (mostly poet.):
cum certi propter divitias aut genus aut aliquas opes rem publicam tenent, est factio,
Cic. Rep. 3, 14: pol mihi fortuna magis nunc defit quam genus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 394 Vahl.):
et genus et virtus, nisi cum re vilior alga est,
Hor. S. 2, 5, 8; cf.:
et genus et formam regina pecunia donat,
id. Ep. 1, 6, 37:
non, Torquate, genus, non te facundia, non te Restituet pietas,
id. C. 4, 7, 23:
jactes et genus et nomen inutile,
id. ib. 1, 14, 13; cf.:
cui genus et quondam nomen natique fuissent,
Verg. A. 5, 621:
nunc jam nobis patribus vobisque plebei promiscuus consulatus patet, nec generis, ut ante, sed virtutis est praemium,
Liv. 7, 32, 14; cf. id. 4, 4, 7.
II.
Transf.
A.
Like gens and stirps, a descendant, offspring, child; and collect., descendants, posterity, race ( poet.): neve tu umquam in gremium extollas liberorum ex te genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.):
credo equidem, genus esse deorum,
Verg. A. 4, 12:
Uraniae genus, Hymen,
i. e. her son, Cat. 61, 2:
audax Iapeti,
i. e. his son Prometheus, Hor. C. 1, 3, 27:
Jovis,
i. e. Perseus, Ov. M. 4, 609; cf. also Prop. 2, 2, 9; Hor. C. 2, 14, 18:
genus Adrasti,
i. e. Diomede, grandson of Adrastus, Ov. F. 6, 433;
so of a grandson,
id. M. 2, 743; cf.
nepotum,
Hor. C. 3, 17, 4:
Tantali genus,
id. ib. 2, 18, 37:
Danai,
id. ib. 2, 14, 18:
Messi clarum genus Osci,
id. S. 1, 5, 54:
ab alto Demissum genus Aenea,
i. e. Octavianus, as the adopted son of Julius Cœsar, id. ib. 2, 5, 63:
sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor,
i. e. the Romans, id. C. 1, 2, 35; cf. ib. 3, 6, 18:
regium genus,
id. ib. 2, 4, 15. —
B.
Of an assemblage of objects (persons, animals, plants, inanimate or abstract things) which are related or belong together in consequence of a resemblance in natural qualities; a race, stock, class, sort, species, kind (in this signif. most freq. in all periods and kinds of writing).
1.
In gen.
a.
Of living things: ne genus humanum temporis longinquitate occideret, propter hoc marem cum femina esse coniunctum, Cic. ap. Col. 12, 1 (Fragm. Cic. 1, 5 Baiter):
quod ex infinita societate generis humani ita contracta res est, etc.,
of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf. id. Rep. 1, 2 fin.:
o deorum quicquid in caelo regit Terras et humanum genus,
Hor. Epod. 5, 2;
for which: consulere generi hominum,
Cic. Rep. 3, 12; cf.:
cum omni hominum genere,
id. ib. 2, 26; Hor. Ep. 2, 1, 7:
solivagum genus,
Cic. Rep. 1, 25: potens vir cum inter sui corporis homines tum etiam ad plebem, quod haudquaquam inter id genus contemptor ejus habebatur, i. e. among the Plebeians, Liv. 6, 34, 5: Graium genus, the Grecian race, Enn. ap. Prob. ad Verg. E. 6, 31 (Ann. v. 149 Vahl.):
virtus est propria Romani generis atque seminis,
Cic. Phil. 4, 5, 13; cf. id. Ac. 2, 27, 86:
Ubii, paulo quam sunt ejusdem generis et ceteris humaniores,
Caes. B. G. 4, 3, 3; cf.
also: impellit alios (Aeduos) iracundia et temeritas, quae maxime illi hominum generi est innata,
race of men, id. ib. 7, 42, 2; so, like gens, of nations, peoples, tribes: ferox, Sall. Fragm. ap. Arus. Mess. s. v. insolens, p. 241 Lind. (Hist. 1, 14 Gerl.); Liv. 34, 7, 6:
implacidum (Genauni),
Hor. C. 4, 14, 10:
durum ac velox (Ligures),
Flor. 2, 3, 4:
omne in paludes diffugerat,
id. 3, 10, 14:
Graecorum,
Cic. Fl. 4, 9:
Numidarum,
Liv. 30, 12, 18:
genus omne nomenque Macedonum,
id. 13, 44, 6; Nep. Reg. 2:
Italici generis multi mortales,
Sall. J. 47, 1:
Illyriorum,
Liv. 27, 32, 4; 27, 48, 10; 42, 47 fin.:
Scytharum,
Just. 2, 3, 16; Tac. H. 2, 4; Suet. Ner. 37; Vell. 2, 118, 1.—In plur.:
conventus is, qui ex variis generibus constaret,
Caes. B. C. 2, 36, 1:
olim isti fuit generi quondam quaestus apud saeclum prius... est genus hominum, qui se primos esse omnium rerum volunt,
class of men, profession, Ter. Eun. 2, 2, 15 and 17:
firmi et stabiles et constantes (amici), cujus generis est magna penuria,
Cic. Lael. 17, 62:
saepius genus ejus hominis (sc. procuratoris rei publicae) erit in reliqua nobis oratione tractandum,
id. Rep. 2, 29 fin.; cf.:
genus aliud tyrannorum,
id. ib. 1, 44:
judicum genus et forma,
id. Phil. 5, 5, 13:
istius generis asoti,
id. Fin. 2, 8, 23; cf.:
omnium ejus generis poëtarum haud dubie proximus,
Quint. 10, 1, 85:
liberrimum hominum,
id. 10, 12, 2, § 22:
irritabile vatum,
Hor. Ep. 2, 2, 102:
hoc omne (ambubajarum, etc.),
id. S. 1, 2, 2:
hominum virile, muliebre,
Cic. Inv. 1, 24, 35:
equidem fabulam et fictam rem ducebam esse, virorum omne genus in aliqua insula conjuratione muliebri ab stirpe sublatum esse,
Liv. 34, 2, 3:
cedat consulari generi praetorium,
Cic. Planc. 6, 15:
ad militare genus = ad milites,
Liv. 24, 32, 2:
alia militaris generis turba,
id. 44, 45, 13:
castellani, agreste genus,
id. 34, 27, 9 Weissenb. ad loc.— Sing. with plur. predicate:
Ministrantibus sibi omni genere turpium personarum,
Capitol. Ver. 4.—In plur.:
eorum hominum... genera sunt duo,
Caes. B. G. 6, 13, 1:
tria auditorum,
Quint. 3, 4, 6.— Repeated in the relative-clause:
duo genera semper in hac civitate fuerunt... quibus ex generibus,
Cic. Sest. 45, 96.—In the acc., of description (v. Roby's Gram. 2, p. 42 sq.):
quot et quod genus pastores habendi,
of what kind, Varr. R. R. 2, 10, 1:
quod genus ii sunt, etc.,
Auct. Her. 2, 30, 48; cf. in the foll.—
(β).
Of animals, plants, etc.: genus altivolantum, the race of birds, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 84 Vahl.); cf.: genu' pennis condecoratum, id. Fragm. ap. Varr. L. L. 5, § 59:
lanigerum, id. Fragm. ap. Paul. ex Fest. s. v. Cyprio, p. 59 Müll.: squamigerum,
Lucr. 1, 162; cf.
piscium,
Hor. C. 1, 2, 9:
silvestre,
Lucr. 5, 1411:
omne ferarum,
id. 5, 1338:
acre leonum,
id. 5, 862:
malefici generis plurima animalia,
Sall. J. 17, 6:
diversum confusa genus panthera camelo,
Hor. Ep. 2, 1, 195:
animantūm propagare genus,
to propagate the race, Lucr. 1, 195:
ad genus faciendum,
Just. 2, 9 fin.:
juxta genus suum,
Vulg. Gen. 1, 11 saep.— Plur.:
quae vero et quam varia genera bestiarum vel cicurum vel ferarum!
Cic. N. D. 2, 39, 99:
piscium genera,
Quint. 5, 10, 21.—In the acc., of description:
porticus avibus omne genus oppletae,
Varr. R. R. 3, 5, 11:
pascuntur omne genus objecto frumento,
id. ib. 3, 6:
boves et id genus pecua,
App. M. 2, p. 115, 4; id. Flor. p. 37. —
b.
Of inanim. and abstr. things, kind, sort, description, class, order, character:
genus ullum materiaï,
Lucr. 2, 304:
cum is (sol) quoque efficiat, ut omnia floreant et in suo quaeque genere pubescant,
Cic. N. D. 2, 15, 41:
naves omni genere armorum ornatissimae,
Caes. B. G. 3, 14, 2:
cibi genus,
id. ib. 4, 1, 9:
cum omni genere commeatus,
Liv. 30, 36, 2:
frugum,
id. 38, 15, 9:
hoc sphaerae genus,
Cic. Rep. 1, 14:
hoc triplex rerum publicarum genus,
id. ib. 2, 23:
regale civitatis,
id. ib.; cf.:
totum regiae civitatis,
id. ib. 2, 29:
novum imperii,
id. ib. 2, 32:
ipsum istud genus orationis exspecto,
id. ib. 1, 24 fin.; cf.: dulce orationis, id. Or. 13, 42:
qua re esset hoc bellum genere ipso necessarium,
id. de Imp. Pomp. 10, 27; cf.:
genus hoc erat pugnae, quo, etc.,
Caes. B. G. 1, 48, 4:
potestas annua (consulum) genere ipso ac jure regia,
Cic. Rep. 2, 32:
genus vitae... genus aetatis,
id. Off. 1, 32, 117:
optimum emendandi,
Quint. 10, 4, 2:
dicendi,
Cic. Off. 1, 1, 3; Quint. 8, 3, 56; 12, 10, 69:
simplex rectumque loquendi,
id. 9, 3, 3:
omnis generis tormenta,
Liv. 32, 16, 10:
praeda ingens omnis generis,
id. 27, 5, 9; so,
omnis generis, with tela,
id. 38, 26, 4;
with naves,
id. 34, 8, 5;
with eloquentia,
id. 39, 40, 7, etc.—Repeated in the relative-clause:
erat haec (ratio) ex eodem genere, quod ego maxime genus ex sociorum litteris reperire cupiebam,
Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183.—In plur.:
Caesar haec genera munitionis instituit,
Caes. B. G. 7, 72, 1:
disserere de generibus et de rationibus civitatum,
Cic. Rep. 2, 11; cf. id. ib. 1, 26;
28: genera juris institutorum, morum consuetudinumque describere,
id. ib. 3, 10:
genera furandi,
id. Verr. 2, 2, 7, § 18.—In the acc., of description: omne, hoc, id, quod genus, for omnis, ejus, hujus, cujus generis, of every, of this, of which kind:
sub urbe hortum omne genus, coronamenta omne genus,
Cato, R. R. 8, 2; Varr. R. R. 1, 29, 1:
omne genus simulacra feruntur,
Lucr. 4, 735:
si hoc genus rebus non proficitur,
Varr. R. R. 2, 1, 23; id. L. L. 9, § 110 Müll.; Lucr. 6, 917 and Hor. S. 2, 6, 44:
in id genus verbis,
Varr. L. L. 10, § 79; 8, 7, 108, § 17:
in id genus libris,
Gell. 3, 8, 1:
scis me ante orationes aut aliquid id genus solitum scribere,
Cic. Att. 13, 12, 3:
vitanda sunt illa, quae propinqua videntur: quod genus, fidentiae contrarium est diffidentia, etc.,
for example, id. Inv. 2, 54, 165; so ib. 2, 52, 157; 2, 54, 162; 2, 57, 172; Lucr. 4, 271; 6, 1058:
lege jus est id quod populi jussu sanctum est, quod genus: ut in jus eas cum voceris,
Auct. Her. 2, 13, 19; cf.
ib. sqq.— In gen.: i. q. res or aliquid: ut in omni genere hujus populi (Graeci) consuetudinem videretur imitatus,
in all respects, in everything, Cic. Rep. 2, 20; cf.:
innumerabiles res sunt, in quibus te quotidie in omni genere desiderem,
id. Q. Fr. 2, 2 fin.:
incredibile est, quam me in omni genere delectarit,
id. Att. 16, 5, 2:
medici assiduitas et tota domus in omni genere diligens,
id. ib. 12, 33, 2;
7, 1, 2: qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est, is ineptus dicitur,
in any respect whatever, id. de Or. 2, 4, 17:
qua de re et de hoc genere toto pauca cognosce,
id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 4.—Adverb.: in genus, in general, generally:
sermones in genus communes,
Gell. 4, 1 fin. —
2.
In partic.
a.
In philos. lang., opp. partes, and comprising them within itself, a general term, logical genus:
genus est id, quod sui similes communione quadam, specie autem differentes, duas aut plures complectitur partes,
Cic. de Or. 1, 42, 189; cf.: genus est, quod plures partes amplectitur, ut animal;
pars est, quae subest generi, ut equus. Sed saepe eadem res alii genus, alii pars est: nam homo animalis pars est, Thebani aut Trojani genus,
id. de Inv. 1, 22, 32: genus est, quod partes aliquas amplectitur, ut cupiditas;
pars est, quae subest generi, ut cupiditati amor, avaritia,
id. ib. 1, 28, 42; cf.
also: genus est notio ad plures differentias pertinens,
id. Top. 7, 31:
nec vero sine philosophorum disciplina genus et speciem cujusque rei cernere neque eam definiendo explicare nec tribuere in partes possumus, etc.,
id. Or. 4, 16; cf. ib. 33, 117:
formae dicendi specie dispares, genere laudabiles,
id. de Or. 3, 9, 34:
perturbationes sunt genere quatuor, partibus plures,
id. Tusc. 3, 11, 24; cf. ib. 5, 25, 71:
et conjuncta quaeremus, et genera et partes generibus subjectas, et similitudines, etc.,
id. de Or. 2, 39, 166;
opp. species and pars,
Varr. R. R. 3, 3, 3.—
b.
In gram., gender: transversi sunt (ordines) qui ab recto casu obliqui declinantur, ut albus, albi, albo;
directi sunt, qui ab recto casu in rectos declinantur, ut albus, alba, album. Transversorum ordinum partes appellantur casus, directorum genera: utrisque inter se implicatis forma,
Varr. L. L. 10, § 22 Müll.:
quod ad verborum temporalium rationem attinet, cum partes sint quatuor: temporum, personarum, generum, divisionum, etc.,
ib. 9, § 95:
in nominibus tria genera,
Quint. 1, 4, 23:
barbarismum fieri per numeros aut genera,
id. 1, 5, [p. 811] 16;
9, 3, 6: in verbis quoque quis est adeo imperitus, ut ignoret genera et qualitates, etc.,
id. 1, 4, 27.
2.
gĕnus, ūs, v. genu.

