propriety

Lătĭum, ii, n. [2. lătus; Sanscr. root prath-, to spread or widen; cf. Lat. later, etc.; prop., the plains or flat-land;

by the ancients referred to latēre, because here Saturnus lay concealed from his son,

Ov. F. 1, 238; Verg. A. 8, 322; Arn. 4, 143; Lact. 1, 13;

or to Latinus,

the name of the mythical king, Varr. L. L. 5, § 32 Müll.], a country of Italy, in which Rome was situated, now Campagna di Roma, and a part of the Terra di Lavoro, Plin. 3, 5, 9, § 54; Enn. ap. Acro. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 455); Cic. Rep. 2, 24, 44; Liv. 6, 21; 8, 13; Hor. C. 1, 12, 53; 1, 35, 10; id. C. S. 66; Mel. 3, 4, 2; consisting of two parts:

Latium vetus,

Tac. A. 4, 5;

or antiquum,

Verg. A. 7, 38; Plin. 3, 5, 9, § 56; which was the original territory governed by Rome before the subjugation of the Æqui and Volsci, and:

Latium novum, or adjectum,

originally the territory of the Æqui, Volsci, Hernici, and Aurunci, Plin. 3, 5, 9, § 59.—

Jus Latii, the political rights and privileges which belonged originally to the Latins, but were afterwards granted by the Romans to other people; this jus comprehended less than civitas Romana, but more than peregrinitas (cf. latinitas and Latini):

eodem anno Caesar nationes Alpium maritimarum in jus Latii transtulit,

Tac. A. 15, 32. —Also called Latium alone: aut majus est Latium aut minus; majus est Latium, cum et hi, qui decuriones leguntur, et ei qui honorem aliquem aut magistratum gerunt, civitatem Romanam consecuntur;

minus Latium est, cum hi tantum, qui vel magistratum vel honorem gerunt, ad civitatem Romanam perveniunt,

Gai. Inst. 1, 96; cf.:

Latium externis dilargiri,

Tac. H. 3, 55:

Latio dato,

Plin. 5, 2, 1, § 20:

Latio donata oppida,

id. 3, 1, 3, § 7.—

Hence,

Lătĭus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latian, Latin ( poet. and in post-Aug. prose):

agri,

the Latin territory, Ov. F. 2, 553; 3, 606; 5, 91:

gens,

id. ib. 4, 42; id. M. 14, 832:

lingua,

id. P. 2, 3, 75: palmes, vines growing in Latium, id. F. 4, 894:

boves,

Col. 6, 1, 2. — Poet., for Roman:

turba,

the Roman people, Ov. F. 1, 639:

parentes,

id. ib. 3, 243; cf.

matres,

id. ib. 4, 133:

annus,

the Roman year, id. ib. 1, 1:

vulnera,

of Roman soldiers, id. A. A. 1, 414.—

Lătīnus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latin.

Adj.: populi, the Latins, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 28 Müll. (Ann. v. 24 Vahl.); cf.

genus,

the Latins, Romans, Verg. A. 1, 6:

lingua,

the Latin language, Varr. L. L. 5, § 1 Müll.; cf.

opp. Graeca,

Cic. Fin. 1, 3, 10:

poëtae, opp. Graeci,

id. Ac. 1, 3, 10: via, beginning at the Porta Latina, near the Porta Capena, id. Clu. 59, 163; Liv. 2, 39; 10, 36 al.:

dies,

the days of the Roman calendar, the Roman year, Ov. F. 3, 177: feriae, the festival of the allied Latins, which was celebrated especially by offerings to Juppiter Latiaris on Mons Albanus, Varr. L. L. 6, § 25 Müll.; Cic. N. D. 1, 6, 15; Liv. 21, 63; 22, 1; more freq. absol.; v. in the foll. 2.: coloniae, which possessed the jus Latii, Cic. Caecin. 33 fin.; Suet. Caes. 8: nomen, Latin citizenship, also called jus Latii and Latinitas, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41; Sall. J. 39, 2 (v. socius): casus, i. e. the ablative, Varr. ap. Diom. p. 277 P.:

tragici veteres,

Quint. 1, 8, 8:

esse illud Latinum (verbum),

Suet. Gram. 22.— Comp.: nihil Latinius legi, M. Aur. ap. Front. Ep. 2, 6 Mai.; cf.:

nihil Latinius tuis voluminibus,

Hier. Ep. 58, 9.— Sup.:

homo Latinissimus,

Hier. Ep. 50, 2.— Adv.: Lătīnē, in Latin:

Graece haec vocatur emporos: eadem Latine mercator,

Plaut. Merc. 1, 1, 5; id. Cas. prol. 34:

Cumanis petentibus, ut publice Latine loquerentur, et praeconibus Latine vendendi jus esset,

in the Latin tongue, Liv. 40, 42 fin.:

scire,

to understand Latin, Cic. Caecin. 19, 55:

num Latine scit?

id. Phil. 5, 5, 13:

non enim tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

id. Brut. 37, 140:

nescire,

Juv. 6, 188: reddere, to translate into Latin, Cic. de Or, 1, 34, 153; cf.

docere,

Plin. Ep. 7, 4, 9.—In partic.: Latine loqui, to speak with propriety or elegance:

Latine et diligenter loqui,

Cic. Brut. 45, 166; cf.:

ut pure et emendate loquentes, quod est Latine,

id. Opt. Gen. Or. 2, 4:

pure et Latine loqui,

id. de Or. 1, 32, 144.—Sometimes, also, like our to talk plain English, for, to speak out, to speak plainly or openly (syn. Romano more loqui):

(gladiator), ut appellant ii, qui plane et Latine loquuntur,

Cic. Phil. 7, 6, 17:

Latine me scitote, non accusatorie loqui,

id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

poscere,

Juv. 11, 148:

formare,

to compose in Latin, Suet. Aug. 89: componere, id. Gram. init.—Comp.: Latinius, in better Latin (late Lat.), Front. Ep. ad M. Caes. 3, 6; Hier. in Isa. 8, 10.—

Subst.

Lătīni, ōrum, m.

The inhabitants of Latium, Latins, Liv. 1, 2 sq.; 1, 32 sq.; 2, 19 sq.; Cic. Off. 1, 12, 38; 3, 31, 112; Verg. A. 7, 367; Juv. 6, 44. —

Those who possessed the Latin rights of citizenship (jus Latii, Latinitas);

freq. in the connection, socii et Latini,

Cic. Balb. 8, 21; id. Sest. 13, 30; id. Lael. 3, 12 (v. socius).—

Latini Juniani, freedmen whose liberty was secured by the operation of the lex Junia Norbana (772 A. U. C.), Gai. Inst. 3, § 56.—

Lătīnae, ārum, f. (sc. feriae), the festival of the allied Latins, the Latin holidays, Liv. 5, 17; 19; Cic. Att. 1, 3; id. Q. Fr. 2, 4, 2 fin.; id. poët. Div. 1, 11, 18.—

Lătīnum, i, n., Latin, the Latin language:

licet in Latinum illa convertere,

Cic. Tusc. 3, 14, 29:

in Latinum vertore,

Quint. 1, 5, 2.—

Lătīnĭensis, e, adj., Latin:

populi,

Plin. 3, 5, 9, § 69: ager, Auct. Harusp. Resp. 10, 20.— In plur absol.: Lătīnĭenses, ĭum, m., the Latins, Auct. Harusp. Resp. 28, 62.—

Lătĭālis, and euphon. collat. form Lătĭāris, e (also Lătĭar, v. infra), adj., of or belonging to Latium, Latin.