Lewis & Short latin dictionary > genus
97 vel

vĕl, conj. and adv. [old imv. of volo] prop., will, choose, take your choice; hence,
I.
As disjunctive conjunction, to introduce an alternative as a matter of choice or preference, or as not affecting the principal assertion (while aut introduces an absolute or essential opposition; cf. Madv. Gr. § 436; Zumpt, Gr. § 339; Fischer, Gr. § 383).
A.
Singly.
1.
In gen., or (if you will), or else, or (at your pleasure), or (at least), or (it is indifferent), or (what is the same thing), etc.:
dic igitur me passerculum... haedillum me tuom dic esse vel vitellum,
Plaut. As. 3, 3, 77: viginti minis? Ba. Utrum vis, vel quater quinis minis, id. Ps. 1, 3, 111:
lege vel tabellas redde,
id. ib. 1, 1, 29:
in solem ponito vel sine sale in defrutum condito,
Cato, R. R. 7: orabant (sc. Ubii), ut sibi auxilium ferret... vel... exercitum modo Rhenum transportaret, or at least, i. e. or, if he preferred it, Caes. B. G. 4, 16:
ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt,
Cic. Rep. 1, 26, 41:
in unius voluntate vel moribus,
id. ib. 2, 28, 51:
in unā urbe vel in hac ipsā,
id. ib. 3, 10, 17:
constituere vel conservare,
id. ib. 2, 38, 64:
in ardore caelesti, qui aether vel caelum nominatur,
id. N. D. 2, 15, 41:
transfer idem ad modestiam vel temperantiam,
id. Fin. 2, 19, 60; cf. Madv. ad id. ib. 2, 25, 81:
unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem, vel dicam, jam effecissem,
id. Att. 9, 7, 1: haec neque confirmare argumentis neque refellere in animo est;
ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,
Tac. G. 3.—
2.
Esp.
a.
With potius, to correct or make more precise what has been said, or rather:
ex hoc populo indomito vel potius immani,
Cic. Rep. 1, 44, 68:
post obitum vel potius excessum Romuli,
id. ib. 2, 30, 53:
cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,
id. Lig. 7, 22:
vide quid licentiae nobis tua liberalitas det, vel potius audaciae,
id. ib. 8, 23:
ludorum plausus vel testimonia potius,
id. Phil. 1, 15, 36:
quam valde ille reditu vel potius reversione meā laetatus!
id. Att. 16, 7, 5; id. Phil. 13, 9, 19:
novem tibi orbibus, vel potius globis conexa sunt omnia,
id. Rep. 6, 17, 17:
plurimas vel potius omnes ex se ipso virtutes contulit,
Quint. 10, 1, 109.—In climax after a negative:
tu certe numquam in hoc ordine vel potius numquam in hac urbe mansisses,
Cic. Phil. 2, 15, 38.—
b.
So corrective, without potius:
sed haec tu melius vel optime omnium,
Cic. Fam. 4, 13, 7:
clariore vel plane perspicua,
id. Fin. 5, 20, 55; id. Lael. 12, 41:
Capua ab duce eorum Capye, vel. quod propius vero est, a campestri agro appellata,
Liv. 4, 37, 1:
cum P. Decius se in Samnium vel in Etruriam proficisci paratum esse ostendisset,
id. 10, 26, 4.—Esp. in the phrase vel dicam, or let me rather say, or rather:
quando enim nobis, vel dicam aut oratoribus bonis aut poëtis, ullus... ornatus defuit?
Cic. Fin. 1, 3, 10; id. Brut. 57, 207; id. Cael. 31, 75; id. Phil. 2, 12, 30; id. Att. 9, 7, 1; Suet. Calig. 13.—So intensive, or I may even say (cf. II. A. 3. infra):
omnes binos consules, vel dicam amplius, omnia nomina,
Varr. L. L. 8, p. 106 Bip.:
a plerisque vel dicam ab omnibus,
Cic. Fam. 4, 7, 3; id. Brut. 70, 246.—
c.
Vel etiam, or even:
ut expositio quarundam rerum gestarum vel etiam fabulosarum,
Quint. 4, 3, 12. —
d.
= aut, or else.
(α).
With an alternative necessary consequence:
id autem nec nasci potest nec mori, vel concidat omne caelum omnisque natura consistat necesse est,
Cic. Tusc. 1, 23, 54 Tischer ad loc.:
vel tu ne faceres tale in adulescentiā,
Plaut. Ps. 1, 5, 22.—
(β).
In gen. ( poet. and post class.):
si copias armatorum... secum expenderent, vincendum illā acie vel cadendum esse,
Tac. A. 14, 35:
mortem omnibus ex naturā aequalem oblivione apud posteros vel gloriă distingui,
id. H. 1, 21; cf. id. A. 14, 61; 14, 62:
quod imperium variā sorte laetum rei publicae aut atrox, principibus prosperum vel exitio fuit,
id. H. 2, 1 init.; 2, 10; 2, 68; cf. Ov. M. 9, 624 sq.; 15, 601 sq.—
e.
In a subordinate alternative after aut:
nec aut tibi ipsi aut huic Secundo vel huic Apro ignotas,
Tac. Or. 28:
ne contra Gai quidem aut Claudii vel Neronis... domum,
id. H. 2, 76:
abscedens in hortos aut Tusculanum vel Antiatem in agrum,
id. A. 14, 3 init.:
dementiae quoque judicia aut propter id quod factum est aut propter id quod adhuc fieri vel non fieri potest instituuntur,
Quint. 7, 4, 29.—
B.
As co-ordinate.
1.
Vel... vel, either... or, be it... or; in gen. (class.; but where the alternatives are necessary and exclusive, that is, where one must be right and the other wrong, aut... aut is used; v. infra, and cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 11, 27): sed hic numquis adest? Pa. Vel adest vel non, i. e. just as you please, Plaut. Mil. 4, 2, 28 Brix ad loc.:
paucis me misit ad eam... vel ut ducentos Philippos reddat aureos, vel ut hinc eat secum,
id. Bacch. 4, 1, 18 sq.:
ubi illic biberit, vel servato meum modum vel ego dabo,
id. Stich. 5, 4, 37:
vel tu me vende, vel face quod tibi lubet,
id. Pers. 3, 1, 70:
nunc quamobrem huc sum missa, amabo, vel tu mihi ajas, vel neges,
id. Rud. 2, 4, 14; cf. id. ib. 5, 2, 44:
Allobrogibus sese vel persuasuros... existimabant, vel vi coacturos, ut, etc.,
Caes. B. G. 1, 6:
ut (Romani) vel sibi agros attribuant vel patiantur eos tenere, etc.,
id. ib. 4, 7:
vel sumptuosae vel desidiosae illecebrae,
Cic. Rep. 2, 4, 8:
in omni vel officio vel sermone sollers,
id. ib. 2, 21, 37:
maximum virtutis vel documentum, vel officium,
id. ib. 1, 20, 33:
pace vel Quirini vel Romuli dixerim,
id. Off. 3, 10, 42:
erant quaestiones vel de caede vel de vi,
id. Mil. 5, 13; 7, 20; id. Leg. 3, 14, 32; id. Lig. 6, 17; id. Deiot. 1, 1; 5, 13; id. Brut. 69, 242:
animus vel bello vel paci paratus,
Liv. 1, 1, 8:
hunc ordinem ex censu descripsit vel paci decorum vel bello,
id. 1, 42, 5: Etruriam et Samnium provincias esse;
utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruriā vel in Samnio rem gesturum,
id. 10, 19, 9:
gladioque ruptis omnibus loris, oraculi sortem vel elusit vel implevit,
Curt. 3, 1, 18:
nihil illo fuisset excellentius vel in vitiis vel in virtutibus,
Nep. Alcib. 1, 1; 2, 1; id. Milt. 3, 4.—
b.
Connected with aut, but not corresponding to it (cf. infra, 2. e.):
num aut tuum aut cujusquam nostrum nomen vel Caucasum hunc transcendere potuit vel illum Gangem transnatare?
Cic. Rep. 6, 20, 22:
ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?
id. Sen. 16, 57:
si velim scribere quid aut legere aut canere vel voce vel fidibus, aut geometricum quiddam aut physicum aut dialecticum explicare, etc.,
id. Div. 2, 59, 122.—
2.
Esp.
a.
With weakened disjunctive force (nearly = et... et). quemadmodum ille vel Athenis vel Rhodi se doctissimorum hominum sermonibus dedisset, Cic. de Or. 2, 1, 3:
multos sine ratione, sine litteris, quā vel inpudentia vel fames duxit, ruentes,
Quint. 2, 20, 2:
affectus vel illos mites vel hos concitatos in suā potestate habuisse,
id. 10, 1, 48: eadem quaestio potest eundem vel accusatorem facere vel reum, id. 3, 6, 18: et nundina vetera ex ordine instituit, vel dies vel tempora, Lampr Alex. Sev. 43: pestilentia tanta exstiterat vel Romae, vel Achaicis urbibus, ut, etc., Treb. Gall. 5.—
b.
More than twice, either... or... or, etc. tu vel suda, vel peri algu, vel tu aegrota, vel vale, Plaut. Rud. 2, 7, 24:
hance tu mihi vel vi vel clam vel precario Fac tradas: meā nil re fert, dum potiar modo,
Ter. Eun. 2, 3, 28:
vel in tempestate, vel in agris, vel in corporibus,
Cic. Rep. 1, 44, 68:
vel quod ita vivit vel quod ita rem publicam gerit vel quod ita factus est,
id. Phil. 2, 5, 10:
vel spectator laudum tuarum vel particeps vel socius vel minister consiliorum,
id. Fam. 2, 7, 2; id. Red. Quir. 9, 23;
so eight times,
id. Rep. 1, 3, 6. —
c.
The second (or last) vel strengthened,
(α).
By etiam:
quae vel ad usum vitae vel etiam ad ipsam rem publicam conferre possumus,
or even, Cic. Rep. 1, 8, 30; so id. ib. 1, 29, 45; 2, 1, 1; cf.:
ut vel ea defendam, quae Pompejus velit, vel taceam, vel etiam ad nostra me studia referam litterarum,
id. Fam. 1, 8, 3.—
(β).
By vero etiam:
in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiis,
Cic. Rep. 1, 3, 4.—
(γ).
By omnino: haec vel ad odium, vel ad misericordiam, vel omnino ad animos judicum movendos ex iis quae sunt ante posita, sumentur ( or in general), Cic. Part. Or. 36, 128.—
d.
Rarely after a negative = neque, nor:
neque satis Bruto... vel tribunis militum constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14.—
e.
In irregular construction, without the second vel:
utrumque est in his, quod ab hoc oratore abhorreat: vel quod omnis, qui sapientes non sint, insanos esse dicunt... accedit quod, etc.,
Cic. de Or. 3, 18, 65; id. Att. 11, 7, 5; cf. esp. Lucr. 5, 383 sqq. Munro ad loc. —
f.
Vel... vel = aut... aut:
habere ea, quae secundum naturam sint, vel omnia vel plurima et maxima,
i. e. so nearly all that the difference is unimportant, Cic. Fin. 4, 11, 27; cf.
Madv. ad loc.: cum bonā quidem spe, ut ait idem, vel vincendi vel in libertate moriendi,
id. Att. 7, 9, 4.—For vel... vel, in a subordinate alternative after aut, v. the examples under I. B. 1. b. supra.—
g.
Vel, correl. with aut (post-Aug. and rare):
verborum quoque vis ac proprietas confirmatur vel praesumptione... aut reprehensione,
Quint. 9, 2, 18:
voces... aut productione tantum vel correptione mutatae,
id. 9, 3, 69 (but the line Ov. M. 1, 546, is spurious); so,
aut... aut... vel: ut aut de nomine aut scripto et sententiā vel ratiocinatione quaeratur,
Quint. 3, 6, 72:
aut... aut... aut... aut... vel,
id. 8, 6, 68 sq.; cf.:
ubi regnat Protogenes aliquis vel Diphilus aut Erimarchus,
Juv. 3, 120.
II.
As intens. particle (prop. ellipt., implying an alternative the first member of which is omitted, something else or even this, etc.).
A.
In gen., or even, if you will, or indeed, or... itself, even, assuredly, certainly.
1.
With subst.:
tum opsonium autem pol vel legioni sat est,
Plaut. Aul. 3, 6, 24; id. Capt. 1, 2, 23; id. Curc. 5, 2, 13:
ita me di ament, vel in lautumiis, vel in pistrino mavelim Agere aetatem, Quam, etc.,
Plaut. Poen. 4, 2, 5: Ep. Si arte poteris accubare. Ge. Vel inter cuneos ferreos, id. Stich. 4, 2, 39:
vel rex semper maxumas Mihi agebat gratias,
Ter. Eun. 3, 1, 7:
sed tamen vel regnum malo quam liberum populum,
Cic. Rep. 3, 34, 46:
isto quidem modo vel consulatus vituperabilis est,
id. Leg. 3, 10, 23:
cum se vel principes ejus consilii fore profiterentur,
Caes. B. G. 7, 37:
vel Priamo miseranda manus,
Verg. A. 11, 259:
ego vel Prochytam praepono Suburae,
Juv. 3, 5:
facile me paterer vel illo ipso acerrimo judice quaerente vel apud Cassianos judices... pro Sex. Roscio dicere,
Cic. Rosc. Am. 30, 85:
populus Romanus auctoritatem suam vel contra omnes defendere potest,
even if necessary, id. Imp. Pomp. 22, 63:
id se probaturum vel ipso Verginio judice,
Liv. 3, 44, 10:
belli necessitatibus eam patientiam non adhibebimus, quam vel lusus ac voluptas elicere solet?
id. 5, 6, 3:
timebant ne Romana plebs... vel cum servitute pacem acciperet,
even if it should involve their enslavement, id. 2, 9, 5.—
2.
With adjj.: Ch. Pax, te tribus verbis volo. Sy. Vel trecentis, Plaut. Trin. 4, 2, 122: Ca. Ut opperiare hos sex dies saltem modo... Ba. Animo bono es. Vel sex mensis opperibor, id. Ps. 1, 3, 89; cf.: jam hercle vel ducentae [p. 1964] minae, id. ib. 1, 3, 68;
1, 3, 111: hoc ascensu vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint,
Liv. 9, 24, 7: Ph. Dane suavium? Di. Immo vel decem, Plaut. Truc. 2, 4, 22:
ego illum eunuchum, si opus sit, vel sobrius,
Ter. Eun. 3, 2, 26:
si sit opus, vel totum triduom,
id. ib. 2, 1, 17:
haec sunt omnia ingenii vel mediocris,
Cic. de Or. 2, 27, 119.—
3.
With verbs: namque edepol quamvis desubito vel cadus vorti potest, may even be turned over, i. e. will be empty, Plaut. Stich. 5, 4, 39:
ubi ego hinc abiero, vel occidito,
if you will, even, Ter. Phorm. 1, 2, 93:
per me vel stertas licet, inquit Carneades, non modo quiescas,
Cic. Ac. 2, 29, 93:
ut ipsis sententiis, quibus proluserunt, vel pugnare possint,
id. de Or. 2, 80, 325:
cum vel abundare debeam, cogor mutuari,
id. Att. 15 15, 3—
4.
With pronn.:
videndum erit, quid quisque vel sine nobis aut possit consequi aut non possit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
existiment quod velint, ac vel hoc intellegant,
id. Fin. 5, 11, 33:
est tibi ex his ipsis qui assunt bella copia, vel ut a te ipso ordiare,
especially as you can begin with yourself, id. Rep. 2, 40, 67.—
B.
With superlatives, to denote the highest possible degree, the very; the utmost; the most...possible.
1.
With adjj.: hoc invenisset unum ad morbum illum homini vel bellissimum, the very loveliest, the most beautiful possible, Lucil. ap. Non. 527, 28:
vidi in dolore podagrae ipsum vel omnium maximum Stoicorum Posidonium,
Cic. Fragm. ib. 32:
hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum,
the very least... the utmost possible, id. Or. 26, 91:
quarum duarum (civitatum) si adessent (legationes), duo crimina vel maxima minuerentur,
id. Div. in Caecil. 5, 14:
patre meā sententiā vel eloquentissimo temporibus illis,
the most eloquent possible, id. de Or. 2, 23, 98:
quod erat ad obtinendam potentiam nobilium vel maximum, vehementer id retinebatur,
id. Rep. 2, 32, 56:
cujus (sc. Hannibalis) eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat,
Liv. 36, 41, 2:
vident unum senatorem vel tenuissimum esse damnatum,
Cic. Verr. 1, 16, 46:
fora templaque occupabantur, ut vel exspectatissimi triumphi laetitia praecipi posset,
Hirt. B. G. 8, 51:
sed vel potentissima apud Amphictyonas aequi tractatio est,
Quint. 5, 10, 118; 11, 1, 81.—
2.
With advv.:
vel studiosissime quaerere,
Cic. Rep. 1, 10, 15:
cum Sophocles vel optime scripserit Electram,
id. Fin. 1, 2, 5:
vel maxime confirmare,
id. N. D. 2, 65, 162; so,
vel maxime,
id. Ac. 2, 3, 9; id. de Or. 1, 8, 32; id. Att. 9, 12, 3; Quint. 1, 3, 12; 4, 3, 4.—
C.
In adding an instance implying that other instances might be mentioned at will, or this one; for instance, for example, as for example, in particular:
Per pol quam paucos reperias Fideles amatores... Vel hic Pamphilus jurabat quotiens Bacchidi, etc.,
Ter. Hec. 1, 1, 3:
vel heri in vino quam inmodestus fuisti,
id. Heaut. 3, 3, 7: nullast tam facilis res quin difficilis siet Quom invitus facias;
vel me haec deambulatio... ad languorum dedit,
id. ib. 4, 6, 1:
sed suavis accipio litteras, vel quas proxime acceperam, quam prudentis!
Cic. Fam. 2, 13, 1:
cujus innumerabilia sunt exempla, vel Appii majoris illius, qui, etc.,
id. de Or. 2, 70, 284.—
D.
Concessive.
1.
With superlatives, perhaps:
adulescens vel potentissimus nostrae civitatis,
Cic. Rosc. A. 2, 6:
domus vel optima Messanae, notissima quidem certe,
the best known, at any rate, if not the finest, id. Verr. 2, 4, 2, § 3.—
2.
= saltem, at least:
quā re etsi minus veram causam habebis, tamen vel probabilem aliquam poteris inducere,
Cic. Fam. 11, 22, 2:
plurimi semetipsos exhortantur vel aliquas partes earum (scientiarum) addiscere, quamvis universas percipere non possint,
Col. 11, 1, 11:
ac, ni flexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret,
Suet. Ner. 47:
ut messe vel unā releves colla perusta,
Mart. 10, 12, 5; Plin. Ep. 1, 12, 8; cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 16, 43.

Lewis & Short latin dictionary > vel
98 capio

1.
căpĭo, cepi, captum (old fut. perf. capso, Plaut. Bacch. 4, 4, 61: capsit, Enn. ap. Non. p. 66, 27, or Ann. v. 324 Vahl.; Plaut. Ps. 4, 3, 6; Att. ap. Non. p. 483, 12, or Trag. Rel. v. 454 Rib.; Paul. ex. Fest. p. 57 Mull.:
capsimus,
Plaut. Rud. 2, 1, 15: capsis, acc. to Cic. Or. 45, 154, = cape si vis, but this is an error; cf. Quint. 1, 5, 66; old perf. cepet, Col. Rostr. 5; v. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 170), 3, v. a. [cf. kôpê, handle; Lat. capulum; Engl. haft; Germ. Heft; Sanscr. root hri-, take; cf. Gr. cheir, Engl. and Germ. hand, and Goth. hinthan, seize].
I.
Lit.
A.
In gen., to take in hand, take hold of, lay hold of, take, seize, grasp (cf.:
sumo, prehendo): si hodie hercule fustem cepero aut stimulum in manum,
Plaut. Aul. 1, 1, 9:
cape hoc flabellum,
Ter. Eun. 3, 5, 47:
cepit manibus tympanum,
Cat. 6, 3, 8:
tu, genitor, cape sacra manu patriosque Penatis,
Verg. A. 2, 717:
cape saxa manu, cape robora, pastor,
id. G. 3, 420:
flammeum,
Cat. 61, 8:
acria pocula,
Hor. S. 2, 6, 69:
lora,
Prop. 3 (4), 9, 57:
baculum,
Ov. M. 2, 789:
colum cum calathis,
id. ib. 12, 475:
florem ternis digitis,
Plin. 24, 10, 48, § 81:
pignera,
Liv. 3, 38, 12; Dig. 48, 13, 9, § 6; Gai Inst. 4, 29:
ut is in cavea pignus capiatur togae,
Plaut. Am. prol. 68: rem manu, Gai Inst. 1, 121:
rem pignori,
Dig. 42, 1, 15, § 7; cf. ib. 42, 1, 15, § 4:
scutum laeva,
Plin. 33, 1, 4, § 13:
capias tu illius vestem,
Ter. Eun. 2, 3, 79: cape vorsoriam, seize the sheet, i. e. take a tack, turn about, Plaut. Trin. 4, 3, 19.—Very freq. of arms (cf. sumo); so in gen.: arma, to take up arms, i. e. engage in war or battle, Cic. Rab. Perd. 7, 20 sq.; 9, 27; 11, 31; id. Planc. 36, 88; id. Phil. 4, 3, 7; Caes. B.G. 5, 26; 7, 4; Sall. C. 27, 4; 30, 1; 33, 2; 52, 27; id. J. 38, 5; 102, 12; Ov. M. 3, 115 sq.; 12, 91; 13, 221;
and of particular weapons: ensem,
Ov. M. 13, 435:
tela,
id. ib. 3, 307; 5, 366 et saep.—Of food, to take, partake of:
quicum una cibum Capere soleo,
Plaut. Trin. 4, 2, 61; Ter. Eun. 2, 3, 77; Sall. J. 91, 2:
lauti cibum capiunt,
Tac. G. 22.—
B.
In partic.
1.
Of living objects.
a.
To take into possession, take captive, seize, make prisoner.
(α).
Of persons:
oppidum expugnavimus, et legiones Teleboarum vi pugnando cepimus,
Plaut. Am. 1, 1, 258: summus ibi capitur meddix, occiditur alter, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 123 Mull. (Ann. v. 296 Vahl.):
quoniam belli nefarios duces captos jam et comprehensos tenetis,
Cic. Cat. 3, 7, 16:
ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est,
Caes. B. G. 1, 26:
reges capiuntur,
Lucr. 4, 1013; Tac. A. 4, 33:
capta eo proelio tria milia peditum dicuntur,
Liv. 22, 49, 18:
quos Byzantii ceperat,
Nep. Paus. 2, 3; id. Alcib. 9, 2; id. Dat. 2, 5; Quint. 6, 3, 61:
captos ostendere civibus hostes,
Hor. Ep. 1, 17, 33:
captus Tarento Livius,
Cic. Brut. 18, 72:
servus ex hoste captus,
Quint. 5, 10, 67.—Hence, P. a. as subst.: captus, i, m., = captivus, a prisoner, captive:
in captos clementia uti,
Nep. Alcib. 5, 7:
inludere capto,
Verg. A. 2, 64:
quae sit fiducia capto,
id. ib. 2, 75:
ex captorum numero,
Liv. 28, 39, 10; Tac. A. 6, 1; 12, 37; 15, 1.—Also, capta, ae, f., a female captive:
dicam hanc esse captam ex Caria, Ditem ac nobilem,
Ter. Heaut. 3, 3, 47.—
(β).
Of animals, birds, fish, etc., to catch, hunt down, take: quid hic venatu non cepit? Varr. ap. Non. p. 253, 31:
si ab avibus capiundis auceps dicatur, debuisse ajunt ex piscibus capiundis, ut aucupem, sic piscicupem dici,
id. L. L. 8, § 61 Mull.:
hic jaculo pisces, illa capiuntur ab hamis,
Ov. A. A. 1, 763:
neque quicquam captum'st piscium,
Plaut. Rud. 2, 1, 12; cf.:
nisi quid concharum capsimus,
id. ib. v. 18; Cic. Off. 3, 14, 58; Plin. 33, 1, 6, § 27: acipenserem, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:
cervum,
Phaedr. 1, 5, 5; cf.:
hic (Nereus) tibi prius vinclis capiendus,
Verg. G. 4, 396.—
b.
To win, captivate, charm, allure, enchain, enslave, fascinate; mostly with abl. of means: Ph. Amore ardeo. Pa. Quid agas? nisi ut te redimas captum quam queas Minumo, Ter. Eun. 1, 1, 29:
quod insit in iis aliquid probi, quod capiat ignaros,
Cic. Off. 3, 3, 15: [p. 284] animum adulescentis... pellexit eis omnibus rebus, quibus illa aetas capi ac deleniri potest, id. Clu. 5, 13:
quamvis voluptate capiatur,
id. Off. 1, 30, 105; Quint. 5, 11, 19:
quem quidem adeo sua cepit humanitate,
Nep. Alcib. 9, 3:
secum habuit Pomponium, captus adulescentis et humanitate et doctrina,
id. Att. 4, 1:
nec bene promeritis capitur (deus), nec tangitur ira,
Lucr. 2, 651: ut pictura poesis;
erit quae si propius stes Te capiat magis, et quaedam si longius abstes,
Hor. A. P. 362:
hunc capit argenti splendor,
id. S. 1, 4, 28:
te conjux aliena capit,
id. ib. 2, 7, 46:
Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,
Prop. 1, 1, 1:
carmine formosae, pretio capiuntur avarae,
Tib. 3, 1, 7:
munditiis capimur,
Ov. A. A. 3, 133; id. M. 4, 170; 6, 465; 7, 802; 8, 124; 8, 435; 9, 511; 10, 529;
14, 373: amore captivae victor captus,
Liv. 30, 12, 18:
dulcedine vocis,
Ov. M. 1, 709; 11, 170:
voce nova,
id. ib. 1, 678:
temperie aquarum,
id. ib. 4, 344:
(bos) herba captus viridi,
Verg. E. 6, 59:
amoenitate loci,
Tac. A. 18, 52:
auro,
Hor. C. 2, 18, 36:
neque honoris neque pecuniae dulcedine sum captus,
Cic. Fam. 11, 28, 2:
splendore hominis,
id. Fin. 1, 13, 42: ne oculis quidem captis in hanc fraudem decidisti;
nam id concupisti quod numquam videras,
id. Verr. 2, 4, 45, § 102.—
c.
To cheat, seduce, deceive, mislead, betray, delude, catch:
sapientis hanc vim esse maximam, cavere ne capiatur, ne fallatur videre,
Cic. Ac. 2, 20, 66:
injurium autem'st ulcisci advorsarios? Aut qua via te captent eadem ipsos capi?
Ter. Hec. 1, 1, 16: uti ne propter te fidemque tuam captus fraudatusque sim, form. ap. Cic. Off. 3, 17, 70:
eodem captus errore quo nos,
involved in the same error, Cic. Phil. 12, 2, 6; id. ap. Non. p. 253, 25; cf.:
ne quo errore milites caperentur,
Liv. 8, 6, 16:
capere ante dolis Reginam,
Verg. A. 1, 673:
captique dolis lacrimisque coactis (Sinonis),
id. ib. 2, 196:
ubi me eisdem dolis non quit capere,
Sall. J. 14, 11:
adulescentium animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,
id. C. 14, 5:
capi alicujus dolo,
Nep. Dat. 10, 1:
dolum ad capiendos eos conparant,
Liv. 23, 35, 2:
quas callida Colchis (i.e. Medea) amicitiae mendacis imagine cepit,
Ov. M. 7, 301.—
d.
To defeat, convict, overcome in a suit or dispute (rare):
tu si me impudicitiae captas, non potes capere,
Plaut. Am. 2, 2, 189:
tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut castra capiantur (cf. B. 2. b. infra),
Cic. Mur. 9, 22:
callidus et in capiendo adversario versutus (orator),
id. Brut. 48, 178.—
e.
To deprive one of his powers or faculties, to harm.
(α).
Of the physical powers, to lame, mutilate, maim, impair or weaken in the limbs, senses, etc. (only pass. capi, and esp. in part. perf. captus):
mancus et membris omnibus captus ac debilis,
Cic. Rab. Perd. 7, 21:
ipse Hannibal... altero oculo capitur,
loses an eye, Liv. 22, 2, 11:
captus omnibus membris,
id. 2, 36, 8:
capti auribus et oculis metu omnes torpere,
id. 21, 58, 5:
oculis membrisque captus,
Plin. 33, 4, 24, § 83:
congerantur in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit,
Cic. Tusc. 5, 40, 117:
si captus oculis sit, ut Tiresias fuit,
id. Div. 2, 3, 9; Verg. G. 1, 183:
habuit filium captum altero oculo,
Suet. Vit. 6:
censorem Appium deum ira post aliquot annos luminibus captum,
Liv. 9, 29, 11; Val. Max. 1, 1, 17:
lumine,
Ov. F. 6, 204:
princeps pedibus captus,
Liv. 43, 7, 5; cf.:
captum leto posuit caput,
Verg. A. 11, 830;
and of the mole: aut oculis capti fodere cubilia talpae,
id. G. 1, 183.—
(β).
Of the mental powers, to deprive of sense or intellect; only in part. perf. captus, usu. agreeing with pers. subj., and with abl. mente, silly, insane, crazy, crazed, lunatic, mad:
labi, decipi tam dedecet quam delirare et mente esse captum,
Cic. Off. 1, 27, 94:
vino aut somno oppressi aut mente capti,
id. Ac. 2, 17, 53; Quint. 8, 3, 4;
rarely mentibu' capti,
Lucr. 4, 1022; so,
animo,
Sen. Herc. Fur. 107; very rarely with gen.:
captus animi,
Tac. H. 3, 73.— Absol.:
virgines captae furore,
Liv. 24, 26, 12.—Less freq. agreeing with mens or animus:
viros velut mente capta cum jactatione fanatica corporis vaticinari,
Liv. 39, 13, 12:
captis magis mentibus, quam consceleratis similis visa,
id. 8, 18, 11; cf.:
capti et stupentes animi,
id. 6, 36, 8.—
f.
To choose, select, elect, take, pick out, adopt, accept a person for a particular purpose or to sustain a particular office or relation:
de istac sum judex captus,
Plaut. Merc. 4, 3, 33:
Aricini atque Ardeates de ambiguo agro... judicem populum Romanum cepere,
Liv. 3, 71, 2:
me cepere arbitrum,
Ter. Heaut. 3, 1, 91:
te mihi patronam capio, Thais,
id. Eun. 5, 2, 48:
quom illum generum cepimus,
id. Hec. 4, 1, 22; cf.:
non, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines,
make them enemies thereby, id. And. 4, 2, 12:
si quis magistrum cepit ad eam rem inprobum,
id. ib. 1, 2, 21.—So the formula of the Pontifex Maximus, in the consecration of a vestal virgin: sacerdotem Vestalem, quae sacra faciat... ita te, Amata, capio, Fab. Pict. ap. Gell. 1, 12, 14; cf.:
plerique autem capi virginem solam debere dici putant, sed flamines quoque Diales, item pontifices et augures capi dicebantur,
Gell. 1, 12, 15:
jam ne ea causa pontifex capiar?... ecquis me augurem capiat? Cat. ib. § 17: Amata inter capiendum a pontifice maximo appellatur, quoniam, quae prima capta est, hoc fuisse nomen traditum est, Gell. ib. § 19: rettulit Caesar capiendam virginem in locum Occiae,
Tac. A. 2, 86; 4, 16; 15, 22:
religio, quae in annos singulos Jovis sacerdotem sortito capi jubeat,
Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:
C. Flaccus flamen captus a P. Licinio pontifice maximo erat,
Liv. 27, 8, 5 Weissenb. ad loc.—
2.
Of places.
a.
To occupy, choose, select, take possession of, enter into; mostly milit. t. t., to take up a position, select a place for a camp, etc.:
loca capere, castra munire,
Caes. B. G. 3, 23:
castris locum capere,
Liv. 9, 17, 15; Suet. Aug. 94 fin.:
locum capere castris,
Quint. 12, 2, 5:
ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causa cessisse videar,
Cic. de Or. 2, 72, 294:
ad Thebanos transfugere velle, et locum extra urbem editum capere,
Nep. Ages. 6, 2:
nocte media profectus, ut locum quem vellet, priusquam hostes sentirent, caperet,
Liv. 34, 14, 1:
neminem elegantius loca cepisse, praesidia disposuisse,
id. 35, 14, 9:
erat autem Philopoemen praecipuae in ducendo agmine locisque capiendis solertiae atque usus,
id. 35, 28, 1:
locum cepere paulo quam alii editiorem,
Sall. J. 58, 3:
duces, ut quisque locum ceperat, cedere singulos,
Dict. Cret. 2, 46; so,
of position on the battle-field: quod mons suberat, eo se recipere coeperunt. Capto monte, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
tenuit non solum ales captam semelsedem, sed, etc.,
Liv. 7, 26, 5:
quem quis in pugnando ceperat locum, eum amissa anima corpore tegebat,
Flor. 4, 1; Sall. C. 61, 2; rarely with dat. of pers.:
tumulum suis cepit,
Liv. 31, 41, 9, for a tomb: LOCVM SIBI MONVMENTO CEPIT. Inscr. Grut. 346, 6;
for taking the auspices' se (Gracchum) cum legeret libros, recordatum esse, vitio sibi tabernaculum captum fuisse,
Cic. N. D. 2, 4, 11; cf.:
Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt,
Liv. 1, 6, 4;
for refuge: omnes Samnitium copiae montes proximos fuga capiunt,
id. 9, 43, 20:
Anchises natum Conventus trahit in medios... Et tumulum capit,
Verg. A. 6, 753; 12, 562:
ante locum capies oculis ( = eliges),
Verg. G. 2, 230 Serv. ad loc.: nunc terras ordine longo Aut capere aut captas jam despectare videntur (cycni), to select places on which to light, or to be just settling down on places already selected, id. A. 1, 396 Forbig. ad loc.—
b.
To take by force, capture, storm, reduce, conquer, seize:
invadam extemplo in oppidum antiquom: Si id capso, etc.,
Plaut. Bacch. 4, 4, 61: oppidum vi, Cat. ap. Charis. 2, p. 191 P.:
MACELLAM OPPVGNANDO,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
CORSICAM,
Inscr. Orell. 551: oppida, Enn. ap. Prisc. 9, p. 868 P. (Ann. v. 487 Vahl.):
ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numidis capit,
Sall. J. 92, 3; Prop. 3, 4 (4, 3), 16:
Troja capta,
Liv. 1, 1, 1; Hor. S. 2, 3, 191: Coriolos. Liv. 3, 71, 7:
urbem opulentissimam,
id. 5, 20, 1:
ante oppidum Nolam fortissuma Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72:
castra hostium,
Nep. Dat. 6, 7:
concursu oppidanorum facto scalis vacua defensoribus moenia capi possent,
Liv. 42, 63, 6:
plurimas hostium vestrorum in Hispania urbes,
id. 28, 39, 10:
sedem belli,
Vell. 2, 74, 3; cf. Cic. Mur. 9, 22 (B. 1. d. supra).— Trop.:
oppressa captaque re publica,
Cic. Dom. 10, 26: qui, bello averso ab hostibus, patriam suam cepissent, Liv. 3, 50, 15.—
c.
To reach, attain, arrive at, betake one ' s self to (mostly by ships, etc.):
insulam capere non potuerant,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
onerariae duae eosdem quos reliqui portus capere non potuerunt,
id. ib. 4, 36:
accidit uti, ex iis (navibus) perpaucae locum caperent,
id. ib. 5, 23:
nostrae naves, cum ignorarent, quem locum reliquae cepissent,
id. B. C. 3, 28: praemiis magnis propositis, qui primus insulam cepisset, Auct. B. Alex. 17.— Trop.:
qui... tenere cursum possint et capere otii illum portum et dignitatis,
Cic. Sest. 46, 99.—
3.
Of things of value, property, money, etc.
a.
In gen., to take, seize, wrest, receive, obtain, acquire, get, etc.:
AVRVM, ARGENTVM,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
de praedonibus praedam capere,
Plaut. Truc. 1, 2, 14:
agros de hostibus,
Cic. Dom. 49, 128:
ut ager ex hostibus captus viritim divideretur,
Liv. 4, 48, 2:
quinqueremem una cum defensoribus remigibusque, Auct. B. Alex. 16, 7: naves,
Nep. Con. 4, 4:
classem,
id. Cim. 2, 2:
magnas praedas,
id. Dat. 10, 2:
ex hostibus pecuniam,
Liv. 5, 20, 5; cf.:
e nostris spolia cepit laudibus, Cic. poet. Tusc. 2, 9, 22: signum ex Macedonia,
id. Verr. 2, 4, 58, § 149:
signum pulcherrimum Carthagine captum,
id. ib. 2, 4, 38, §
82: sed eccam ipsa egreditur, nostri fundi calamitas: nam quod nos capere oportet, haec intercipit,
Ter. Eun. 1, 1, 35:
cape cedo,
id. Phorm. 5, 8, 57:
ut reliqui fures, earum rerum quas ceperunt, signa commutant,
Cic. Fin. 5, 25, 74:
majores nostri non solum id, quod de Campanis (agri) ceperant, non imminuerunt, etc.,
id. Agr. 2, 29, 81:
te duce ut insigni capiam cum laude coronam,
Lucr. 6, 95.—With abstr. objects:
paupertatem adeo facile perpessus est, ut de republica nihil praeter gloriam ceperit,
Nep. Epam. 3, 4:
ut ceteri, qui per eum aut honores aut divitias ceperant,
id. Att. 7, 2:
quoniam formam hujus cepi in me et statum,
assumed, Plaut. Am. 1, 1, 110:
quare non committeret, ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,
Caes. B. G. 1, 13:
regnum Tiberinus ab illis Cepit,
succeeded to, Ov. M. 14, 615.—
b.
In particular connections.
(α).
With pecuniam (freq. joined with concilio; v. infra), to take illegally, exact, extort, accept a bribe. take blackmail, etc., esp. of magistrates who were accused de pecuniis repetundis:
his ego judicibus non probabo C. Verrem contra leges pecuniam cepisse?
Cic. Verr. 2, 1, 4, § 10:
HS. quadringentiens cepisse te arguo contra leges,
id. ib. 2, 2, 10, § 26; cf.:
quicquid ab horum quopiam captum est,
id. ib. §
27: tamen hae pecuniae per vim atque injuriam tuam captae et conciliatae tibi fraudi et damnationi esse deberent,
id. ib. 2, 3, 40, §
91: utrum (potestis), cum judices sitis de pecunia capta conciliata, tantam pecuniam captam neglegere?
id. ib. 2, 3, 94, §
218: quid est aliud capere conciliare pecunias. si hoc non est vi atque imperio cogere invitos lucrum dare alteri?
id. ib. 2, 3, 30, §
71: sequitur de captis pecuniis et de ambitu,
id. Leg. 3, 20, 46:
ita aperte cepit pecunias ob rem judicandam, ut, etc.,
id. Fin. 2, 16, 54:
quos censores furti et captarum pecuniarum nomine notaverunt,
id. Clu. 42, 120:
nondum commemoro rapinas, non exactas pecunias, non captas, non imperatas,
id. Pis. 16, 38:
si quis ob rem judicandam pecuniam cepisset... neque solum hoc genus pecuniae capiendae turpe, sed etiam nefarium esse arbitrabantur,
id. Rab. Post. 7, 16; id. N. D. 3, 30, 70; Sall. J. 32, 1:
ab regibus Illyriorum,
Liv. 42, 45, 8:
saevitiae captarumque pecuniarum teneri reum,
Tac. A. 3, 67; 4, 31.—
(β).
Of inheritance and bequest, to take, inherit, obtain, acquire, get, accept:
si ex hereditate nihil ceperit,
Cic. Off, 3, 24, 93:
qui morte testamentove ejus tantundem capiat quantum omnes heredes,
id. Leg. 2, 19, 48:
abdicatus ne quid de bonis patris capiat,
Quint. 3, 6, 96:
aut non justum testamentum est, aut capere non potes,
id. 5, 14, 16:
si capiendi Jus nullum uxori,
Juv. 1, 55:
qui testamentum faciebat, ei, qui usque ad certum modum capere potuerat, legavit, etc.,
Dig. 22, 3, 27: quod ille plus capere non poterat, ib. fin.:
qui ex bonis testatoris solidum capere non possit,
ib. 28, 6, 6; 39, 6, 30.—
(γ).
Of regular income, revenue, etc., rents, tolls, profits, etc., to collect, receive, obtain: nam ex [p. 285] eis praediis talenta argenti bina Capiebat statim, Ter. Phorm. 5, 3, 7:
capit ille ex suis praediis sexcenta sestertia, ego centena ex meis,
Cic. Par. 6, 3, 49:
stipendium jure belli,
Caes. B. G. 1, 28:
quinquagena talenta vectigalis ex castro,
Nep. Alcib. 9, 4:
vectigal ex agro eorum capimus,
Liv. 28, 39, 13:
quadragena annua ex schola,
Suet. Gram. 23:
si recte habitaveris... fundus melior erit... fructus plus capies,
Cato, R. R. 4, 2.—
C.
Trop.
1.
Of profit, benefit, advantage, to take, seize, obtain, get, enjoy, reap (mostly in phrase fructum capere):
metuit semper, quem ipsa nunc capit Fructum, nequando iratus tu alio conferas,
Ter. Eun. 3, 1, 59:
honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis extremos,
Cic. Sen. 18, 62:
ex iis etiam fructum capio laboris mei,
id. Div. 2, 5:
ex quibus (litteris) cepi fructum duplicem,
id. Fam. 10, 5, 1:
multo majorem fructum ex populi existimatione illo damnato cepimus, quam ex ipsius, si absolutus esset, gratia cepissemus,
id. Att. 1, 4, 2:
fructum immortalem vestri in me et amoris et judicii,
id. Pis. 14, 31:
aliquem fructum dulcedinis almae,
Lucr. 2, 971; 5, 1410; Luc. 7, 32.—In other connections:
quid ex ea re tandem ut caperes commodi?
Ter. Eun. 3, 5, 25:
utilitates ex amicitia maximas,
Cic. Lael. 9, 32:
usuram alicujus corporis,
Plaut. Am. prol. 108.—
2.
Of external characteristics, form, figure, appearance, etc., to take, assume, acquire, put on:
gestum atque voltum novom,
Ter. Phorm. 5, 6, 50 ' faciem aliquam cepere morando, Ov. M. 1, 421; 13, 605:
figuras Datque capitque novas,
id. ib. 15, 309:
formam capit quam lilia,
id. ib. 10, 212; cf.:
duritiam ab aere,
id. ib. 4, 751.— Transf., of plants, etc.:
radicem capere,
to take root, Cato, R. R. 51:
cum pali defixi radices cepissent,
Plin. 17, 17, 27, § 123:
siliculam capere,
Varr. R. R. 1, 23, 3:
maturitatem capere,
Col. 4, 23, 1:
radix libere capit viris,
Plin. 17, 21, 35, § 161:
vires cepisse nocendi,
Ov. M. 7, 417:
(telinum) rursus refrigeratum odorem suum capit,
Plin. 13, 1, 2, § 13.—
3.
Of mental characteristics, habits, etc., to take, assume, adopt, cultivate, cherish, possess:
cape sis virtutem animo et corde expelle desidiam tuo,
Plaut. Trin. 3, 2, 24:
qua re si Glabrionis patris vim et acrimoniam ceperis ad resistendum hominibus audacissimis, si avi prudentiam ad prospiciendas insidias, etc.,
Cic. Verr. 1, 17, 52:
aliquando, patres conscripti, patrium animum virtutemque capiamus,
id. Phil. 3, 11, 29:
consuetudinem exercitationemque,
id. Off. 1, 18, 59:
misericordiam,
id. Quint. 31, 97:
quam (adsuetudinem) tu dum capias, taedia nulla fuge,
Ov. A. A. 2, 346:
disciplinam principum,
Plin. Pan. 46. —With dat.:
quorum animis avidis... neque lex neque tutor capere est qui possit modum,
Plaut. Aul. 3, 5, 14 Wagn. ad loc.—
4.
Of offices, employments, duties, etc., = suscipio, to undertake, assume, enter upon, accept, take upon one ' s self, etc.:
nam olim populi prius honorem capiebat suffragio, Quam magistro desinebat esse dicto oboediens,
Plaut. Bacch. 3, 3, 34:
o Geta, provinciam Cepisti duram,
Ter. Phorm. 1, 2, 23:
in te cepi Capuam, non quo munus illud defugerem,
took command at Capua, Cic. Att. 8. 3, 4:
consulatum,
id. Pis. 2, 3; Sall. J. 63, 2:
honores,
Nep. Att. 7, 2; Suet. Aug. 26:
imperium,
id. Claud. 10:
magistratum,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62; Liv. 2, 33, 1; Suet. Aug. 2:
magistratus,
Sall. H. 1, 41, 21 Dietsch; Nep. Phoc. 1, 1; Suet. Caes. 75:
capiatque aliquis moderamina (navis),
Ov. M. 3, 644:
rerum moderamen,
id. ib. 6, 677:
pontificatum maximum,
Suet. Vit. 11:
rem publicam,
Sall. C. 5, 6:
neve cui patrum capere eum magistratum liceret,
Liv. 2, 33, 1:
ut ceperat haud tumultuose magistratum majore gaudio plebis, etc.,
id. 5, 13, 2.—Rarely with dat. of pers., to obtain for, secure for:
patres praeturam Sp. Furio Camillo gratia campestri ceperunt,
Liv. 7, 1, 2.—
5.
In gen., of any occupation, work, or undertaking, to begin, enter upon, take, undertake, etc.:
augurium ex arce,
Liv. 10, 7, 10:
augurium capienti duodecim se vultures ostenderunt,
Suet. Aug. 95; id. Vesp. 11:
omen,
Cic. Div. 1, 46, 104:
in castris Romanis cum frustra multi conatus ad erumpendum capti essent,
Liv. 9, 4, 1:
rursus impetu capto enituntur,
id. 2, 65, 5; Quint. 6, 1, 28; Suet. Aug. 42; id. Calig. 43: cursum, id. Oth. 6:
a quibus temporibus scribendi capiatur exordium,
Cic. Leg. 1, 3, 8:
experimentum eorum inversa manu capitur,
Plin. 13, 2, 3, § 19 ( poet.):
nec vestra capit discordia finem,
Verg. A. 10, 106:
fugam,
to take to flight, flee, Caes. B. G. 7, 26; so, capere impetum, to take a start, gather momentum:
ad impetum capiundum modicum erat spatium,
Liv. 10, 5, 6; cf.:
expeditionis Germanicae impetum cepit,
suddenly resolved to make, Suet. Calig. 43: capere initium, to begin:
ea pars artis, ex qua capere initium solent,
Quint. 2, 11, 1.— Transf., of place:
eorum (finium) una pars, quam Gallos optinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano,
Caes. B. G. 1, 1:
a dis inmortalibus sunt nobis agendi capienda primordia,
Cic. Leg. 2, 3, 7.—
6.
Of an opportunity or occasion, to seize, embrace, take:
si occassionem capsit,
Plaut. Ps. 4, 3, 6:
si lubitum fuerit, causam ceperit,
Ter. And. 1, 3, 8:
quod tempus conveniundi patris me capere suadeat,
Ter. Phorm. 5, 4, 9:
si satis commode tempus ad te cepit adeundi,
Cic. Fam. 11, 16, 1.—
7.
Of operations of the mind, resolutions, purposes, plans, thoughts, etc., to form, conceive, entertain, come to, reach:
quantum ex ipsa re conjecturam cepimus,
Ter. Heaut. 2, 3, 25 MSS. (Fleck. al. ex conj. fecimus); Varr. R. R. 3, 16, 32:
cum jam ex diei tempore conjecturam ceperat,
Caes. B. G. 7, 35:
hujusce rei conjecturam de tuo ipsius studio, Servi, facillime ceperis,
Cic. Mur. 4, 9.— Absol.:
conjecturam capere,
Cic. Div. 1, 57, 130:
nec quid corde nunc consili capere possim, Scio,
Plaut. Merc. 2, 3, 12:
capti consili memorem mones,
id. Stich 4, 1, 72:
quo pacto porro possim Potiri consilium volo capere una tecum,
Ter. Eun. 3, 5, 66; 5, 2, 28:
temerarium consilium,
Liv. 25, 34, 7:
tale capit consilium,
Nep. Eum. 9, 3.— With inf.:
confitendum... eadem te hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas funditus evertere,
Cic. Quint. 16, 53; Caes. B. G. 7, 71 init. —With ut:
subito consilium cepi, ut exirem,
Cic. Att. 7, 10 init. —With gen. gerund. (freq.):
legionis opprimendae consilium capere,
Caes. B. G. 3, 2:
obprimundae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4.—With sibi:
si id non fecisset, sibi consilium facturos,
Caes. B. C. 2, 20:
ut ego rationem oculis capio,
Plaut. Ps. 2, 2, 2:
cepi rationem ut, etc.,
Ter. Heaut. 5, 2, 11.—
8.
Of examples, instances, proofs, etc., to take, derive, draw, obtain:
ex quo documentum nos capere fortuna voluit quid esset victis extimescendum,
Cic. Phil. 11, 2, 5:
quid istuc tam mirum'st, de te si exemplum capit? Ter And. 4, 1, 26: exemplum ex aliqua re,
Cic. Lael. 10, 33:
praesagia a sole,
Plin. 18, 35, 78, § 341:
illud num dubitas quin specimen naturae capi debeat ex optima quaque natura?
Cic. Tusc. 1, 14, 32.—
9.
Of impressions, feelings, etc., to take, entertain, conceive, receive, be subjected to, suffer, experience, etc.:
tantum laborem capere ob talem filium?
Ter. And. 5, 2, 29:
omnes mihi labores fuere quos cepi leves,
id. Heaut. 2, 4, 19:
laborem inanem ipsus capit,
id. Hec. 3, 2, 9:
ex eo nunc misera quem capit Laborem!
id. And. 4, 3, 4: miseriam omnem ego capio;
hic potitur gaudia,
id. Ad. 5, 4, 22:
satietatem dum capiet pater Illius quam amat,
Plaut. Am. 1, 2, 10:
plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi,
id. ib. 2, 2, 9:
cum illa quacum volt voluptatem capit,
id. ib. prol. 114:
angor iste, qui pro amico saepe capiendus est,
Cic. Lael. 13, 48:
quae (benevolentia) quidem capitur beneficiis maxime,
id. Off. 2, 9, 32:
laetitiam quam capiebam memoria rationum inventorumque nostrorum,
id. Fin. 2, 30, 96:
lenire desiderium quod capiebat e filio,
id. Sen. 15, 54:
opinione omnium majorem animo cepi dolorem,
id. Brut. 1, 1:
itaque cepi voluptatem, tam ornatum virum fuisse in re publica,
id. ib. 40, 147:
ex civibus victis gaudium meritum capiam,
Liv. 27, 40, 9:
ne quam... invidiam apud patres ex prodiga largitione caperet,
id. 5, 20, 2:
ad summam laetitiam meam, quam ex tuo reditu capio, magnus illius adventu cumulus accedet,
id. Att. 4, 19, 2 (4, 18, 3):
laetitia, quam oculis cepi justo interitu tyranni,
id. ib. 14, 14, 4:
ex praealto tecto lapsus matris et adfinium cepit oblivionem,
lost his memory, Plin. 7, 24, 24, § 90: virtutis opinionem, Auct. B. G. 8, 8: somnum, Cic. Tusc. 4, 19, 44: taedium vitae, Nep. ap. Gell. 6 (7), 18, 11:
maria aspera juro Non ullum pro me tantum (me) cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 Forbig. ad loc.:
et in futurum etiam metum ceperunt,
Liv. 33, 27, 10:
voluptatem animi,
Cic. Planc. 1, 1:
malis alienis voluptatem capere laetitiae (cum sit),
id. Tusc. 4, 31, 66:
quaeque mihi sola capitur nunc mente voluptas,
Ov. P. 4, 9, 37.—
10.
Transf., with the feelings, experience, etc., as subj., to seize, overcome, possess, occupy, affect, take possession of, move, etc. (cf. lambanô, in this sense and like 9. supra): nutrix: Cupido cepit miseram nunc me, proloqui Caelo atque terrae Medeai miserias, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 26, 63 (Trag. Rel. v. 291 Vahl.):
edepol te desiderium Athenarum arbitror cepisse saepe,
Ter. Hec. 1, 2, 14:
numquam commerui merito ut caperet odium illam mei,
id. ib. 4, 2, 4:
sicubi eum satietas Hominum aut negoti odium ceperat,
id. Eun. 3, 1, 14:
nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat,
Cic. Phil. 3, 4, 9:
te cepisse odium regni videbatur,
id. ib. 2, 36, 91:
Romulum Remumque cupido cepit urbis condendae,
Liv. 1, 6, 3:
cupido eum ceperat in verticem montis ascendendi,
id. 40, 21, 2:
etiam victores sanguinis caedisque ceperat satietas,
id. 27, 49, 8; Mel. 3, 5, 2:
qui pavor hic, qui terror, quae repente oblivio animos cepit?
Liv. 27, 13, 2:
oblivio deorum capiat pectora vestra,
id. 38, 46, 12:
tantane te cepere oblivia nostri?
Ov. Tr. 1, 8, 11:
ut animum ejus cura sacrorum cepit,
Liv. 27, 8, 6:
hostis primum admiratio cepit, quidnam, etc.,
id. 44, 12, 1:
tanta meae si te ceperunt taedia laudis,
Verg. G. 4, 332; cf. Anthol. Lat. I. p. 178;
I. p. 196 Burm.: ignarosque loci passim et formidine captos Sternimus,
Verg. A. 2, 384:
infelix, quae tanta animum dementia cepit!
id. ib. 5, 465; id. E. 6, 47:
cum subita incautum dementia cepit amantem,
id. G. 4, 488; cf. Anthol. Lat. I. p. 170, 15;
I. p. 168, 14 Burm.: Tarquinium mala libido Lucretiae stuprandae cepit,
Liv. 1, 57, 10:
ingens quidem et luctus et pavor civitatem cepit,
id. 25, 22, 1:
tantus repente maeror pavorque senatum eorum cepit,
id. 23, 20, 7:
senatum metus cepit,
id. 23, 14, 8: si me... misericordia capsit. Att. ap. Non. p. 483, 11 (Trag. Rel. v. 454 Rib.): nec tuendi capere satietas potest, Pac. ap. Cic. Div. 1, 14, 24 (Trag. Rel. v. 410 ib.):
quantus timor socios populi Romani cepisset,
Liv. 43, 11, 9.—
11.
Of injury, damage, loss, etc., to suffer, take, be subjected to:
calamitatem,
Cic. Div. 1, 16, 29:
detrimenti aliquid in aliqua re,
Col. 1, 8, 2.—Esp., in the legal formula, by which dictatorial powers were conferred by the senate upon the consuls or the entire magistracy in times of extreme danger to the state;
videant ne quid res publica detrimenti capiat: decrevit quondam senatus, ut L. Opimius consul videret ne quid res publica detrimenti caperet,
Cic. Cat. 1, 2, 4:
Hernici tantum terrorem incussere patribus, ut, quae forma senatus consulti ultimae semper necessitatis habita est, Postumio, alteri consulum, negotium daretur, videret, ne, etc.,
Liv. 3, 4, 9; cf. id. 6, 19, 2 sqq.:
quod plerumque in atroci negotio solet, senatus decrevit, darent operam consules, ne quid, etc.... Ea potestas per senatum more Romano magistratui maxuma permittitur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque civis, domi militiaeque inperium atque judicium summum habere,
Sall. C. 29, 2 sq.
II.
To take in, receive, hold, contain, be large enough for.
A.
Lit.
1.
In gen.: Ph. Sitit haec anus. Pa. Quantillum sitit? Ph. Modica'st, capit quadrantal, Plaut. Curc. 1, 2, 8:
parte quod ex una spatium vacat et capit in se (ferrum),
Lucr. 6, 1030:
jam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,
Ov. M. 1, 344; cf.:
terra feras cepit, volucres agitabilis aer,
id. ib. 1, 75:
dum tenues capiat suus alveus undas,
id. ib. 8, 558:
cunctosque (deos) dedisse Terga fugae, donec fessos Aegyptia tellus Ceperit,
id. ib. 5, 324.—
2.
Esp., with negatives, not to hold, to be too small for, etc.; cf.:
di boni, quid turba est! Aedes nostrae vix capient, scio,
Ter. Heaut. 2, 3, 13:
qui cum una domo jam capi non possunt, in alias domos exeunt,
Cic. Off. 1, 17, 54: nec jam se capit [p. 286] unda;
volat vapor ater ad auras,
Verg. A. 7, 466:
non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46:
non capit se mare,
Sen. Agam. 487:
neque enim capiebant funera portae,
Ov. M. 7, 607:
officium populi vix capiente domo,
id. P. 4, 4, 42:
si di habitum corporis tui aviditati animi parem esse voluissent, orbis te non caperet,
Curt. 7, 8, 12:
ut non immerito proditum sit... Graeciam omnem vix capere exercitum ejus (Xerxis) potuisse,
Just. 2, 10, 19.—
B.
Trop.
1.
To swallow up, ingulf, take in (rare):
tot domus locupletissimas istius domus una capiet?
Cic. Verr. 2, 2, 4, § 7.—
2.
To contain, hold, be large or strong enough for, bear.
a.
Affirmatively (rare):
quidquid mortalitas capere poterat, implevimus,
Curt. 9, 3, 7:
si puer omni cura et summo, quantum illa aetas capit, labore, scripserit,
Quint. 2, 4, 17:
dummodo ejus aetatis sit, ut dolum capiat,
Dig. 40, 12, 15.—
b.
With negatives:
non capiunt angustiae pectoris tui (tantam personam),
Cic. Pis. 11, 24:
leones, qui... nec capere irarum fluctus in pectore possunt,
Lucr. 3, 298:
nec capiunt inclusas pectora flammas,
Ov. M. 6, 466:
vix spes ipse suas animo capit,
id. ib. 11, 118:
ardet et iram Non capit ipsa suam Progne,
id. ib. 6, 610; cf.:
sic quoque concupiscis quae non capis,
Curt. 7, 8, 13:
majora quam capit spirat,
id. 6, 9, 11:
ad ultimum magnitudinem ejus (fortunae) non capit,
id. 3, 12, 20:
infirma aetas majora non capiet,
Quint. 1, 11, 13.—
3.
Transf., of things, to admit of, be capable of, undergo (post-Aug. and rare):
rimam fissuramque non capit sponte cedrus,
Plin. 16, 40, 78, § 212:
molluscum... si magnitudinem mensarum caperet,
id. 16, 16, 27, § 68:
res non capit restitutionem, cum statum mutat,
Dig. 4, 4, 19.—
4.
With inf., to be susceptible of, to be of a nature to, etc., = endechetai (late Lat.):
nec capit humanis angoribus excruciari (Deus),
Prud. Apoth. 154:
crimina, quae non capiunt indulgeri,
Tert. Pud. 1 fin.; id. Apol. 17; id. adv. Haer. 44 fin.; Paul. Nol. Carm. 9, 22.—
5.
Of the mind, to take, receive into the mind, comprehend, grasp, embrace (cf. intellego, to penetrate mentally, have insight into):
sitque nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, ne judex eam vel intellegere vel capere non possit,
Quint. 11, 1, 45:
nullam esse gratiam tantam, quam non vel capere animus meus in accipiendo... posset,
id. 2, 6, 2:
quae quidem ego nisi tam magna esse fatear, ut ea vix cujusquam mens aut cogitatio capere possit,
Cic. Marcell. 2, 6; id. N. D. 1, 19, 49:
senatus ille, quem qui ex regibus constare dixit, unus veram speciem Romani senatus cepit,
Liv. 9, 17, 14:
somnium laetius, quam quod mentes eorum capere possent,
id. 9, 9, 14.—P. a. as subst.: Capta, ae, f., a surname of Minerva, as worshipped on the Coelian Mount, but for what reason is not known, Ov. F. 3, 837 sq.
2.
căpĭo, ōnis, f. [1. capio]; in the Lat. of the jurists,
I.
A taking:
dominii,
Dig. 39, 2, 18; Gell. 6 (7), 10, 3.—
II.
= usu capio or usucapio, the right of property acquired by prescription, Dig. 41, 1, 48, § 1; 41, 3, 21; 41, 5, 4; v. 1. usucapio.