Form Latialis:

populus,

the Latins, Romans, Ov. M. 15, 481:

sermo,

Plin. 3, 1, 3, § 7:

Juppiter,

Luc. 1, 198;

hence, also, caput,

a statue of Jupiter, id. 1, 535.— Lătĭālĭter, adv., in the Latin manner (post - class.):

peplo circa umeros involuto Latialiter tegebatur,

Mart. Cap. 5 init.:

nihil effari,

id. 6, § 587:

te Latialiter sonantem,

Sid. Carm. 23, 235 (al. Latiariter).—

Form Latiaris: Latiaris sancte Juppiter (Juppiter Latiaris was the guardian deity of the Latin confederacy, to whom the feriae Latinae were consecrated), Cic. Mil. 31, 85:

Juppiter,

Plin. 34, 7, 18, § 43 Sillig. N. cr.:

collis,

Varr. L. L. 5, § 52 Müll.:

doctrina Latiaris,

Macr. S. 1, 2.— Adv.: Lătĭārĭter, v. in the preced. 1.—

Hence, subst.: Lătĭar, āris, n., the festival of Jupiter Latiaris:

confectum erat Latiar,

Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; cf. Macr. S. 1, 16, 16.

mŏdestĭa, ae, f. [modestus], moderateness, moderation; esp. in one's behavior, unassuming conduct, modesty (opp. immodestia, superbia, licentia; class.).

In gen.: eam virtutem Graeci sôphrosunên vocant:

quam soleo equidem tum temperantiam, tum moderationem appellare, nonnumquam etiam modestiam,

Cic. Tusc. 3, 8, 16; cf.:

modestia est in animo continens moderatio cupiditatum,

Auct. Her. 3, 2, 3:

rectum dividitur in prudentiam, justitiam, fortitudinem, modestiam,

id. ib.:

disserebat de suā modestiā,

want of confidence in himself, Tac. A. 1, 11 init. —

In partic.

Unassuming conduct, discretion, moderation, sobriety of behavior (the predom. signif. of the word):

sarta tecta tua precepta usque habui mea modestia,

Plaut. Trin. 2, 2, 36:

sine modo et modestia,

id. Bacch. 4, 3, 2:

temperantiae partes sunt continentia, clementia, modestia,

Cic. Inv. 2, 54, 164; cf.:

modestia est, per quam pudor honestus claram et stabilem comparat auctoritatem,

id. ib.:

non minus se in milite modestiam et continentiam, quam virtutem et animi magnitudinem desiderare,

Caes. B. G. 7, 52:

in dicendo,

Cic. Phil. 2, 5, 10:

modestia et humanitas,

id. Att. 7, 5, 2:

neque modum, neque modestiam victores habent,

Sall. C. 11, 4.—

Shame, shamefacedness, modesty:

et sententiarum et compositionis et vocis et vultūs modestia,

Quint. 4, 1, 55: virginalis, Pac. ap. Cic. Div. 1, 31, 66; cf.:

primaeque modestia culpae Confundit vultus,

Stat. Th. 2, 232; poet.: vacui lecti, i. e. (chaste) celibacy, id. Silv. 1, 2, 162.—

Sense of honor, honor, dignity:

neque sumptui, neque modestiae suae parcere,

Sall. C. 14, 6.—

As a transl. of the Gr. eutaxia, in the lang. of the Stoics, the quality of saying and doing everything in the proper place and at the proper time, correctness of conduct, propriety: sic fit, ut modestia haec, quam ita interpretamur, ut dixi, scientia sit opportunitatis idoneo rum ad agendum temporum, Cic. Off. 1, 40, 142 (v. the entire context).—

(Post-Aug)

Of the weather, mildness:

hiemis,

Tac. A. 12, 43 (cf.:

clementia hiemis,

Col. 5, 5, 6).—

Of the course of a stream, gentleness:

aquarum modestia,

gentle course, Plin. 6, 20, 23, § 71.

mundus, a, um, adj. [Sanscr. mund, purificari], clean, cleanly, nice, neat, elegant.