Lewis & Short latin dictionary > capio
99 Capta

1.
căpĭo, cepi, captum (old fut. perf. capso, Plaut. Bacch. 4, 4, 61: capsit, Enn. ap. Non. p. 66, 27, or Ann. v. 324 Vahl.; Plaut. Ps. 4, 3, 6; Att. ap. Non. p. 483, 12, or Trag. Rel. v. 454 Rib.; Paul. ex. Fest. p. 57 Mull.:
capsimus,
Plaut. Rud. 2, 1, 15: capsis, acc. to Cic. Or. 45, 154, = cape si vis, but this is an error; cf. Quint. 1, 5, 66; old perf. cepet, Col. Rostr. 5; v. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 170), 3, v. a. [cf. kôpê, handle; Lat. capulum; Engl. haft; Germ. Heft; Sanscr. root hri-, take; cf. Gr. cheir, Engl. and Germ. hand, and Goth. hinthan, seize].
I.
Lit.
A.
In gen., to take in hand, take hold of, lay hold of, take, seize, grasp (cf.:
sumo, prehendo): si hodie hercule fustem cepero aut stimulum in manum,
Plaut. Aul. 1, 1, 9:
cape hoc flabellum,
Ter. Eun. 3, 5, 47:
cepit manibus tympanum,
Cat. 6, 3, 8:
tu, genitor, cape sacra manu patriosque Penatis,
Verg. A. 2, 717:
cape saxa manu, cape robora, pastor,
id. G. 3, 420:
flammeum,
Cat. 61, 8:
acria pocula,
Hor. S. 2, 6, 69:
lora,
Prop. 3 (4), 9, 57:
baculum,
Ov. M. 2, 789:
colum cum calathis,
id. ib. 12, 475:
florem ternis digitis,
Plin. 24, 10, 48, § 81:
pignera,
Liv. 3, 38, 12; Dig. 48, 13, 9, § 6; Gai Inst. 4, 29:
ut is in cavea pignus capiatur togae,
Plaut. Am. prol. 68: rem manu, Gai Inst. 1, 121:
rem pignori,
Dig. 42, 1, 15, § 7; cf. ib. 42, 1, 15, § 4:
scutum laeva,
Plin. 33, 1, 4, § 13:
capias tu illius vestem,
Ter. Eun. 2, 3, 79: cape vorsoriam, seize the sheet, i. e. take a tack, turn about, Plaut. Trin. 4, 3, 19.—Very freq. of arms (cf. sumo); so in gen.: arma, to take up arms, i. e. engage in war or battle, Cic. Rab. Perd. 7, 20 sq.; 9, 27; 11, 31; id. Planc. 36, 88; id. Phil. 4, 3, 7; Caes. B.G. 5, 26; 7, 4; Sall. C. 27, 4; 30, 1; 33, 2; 52, 27; id. J. 38, 5; 102, 12; Ov. M. 3, 115 sq.; 12, 91; 13, 221;
and of particular weapons: ensem,
Ov. M. 13, 435:
tela,
id. ib. 3, 307; 5, 366 et saep.—Of food, to take, partake of:
quicum una cibum Capere soleo,
Plaut. Trin. 4, 2, 61; Ter. Eun. 2, 3, 77; Sall. J. 91, 2:
lauti cibum capiunt,
Tac. G. 22.—
B.
In partic.
1.
Of living objects.
a.
To take into possession, take captive, seize, make prisoner.
(α).
Of persons:
oppidum expugnavimus, et legiones Teleboarum vi pugnando cepimus,
Plaut. Am. 1, 1, 258: summus ibi capitur meddix, occiditur alter, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 123 Mull. (Ann. v. 296 Vahl.):
quoniam belli nefarios duces captos jam et comprehensos tenetis,
Cic. Cat. 3, 7, 16:
ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est,
Caes. B. G. 1, 26:
reges capiuntur,
Lucr. 4, 1013; Tac. A. 4, 33:
capta eo proelio tria milia peditum dicuntur,
Liv. 22, 49, 18:
quos Byzantii ceperat,
Nep. Paus. 2, 3; id. Alcib. 9, 2; id. Dat. 2, 5; Quint. 6, 3, 61:
captos ostendere civibus hostes,
Hor. Ep. 1, 17, 33:
captus Tarento Livius,
Cic. Brut. 18, 72:
servus ex hoste captus,
Quint. 5, 10, 67.—Hence, P. a. as subst.: captus, i, m., = captivus, a prisoner, captive:
in captos clementia uti,
Nep. Alcib. 5, 7:
inludere capto,
Verg. A. 2, 64:
quae sit fiducia capto,
id. ib. 2, 75:
ex captorum numero,
Liv. 28, 39, 10; Tac. A. 6, 1; 12, 37; 15, 1.—Also, capta, ae, f., a female captive:
dicam hanc esse captam ex Caria, Ditem ac nobilem,
Ter. Heaut. 3, 3, 47.—
(β).
Of animals, birds, fish, etc., to catch, hunt down, take: quid hic venatu non cepit? Varr. ap. Non. p. 253, 31:
si ab avibus capiundis auceps dicatur, debuisse ajunt ex piscibus capiundis, ut aucupem, sic piscicupem dici,
id. L. L. 8, § 61 Mull.:
hic jaculo pisces, illa capiuntur ab hamis,
Ov. A. A. 1, 763:
neque quicquam captum'st piscium,
Plaut. Rud. 2, 1, 12; cf.:
nisi quid concharum capsimus,
id. ib. v. 18; Cic. Off. 3, 14, 58; Plin. 33, 1, 6, § 27: acipenserem, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:
cervum,
Phaedr. 1, 5, 5; cf.:
hic (Nereus) tibi prius vinclis capiendus,
Verg. G. 4, 396.—
b.
To win, captivate, charm, allure, enchain, enslave, fascinate; mostly with abl. of means: Ph. Amore ardeo. Pa. Quid agas? nisi ut te redimas captum quam queas Minumo, Ter. Eun. 1, 1, 29:
quod insit in iis aliquid probi, quod capiat ignaros,
Cic. Off. 3, 3, 15: [p. 284] animum adulescentis... pellexit eis omnibus rebus, quibus illa aetas capi ac deleniri potest, id. Clu. 5, 13:
quamvis voluptate capiatur,
id. Off. 1, 30, 105; Quint. 5, 11, 19:
quem quidem adeo sua cepit humanitate,
Nep. Alcib. 9, 3:
secum habuit Pomponium, captus adulescentis et humanitate et doctrina,
id. Att. 4, 1:
nec bene promeritis capitur (deus), nec tangitur ira,
Lucr. 2, 651: ut pictura poesis;
erit quae si propius stes Te capiat magis, et quaedam si longius abstes,
Hor. A. P. 362:
hunc capit argenti splendor,
id. S. 1, 4, 28:
te conjux aliena capit,
id. ib. 2, 7, 46:
Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,
Prop. 1, 1, 1:
carmine formosae, pretio capiuntur avarae,
Tib. 3, 1, 7:
munditiis capimur,
Ov. A. A. 3, 133; id. M. 4, 170; 6, 465; 7, 802; 8, 124; 8, 435; 9, 511; 10, 529;
14, 373: amore captivae victor captus,
Liv. 30, 12, 18:
dulcedine vocis,
Ov. M. 1, 709; 11, 170:
voce nova,
id. ib. 1, 678:
temperie aquarum,
id. ib. 4, 344:
(bos) herba captus viridi,
Verg. E. 6, 59:
amoenitate loci,
Tac. A. 18, 52:
auro,
Hor. C. 2, 18, 36:
neque honoris neque pecuniae dulcedine sum captus,
Cic. Fam. 11, 28, 2:
splendore hominis,
id. Fin. 1, 13, 42: ne oculis quidem captis in hanc fraudem decidisti;
nam id concupisti quod numquam videras,
id. Verr. 2, 4, 45, § 102.—
c.
To cheat, seduce, deceive, mislead, betray, delude, catch:
sapientis hanc vim esse maximam, cavere ne capiatur, ne fallatur videre,
Cic. Ac. 2, 20, 66:
injurium autem'st ulcisci advorsarios? Aut qua via te captent eadem ipsos capi?
Ter. Hec. 1, 1, 16: uti ne propter te fidemque tuam captus fraudatusque sim, form. ap. Cic. Off. 3, 17, 70:
eodem captus errore quo nos,
involved in the same error, Cic. Phil. 12, 2, 6; id. ap. Non. p. 253, 25; cf.:
ne quo errore milites caperentur,
Liv. 8, 6, 16:
capere ante dolis Reginam,
Verg. A. 1, 673:
captique dolis lacrimisque coactis (Sinonis),
id. ib. 2, 196:
ubi me eisdem dolis non quit capere,
Sall. J. 14, 11:
adulescentium animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,
id. C. 14, 5:
capi alicujus dolo,
Nep. Dat. 10, 1:
dolum ad capiendos eos conparant,
Liv. 23, 35, 2:
quas callida Colchis (i.e. Medea) amicitiae mendacis imagine cepit,
Ov. M. 7, 301.—
d.
To defeat, convict, overcome in a suit or dispute (rare):
tu si me impudicitiae captas, non potes capere,
Plaut. Am. 2, 2, 189:
tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut castra capiantur (cf. B. 2. b. infra),
Cic. Mur. 9, 22:
callidus et in capiendo adversario versutus (orator),
id. Brut. 48, 178.—
e.
To deprive one of his powers or faculties, to harm.
(α).
Of the physical powers, to lame, mutilate, maim, impair or weaken in the limbs, senses, etc. (only pass. capi, and esp. in part. perf. captus):
mancus et membris omnibus captus ac debilis,
Cic. Rab. Perd. 7, 21:
ipse Hannibal... altero oculo capitur,
loses an eye, Liv. 22, 2, 11:
captus omnibus membris,
id. 2, 36, 8:
capti auribus et oculis metu omnes torpere,
id. 21, 58, 5:
oculis membrisque captus,
Plin. 33, 4, 24, § 83:
congerantur in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit,
Cic. Tusc. 5, 40, 117:
si captus oculis sit, ut Tiresias fuit,
id. Div. 2, 3, 9; Verg. G. 1, 183:
habuit filium captum altero oculo,
Suet. Vit. 6:
censorem Appium deum ira post aliquot annos luminibus captum,
Liv. 9, 29, 11; Val. Max. 1, 1, 17:
lumine,
Ov. F. 6, 204:
princeps pedibus captus,
Liv. 43, 7, 5; cf.:
captum leto posuit caput,
Verg. A. 11, 830;
and of the mole: aut oculis capti fodere cubilia talpae,
id. G. 1, 183.—
(β).
Of the mental powers, to deprive of sense or intellect; only in part. perf. captus, usu. agreeing with pers. subj., and with abl. mente, silly, insane, crazy, crazed, lunatic, mad:
labi, decipi tam dedecet quam delirare et mente esse captum,
Cic. Off. 1, 27, 94:
vino aut somno oppressi aut mente capti,
id. Ac. 2, 17, 53; Quint. 8, 3, 4;
rarely mentibu' capti,
Lucr. 4, 1022; so,
animo,
Sen. Herc. Fur. 107; very rarely with gen.:
captus animi,
Tac. H. 3, 73.— Absol.:
virgines captae furore,
Liv. 24, 26, 12.—Less freq. agreeing with mens or animus:
viros velut mente capta cum jactatione fanatica corporis vaticinari,
Liv. 39, 13, 12:
captis magis mentibus, quam consceleratis similis visa,
id. 8, 18, 11; cf.:
capti et stupentes animi,
id. 6, 36, 8.—
f.
To choose, select, elect, take, pick out, adopt, accept a person for a particular purpose or to sustain a particular office or relation:
de istac sum judex captus,
Plaut. Merc. 4, 3, 33:
Aricini atque Ardeates de ambiguo agro... judicem populum Romanum cepere,
Liv. 3, 71, 2:
me cepere arbitrum,
Ter. Heaut. 3, 1, 91:
te mihi patronam capio, Thais,
id. Eun. 5, 2, 48:
quom illum generum cepimus,
id. Hec. 4, 1, 22; cf.:
non, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines,
make them enemies thereby, id. And. 4, 2, 12:
si quis magistrum cepit ad eam rem inprobum,
id. ib. 1, 2, 21.—So the formula of the Pontifex Maximus, in the consecration of a vestal virgin: sacerdotem Vestalem, quae sacra faciat... ita te, Amata, capio, Fab. Pict. ap. Gell. 1, 12, 14; cf.:
plerique autem capi virginem solam debere dici putant, sed flamines quoque Diales, item pontifices et augures capi dicebantur,
Gell. 1, 12, 15:
jam ne ea causa pontifex capiar?... ecquis me augurem capiat? Cat. ib. § 17: Amata inter capiendum a pontifice maximo appellatur, quoniam, quae prima capta est, hoc fuisse nomen traditum est, Gell. ib. § 19: rettulit Caesar capiendam virginem in locum Occiae,
Tac. A. 2, 86; 4, 16; 15, 22:
religio, quae in annos singulos Jovis sacerdotem sortito capi jubeat,
Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:
C. Flaccus flamen captus a P. Licinio pontifice maximo erat,
Liv. 27, 8, 5 Weissenb. ad loc.—
2.
Of places.
a.
To occupy, choose, select, take possession of, enter into; mostly milit. t. t., to take up a position, select a place for a camp, etc.:
loca capere, castra munire,
Caes. B. G. 3, 23:
castris locum capere,
Liv. 9, 17, 15; Suet. Aug. 94 fin.:
locum capere castris,
Quint. 12, 2, 5:
ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causa cessisse videar,
Cic. de Or. 2, 72, 294:
ad Thebanos transfugere velle, et locum extra urbem editum capere,
Nep. Ages. 6, 2:
nocte media profectus, ut locum quem vellet, priusquam hostes sentirent, caperet,
Liv. 34, 14, 1:
neminem elegantius loca cepisse, praesidia disposuisse,
id. 35, 14, 9:
erat autem Philopoemen praecipuae in ducendo agmine locisque capiendis solertiae atque usus,
id. 35, 28, 1:
locum cepere paulo quam alii editiorem,
Sall. J. 58, 3:
duces, ut quisque locum ceperat, cedere singulos,
Dict. Cret. 2, 46; so,
of position on the battle-field: quod mons suberat, eo se recipere coeperunt. Capto monte, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
tenuit non solum ales captam semelsedem, sed, etc.,
Liv. 7, 26, 5:
quem quis in pugnando ceperat locum, eum amissa anima corpore tegebat,
Flor. 4, 1; Sall. C. 61, 2; rarely with dat. of pers.:
tumulum suis cepit,
Liv. 31, 41, 9, for a tomb: LOCVM SIBI MONVMENTO CEPIT. Inscr. Grut. 346, 6;
for taking the auspices' se (Gracchum) cum legeret libros, recordatum esse, vitio sibi tabernaculum captum fuisse,
Cic. N. D. 2, 4, 11; cf.:
Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt,
Liv. 1, 6, 4;
for refuge: omnes Samnitium copiae montes proximos fuga capiunt,
id. 9, 43, 20:
Anchises natum Conventus trahit in medios... Et tumulum capit,
Verg. A. 6, 753; 12, 562:
ante locum capies oculis ( = eliges),
Verg. G. 2, 230 Serv. ad loc.: nunc terras ordine longo Aut capere aut captas jam despectare videntur (cycni), to select places on which to light, or to be just settling down on places already selected, id. A. 1, 396 Forbig. ad loc.—
b.
To take by force, capture, storm, reduce, conquer, seize:
invadam extemplo in oppidum antiquom: Si id capso, etc.,
Plaut. Bacch. 4, 4, 61: oppidum vi, Cat. ap. Charis. 2, p. 191 P.:
MACELLAM OPPVGNANDO,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
CORSICAM,
Inscr. Orell. 551: oppida, Enn. ap. Prisc. 9, p. 868 P. (Ann. v. 487 Vahl.):
ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numidis capit,
Sall. J. 92, 3; Prop. 3, 4 (4, 3), 16:
Troja capta,
Liv. 1, 1, 1; Hor. S. 2, 3, 191: Coriolos. Liv. 3, 71, 7:
urbem opulentissimam,
id. 5, 20, 1:
ante oppidum Nolam fortissuma Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72:
castra hostium,
Nep. Dat. 6, 7:
concursu oppidanorum facto scalis vacua defensoribus moenia capi possent,
Liv. 42, 63, 6:
plurimas hostium vestrorum in Hispania urbes,
id. 28, 39, 10:
sedem belli,
Vell. 2, 74, 3; cf. Cic. Mur. 9, 22 (B. 1. d. supra).— Trop.:
oppressa captaque re publica,
Cic. Dom. 10, 26: qui, bello averso ab hostibus, patriam suam cepissent, Liv. 3, 50, 15.—
c.
To reach, attain, arrive at, betake one ' s self to (mostly by ships, etc.):
insulam capere non potuerant,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
onerariae duae eosdem quos reliqui portus capere non potuerunt,
id. ib. 4, 36:
accidit uti, ex iis (navibus) perpaucae locum caperent,
id. ib. 5, 23:
nostrae naves, cum ignorarent, quem locum reliquae cepissent,
id. B. C. 3, 28: praemiis magnis propositis, qui primus insulam cepisset, Auct. B. Alex. 17.— Trop.:
qui... tenere cursum possint et capere otii illum portum et dignitatis,
Cic. Sest. 46, 99.—
3.
Of things of value, property, money, etc.
a.
In gen., to take, seize, wrest, receive, obtain, acquire, get, etc.:
AVRVM, ARGENTVM,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
de praedonibus praedam capere,
Plaut. Truc. 1, 2, 14:
agros de hostibus,
Cic. Dom. 49, 128:
ut ager ex hostibus captus viritim divideretur,
Liv. 4, 48, 2:
quinqueremem una cum defensoribus remigibusque, Auct. B. Alex. 16, 7: naves,
Nep. Con. 4, 4:
classem,
id. Cim. 2, 2:
magnas praedas,
id. Dat. 10, 2:
ex hostibus pecuniam,
Liv. 5, 20, 5; cf.:
e nostris spolia cepit laudibus, Cic. poet. Tusc. 2, 9, 22: signum ex Macedonia,
id. Verr. 2, 4, 58, § 149:
signum pulcherrimum Carthagine captum,
id. ib. 2, 4, 38, §
82: sed eccam ipsa egreditur, nostri fundi calamitas: nam quod nos capere oportet, haec intercipit,
Ter. Eun. 1, 1, 35:
cape cedo,
id. Phorm. 5, 8, 57:
ut reliqui fures, earum rerum quas ceperunt, signa commutant,
Cic. Fin. 5, 25, 74:
majores nostri non solum id, quod de Campanis (agri) ceperant, non imminuerunt, etc.,
id. Agr. 2, 29, 81:
te duce ut insigni capiam cum laude coronam,
Lucr. 6, 95.—With abstr. objects:
paupertatem adeo facile perpessus est, ut de republica nihil praeter gloriam ceperit,
Nep. Epam. 3, 4:
ut ceteri, qui per eum aut honores aut divitias ceperant,
id. Att. 7, 2:
quoniam formam hujus cepi in me et statum,
assumed, Plaut. Am. 1, 1, 110:
quare non committeret, ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,
Caes. B. G. 1, 13:
regnum Tiberinus ab illis Cepit,
succeeded to, Ov. M. 14, 615.—
b.
In particular connections.
(α).
With pecuniam (freq. joined with concilio; v. infra), to take illegally, exact, extort, accept a bribe. take blackmail, etc., esp. of magistrates who were accused de pecuniis repetundis:
his ego judicibus non probabo C. Verrem contra leges pecuniam cepisse?
Cic. Verr. 2, 1, 4, § 10:
HS. quadringentiens cepisse te arguo contra leges,
id. ib. 2, 2, 10, § 26; cf.:
quicquid ab horum quopiam captum est,
id. ib. §
27: tamen hae pecuniae per vim atque injuriam tuam captae et conciliatae tibi fraudi et damnationi esse deberent,
id. ib. 2, 3, 40, §
91: utrum (potestis), cum judices sitis de pecunia capta conciliata, tantam pecuniam captam neglegere?
id. ib. 2, 3, 94, §
218: quid est aliud capere conciliare pecunias. si hoc non est vi atque imperio cogere invitos lucrum dare alteri?
id. ib. 2, 3, 30, §
71: sequitur de captis pecuniis et de ambitu,
id. Leg. 3, 20, 46:
ita aperte cepit pecunias ob rem judicandam, ut, etc.,
id. Fin. 2, 16, 54:
quos censores furti et captarum pecuniarum nomine notaverunt,
id. Clu. 42, 120:
nondum commemoro rapinas, non exactas pecunias, non captas, non imperatas,
id. Pis. 16, 38:
si quis ob rem judicandam pecuniam cepisset... neque solum hoc genus pecuniae capiendae turpe, sed etiam nefarium esse arbitrabantur,
id. Rab. Post. 7, 16; id. N. D. 3, 30, 70; Sall. J. 32, 1:
ab regibus Illyriorum,
Liv. 42, 45, 8:
saevitiae captarumque pecuniarum teneri reum,
Tac. A. 3, 67; 4, 31.—
(β).
Of inheritance and bequest, to take, inherit, obtain, acquire, get, accept:
si ex hereditate nihil ceperit,
Cic. Off, 3, 24, 93:
qui morte testamentove ejus tantundem capiat quantum omnes heredes,
id. Leg. 2, 19, 48:
abdicatus ne quid de bonis patris capiat,
Quint. 3, 6, 96:
aut non justum testamentum est, aut capere non potes,
id. 5, 14, 16:
si capiendi Jus nullum uxori,
Juv. 1, 55:
qui testamentum faciebat, ei, qui usque ad certum modum capere potuerat, legavit, etc.,
Dig. 22, 3, 27: quod ille plus capere non poterat, ib. fin.:
qui ex bonis testatoris solidum capere non possit,
ib. 28, 6, 6; 39, 6, 30.—
(γ).
Of regular income, revenue, etc., rents, tolls, profits, etc., to collect, receive, obtain: nam ex [p. 285] eis praediis talenta argenti bina Capiebat statim, Ter. Phorm. 5, 3, 7:
capit ille ex suis praediis sexcenta sestertia, ego centena ex meis,
Cic. Par. 6, 3, 49:
stipendium jure belli,
Caes. B. G. 1, 28:
quinquagena talenta vectigalis ex castro,
Nep. Alcib. 9, 4:
vectigal ex agro eorum capimus,
Liv. 28, 39, 13:
quadragena annua ex schola,
Suet. Gram. 23:
si recte habitaveris... fundus melior erit... fructus plus capies,
Cato, R. R. 4, 2.—
C.
Trop.
1.
Of profit, benefit, advantage, to take, seize, obtain, get, enjoy, reap (mostly in phrase fructum capere):
metuit semper, quem ipsa nunc capit Fructum, nequando iratus tu alio conferas,
Ter. Eun. 3, 1, 59:
honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis extremos,
Cic. Sen. 18, 62:
ex iis etiam fructum capio laboris mei,
id. Div. 2, 5:
ex quibus (litteris) cepi fructum duplicem,
id. Fam. 10, 5, 1:
multo majorem fructum ex populi existimatione illo damnato cepimus, quam ex ipsius, si absolutus esset, gratia cepissemus,
id. Att. 1, 4, 2:
fructum immortalem vestri in me et amoris et judicii,
id. Pis. 14, 31:
aliquem fructum dulcedinis almae,
Lucr. 2, 971; 5, 1410; Luc. 7, 32.—In other connections:
quid ex ea re tandem ut caperes commodi?
Ter. Eun. 3, 5, 25:
utilitates ex amicitia maximas,
Cic. Lael. 9, 32:
usuram alicujus corporis,
Plaut. Am. prol. 108.—
2.
Of external characteristics, form, figure, appearance, etc., to take, assume, acquire, put on:
gestum atque voltum novom,
Ter. Phorm. 5, 6, 50 ' faciem aliquam cepere morando, Ov. M. 1, 421; 13, 605:
figuras Datque capitque novas,
id. ib. 15, 309:
formam capit quam lilia,
id. ib. 10, 212; cf.:
duritiam ab aere,
id. ib. 4, 751.— Transf., of plants, etc.:
radicem capere,
to take root, Cato, R. R. 51:
cum pali defixi radices cepissent,
Plin. 17, 17, 27, § 123:
siliculam capere,
Varr. R. R. 1, 23, 3:
maturitatem capere,
Col. 4, 23, 1:
radix libere capit viris,
Plin. 17, 21, 35, § 161:
vires cepisse nocendi,
Ov. M. 7, 417:
(telinum) rursus refrigeratum odorem suum capit,
Plin. 13, 1, 2, § 13.—
3.
Of mental characteristics, habits, etc., to take, assume, adopt, cultivate, cherish, possess:
cape sis virtutem animo et corde expelle desidiam tuo,
Plaut. Trin. 3, 2, 24:
qua re si Glabrionis patris vim et acrimoniam ceperis ad resistendum hominibus audacissimis, si avi prudentiam ad prospiciendas insidias, etc.,
Cic. Verr. 1, 17, 52:
aliquando, patres conscripti, patrium animum virtutemque capiamus,
id. Phil. 3, 11, 29:
consuetudinem exercitationemque,
id. Off. 1, 18, 59:
misericordiam,
id. Quint. 31, 97:
quam (adsuetudinem) tu dum capias, taedia nulla fuge,
Ov. A. A. 2, 346:
disciplinam principum,
Plin. Pan. 46. —With dat.:
quorum animis avidis... neque lex neque tutor capere est qui possit modum,
Plaut. Aul. 3, 5, 14 Wagn. ad loc.—
4.
Of offices, employments, duties, etc., = suscipio, to undertake, assume, enter upon, accept, take upon one ' s self, etc.:
nam olim populi prius honorem capiebat suffragio, Quam magistro desinebat esse dicto oboediens,
Plaut. Bacch. 3, 3, 34:
o Geta, provinciam Cepisti duram,
Ter. Phorm. 1, 2, 23:
in te cepi Capuam, non quo munus illud defugerem,
took command at Capua, Cic. Att. 8. 3, 4:
consulatum,
id. Pis. 2, 3; Sall. J. 63, 2:
honores,
Nep. Att. 7, 2; Suet. Aug. 26:
imperium,
id. Claud. 10:
magistratum,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62; Liv. 2, 33, 1; Suet. Aug. 2:
magistratus,
Sall. H. 1, 41, 21 Dietsch; Nep. Phoc. 1, 1; Suet. Caes. 75:
capiatque aliquis moderamina (navis),
Ov. M. 3, 644:
rerum moderamen,
id. ib. 6, 677:
pontificatum maximum,
Suet. Vit. 11:
rem publicam,
Sall. C. 5, 6:
neve cui patrum capere eum magistratum liceret,
Liv. 2, 33, 1:
ut ceperat haud tumultuose magistratum majore gaudio plebis, etc.,
id. 5, 13, 2.—Rarely with dat. of pers., to obtain for, secure for:
patres praeturam Sp. Furio Camillo gratia campestri ceperunt,
Liv. 7, 1, 2.—
5.
In gen., of any occupation, work, or undertaking, to begin, enter upon, take, undertake, etc.:
augurium ex arce,
Liv. 10, 7, 10:
augurium capienti duodecim se vultures ostenderunt,
Suet. Aug. 95; id. Vesp. 11:
omen,
Cic. Div. 1, 46, 104:
in castris Romanis cum frustra multi conatus ad erumpendum capti essent,
Liv. 9, 4, 1:
rursus impetu capto enituntur,
id. 2, 65, 5; Quint. 6, 1, 28; Suet. Aug. 42; id. Calig. 43: cursum, id. Oth. 6:
a quibus temporibus scribendi capiatur exordium,
Cic. Leg. 1, 3, 8:
experimentum eorum inversa manu capitur,
Plin. 13, 2, 3, § 19 ( poet.):
nec vestra capit discordia finem,
Verg. A. 10, 106:
fugam,
to take to flight, flee, Caes. B. G. 7, 26; so, capere impetum, to take a start, gather momentum:
ad impetum capiundum modicum erat spatium,
Liv. 10, 5, 6; cf.:
expeditionis Germanicae impetum cepit,
suddenly resolved to make, Suet. Calig. 43: capere initium, to begin:
ea pars artis, ex qua capere initium solent,
Quint. 2, 11, 1.— Transf., of place:
eorum (finium) una pars, quam Gallos optinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano,
Caes. B. G. 1, 1:
a dis inmortalibus sunt nobis agendi capienda primordia,
Cic. Leg. 2, 3, 7.—
6.
Of an opportunity or occasion, to seize, embrace, take:
si occassionem capsit,
Plaut. Ps. 4, 3, 6:
si lubitum fuerit, causam ceperit,
Ter. And. 1, 3, 8:
quod tempus conveniundi patris me capere suadeat,
Ter. Phorm. 5, 4, 9:
si satis commode tempus ad te cepit adeundi,
Cic. Fam. 11, 16, 1.—
7.
Of operations of the mind, resolutions, purposes, plans, thoughts, etc., to form, conceive, entertain, come to, reach:
quantum ex ipsa re conjecturam cepimus,
Ter. Heaut. 2, 3, 25 MSS. (Fleck. al. ex conj. fecimus); Varr. R. R. 3, 16, 32:
cum jam ex diei tempore conjecturam ceperat,
Caes. B. G. 7, 35:
hujusce rei conjecturam de tuo ipsius studio, Servi, facillime ceperis,
Cic. Mur. 4, 9.— Absol.:
conjecturam capere,
Cic. Div. 1, 57, 130:
nec quid corde nunc consili capere possim, Scio,
Plaut. Merc. 2, 3, 12:
capti consili memorem mones,
id. Stich 4, 1, 72:
quo pacto porro possim Potiri consilium volo capere una tecum,
Ter. Eun. 3, 5, 66; 5, 2, 28:
temerarium consilium,
Liv. 25, 34, 7:
tale capit consilium,
Nep. Eum. 9, 3.— With inf.:
confitendum... eadem te hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas funditus evertere,
Cic. Quint. 16, 53; Caes. B. G. 7, 71 init. —With ut:
subito consilium cepi, ut exirem,
Cic. Att. 7, 10 init. —With gen. gerund. (freq.):
legionis opprimendae consilium capere,
Caes. B. G. 3, 2:
obprimundae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4.—With sibi:
si id non fecisset, sibi consilium facturos,
Caes. B. C. 2, 20:
ut ego rationem oculis capio,
Plaut. Ps. 2, 2, 2:
cepi rationem ut, etc.,
Ter. Heaut. 5, 2, 11.—
8.
Of examples, instances, proofs, etc., to take, derive, draw, obtain:
ex quo documentum nos capere fortuna voluit quid esset victis extimescendum,
Cic. Phil. 11, 2, 5:
quid istuc tam mirum'st, de te si exemplum capit? Ter And. 4, 1, 26: exemplum ex aliqua re,
Cic. Lael. 10, 33:
praesagia a sole,
Plin. 18, 35, 78, § 341:
illud num dubitas quin specimen naturae capi debeat ex optima quaque natura?
Cic. Tusc. 1, 14, 32.—
9.
Of impressions, feelings, etc., to take, entertain, conceive, receive, be subjected to, suffer, experience, etc.:
tantum laborem capere ob talem filium?
Ter. And. 5, 2, 29:
omnes mihi labores fuere quos cepi leves,
id. Heaut. 2, 4, 19:
laborem inanem ipsus capit,
id. Hec. 3, 2, 9:
ex eo nunc misera quem capit Laborem!
id. And. 4, 3, 4: miseriam omnem ego capio;
hic potitur gaudia,
id. Ad. 5, 4, 22:
satietatem dum capiet pater Illius quam amat,
Plaut. Am. 1, 2, 10:
plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi,
id. ib. 2, 2, 9:
cum illa quacum volt voluptatem capit,
id. ib. prol. 114:
angor iste, qui pro amico saepe capiendus est,
Cic. Lael. 13, 48:
quae (benevolentia) quidem capitur beneficiis maxime,
id. Off. 2, 9, 32:
laetitiam quam capiebam memoria rationum inventorumque nostrorum,
id. Fin. 2, 30, 96:
lenire desiderium quod capiebat e filio,
id. Sen. 15, 54:
opinione omnium majorem animo cepi dolorem,
id. Brut. 1, 1:
itaque cepi voluptatem, tam ornatum virum fuisse in re publica,
id. ib. 40, 147:
ex civibus victis gaudium meritum capiam,
Liv. 27, 40, 9:
ne quam... invidiam apud patres ex prodiga largitione caperet,
id. 5, 20, 2:
ad summam laetitiam meam, quam ex tuo reditu capio, magnus illius adventu cumulus accedet,
id. Att. 4, 19, 2 (4, 18, 3):
laetitia, quam oculis cepi justo interitu tyranni,
id. ib. 14, 14, 4:
ex praealto tecto lapsus matris et adfinium cepit oblivionem,
lost his memory, Plin. 7, 24, 24, § 90: virtutis opinionem, Auct. B. G. 8, 8: somnum, Cic. Tusc. 4, 19, 44: taedium vitae, Nep. ap. Gell. 6 (7), 18, 11:
maria aspera juro Non ullum pro me tantum (me) cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 Forbig. ad loc.:
et in futurum etiam metum ceperunt,
Liv. 33, 27, 10:
voluptatem animi,
Cic. Planc. 1, 1:
malis alienis voluptatem capere laetitiae (cum sit),
id. Tusc. 4, 31, 66:
quaeque mihi sola capitur nunc mente voluptas,
Ov. P. 4, 9, 37.—
10.
Transf., with the feelings, experience, etc., as subj., to seize, overcome, possess, occupy, affect, take possession of, move, etc. (cf. lambanô, in this sense and like 9. supra): nutrix: Cupido cepit miseram nunc me, proloqui Caelo atque terrae Medeai miserias, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 26, 63 (Trag. Rel. v. 291 Vahl.):
edepol te desiderium Athenarum arbitror cepisse saepe,
Ter. Hec. 1, 2, 14:
numquam commerui merito ut caperet odium illam mei,
id. ib. 4, 2, 4:
sicubi eum satietas Hominum aut negoti odium ceperat,
id. Eun. 3, 1, 14:
nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat,
Cic. Phil. 3, 4, 9:
te cepisse odium regni videbatur,
id. ib. 2, 36, 91:
Romulum Remumque cupido cepit urbis condendae,
Liv. 1, 6, 3:
cupido eum ceperat in verticem montis ascendendi,
id. 40, 21, 2:
etiam victores sanguinis caedisque ceperat satietas,
id. 27, 49, 8; Mel. 3, 5, 2:
qui pavor hic, qui terror, quae repente oblivio animos cepit?
Liv. 27, 13, 2:
oblivio deorum capiat pectora vestra,
id. 38, 46, 12:
tantane te cepere oblivia nostri?
Ov. Tr. 1, 8, 11:
ut animum ejus cura sacrorum cepit,
Liv. 27, 8, 6:
hostis primum admiratio cepit, quidnam, etc.,
id. 44, 12, 1:
tanta meae si te ceperunt taedia laudis,
Verg. G. 4, 332; cf. Anthol. Lat. I. p. 178;
I. p. 196 Burm.: ignarosque loci passim et formidine captos Sternimus,
Verg. A. 2, 384:
infelix, quae tanta animum dementia cepit!
id. ib. 5, 465; id. E. 6, 47:
cum subita incautum dementia cepit amantem,
id. G. 4, 488; cf. Anthol. Lat. I. p. 170, 15;
I. p. 168, 14 Burm.: Tarquinium mala libido Lucretiae stuprandae cepit,
Liv. 1, 57, 10:
ingens quidem et luctus et pavor civitatem cepit,
id. 25, 22, 1:
tantus repente maeror pavorque senatum eorum cepit,
id. 23, 20, 7:
senatum metus cepit,
id. 23, 14, 8: si me... misericordia capsit. Att. ap. Non. p. 483, 11 (Trag. Rel. v. 454 Rib.): nec tuendi capere satietas potest, Pac. ap. Cic. Div. 1, 14, 24 (Trag. Rel. v. 410 ib.):
quantus timor socios populi Romani cepisset,
Liv. 43, 11, 9.—
11.
Of injury, damage, loss, etc., to suffer, take, be subjected to:
calamitatem,
Cic. Div. 1, 16, 29:
detrimenti aliquid in aliqua re,
Col. 1, 8, 2.—Esp., in the legal formula, by which dictatorial powers were conferred by the senate upon the consuls or the entire magistracy in times of extreme danger to the state;
videant ne quid res publica detrimenti capiat: decrevit quondam senatus, ut L. Opimius consul videret ne quid res publica detrimenti caperet,
Cic. Cat. 1, 2, 4:
Hernici tantum terrorem incussere patribus, ut, quae forma senatus consulti ultimae semper necessitatis habita est, Postumio, alteri consulum, negotium daretur, videret, ne, etc.,
Liv. 3, 4, 9; cf. id. 6, 19, 2 sqq.:
quod plerumque in atroci negotio solet, senatus decrevit, darent operam consules, ne quid, etc.... Ea potestas per senatum more Romano magistratui maxuma permittitur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque civis, domi militiaeque inperium atque judicium summum habere,
Sall. C. 29, 2 sq.
II.
To take in, receive, hold, contain, be large enough for.
A.
Lit.
1.
In gen.: Ph. Sitit haec anus. Pa. Quantillum sitit? Ph. Modica'st, capit quadrantal, Plaut. Curc. 1, 2, 8:
parte quod ex una spatium vacat et capit in se (ferrum),
Lucr. 6, 1030:
jam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,
Ov. M. 1, 344; cf.:
terra feras cepit, volucres agitabilis aer,
id. ib. 1, 75:
dum tenues capiat suus alveus undas,
id. ib. 8, 558:
cunctosque (deos) dedisse Terga fugae, donec fessos Aegyptia tellus Ceperit,
id. ib. 5, 324.—
2.
Esp., with negatives, not to hold, to be too small for, etc.; cf.:
di boni, quid turba est! Aedes nostrae vix capient, scio,
Ter. Heaut. 2, 3, 13:
qui cum una domo jam capi non possunt, in alias domos exeunt,
Cic. Off. 1, 17, 54: nec jam se capit [p. 286] unda;
volat vapor ater ad auras,
Verg. A. 7, 466:
non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46:
non capit se mare,
Sen. Agam. 487:
neque enim capiebant funera portae,
Ov. M. 7, 607:
officium populi vix capiente domo,
id. P. 4, 4, 42:
si di habitum corporis tui aviditati animi parem esse voluissent, orbis te non caperet,
Curt. 7, 8, 12:
ut non immerito proditum sit... Graeciam omnem vix capere exercitum ejus (Xerxis) potuisse,
Just. 2, 10, 19.—
B.
Trop.
1.
To swallow up, ingulf, take in (rare):
tot domus locupletissimas istius domus una capiet?
Cic. Verr. 2, 2, 4, § 7.—
2.
To contain, hold, be large or strong enough for, bear.
a.
Affirmatively (rare):
quidquid mortalitas capere poterat, implevimus,
Curt. 9, 3, 7:
si puer omni cura et summo, quantum illa aetas capit, labore, scripserit,
Quint. 2, 4, 17:
dummodo ejus aetatis sit, ut dolum capiat,
Dig. 40, 12, 15.—
b.
With negatives:
non capiunt angustiae pectoris tui (tantam personam),
Cic. Pis. 11, 24:
leones, qui... nec capere irarum fluctus in pectore possunt,
Lucr. 3, 298:
nec capiunt inclusas pectora flammas,
Ov. M. 6, 466:
vix spes ipse suas animo capit,
id. ib. 11, 118:
ardet et iram Non capit ipsa suam Progne,
id. ib. 6, 610; cf.:
sic quoque concupiscis quae non capis,
Curt. 7, 8, 13:
majora quam capit spirat,
id. 6, 9, 11:
ad ultimum magnitudinem ejus (fortunae) non capit,
id. 3, 12, 20:
infirma aetas majora non capiet,
Quint. 1, 11, 13.—
3.
Transf., of things, to admit of, be capable of, undergo (post-Aug. and rare):
rimam fissuramque non capit sponte cedrus,
Plin. 16, 40, 78, § 212:
molluscum... si magnitudinem mensarum caperet,
id. 16, 16, 27, § 68:
res non capit restitutionem, cum statum mutat,
Dig. 4, 4, 19.—
4.
With inf., to be susceptible of, to be of a nature to, etc., = endechetai (late Lat.):
nec capit humanis angoribus excruciari (Deus),
Prud. Apoth. 154:
crimina, quae non capiunt indulgeri,
Tert. Pud. 1 fin.; id. Apol. 17; id. adv. Haer. 44 fin.; Paul. Nol. Carm. 9, 22.—
5.
Of the mind, to take, receive into the mind, comprehend, grasp, embrace (cf. intellego, to penetrate mentally, have insight into):
sitque nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, ne judex eam vel intellegere vel capere non possit,
Quint. 11, 1, 45:
nullam esse gratiam tantam, quam non vel capere animus meus in accipiendo... posset,
id. 2, 6, 2:
quae quidem ego nisi tam magna esse fatear, ut ea vix cujusquam mens aut cogitatio capere possit,
Cic. Marcell. 2, 6; id. N. D. 1, 19, 49:
senatus ille, quem qui ex regibus constare dixit, unus veram speciem Romani senatus cepit,
Liv. 9, 17, 14:
somnium laetius, quam quod mentes eorum capere possent,
id. 9, 9, 14.—P. a. as subst.: Capta, ae, f., a surname of Minerva, as worshipped on the Coelian Mount, but for what reason is not known, Ov. F. 3, 837 sq.
2.
căpĭo, ōnis, f. [1. capio]; in the Lat. of the jurists,
I.
A taking:
dominii,
Dig. 39, 2, 18; Gell. 6 (7), 10, 3.—
II.
= usu capio or usucapio, the right of property acquired by prescription, Dig. 41, 1, 48, § 1; 41, 3, 21; 41, 5, 4; v. 1. usucapio.