Lit. (class.;

syn.: lautus, nitidus, purus): supellex,

Hor. Ep. 1, 5, 7:

caena,

id. C. 3, 29, 14:

ager,

Gell. 19, 12, 8:

mundissimum cubile desiderat (animal),

Col. 7, 9, 14:

jam intus mundissimumst,

Plaut. Truc. 2, 7, 7.— Poet., with abl., = ornatus: Ostia munita est: idem loca navibus pulchris Munda facit, adorned, Enn. ap. Tert. p. 258 Müll. (Ann. v. 146 Vahl.).—

Transf.

Of mode of living, neat, fine, elegant, smart, genteel:

cultus justo mundior,

too elegant dress, Liv. 8, 15.— As subst.: mundus, i, m. (sc. homo), an elegant or nice person, Cic. Fin. 2, 8, 23.—

Of quality, not coarse, fine (post-class.):

annonae, of wheat,

Lampr. Alex. Sev. 42, 3:

panis,

id. ib. 37, 3.—

Trop.

Of speech, neat, fine, elegant ( poet. and in postclass. prose):

verba, Ov A. A. 3, 479: versus, quibus mundius nihil reperiri puto,

Gell. 19, 9, 10:

in Gallos mundius subtiliusque est, quam cum Gallis aut contra Gallos,

id. 17, 2 med. —

Subst.: mun-dum, i. n., only in the phrase: in mundo (esse or habere), in readiness (ante-class.): tibi vita seu mors in mundo est, Enn. ap. Charis. p. 181 P. (Ann. v. 457 Vahl.:

in mundo pro palam et in expedito ac cito, Charis.): nempe habeo in mundo,

Plaut. Pers. 1, 1, 46:

mihi in mundo sunt virgae,

id. As. 2, 1, 16; 2, 2, 50:

nescio quid vero habeo in mundo,

id. Stich. 3, 2, 23; id. Ps. 1, 5, 85 Ritschl.—

In eccl. Lat., morally pure, upright, free from sin:

cor mundum crea in me, Deus,

Vulg. Psa. 50, 12:

beati mundo corde,

id. Matt. 5, 8.—Hence, adv., in two forms (both, for the most part, anteand post-class.).—

mundē, cleanly, neatly, prettily:

(copia) in suo quaeque loco sita munde,

Plaut. Poen. 5, 4, 5: verrite aedes, spargite munde, Titin. ap. Charis. p. 183 P.:

parum munde et parum decenter,

Sen. Ep. 70, 20:

munde facti versus,

Gell. 10, 17, 2:

quam mundissime purissimeque fiat,

Cato, R. R. 66, 1.—

mun-dĭter, cleanly, neatly.

Lit.:

cum sedulo munditer nos habeamus,

Plaut. Poen. 1, 2, 26.—

Trop., decently, with propriety:

dicere,

App. Mag. p. 296, 14.

mundus, i, m. ( neutr. collat. form, mundum: legavit quidam uxori mundum omne penumque, all her toilet, Lucil. ap. Gell. 4, 1, 3, and ap. Non. 214, 17) [1. mundus], toilet ornaments, decorations, dress (of a woman).

Lit.:

mundus muliebris est, quo mulier mundior fit: continentur eo specula, matulae, unguenta, vasa unguentaria, et si qua similia dici possunt, veluti lavatio, riscus... Unguenta, quibus valetudinis causā unguimur, mundo non continentur,

Dig. 34, 2, 25:

munditiae et ornatus et cultus, haec feminarum insignia sunt: hunc mundum muliebrem appellārunt majores nostri,

Liv. 34, 7, 9: virginalis, Att. ap. Paul. ex Fest. p. 142 Müll.:

quamvis auro, veste, gemmis, omnique cetero mundo exornata mulier incedat,

App. M. 2, p. 118. —

Transf.

In gen., an implement (ante- and post-class.):

operae messoriae mundus,

implements for the harvest work, App. M. 6 init.:

Cereris,

the mystical casket of Ceres, id. Mag. p. 282 (the expression in mundo esse and habere belongs to the adj. mundus, v. mundus, II. B.).—

Like the Gr. kosmos, the universe, the world, esp. the heavens and the heavenly bodies: ut hunc hac varietate distinctum bene Graeci kosmon, nos lucentem mundum nominaremus, the heavens, Cic. Univ. 10: nam quem kosmos Graeci, nomine ornamenti appellaverunt. eum nos a perfectā absolutāque elegantiā, mundum, Plin. 2, 4, 3, § 8: concussit micantia sidera mundus, heaven shook, Cat. 64, 206:

aetherius,

Tib. 3, 4, 17:

arduus,

Verg. G. 1, 240:

aestuat infelix angusto limite mundi,

Juv. 10, 169. Also: mundus caeli, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Sat. v. 10, p. 156 Vahl.):

o clarissima mundi Lumina,

Verg. G. 1, 5 sq.:

immensi copia mundi,

Ov. M. 2, 157:

ipse mundus deorum hominumque causā factus est...Est enim mundus quasi communis deorum atque hominum domus, aut urbs utrorumque,

the world, Cic. N. D. 2, 62, 154:

innumerabiles,

id. Ac. 2, 17, 55:

e tabulā pictos ediscere mundos,

parts of the world, Prop. 5, 3, 37.—

Transf.

The world, i. e. the earth, the inhabitants of the earth, mankind ( poet.):

quicumque mundo terminus obstitit,

Hor. C. 3, 3, 53:

spes miseri mundi,

Luc. 5, 469; Stat. S. 3, 3, 87:

fastos evolvere mundi,

Hor. S. 1, 3, 112:

mundum laedere,

mankind, Claud. Ruf. 1, 87:

nullā in parte mundi cessat ebrietas,

Plin. 14, 22, 29, § 149; 30, 1, 2, § 8; Flor. 2, 12, 1; Just. 30, 4, 9:

(Alexander) scrutatur maria ignota, et, ut ita dicam, mundi claustra perrumpit,

Sen. Ep. 119, 7:

mundi principio,

Juv. 15, 147.—

The heavens, i. e. the sky, the weather (post-class.):

tepida indulget terris clementia mundi,

Grat. Fal. 288:

ad Eoos tractūs mundique teporem,

Luc. 8, 365.—

The sun (perh. only in Manilius):

quā mundus redit,

Manil. Astron. 1, 36; id. ib. 3, 591.—

Euphemistically for the Lower World, the infernal regions. The opening into this mundus was at Rome, in the Comitium, and was kept covered with a stone (lapis manalis); three times in the year, on the 24th of August, the 5th of October, and the 8th of November, days sacred to the gods of the infernal regions, this round pit was opened, and all sorts of fruits were thrown into it as offerings, Varr. ap. Macr. S. 1, 16, 18; Paul. ex Fest. s. v mundus, p. 154 Müll., and s. v. manalem lapidem, p. 128 ib.—

Esp. (eccl. Lat.), the world as opposed to the church; this world, the realm of sin and death, as opposed to Christ's kingdom of holiness and life:

non pro mundo rogo,

Vulg. Johan. 17, 9:

de mundo non sunt,

id. ib. 17, 16:

princeps hujus mundi (i. e. Satan),

id. ib. 12, 31;

14, 30: regnum meum non est de hoc mundo,

id. ib. 18, 36; cf. id. Eph. 2, 2; 6, 12.

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.

Lit.

Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

dextera digitis rationem computat,

id. Mil. 2, 2, 49:

magna ratio C. Verruci,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

rationem ducere,

to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

omnium proeliorum,

Caes. B. C. 3, 53; cf.:

hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

id. B. G. 6, 19; and:

piratarum,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

rationem inire,

to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

quattuor minae periere, ut ratio redditur,

Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

tibi ego rationem reddam?

id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

rationem referre,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

rationem repetere de pecuniis repetundis,

id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

drachumae, quas de ratione debuisti,

according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—

Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

Cato, R. R. 2, 5:

rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

Cic. Pis. 25, 61:

ut rationes cum publicanis putarent,

id. Att. 4, 11, 1:

rationes a colono accepit,

id. Caecin. 32, 94:

quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

id. Att. 5, 21, 12:

rationes referre... rationes deferre,

id. Fam. 5, 20, 2:

Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

Hor. A. P. 325 et saep.:

A RATIONIBVS,

an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—

Transf.

A list, roll, register (rare):

cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

rationarium imperii,

id. ib. 28.—

A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

id. Truc. 1, 1, 49:

pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—

A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

res rationesque eri Ballionis curo,

Plaut. Ps. 2, 2, 31:

res rationesque vestrorum omnium,

id. Am. prol. 4:

re ac ratione cum aliquo conjunctus,

Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

id. Quint. 4, 15:

cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

ratio nummaria,

Cic. Att. 10, 11, 2:

aeraria ratio,

id. Quint. 4, 15:

ratio domestica... bellica,

id. Off. 1, 22, 76:

quod ad popularem rationem attinet,

id. Fam. 1, 2, 4:

rationes familiares componere,

Tac. A. 6, 16 fin.:

fori judiciique rationem Messala suscepit,

Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

in explicandis rationibus rerum civilium,

id. Rep. 1, 8, 13:

rationes civitatis,

id. ib. 1, 6, 11:

quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. Mur. 17, 35:

propter rationem Gallici belli,

id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

ad omnem rationem humanitatis,

id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

id. Att. 9, 11, A, 1.—

Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

exemplum meis alienissimum rationibus,

id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

consideres, quid tuae rationes postulent,

Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

Cic. Red. ad Quir. 1, 1.

Trop., a reckoning, account, computation:

postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

id. Trin. 4, 2, 30; so,

rationem dare, for the more usual rationem reddere,

Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

(argentarii) ratione utuntur,

make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

cum eam mecum rationem puto,

go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

frustra egomet mecum has rationes puto,

Ter. Ad. 2, 1, 54:

(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

Cic. N. D. 3, 29, 71:

quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

id. ib. 3, 86:

ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

id. Div. in Caecil. 9, 28;

and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—

Transf.

Relation, reference, respect to a thing:

(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

ubi ratio cum Orco habetur,

Varr. R. R. 1, 4, 3;

for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

Col. 1, 3, 2:

cum omnibus Musis rationem habere cogito,

Cic. Att. 2, 5, 2:

cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

. quae ratio tibi cum eo intercesserat?

id. Rosc. Com. 14, 41:

pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

id. Phil. 4, 6, 14:

quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

id. ib. 12, 7, 17:

fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—

Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

id. Imp. Pomp. 7, 17:

(deos) piorum et impiorum habere rationem,

id. Leg. 2, 7, 15:

cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

Caes. B. C. 1, 9; so,

absentis,

id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

sauciorum et aegrorum habita ratione,

id. ib. 3, 75:

moneret, frumenti rationem esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34;

so (al. frumentandi), rationem habere,

Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

alicujus salutis rationem habere,

i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

turpissimae fugae rationem habere,

id. ib. 2, 31:

ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

Cic. Off. 1, 39, 139:

proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

Caes. B. C. 1, 13:

habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

id. B. G. 5, 27:

non ullius rationem sui commodi ducit,

Cic. Rosc. Am. 44, 128:

cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

id. Clu. 42, 117:

omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

id. Lael. 24, 89; cf.:

didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

id. Fam. 3, 5, 1:

habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

id. Fam. 3, 6, 6:

neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

id. ib. 2, 2, 29, e70.—

Relation to a thing, i. e.

Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

ratio viaque defensionis,

id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

Caes. B. C. 1, 30:

mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

Cic. de Or. 2, 72, 292:

haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

id. N. D. 1, 5, 11:

dicendi,

id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

id. Rep. 2, 36, 61:

ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

Caes. B. G. 7, 24:

quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

id. Rep. 1, 6, 11.—

Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

Caes. B. G. 2, 19; cf.:

ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

id. ib. 2, 22; so,

rei militaris,

id. ib. 4, 23:

ratio atque usus belli,

the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

novae rationes bellandi,

id. ib. 3, 50:

ratio equestris proelii,

id. B. G. 5, 16:

quorum operum haec erat ratio, etc.,

id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

tigna bina, etc.,

id. B. G. 4, 17:

serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

Cic. Lael. 23, 87; cf.:

ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

id. ib. 2, 11, 22;

1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

Caes. B. G. 6, 11 fin.:

ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

id. B. G. 7, 14:

hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

quid refert, qua me ratione cogatis?

id. Lael. 8, 26:

quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

id. ib. 3, 76:

auxilium ferri nulla ratione poterat,

id. ib. 1, 70:

nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—

With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

id. ib. 2, 1, 40, ee

103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

id. Mur. 17, 35:

nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. ib. 17, 36:

praedicere tempestatum rationem et praedonum,

id. ib. 2, 4:

tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

id. Off. 2, 17, 60.—

Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

Cic. Off. 1, 28, 101:

homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

id. ib. 1, 4, 11 sq.:

haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

id. N. D. 2, 27, 69:

lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

id. Leg. 1, 6, 18:

ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

id. N. D. 1, 42, 118:

mens et ratio et consilium in senibus est,

id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

si ratio et prudentia curas aufert,

Hor. Ep. 1, 11, 25:

quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

id. Rep. 2, 11, 22; and:

moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

consilio et ratione deficitur,

Cic. Clu. 65, 184:

Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

nec sat rationis in armis,

Verg. A. 2, 314:

rationis egens,

id. ib. 8, 299 et saep.:

iracundia dissidens a ratione,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

majora quam hominum ratio consequi possit,

id. ib. 1, 10, 15:

quantum ratione provideri poterat,

Caes. B. G. 7, 16 fin.:

quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

Hirt. B. G. 8, 6 init.:

nec majore ratione bellum administrari posse,

Caes. B. C. 7, 21:

minari divisoribus ratio non erat,

it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

too, minime rationis est,

Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—

The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

Auct. Her. 2, 18, 28:

quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

id. de Or. 2, 19, 80:

noverit orator argumentorum et rationum locos,

id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

si mei consilii causam rationemque cognoverit,

id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

Caes. B. G. 2, 10 fin.:

quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

id. Caecin. 33, 96:

non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

id. N. D. 1, 27, 76:

et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

id. Div. 2, 50, 104:

idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

id. Att. 8, 11, D, §

5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

id. Fam. 4, 13, 3:

rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

quod cum disputando rationibusque docuisset,

id. Rep. 1, 16, 25:

his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

num parva causa aut prava ratio est?

reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—

In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

Cic. Inv. 1, 13, 18:

ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—

Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

ut ratione et via procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

id. Quint. 7, 28; cf.:

quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

Hor. S. 2, 3, 266:

nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

Cic. N. D. 2, 16, 43:

intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

order, system, id. ib. 2, 33, 57;

5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

ratio et distributio,

a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—

A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13;

2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

id. ib. 1, 23, 37; cf.:

omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

id. Div. 1, 51, 117:

Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

Stoicorum ratio disciplinaque,

id. Off. 3, 4, 20:

Cynicorum ratio,

id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

id. ib. 3, 3, 4:

improba navigii ratio tum caeca jacebat,

Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

Cic. Arch. 1, 1.—

A view or opinion resting upon reasonable grounds:

mea sic est ratio,

Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

cujus ratio etsi non valuit,

Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—

In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

id. Fat. 16, 38; cf.:

ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

id. Rep. 3, 31, 43.

sānĭtas, ātis, f. [sanus], soundness of body, health (class., = valetudo bona; opp. valetudo mala, imbecillitas; cf.

also salus): est enim corporis temperatio, cum ea congruunt inter se, e quibus constamus, sanitas: sic animi dicitur, cum ejus judicia opinionesque concordant,

Cic. Tusc. 4, 13, 30; cf. id. ib. 3, 5, 10.

Lit.:

Apollo, quaeso te, ut des Salutem et sanitatem nostrae familiae,

Plaut. Merc. 4, 1, 13 (for which, in the old formula of prayer in Cato, R. R. 141, 3: duis bonam salutem valetudinemque; v. salus, I. A. init.): ut alimenta sanis corporibus agricultura, sic sanitatem aegris medicina promittit, Cels. prooem. init.:

qui incorruptā sanitate sunt,

Cic. Opt. Gen. 3, 8 (for which, shortly before:

contenti bonā valetudine): aegro interim nil ventura sanitas prodest,

Sen. Ep. 117, 26; Tac. A. 1, 68 fin.:

si robur corporibus bonum, non est minus sanitas,

Quint. 5, 10, 89 N. cr.; so, corporis (with integritas), Gell. 18, 1, 5:

pecoris,

Varr. R. R. 2, 1, 21:

hostiae,

id. ib. 2, 5, 11: donec sanitate ossis dolor finiatur, by the healthy condition of the bone, i. e. by the bone ' s being completely healed, Cels. 8, 8 fin.:

ad sanitatem dum venit curatio,

while the cure is being perfected, Phaedr. 5, 7, 12; cf.:

folia ligni ad sanitatem gentium,

Vulg. Apoc. 22, 2:

redire in statum pristinum sanitatis,

Ambros. in Psa. 40, 12:

restitui sanitati,

to recover, Vulg. Matt. 12, 13; Sulp. Sev. Chron. 1, 13 fin.:

sanitatem reddere,

Cels. 2, 8; Arn. 7, 39:

pristinae aliquem sanitati restituere,

Hier. Ep. 76, 8; Sulp. Sev. Vit. St. Mart. 21:

recipere sanitatem,

Just. 11, 8, 9; Cels. 6, 15 fin.:

recuperare sanitatem,

Just. 20, 2, 9; 32, 3, 9.—

Trop.

Soundness of mind (opp. to passionate excitement), right reason, good sense, discretion, sanity, etc. (v. Cic. Tusc. 4, 13, 30 supra):

sanitatem enim animorum positam in tranquillitate quādam constantiāque censebant,...quod in perturbato animo, sicut in corpore, sanitas esse non posset,

Cic. Tusc. 3, 4, 9:

sua quemque fraus, suum scelus de sanitate ac mente deturbat,

id. Pis. 20, 46; pravarum opinionum conturbatio et ipsarum inter se repugnantia sanitate spoliat animum morbisque perturbat, id. Tusc. 4, 10, 23:

plebem ad furorem impellit, ut facinore admisso ad sanitatem pudeat reverti,

Caes. B. G. 7, 42; 1, 42:

ad sanitatem se convertere,

Cic. Sull. 5, 17:

ad sanitatem redire,

id. Fam. 12, 10, 1:

ad sanitatem reducere,

id. Verr. 2, 2, 40, § 98:

perducere ad sanitatem,

Hirt. B. G. 8, 22; Cic. Phil. 11, 14, 37; Liv. 2, 29; 2, 45; Phaedr. 4, 25, 35:

est omnino Priscus dubiae sanitatis,

Plin. Ep. 6, 15, 3.—

Of style, soundness or correctness of style, propriety, regularity, purity, etc.:

insulsitatem et insolentiam, tamquam insaniam orationis odit, sanitatem autem et integritatem quasi religionem et verecundiam orationis probat,

Cic. Brut. 82, 284:

summi oratoris vel sanitate vel vitio,

id. ib. 80, 278:

ut (eloquentia) omnem illam salubritatem Atticae dictionis et quasi sanitatem perderet,

lost all the healthy vigor and soundness, as it were, of Attic speech, id. ib. 13, 51 (v. salubritas, I. fin.; and cf. id. Opt. Gen. 3, 8):

qui suae imbecillitati sanitatis appellationem, quae est maxime contraria, obtendunt,

Quint. 12, 10, 15; cf. Tac. Or. 23:

eloquentiae,

id. ib. 25.—

Rarely of other abstract things:

victoriae,

solidity, permanence, Tac. H. 2, 28 fin.:

metri,

regularity, correctness, Macr. S. 5, 17 fin.