Lewis & Short latin dictionary > Capta
100 libet

lĭbet or lŭbet, libuit (lub-) and libitum (lub-) est (in Cic. perh. only in the latter form), 2, v. n. and impers. (libeo, es, etc., as a personal verb acc. to Caper ap. Prisc. p. 922 P.) [Sanscr. root lubh, cupere, desiderare; Gr. root liph- in liptô, lips; cf. Goth. liub-s; Germ. lieb, dear; Lat. līber], it pleases, is pleasing, is agreeable: mihi, I am disposed, I like, I please, I will.— Constr. with nom. of a demonstr. or rel. pronoun, with inf. or a subject-clause as subject, or impers. without a subject, and with or without a dat.
(α).
Id (quod) libet (mihi):
quod tibi lubet, idem mihi lubet,
Plaut. Most. 1, 3, 138:
facite, quod vobis lubet,
Ter. Ad. 5, 9, 34:
cui facile persuasi, mihi id, quod rogaret, ne licere quidem, non modo non libere,
Cic. Att. 14, 19, 4; cf.:
sin et poterit Naevius id quod libet et ei libebit quod non licet, quid agendum est?
id. Quint. 30, 94:
quodcumque homini accidit libere, posse retur,
Plaut. Am. 1, 1, 17:
ubi peregre, tibi quod libitum fuit, feceris,
Ter. Phorm. 5, 7, 77.—Once in plur.:
cetera item, quae cuique libuissent, dilargitus est,
Suet. Caes. 20.—Without a dat.:
rogita quod lubet,
Plaut. Ep. 5, 2, 31:
faciat quod lubet,
Ter. Heaut. 3, 1, 55:
nihil vident, nisi quod lubet,
id. ib. 4, 1, 30:
si quid lubet,
id. Phorm. 5, 7, 88:
quae (senectus) efficeret, ut id non liberet quod non oporteret,
Cic. de Sen. 12, 42:
illa priorum scribendi, quodcumque animo flagrante liberet, simplicitas,
Juv. 1, 152.—
(β).
With inf. or a subject-clause, with or without a dat.:
concedere aliquantisper hinc mihi intro lubet,
Plaut. Ps. 1, 5, 158:
mihi lubet nunc venire Pseudolum,
id. ib. 4, 5, 3; Ter. And. 5, 5, 2: Qui lubitumst illi condormiscere? Lu. Oculis, opinor, Plaut. Mil. 3, 2, 13:
non libet mihi deplorare vitam,
Cic. de Sen. 23, 84:
quarum (orationum) alteram non libebat mihi scribere,
id. Att. 2, 7, 1:
de quo genere libitum est mihi paulo plura dicere,
id. de Or. 2, 85, 348; id. Leg. 2, 27, 69; Ter. And. 1, 5, 28.—Without a dat.: cum illuc ventum est, ire illinc lubet, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 258 Vahl.); Ter. And. 4, 5, 21:
de C. Gracchi tribunatu quid exspectem non libet augurari,
Cic. Lael. 12, 41:
qui in foro, quicum colloqui libeat, non habeant,
id. Rep. 1, 17, 28:
incoharo haec studia, vel non vacabit, vel non libebit,
Quint. 1, 12, 12; 10, 1, 13; Ter. Ad. 5, 1, 4:
ultra Sauromatas fugere hinc libet,
Juv. 2, 1: libet expectare quis impendat, etc., I should like to see who, etc., id. 12, 95.—
(γ).
Absol., with or without a dat.:
ego ibo pro te, si tibi non libet,
Plaut. Most. 5, 2, 10:
ubiquomque libitum erit animo meo,
id. As. 1, 1, 97:
adi, si libet,
id. Pers. 5, 2, 13; Cic. Tusc. 5, 15, 45; Ter. And. 1, 3, 8:
age, age, ut libet,
id. ib. 2, 1, 10:
ut libet, as an expression of assent,
id. Heaut. 4, 4, 16; 4, 5, 32; 5, 1, 61; id. Ad. 2, 2, 38: Ch. Quid in urbe reptas villice? Ol. Lubet, Plaut. Cas. 1, 11; id. Bacch. 5, 2, 79: Pe. Qua fiducia ausus... dicere? Ep. Libuit, Plaut. Ep. 5, 2, 33; cf. id. Ps. 1, 3, 114.—Hence,
1.
lĭbens ( lŭbens; LIBES, Inscr. R. N. 2598 Mommsen), entis, P. a., that does a thing willingly or with readiness, willing, with good will, with pleasure (class.).
A.
Lit.
1.
In gen.:
studen hercle audire, nam ted ausculto lubens,
Plaut. Ps. 1, 5, 108: Ph. Complectere. An Facio lubens, id. As. 3, 3, 25:
ego illud vero illud feci, ac lubens,
Ter. Eun. 3, 5, 43; id. Heaut. 4, 5, 15; id. And. 2, 1, 37: cum totius Italiae concursus facti illius gloriam [p. 1060] libens agnovisset, Cic. Mil. 14, 38.—Freq. (esp. in Cic.; Cæs. and Quint. do not use libens as an adj. at all) in the abl. absol.: me, te, etc., and animo libente or libenti, with pleasure, gladly, very willingly:
edepol me lubente facies,
Plaut. Am. 2, 2, 218:
me libente eripies mihi hunc errorem,
Cic. Att. 10, 4, 6; id. de Or. 2, 73, 295:
libente me vero,
id. Rep. 1, 9 fin. Mos. N. cr.:
quae (res nostrae) tam libenti senatu laudarentur,
id. Att. 1, 14, 3:
cum Musis nos delectabimus animo aequo, immo vero etiam gaudenti ac libenti,
id. ib. 2, 4, 2.— Sup.:
cunctae praefecturae libentissimis animis eum recipiunt,
Caes. B. C. 1, 15, 1:
illam porticum redemptores statim sunt demoliti libentissimis omnibus,
Cic. Att. 4, 2, 5:
libentissimis Graecis,
id. Fam. 13, 65, 1:
lubentissimo corde atque animo,
Plaut. Ps. 5, 2, 22:
fecit animo libentissimo populus Romanus,
Cic. Verr. 1, 9, 25.—
2.
In partic.:
libens or libens merito (abbreviated L. M.), a formula used in paying a vow: Jovi lubens meritoque vitulor,
Plaut. Pers. 2, 3, 1:
EX VOTO L. M.,
Inscr. Orell. 1412: V. S. L. M., i. e. votum solvit libens merito, or V. L. S., i. e. votum libens solvit, very freq. in inscriptions. —
B.
Transf., glad, happy, joyful, cheerful, merry (ante-class.):
uti ego illos lubentiores faciam, quam Lubentia'st,
Plaut. As. 2, 2, 2:
ego omnes hilaros, lubentes, laetificantes faciam ut fiant,
id. Pers. 5, 1, 8:
hilarum ac lubentem fac te in gnati nuptiis,
Ter. Ad. 4, 7, 38.—Hence, adv.: lĭbenter or lŭbenter, willingly, cheerfully, gladly, with pleasure, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); id. ap. Non. 15, 12 (Trag. v. 379 ib.):
cenare lubenter,
Cato, R. R. 156:
ecastor frigida non lavi magis lubenter,
Plaut. Most. 1, 2, 1:
ut homines te libenter studioseque audiant,
Cic. Div. in Caecil. 12, 39; id. Rep. 1, 18, 30:
libenter verbo utor Catonis,
id. ib. 2, 1, 3; id. Lael. 24, 89; id. Rep. 2, 38, 64:
ego tuas litteras legi libenter,
id. Fam. 3, 5, 1; id. Att. 2, 1, 1:
libenter homines id, quod volunt, credunt,
Caes. B. G. 3, 18.— Comp.:
ille adjurans, nusquam se umquam libentius (cenavisse),
with a better appetite, Cic. Fam. 9, 19, 1; id. Lael. 19, 68:
nihil libentius audiunt,
Quint. 7, 1, 63; 8, 2, 11:
nil umquam hac carne libentius edit,
Juv. 15, 88.— Sup.: cui ego quibuscumque rebus potero libentissime commodabo, Cic. Fragm. ap. Non. 275, 18: cum lubentissime edis, Favorin. ap. Gell. 15, 8, 2:
libentissime dare,
Cic. Verr. 2, 4, 27, § 63; id. Leg. 2, 1, 1; Sen. Ep. 30, 9.— Hence also,
2.
lĭbĭtus, a, um, P. a.; only plur. as subst.: lĭbĭta, ōrum, n., lit., the things that please, one's pleasure, will, liking, humor (Tacitean):
sua libita exercebant,
Tac. A. 6, 1:
ad libita Caesarum,
id. ib. 12, 6:
ad libita Pallantis,
id. ib. 14, 2.

Lewis & Short latin dictionary > libet

Страницы

См. также в других словарях:

Quod — Quod, v. Quoth; said. See {Quoth}. [Obs.] [1913 Webster] Let be, quod he, it shall not be. Chaucer. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
Quod — (kw[o^]d), v. t. To put in quod, or prison; to lock up; to jug. [Slang] Kipling … The Collaborative International Dictionary of English
Quod — (kw[o^]d), n. [For quad, abbrev. of quadrangle.] A quadrangle or court, as of a prison; hence, a prison. [Slang] Flogged or whipped in quod. T. Hughes. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
Quod — Curieux nom aux allures latines rencontré surtout en Charente Maritime, porté également dans les Pyrénées Orientales (Corbère) au XVIIe siècle. Je n en connais pas la signification … Noms de famille
quod — prison, c.1700, a cant slang word of unknown origin … Etymology dictionary
quod — [kwäd] n. [prob. var. of quad, contr. < QUADRANGLE (of a prison)] [Slang, Chiefly Brit.] prison; jail … English World dictionary
quod vi|de — «kwod VY dee», Latin. which see. Abbr: q.v. Usage See q.v. for usage note. (Cf. ↑q.v.) … Useful english dictionary
quod|dy — «KWOD ee», noun, plural dies. a double ended sailboat formerly used for fishing along the Maine coast. ╂[< (Passama) quoddy Bay, an inlet between Maine and New Brunswick] … Useful english dictionary
Quod — The word quod can refer to the following:* The Quod , a contemporary nickname for the English Quota System during the Napoleonic Wars * a quod , the main playing item in the fictional sport of Quodpot in the Harry Potter universeThe word is also… … Wikipedia
quod — pas·sa·ma·quod·dy; quod; quod·dy; quod·li·bet; quod·li·bet·ic; quod·li·bet·i·cal; quod·li·bet·i·cal·ly; … English syllables
quod — prison It was formerly spelt quad, a shortened form of quadrangle, the area in which students were confined for punishment: He has got two years now. I went to see him once in quod. (Mayhew, 1862) To quod, to send to prison, is… … How not to say what you mean: A dictionary of euphemisms

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на английский

quod+si

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на английский

quod+si

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: