Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

dīus

  • 1 dīus

        dīus adj.    [for 1 dīvus], godlike, divine, worshipful, adorable: Camilla, V.: profundum, O.: sententia Catonis, H.—For me dius fidius, see fidius.
    * * *
    I
    dia, dium ADJ
    divine; blessed, saint (Latham)
    II

    Latin-English dictionary > dīus

  • 2 dius

    1.
    dĭus, a, um, v. divus.
    2.
    dius, adv., v. diu init.

    Lewis & Short latin dictionary > dius

  • 3 dia

    dīvus, a, um, also dīus, a, um, (without the digamma) adj. [dios], of or belonging to a deity, divine.
    I.
    Prop. (mostly archaic and poet.). As an adj. very rarely: res [p. 604] divas edicit, Naev. ap. Non. 197, 15; so,

    diva caro,

    Prud. Psych. 76: DIUM fulgur appellabant diurnum, quod putabant Jovis, ut nocturnum Summani, Paul. ex Fest. p. 75, 14 Müll.—Far more freq.,
    B.
    Subst.: dīvus ( dīus), i, m., and dīva ( dia), ae, f., a god, a goddess, a deity.
    (α).
    Form dīvus: si divus, si diva, esset, etc., a precatory formula in Liv. 7, 26; cf. ib. 29, 27; 8, 9:

    is divus (sc. Apollo) exstinguet perduelles vestros, Carm. Marcii,

    ib. 25, 12; cf.:

    dive, quem proles Niobea, etc.,

    Hor. C. 4, 6, 1:

    mortalin' decuit violari vulnere divum?

    Verg. A. 12, 797:

    utinam me divi adaxint ad suspendium,

    Plaut. Aul. 1, 1, 11:

    divi,

    Lucr. 6, 387; Verg. A. 3, 363; 12, 28; Hor. C. 4, 2, 38 al.:

    divos,

    Plaut. Mil. 3, 1, 133; Cic. Leg. 2, 8; Verg. E. 1, 42; id. A. 3, 222; Hor. C. 2, 8, 11; id. S. 2, 3, 176 et saep.: divumque hominumque pater, rex, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 65 Müll.; Verg. A. 1, 65; 2, 648; 10, 2 et saep.:

    divom atque hominum clamat fidem,

    Plaut. Aul. 2, 4, 20; cf.:

    pro divum fidem,

    Ter. Ad. 4, 7, 28;

    more rarely, divorum,

    Verg. A. 7, 211:

    (munera) digna diva venustissima Venere,

    Plaut. Poen. 5, 4, 4:

    Turni sic est affata sororem Diva deam,

    i. e. Juno, Verg. A. 12, 139; cf. id. ib. 1, 447;

    482: Diva Bona for Bona Dea,

    Ov. F. 5, 148: divos scelerare parentes, the family gods = theoi patrôoi, Cat. 64, 404.—
    (β).
    Form dīus: Dii Indigetes Diique Manes, a precatory formula in Liv. 8, 9: Dia Dearum, Enn. ap. Fest. p. 301 Müll. (Ann. v. 22, ed. Vahl.); cf.:

    DEA DIA,

    i. e. Ceres, Inscr. Orell. 961 and 1499: Venus pulcherrima dium, Enn. ap. Prob. ap. Verg. E. 6, 31.—
    II.
    Transf.
    A.
    Godlike, divine, an epithet applied to any thing deified or of extraordinary excellence or distinction:

    urbi Romae divae,

    Liv. 43, 6; cf.

    sarcastically: est ergo flamen, ut Jovi, etc., sic divo Julio M. Antonius,

    Cic. Phil. 2, 43: Romule die, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 115, ed. Vahl.): Ilia dia nepos, id. ap. Fest. p. 286, 16 Müll. (Ann. v. 56, ed. Vahl.):

    dia Camilla,

    Verg. A. 11, 657:

    dias in luminis oras,

    Lucr. 1, 22; so,

    Voluptas,

    id. 2, 172:

    otia,

    id. 5, 1389: profundum (cf. hals dia), Ov. M. 4, 537:

    sententia Catonis,

    Hor. S. 1, 2, 32:

    poëmata,

    Pers. 1, 31 et saep.—After the Aug. period divus became a frequent epithet for the deceased Roman emperors in the historians, and on coins and inscriptions, Suet. Dom. 23; Liv. Epit. 137.—
    B.
    dīvum, i, n., the sky, Varr. L. L. 5, § 65 Müll.—Esp. freq., sub divo, like sub Jove, under the open sky, in the open air, Cic. Verr. 2, 1, 19 Zumpt N. cr.; Varr. L. L. l. l.; Cels. 1, 2; Suet. Caes. 72; Verg. G. 3, 435; Hor. C. 2, 3, 23 et saep.:

    sub divum rapiam,

    id. ib. 1, 18, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > dia

  • 4 divus

    dīvus, a, um, also dīus, a, um, (without the digamma) adj. [dios], of or belonging to a deity, divine.
    I.
    Prop. (mostly archaic and poet.). As an adj. very rarely: res [p. 604] divas edicit, Naev. ap. Non. 197, 15; so,

    diva caro,

    Prud. Psych. 76: DIUM fulgur appellabant diurnum, quod putabant Jovis, ut nocturnum Summani, Paul. ex Fest. p. 75, 14 Müll.—Far more freq.,
    B.
    Subst.: dīvus ( dīus), i, m., and dīva ( dia), ae, f., a god, a goddess, a deity.
    (α).
    Form dīvus: si divus, si diva, esset, etc., a precatory formula in Liv. 7, 26; cf. ib. 29, 27; 8, 9:

    is divus (sc. Apollo) exstinguet perduelles vestros, Carm. Marcii,

    ib. 25, 12; cf.:

    dive, quem proles Niobea, etc.,

    Hor. C. 4, 6, 1:

    mortalin' decuit violari vulnere divum?

    Verg. A. 12, 797:

    utinam me divi adaxint ad suspendium,

    Plaut. Aul. 1, 1, 11:

    divi,

    Lucr. 6, 387; Verg. A. 3, 363; 12, 28; Hor. C. 4, 2, 38 al.:

    divos,

    Plaut. Mil. 3, 1, 133; Cic. Leg. 2, 8; Verg. E. 1, 42; id. A. 3, 222; Hor. C. 2, 8, 11; id. S. 2, 3, 176 et saep.: divumque hominumque pater, rex, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 65 Müll.; Verg. A. 1, 65; 2, 648; 10, 2 et saep.:

    divom atque hominum clamat fidem,

    Plaut. Aul. 2, 4, 20; cf.:

    pro divum fidem,

    Ter. Ad. 4, 7, 28;

    more rarely, divorum,

    Verg. A. 7, 211:

    (munera) digna diva venustissima Venere,

    Plaut. Poen. 5, 4, 4:

    Turni sic est affata sororem Diva deam,

    i. e. Juno, Verg. A. 12, 139; cf. id. ib. 1, 447;

    482: Diva Bona for Bona Dea,

    Ov. F. 5, 148: divos scelerare parentes, the family gods = theoi patrôoi, Cat. 64, 404.—
    (β).
    Form dīus: Dii Indigetes Diique Manes, a precatory formula in Liv. 8, 9: Dia Dearum, Enn. ap. Fest. p. 301 Müll. (Ann. v. 22, ed. Vahl.); cf.:

    DEA DIA,

    i. e. Ceres, Inscr. Orell. 961 and 1499: Venus pulcherrima dium, Enn. ap. Prob. ap. Verg. E. 6, 31.—
    II.
    Transf.
    A.
    Godlike, divine, an epithet applied to any thing deified or of extraordinary excellence or distinction:

    urbi Romae divae,

    Liv. 43, 6; cf.

    sarcastically: est ergo flamen, ut Jovi, etc., sic divo Julio M. Antonius,

    Cic. Phil. 2, 43: Romule die, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 115, ed. Vahl.): Ilia dia nepos, id. ap. Fest. p. 286, 16 Müll. (Ann. v. 56, ed. Vahl.):

    dia Camilla,

    Verg. A. 11, 657:

    dias in luminis oras,

    Lucr. 1, 22; so,

    Voluptas,

    id. 2, 172:

    otia,

    id. 5, 1389: profundum (cf. hals dia), Ov. M. 4, 537:

    sententia Catonis,

    Hor. S. 1, 2, 32:

    poëmata,

    Pers. 1, 31 et saep.—After the Aug. period divus became a frequent epithet for the deceased Roman emperors in the historians, and on coins and inscriptions, Suet. Dom. 23; Liv. Epit. 137.—
    B.
    dīvum, i, n., the sky, Varr. L. L. 5, § 65 Müll.—Esp. freq., sub divo, like sub Jove, under the open sky, in the open air, Cic. Verr. 2, 1, 19 Zumpt N. cr.; Varr. L. L. l. l.; Cels. 1, 2; Suet. Caes. 72; Verg. G. 3, 435; Hor. C. 2, 3, 23 et saep.:

    sub divum rapiam,

    id. ib. 1, 18, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > divus

  • 5 Fidius

        Fidius ī, m    [1 fides], the god of faith, a surname of Jupiter, O.—In the oath, me dius fidius or medius fidius, ellipt. for ita me dius Fidius iuvet, so help me the god of truth, by the god of truth.

    Latin-English dictionary > Fidius

  • 6 Fidius

    Fĭdĭus, ii, m. [1. fides], a surname of Jupiter, in Dionys. Halic. called Zeus Pistios, identical with the Sabine Sancus:

    Nonas Sanco Fidione referrem,

    Ov. F. 6, 213; more usually connected with deus (dius) or medius (i. e. dius or deus, with the demonstr. part. me), and also joined into one word, mediusfidius, as an asseveration, qs. by the god of truth! as true as heaven! most certainly! itaque domi rituis nostri, qui per deum Fidium jurare vult, prodire solet in compluvium, Varr. ap. Non. 494, 30; cf. id. L. L. 5, § 66 Müll.:

    per deum Fidium quaeris,

    Plaut. As. 1, 1, 8:

    unum medius fidius tecum diem libentius posuerim, quam, etc.,

    Cic. Fam. 5, 21, 1:

    quam mediusfidius veram licet cognoscas,

    Sall. C. 35, 2:

    non mediusfidius ipsas Athenas (loqui) tam Atticas dixerim,

    Plin. Ep. 4, 3, 5; Quint. 5, 12, 17 al.; cf. Paul. ex Fest. p. 147, 8 Müll.—
    B.
    Of Hercules, Tert. Idol. 20; cf. Serv. ad Verg. A. 4, 204.

    Lewis & Short latin dictionary > Fidius

  • 7 Department for Innovation, Universities and Skills

    Education: DIUS

    Универсальный русско-английский словарь > Department for Innovation, Universities and Skills

  • 8 Дий

    Универсальный русско-английский словарь > Дий

  • 9 Дий, игумен Антиохийский

    Универсальный русско-английский словарь > Дий, игумен Антиохийский

  • 10 prim

    1. thin / slim
    nota: La paraula 'slim' té connotacions positives. Si dius a una persona 'You are very slim' aquesta persona estarà molt contenta. 'Thin' pot ser una paraula neutral o pot tenir connotacions negatives (depén del context).
    2. first
    Matèries primes - Raw materials
    expr filar prim to quibble / to split hairs / to nitpick

    Diccionari Català-Anglès > prim

  • 11 दिव्य


    divya
    1) Nom. P. - yati, to long for heaven Pāṇ. 8-2, 77 Sch. ;

    divyá
    2) ( dívya Pāṇ. 4-2, 101)

    mfn. divine, heavenly, celestial (opp. to pārthiva, āntarīksha orᅠ mānusha) RV. AV. ṠBr. Kauṡ. MBh. etc.. ;
    supernatural, wonderful, magical ( aṅgāra RV. X, 34, 9 ;
    aushadha Bhartṛ. II, 18 ;
    vāsas Nal. XIV, 24 ;
    cf. - cakshus, - jñāna etc. below);
    charming, beautiful, agreeable R. Kathās. etc.;
    m. a kind of animal (= dhanvana) VarBṛS. LXXXVIII, 9;
    barley L. ;
    bdellium L. ;
    N. of a prince Pur. ;
    of the author of RV. X, 107 etc.. ;
    (ā)) f. N. of plants (= harītakī, bandhyā, karkoṭahī, ṡatāvarī, mahā-medā etc.) L. ;
    a kind of perfume = surā L. ;
    N. of a Buddh. deity Kālac. ;
    of an Apsaras Sch. ;
    n. the divine world orᅠ anything divine;
    pl. the celestial regions, the sky, heaven RV. ;
    an ordeal (10 kinds, viz. tulā, agni, jala, visha, koṡa, taṇḍula, tapta-māsha, phāla, dharmâ̱dharma, tulasī cf. ss.vv.) Yājñ. II, 22, 95 Pañc. I, 450/451, 451, 452 etc.. ;
    oath, solemn promise Hit. IV, 129/130 cloves L. ;
    a sort of sandal L. ;
    N. of a grammar
    + cf. Gk. δῖος for διγγιος;
    Lat. dīus for divius in subdīo

    Sanskrit-English dictionary > दिव्य

  • 12 Carneades

    Carnĕădes, is, m., = Karneadês, a distinguished philosopher of Cyrene, a pupil of the Stoic Diogenes, the founder of the New Academy in Athens, Cic. Ac. 2, 6, 16; 2, 42, 131; 2, 45, 137 sq.; id. Tusc. 4, 3, 5; id. de Or. 1, 11, 49; 2, 38, 161; Gell. 17, 15, 1; 17, 21, 1; Quint. 12, 3, 35; Lact. 5, 14.—Hence,
    II.
    Carnĕădēus or - dīus, a, um, adj., of Carneades:

    sententia,

    Cic. Ac. 2, 48, 148:

    divisio,

    id. Fin. 5, 6, 16:

    finis,

    id. ib. 4, 18, 49:

    vis,

    id. de Or. 3, 19, 71 al.

    Lewis & Short latin dictionary > Carneades

  • 13 Carneadeus

    Carnĕădes, is, m., = Karneadês, a distinguished philosopher of Cyrene, a pupil of the Stoic Diogenes, the founder of the New Academy in Athens, Cic. Ac. 2, 6, 16; 2, 42, 131; 2, 45, 137 sq.; id. Tusc. 4, 3, 5; id. de Or. 1, 11, 49; 2, 38, 161; Gell. 17, 15, 1; 17, 21, 1; Quint. 12, 3, 35; Lact. 5, 14.—Hence,
    II.
    Carnĕădēus or - dīus, a, um, adj., of Carneades:

    sententia,

    Cic. Ac. 2, 48, 148:

    divisio,

    id. Fin. 5, 6, 16:

    finis,

    id. ib. 4, 18, 49:

    vis,

    id. de Or. 3, 19, 71 al.

    Lewis & Short latin dictionary > Carneadeus

  • 14 Carneadius

    Carnĕădes, is, m., = Karneadês, a distinguished philosopher of Cyrene, a pupil of the Stoic Diogenes, the founder of the New Academy in Athens, Cic. Ac. 2, 6, 16; 2, 42, 131; 2, 45, 137 sq.; id. Tusc. 4, 3, 5; id. de Or. 1, 11, 49; 2, 38, 161; Gell. 17, 15, 1; 17, 21, 1; Quint. 12, 3, 35; Lact. 5, 14.—Hence,
    II.
    Carnĕădēus or - dīus, a, um, adj., of Carneades:

    sententia,

    Cic. Ac. 2, 48, 148:

    divisio,

    id. Fin. 5, 6, 16:

    finis,

    id. ib. 4, 18, 49:

    vis,

    id. de Or. 3, 19, 71 al.

    Lewis & Short latin dictionary > Carneadius

  • 15 Commodus

    1.
    com-mŏdus, a, um, adj., that has a due or proper measure; hence,
    I.
    Object., complete, perfect, of full weight or measure, fit, suitable, due, proper, etc. (mostly poet. or in post-Aug. prose;

    most freq. in Plaut.): statura,

    a tall stature, Plaut. As. 2, 3, 21:

    capillus,

    id. Most. 1, 3, 98:

    viginti argenti minae,

    full twenty, id. As. 3, 3, 134 (cf. id. ib. 3, 3, 144: minae bonae); id. Merc. 2, 3, 101:

    talentum argenti,

    id. Rud. 5, 2, 31; Lucil. ap. Non. p. 266, 27:

    novem cyathis commodis miscentur pocula,

    Hor. C. 3, 19, 12:

    alimenta,

    Dig. 34, 1, 16, § 1:

    capitis valetudo commodior,

    more firm, Cels. 8, 1; Quint. 6, 3, 77;

    and transf. to the person: vivere filium atque etiam commodiorem esse,

    to be better, Plin. Ep. 3, 16, 4.—
    II.
    Subject., suitable, fit, convenient, opportune, commodious, easy, appropriate for some one or something, favorable, friendly to (in every period and species of composition); constr. with dat. or absol., rarely with ad (v. the foll.).
    A.
    Of things.
    1.
    With dat.
    a.
    Of the purpose or use:

    curationi omnia commodiora,

    Liv. 30, 19, 5:

    nec pecori opportuna seges nec commoda Baccho,

    Verg. G. 4, 129.—
    b.
    Of the person:

    hoc et vobis et meae commodum famae arbitror,

    Ter. Hec. 4, 2, 9:

    quod erit mihi bonum et commodum,

    id. Phorm. 1, 2, 81:

    nulla lex satis commoda omnibus est (corresp. with prodesse),

    Liv. 34, 3, 5:

    primordia eloquentiae mortalibus,

    Tac. Or. 12:

    hanc sibi commodissimam belli rationem judicavit,

    Caes. B. C. 3, 85:

    quae sit stella homini commoda, quaeque mala,

    Prop. 2 (3), 27, 4.—
    2.
    Absol.:

    hiberna,

    Liv. 42, 67, 8:

    longius ceterum commodius iter,

    id. 22, 2, 2; cf.:

    commodissimus in Britanniam transjectus,

    Caes. B. G. 5, 2:

    commodius anni tempus,

    Cic. Att. 9, 3, 1; cf. Ter. And. 5, 2, 3:

    faciliore ac commodiore judicio,

    Cic. Caecin. 3, 8:

    litterae satis commodae de Britannicis rebus,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 25:

    mores,

    id. Lael. 15, 54:

    commodissimum esse statuit, omnes naves subduci, etc.,

    Caes. B. G. 5, 11.—
    3.
    With or without dat. pers. in the phrase commodum est, it pleases, is agreeable, = libet:

    proinde ut commodum est,

    Plaut. Am. 2, 1, 8; 3, 1, 2: dum erit commodum, Ter. Ad. 1, 2, 38:

    si id non commodum est,

    id. Eun. 3, 2, 49; id. Phorm. 5, 8, 37; Cic. Verr. 2, 2, 13, § 33 Ascon.; 2, 2, 16, § 39; 2, 1, 26, § 65; 2, 3, 70, § 165; id. Div. 1, 49, 111; id. de Or. 3, 23, 87; Plin. Pan. 48, 1:

    id si tibi erit commodum, cures velim,

    Cic. Att. 13, 48, 2; Cels. 4, 4; 4, 22.—
    4.
    With ad and acc. of purpose (very rare):

    nec satis ad cursus commoda vestis Erat,

    Ov. F. 2, 288.—
    5.
    With sup. in u (rare):

    hoc exornationis genus... commodum est auditu,

    Auct. Her. 4, 18, 26.—
    B.
    Of persons, serving a neighbor or (more freq.) accommodating one ' s self to his wishes, useful, serviceable, pleasant, agreeable, obliging, neighborly, friendly, polite, affable, gentle, etc.:

    mihi commodus uni,

    Hor. Ep. 1, 9, 9; cf. id. ib. 2, 1, 227:

    quemquamne existimas Catone commodiorem, communiorem, moderatiorem fuisse ad omnem rationem humanitatis?

    Cic. Mur. 31, 66:

    commodior mitiorque,

    id. Q. Fr. 1, 1, 13, § 39:

    Apronius, qui aliis inhumanus ac barbarus, isti uni commodus ac disertus,

    id. Verr. 2, 3, 9, § 23:

    convivae,

    Plaut. Poen. 3, 3, 2; cf.:

    commodus comissator,

    Ter. Ad. 5, 2, 8; and:

    commodus meis sodalibus,

    Hor. C. 4, 8, 1:

    homines,

    Plaut. Ps. 1, 5, 28:

    mulier commoda, Faceta,

    Ter. Heaut. 3, 2, 10; cf. id. And. 5, 2, 3.—In a double sense with I. supra:

    ubi tu commoda's, capillum commodum esse credito,

    Plaut. Most. 1, 3, 98.— Poet., of the measure of iambic verse:

    spondeos in jura paterna recepit Commodus et patiens,

    sharing the paternal rights with them, in a fraternal manner, Hor. A. P. 257.—Hence,
    III.
    Subst.: commŏdum, i, n.
    1.
    A convenient opportunity, favorable condition, convenience (rare, but in good prose):

    nostrum exspectare,

    Cic. Att. 16, 2, 1:

    cum tamdiu sedens meum commodum exspectet,

    id. ib. 14, 2, 3;

    12, 38, 1: velim aliquando, cum erit tuum commodum, Lentulum puerum visas,

    when it shall be convenient for you, id. ib. 12, 28, 3.—More freq.,
    b.
    In the connection commodo meo, tuo, etc., per commodum, ex commodo, at, or according to my, thy, etc., convenience, conveniently, at one ' s leisure:

    etiamsi spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

    according to our convenience, Cic. Verr. 1, 18, 56:

    quod commodo tuo fiat,

    id. Fam. 4, 2, 4; 1, 1, 3; id. Att. 13, 48, 1: suo commodo me convenire, Caes. ap. Cic. ib. 14, 1, 2:

    ubi consul copias per commodum exponere posset,

    Liv. 42, 18, 3:

    tamquam lecturus ex commodo,

    Sen. Ep. 46, 1; Col. 12, 19, 3;

    so opp. festinanter,

    id. 6, 2, 14.—
    2.
    Advantage, profit (very freq. in all periods and species of composition):

    commodum est, quod plus usus habet quam molestiae: bonum sincerum debet esse et ab omni parte innoxium,

    Sen. Ep. 87, 36 sq.:

    ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

    Ter. And. 4, 1, 4:

    ut ex illius commodo meum compararem commodum,

    id. Heaut. 2, 4, 17; cf. id. Hec. 5, 3, 42; Cic. N. D. 1, 9, 23:

    cui tam subito tot congruerint commoda,

    Ter. Eun. 5, 8, 3:

    (honestatem) ipsam suo splendore ad se animos ducere, nullo prorsus commodo extrinsecus posito, Cic. Ac. Fragm. ap. Aug. contr. Ac. 3, 7, 15 (IV. 2, p. 470 Orell.): sequi matris commodum,

    Ter. Hec. 3, 5, 31:

    pacis,

    Cic. de Or. 2, 82, 335:

    contra valetudinis commodum laborare,

    to the injury of health, id. Mur. 23, 47:

    mea,

    Hor. Ep. 1, 14, 37:

    in publica peccem,

    id. ib. 2, 1, 3; cf.:

    populi commoda,

    Nep. Phoc. 4, 1.—
    b.
    Specif., a reward, pay, stipend, salary, wages for public service: veteranorum, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2, 3:

    omnibus provincialibus ornamentis commodisque depositis,

    emoluments, id. Red. in Sen. 14, 35; Suet. Ner. 32; cf.:

    emeritae militiae,

    id. Calig. 44; id. Aug. 49; cf. also id. Vit. 15; id. Galb. 12:

    militibus commoda dare,

    Ov. A. A. 1, 131 sq.:

    tribunatus,

    Cic. Fam. 7, 8, 1:

    missionum,

    Suet. Aug. 49.—
    c.
    A favor, privilege, immunity, Suet. Aug. 31; id. Claud. 19.—
    d.
    A useful thing, a good:

    commoda vitae,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87; Lucr. 3, 2; cf.:

    cetera opinione bona sunt... proprietas in illis boni non est. Itaque commoda vocentur,

    Sen. Ep. 74, 17:

    inter commoda illas (divitias) numeratis: atqui eādem ratione ne commodum quidem erunt,

    id. ib. 87, 29. —
    e.
    Sometimes commodo or per commodum, adverb. antith. to that which is [p. 382] injurious, without injury or detriment:

    ut regem reducas, quod commodo rei publicae facere possis,

    Cic. Fam. 1, 1, 3:

    si per commodum reipublicae posset, Romam venisset,

    Liv. 10, 25, 17.—
    3.
    Concr., = commodatum, that which is lent, a loan:

    qui forum et basilicas commodis hospitum, non furtis nocentium ornarent,

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf. Isid. Orig. 5, 25, 16.—
    B.
    Advv.:
    1.
    commŏdum, adv. temp. (only in colloquial lang. and post-class. prose writers).
    a.
    At a fit time, just in time, at the very nick, at the very moment, opportunely, seasonably ( = opportune, eukairôs):

    ecce autem commodum aperitur foris,

    Plaut. Mil. 4, 4, 61:

    commodum adveni domum,

    id. Am. 2, 2, 37:

    orditur loqui,

    id. Trin. 5, 2, 12:

    ipse exit Lesbonicus,

    id. ib. 2, 3, 9: eukairôs ad me venit, cum haberem Dolabellam, Torquatus... commodum egeram diligentissime, Cic. Att. 13, 9, 1; Symm. Ep. 2, 47. —
    b.
    To designate a point of time that corresponds with another, or that just precedes it, just, just then, just now.
    (α).
    Absol.:

    ad te hercle ibam commodum,

    Plaut. Cas. 3, 4, 3; Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    Taurus, sectatoribus commodum dimissis, sedebat, etc.,

    Gell. 2, 2, 2:

    si istac ibis, commodum obviam venies patri,

    just meet, Plaut. Merc. 1, 2, 107. —
    (β).
    With postquam or (more freq.) with cum in a parallel clause:

    postquam me misisti ad portum cum luci simul, Commodum radiosus ecce sol superabat ex mari,

    Plaut. Stich. 2, 2, 41:

    quom huc respicio ad virginem, Illa sese interea commodum huc advorterat,

    Ter. Eun. 2, 3, 52:

    commodum discesseras heri, cum Trebatius venit,

    Cic. Att. 13, 9, 1:

    emerseram commodum ex Antiati in Appiam, cum in me incurrit Curio,

    id. ib. 2, 12, 2 B. and K. (al. commode); so with the pluperf. and a foll. cum, id. ib. 13, 19, 1; 13, 30, 2; 10, 16, 1; App. M. 1, p. 107, 15:

    adducitur a Veneriis Lollius commodum cum Apronius e palaestrā redisset,

    Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61 B. and K. (Zumpt, commode):

    cum jam filiae nostrae dies natalis appeteret, commodum aderant, quae muneri miseratis,

    Symm. Ep. 3, 50. —
    2.
    commŏdŏ, adv. temp., = commodum, a., just in time, seasonably, just at this time (ante-class. and very rare): commodo eccum exit, Titin. ap. Charis. p. 177 P. (i. e. in tempore, Charis.): commodo de parte superiore descendebat, Sisenn. ib.: commodo dictitemus, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 174; cf. id. ib. p. 177.—
    3.
    commŏdē, adv.
    a.
    (Acc. to commodus, I.) Duly, properly, completely, rightly, well, skilfully, neatly, etc. (class.):

    suo quique loco viden' capillus satis compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97: commode amictus non sum, id. Fragm. ap. Gell. 18, 12, 3:

    saltare, Nep. praef. § 1: legere,

    Plin. Ep. 5, 19, 3; cf. in comp., id. ib. 9, 34, 1:

    multa breviter et commode dicta,

    Cic. Lael. 1, 1; cf. id. de Or. 1, 53, 227; id. Rosc. Am. 4, 9; Ter. Hec. 1, 2, 20; 1, 2, 33 al.:

    cogitare,

    id. Heaut. prol. 14:

    audire,

    Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

    valere,

    Plin. Ep. 3, 20, 11:

    feceris commode mihique gratum, si, etc.,

    Cic. Att. 10, 3 fin.:

    commode facere, quod, etc.,

    id. ib. 11, 7, 7; in comp.:

    commodius fecissent tribuni plebis, si, etc.,

    id. Agr. 3, 1, 1.—In medic.:

    commode facere,

    to do well, be beneficial, Cels. 4, 12.—
    b.
    (Acc. to commodus, II.)
    (α).
    Conveniently, suitably, opportunely, fitly, aptly, appropriately:

    magis commode quam strenue navigavi,

    Cic. Att. 16, 6, 1:

    ille satis scite et commode tempus ad te cepit adeundi,

    id. Fam. 11, 16, 1:

    vos istic commodissime sperem esse,

    id. ib. 14, 7, 2:

    explorat, quo commodissime itinere valles transiri possit,

    Caes. B. G. 5, 49 fin.:

    hoc ego commodius quam tu vivo,

    Hor. S. 1, 6, 110; cf.:

    consumere vitiatum commodius quam integrum,

    id. ib. 2, 2, 91; Quint. 6, 3, 54:

    cui commodissime subjungitur,

    id. 9, 3, 82; cf. id. 4, 1, 76.—
    (β).
    In a friendly manner, pleasantly, gently, kindly:

    acceptae bene et commode eximus,

    Plaut. Cas. 5, 1, 1; id. Poen. 1, 2, 190; Ter. Heaut. 3, 2, 48.—
    c.
    (Equiv. to commodum, adv. b.) Just, just at the moment when, etc.; only v.l. in the doubtful passages cited supra, commodum, b. fin.
    2.
    Commŏdus, i, m., a Roman cognomen; so L. Aelius Aurelius Commodus, Roman emperor, Lampr. Commod. 1 sq.; Eutr. 8, 15 al.—Hence,
    1.
    Commŏdĭā-nus, a, um, adj., of or pertaining to Commodus: horti, Lampr. Commod. 8:

    thermae,

    Spart. Nigid. 6 al. —
    2.
    Commŏ-dĭus, a, um, adj., the same:

    Nonae,

    Lampr. Commod. 12; cf. id. ib. 11.—
    3.
    Commŏ-dus, a, um, adj., the same: mensis, i. e. August, which Commodus wished to name after himself, Lampr. Commod. 11.

    Lewis & Short latin dictionary > Commodus

  • 16 commodus

    1.
    com-mŏdus, a, um, adj., that has a due or proper measure; hence,
    I.
    Object., complete, perfect, of full weight or measure, fit, suitable, due, proper, etc. (mostly poet. or in post-Aug. prose;

    most freq. in Plaut.): statura,

    a tall stature, Plaut. As. 2, 3, 21:

    capillus,

    id. Most. 1, 3, 98:

    viginti argenti minae,

    full twenty, id. As. 3, 3, 134 (cf. id. ib. 3, 3, 144: minae bonae); id. Merc. 2, 3, 101:

    talentum argenti,

    id. Rud. 5, 2, 31; Lucil. ap. Non. p. 266, 27:

    novem cyathis commodis miscentur pocula,

    Hor. C. 3, 19, 12:

    alimenta,

    Dig. 34, 1, 16, § 1:

    capitis valetudo commodior,

    more firm, Cels. 8, 1; Quint. 6, 3, 77;

    and transf. to the person: vivere filium atque etiam commodiorem esse,

    to be better, Plin. Ep. 3, 16, 4.—
    II.
    Subject., suitable, fit, convenient, opportune, commodious, easy, appropriate for some one or something, favorable, friendly to (in every period and species of composition); constr. with dat. or absol., rarely with ad (v. the foll.).
    A.
    Of things.
    1.
    With dat.
    a.
    Of the purpose or use:

    curationi omnia commodiora,

    Liv. 30, 19, 5:

    nec pecori opportuna seges nec commoda Baccho,

    Verg. G. 4, 129.—
    b.
    Of the person:

    hoc et vobis et meae commodum famae arbitror,

    Ter. Hec. 4, 2, 9:

    quod erit mihi bonum et commodum,

    id. Phorm. 1, 2, 81:

    nulla lex satis commoda omnibus est (corresp. with prodesse),

    Liv. 34, 3, 5:

    primordia eloquentiae mortalibus,

    Tac. Or. 12:

    hanc sibi commodissimam belli rationem judicavit,

    Caes. B. C. 3, 85:

    quae sit stella homini commoda, quaeque mala,

    Prop. 2 (3), 27, 4.—
    2.
    Absol.:

    hiberna,

    Liv. 42, 67, 8:

    longius ceterum commodius iter,

    id. 22, 2, 2; cf.:

    commodissimus in Britanniam transjectus,

    Caes. B. G. 5, 2:

    commodius anni tempus,

    Cic. Att. 9, 3, 1; cf. Ter. And. 5, 2, 3:

    faciliore ac commodiore judicio,

    Cic. Caecin. 3, 8:

    litterae satis commodae de Britannicis rebus,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 25:

    mores,

    id. Lael. 15, 54:

    commodissimum esse statuit, omnes naves subduci, etc.,

    Caes. B. G. 5, 11.—
    3.
    With or without dat. pers. in the phrase commodum est, it pleases, is agreeable, = libet:

    proinde ut commodum est,

    Plaut. Am. 2, 1, 8; 3, 1, 2: dum erit commodum, Ter. Ad. 1, 2, 38:

    si id non commodum est,

    id. Eun. 3, 2, 49; id. Phorm. 5, 8, 37; Cic. Verr. 2, 2, 13, § 33 Ascon.; 2, 2, 16, § 39; 2, 1, 26, § 65; 2, 3, 70, § 165; id. Div. 1, 49, 111; id. de Or. 3, 23, 87; Plin. Pan. 48, 1:

    id si tibi erit commodum, cures velim,

    Cic. Att. 13, 48, 2; Cels. 4, 4; 4, 22.—
    4.
    With ad and acc. of purpose (very rare):

    nec satis ad cursus commoda vestis Erat,

    Ov. F. 2, 288.—
    5.
    With sup. in u (rare):

    hoc exornationis genus... commodum est auditu,

    Auct. Her. 4, 18, 26.—
    B.
    Of persons, serving a neighbor or (more freq.) accommodating one ' s self to his wishes, useful, serviceable, pleasant, agreeable, obliging, neighborly, friendly, polite, affable, gentle, etc.:

    mihi commodus uni,

    Hor. Ep. 1, 9, 9; cf. id. ib. 2, 1, 227:

    quemquamne existimas Catone commodiorem, communiorem, moderatiorem fuisse ad omnem rationem humanitatis?

    Cic. Mur. 31, 66:

    commodior mitiorque,

    id. Q. Fr. 1, 1, 13, § 39:

    Apronius, qui aliis inhumanus ac barbarus, isti uni commodus ac disertus,

    id. Verr. 2, 3, 9, § 23:

    convivae,

    Plaut. Poen. 3, 3, 2; cf.:

    commodus comissator,

    Ter. Ad. 5, 2, 8; and:

    commodus meis sodalibus,

    Hor. C. 4, 8, 1:

    homines,

    Plaut. Ps. 1, 5, 28:

    mulier commoda, Faceta,

    Ter. Heaut. 3, 2, 10; cf. id. And. 5, 2, 3.—In a double sense with I. supra:

    ubi tu commoda's, capillum commodum esse credito,

    Plaut. Most. 1, 3, 98.— Poet., of the measure of iambic verse:

    spondeos in jura paterna recepit Commodus et patiens,

    sharing the paternal rights with them, in a fraternal manner, Hor. A. P. 257.—Hence,
    III.
    Subst.: commŏdum, i, n.
    1.
    A convenient opportunity, favorable condition, convenience (rare, but in good prose):

    nostrum exspectare,

    Cic. Att. 16, 2, 1:

    cum tamdiu sedens meum commodum exspectet,

    id. ib. 14, 2, 3;

    12, 38, 1: velim aliquando, cum erit tuum commodum, Lentulum puerum visas,

    when it shall be convenient for you, id. ib. 12, 28, 3.—More freq.,
    b.
    In the connection commodo meo, tuo, etc., per commodum, ex commodo, at, or according to my, thy, etc., convenience, conveniently, at one ' s leisure:

    etiamsi spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

    according to our convenience, Cic. Verr. 1, 18, 56:

    quod commodo tuo fiat,

    id. Fam. 4, 2, 4; 1, 1, 3; id. Att. 13, 48, 1: suo commodo me convenire, Caes. ap. Cic. ib. 14, 1, 2:

    ubi consul copias per commodum exponere posset,

    Liv. 42, 18, 3:

    tamquam lecturus ex commodo,

    Sen. Ep. 46, 1; Col. 12, 19, 3;

    so opp. festinanter,

    id. 6, 2, 14.—
    2.
    Advantage, profit (very freq. in all periods and species of composition):

    commodum est, quod plus usus habet quam molestiae: bonum sincerum debet esse et ab omni parte innoxium,

    Sen. Ep. 87, 36 sq.:

    ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

    Ter. And. 4, 1, 4:

    ut ex illius commodo meum compararem commodum,

    id. Heaut. 2, 4, 17; cf. id. Hec. 5, 3, 42; Cic. N. D. 1, 9, 23:

    cui tam subito tot congruerint commoda,

    Ter. Eun. 5, 8, 3:

    (honestatem) ipsam suo splendore ad se animos ducere, nullo prorsus commodo extrinsecus posito, Cic. Ac. Fragm. ap. Aug. contr. Ac. 3, 7, 15 (IV. 2, p. 470 Orell.): sequi matris commodum,

    Ter. Hec. 3, 5, 31:

    pacis,

    Cic. de Or. 2, 82, 335:

    contra valetudinis commodum laborare,

    to the injury of health, id. Mur. 23, 47:

    mea,

    Hor. Ep. 1, 14, 37:

    in publica peccem,

    id. ib. 2, 1, 3; cf.:

    populi commoda,

    Nep. Phoc. 4, 1.—
    b.
    Specif., a reward, pay, stipend, salary, wages for public service: veteranorum, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2, 3:

    omnibus provincialibus ornamentis commodisque depositis,

    emoluments, id. Red. in Sen. 14, 35; Suet. Ner. 32; cf.:

    emeritae militiae,

    id. Calig. 44; id. Aug. 49; cf. also id. Vit. 15; id. Galb. 12:

    militibus commoda dare,

    Ov. A. A. 1, 131 sq.:

    tribunatus,

    Cic. Fam. 7, 8, 1:

    missionum,

    Suet. Aug. 49.—
    c.
    A favor, privilege, immunity, Suet. Aug. 31; id. Claud. 19.—
    d.
    A useful thing, a good:

    commoda vitae,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87; Lucr. 3, 2; cf.:

    cetera opinione bona sunt... proprietas in illis boni non est. Itaque commoda vocentur,

    Sen. Ep. 74, 17:

    inter commoda illas (divitias) numeratis: atqui eādem ratione ne commodum quidem erunt,

    id. ib. 87, 29. —
    e.
    Sometimes commodo or per commodum, adverb. antith. to that which is [p. 382] injurious, without injury or detriment:

    ut regem reducas, quod commodo rei publicae facere possis,

    Cic. Fam. 1, 1, 3:

    si per commodum reipublicae posset, Romam venisset,

    Liv. 10, 25, 17.—
    3.
    Concr., = commodatum, that which is lent, a loan:

    qui forum et basilicas commodis hospitum, non furtis nocentium ornarent,

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf. Isid. Orig. 5, 25, 16.—
    B.
    Advv.:
    1.
    commŏdum, adv. temp. (only in colloquial lang. and post-class. prose writers).
    a.
    At a fit time, just in time, at the very nick, at the very moment, opportunely, seasonably ( = opportune, eukairôs):

    ecce autem commodum aperitur foris,

    Plaut. Mil. 4, 4, 61:

    commodum adveni domum,

    id. Am. 2, 2, 37:

    orditur loqui,

    id. Trin. 5, 2, 12:

    ipse exit Lesbonicus,

    id. ib. 2, 3, 9: eukairôs ad me venit, cum haberem Dolabellam, Torquatus... commodum egeram diligentissime, Cic. Att. 13, 9, 1; Symm. Ep. 2, 47. —
    b.
    To designate a point of time that corresponds with another, or that just precedes it, just, just then, just now.
    (α).
    Absol.:

    ad te hercle ibam commodum,

    Plaut. Cas. 3, 4, 3; Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    Taurus, sectatoribus commodum dimissis, sedebat, etc.,

    Gell. 2, 2, 2:

    si istac ibis, commodum obviam venies patri,

    just meet, Plaut. Merc. 1, 2, 107. —
    (β).
    With postquam or (more freq.) with cum in a parallel clause:

    postquam me misisti ad portum cum luci simul, Commodum radiosus ecce sol superabat ex mari,

    Plaut. Stich. 2, 2, 41:

    quom huc respicio ad virginem, Illa sese interea commodum huc advorterat,

    Ter. Eun. 2, 3, 52:

    commodum discesseras heri, cum Trebatius venit,

    Cic. Att. 13, 9, 1:

    emerseram commodum ex Antiati in Appiam, cum in me incurrit Curio,

    id. ib. 2, 12, 2 B. and K. (al. commode); so with the pluperf. and a foll. cum, id. ib. 13, 19, 1; 13, 30, 2; 10, 16, 1; App. M. 1, p. 107, 15:

    adducitur a Veneriis Lollius commodum cum Apronius e palaestrā redisset,

    Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61 B. and K. (Zumpt, commode):

    cum jam filiae nostrae dies natalis appeteret, commodum aderant, quae muneri miseratis,

    Symm. Ep. 3, 50. —
    2.
    commŏdŏ, adv. temp., = commodum, a., just in time, seasonably, just at this time (ante-class. and very rare): commodo eccum exit, Titin. ap. Charis. p. 177 P. (i. e. in tempore, Charis.): commodo de parte superiore descendebat, Sisenn. ib.: commodo dictitemus, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 174; cf. id. ib. p. 177.—
    3.
    commŏdē, adv.
    a.
    (Acc. to commodus, I.) Duly, properly, completely, rightly, well, skilfully, neatly, etc. (class.):

    suo quique loco viden' capillus satis compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97: commode amictus non sum, id. Fragm. ap. Gell. 18, 12, 3:

    saltare, Nep. praef. § 1: legere,

    Plin. Ep. 5, 19, 3; cf. in comp., id. ib. 9, 34, 1:

    multa breviter et commode dicta,

    Cic. Lael. 1, 1; cf. id. de Or. 1, 53, 227; id. Rosc. Am. 4, 9; Ter. Hec. 1, 2, 20; 1, 2, 33 al.:

    cogitare,

    id. Heaut. prol. 14:

    audire,

    Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

    valere,

    Plin. Ep. 3, 20, 11:

    feceris commode mihique gratum, si, etc.,

    Cic. Att. 10, 3 fin.:

    commode facere, quod, etc.,

    id. ib. 11, 7, 7; in comp.:

    commodius fecissent tribuni plebis, si, etc.,

    id. Agr. 3, 1, 1.—In medic.:

    commode facere,

    to do well, be beneficial, Cels. 4, 12.—
    b.
    (Acc. to commodus, II.)
    (α).
    Conveniently, suitably, opportunely, fitly, aptly, appropriately:

    magis commode quam strenue navigavi,

    Cic. Att. 16, 6, 1:

    ille satis scite et commode tempus ad te cepit adeundi,

    id. Fam. 11, 16, 1:

    vos istic commodissime sperem esse,

    id. ib. 14, 7, 2:

    explorat, quo commodissime itinere valles transiri possit,

    Caes. B. G. 5, 49 fin.:

    hoc ego commodius quam tu vivo,

    Hor. S. 1, 6, 110; cf.:

    consumere vitiatum commodius quam integrum,

    id. ib. 2, 2, 91; Quint. 6, 3, 54:

    cui commodissime subjungitur,

    id. 9, 3, 82; cf. id. 4, 1, 76.—
    (β).
    In a friendly manner, pleasantly, gently, kindly:

    acceptae bene et commode eximus,

    Plaut. Cas. 5, 1, 1; id. Poen. 1, 2, 190; Ter. Heaut. 3, 2, 48.—
    c.
    (Equiv. to commodum, adv. b.) Just, just at the moment when, etc.; only v.l. in the doubtful passages cited supra, commodum, b. fin.
    2.
    Commŏdus, i, m., a Roman cognomen; so L. Aelius Aurelius Commodus, Roman emperor, Lampr. Commod. 1 sq.; Eutr. 8, 15 al.—Hence,
    1.
    Commŏdĭā-nus, a, um, adj., of or pertaining to Commodus: horti, Lampr. Commod. 8:

    thermae,

    Spart. Nigid. 6 al. —
    2.
    Commŏ-dĭus, a, um, adj., the same:

    Nonae,

    Lampr. Commod. 12; cf. id. ib. 11.—
    3.
    Commŏ-dus, a, um, adj., the same: mensis, i. e. August, which Commodus wished to name after himself, Lampr. Commod. 11.

    Lewis & Short latin dictionary > commodus

  • 17 dies

    dĭes (dīes, Liv. Andron. Fragm. Odys. 7), ēi ([etilde]ī, Verg. A. 4, 156; Hor. S. 1, 8, 35 et saep.;

    dissyl.: di-ei,

    Ter. Eun. 4, 7, 31; also gen. dies, die, and dii—dies, as in acies, facies, pernicies, etc., Enn. ap. Gell. 9, 14; Ann. v. 401 Vahl.; Cic. Sest. 12, 28 ap. Gell. l. l.:

    die,

    Prisc. p. 780 P.; even in Verg. G. 1, 208, where Gellius reads dies, v. Wagner ad loc., nearly all MSS. have die; cf. Rib. and Forbig. ad loc.; so,

    die,

    Plaut. Ps. 4, 7, 59; id. Capt. 4, 2, 20; Caes. B. G. 7, 11, 5; id. B. C. 1, 14, 3; 3, 76, 2; Just. 2, 11, 17; cf. Oud. ad B. G. 2, 23, 1. Die appears to be certain in Sall. J. 52, 3; 97, 3. Also in Cic. Sest. 12, 28, Gellius reads dies, where our MSS., except the Cod. Lamb., have diei;

    perh. those words do not belong to Cicero himself. Form dii,

    Verg. A. 1, 636, Rib. and Forbig. after Serv. and Gell. l. l.— Dat., diēī, saep. die, Plaut. Am. 1, 1, 120, acc. to Serv. Verg. G. 1, 208; Plaut. Am. 1, 3, 48; id. Capt. 3, 1, 4; id. Trin. 4, 2, 1;

    once dii,

    id. Merc. 1, Prol. 13; cf. Roby, Gram. 1, 121 sq.); m. (in sing. sometimes f., esp. in the signif. no. I. B. 1.) [root Sanscr. dī, gleam: dinas, day; Gr. dios, heavenly; cf. Lat. Jovis (Diovis), Diana, deus, dīvus, etc. Old form, dius (for divus); cf.: nudius, diu, etc. The word also appears in composition in many particles, as pridem, hodie, diu, etc., v. Corss. Auspr. 2, 855 sq.], a day (cf.: tempus, tempestas, aetas, aevum, spatium, intervallum).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., the civil day of twenty-four hours.
    (α).
    Masc.:

    dies primus est veris in Aquario... dies tertius... dies civiles nostros, etc.,

    Varr. R. R. 1, 28, 1; cf. Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3; Gell. 3, 2: REBVS IVRE IVDICATIS TRIGINTA DIES IVSTI SVNTO, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; and 15, 13 fin.; for which;

    per dies continuos XXX., etc.,

    Gai. Inst. 3, 78: multa dies in bello conficit unus, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 297 ed. Vahl.); cf.:

    non uno absolvam die,

    Plaut. Capt. 3, 5, 73:

    hic dies,

    id. Aul. 4, 9, 11:

    hic ille est dies,

    id. Capt. 3, 3, 3:

    ante hunc diem,

    id. ib. 3, 4, 101:

    illo die impransus fui,

    id. Am. 1, 1, 98; cf.:

    eo die,

    Caes. B. G. 1, 22 fin.; 2, 6; 2, 32 fin.; 4, 11, 4; 5, 15 fin. et saep.:

    postero die,

    id. ib. 1, 15, 1; 3, 6, 3 et saep.; Cic. Verr. 2, 2, 17; Sall. J. 29, 5; 38, 9 et saep.:

    in posterum diem,

    Caes. B. G. 7, 41 fin.; id. B. C. 1, 65 fin. et saep.:

    diem scito esse nullum, quo die non dicam pro reo,

    Cic. Q. Fr. 3, 3:

    domi sedet totos dies,

    Plaut. Aul. 1, 1, 34:

    paucos dies ibi morati,

    Caes. B. G. 7, 5, 4:

    dies continuos XXX. sub bruma esse noctem,

    id. ib. 5, 13, 3:

    hosce aliquot dies,

    Ter. Heaut. 4, 5, 4; cf. id. Eun. 1, 2, 71 et saep.:

    festo die si quid prodegeris,

    Plaut. Aul. 2, 8, 10; so,

    festus,

    id. Cas. 1, 49; id. Poen. 3, 5, 13; 4, 2, 26 et saep.—
    (β).
    Fem. (freq. in poetry metri gratiā; rare in prose), postrema, Enn. ap. Gell. 9, 14:

    omnia ademit Una dies,

    Lucr. 3, 912; cf. id. 3, 921; 5, 96 and 998: homines, qui ex media nocte ad proximam mediam noctem in his horis XXIV. nati sunt, una die nati dicuntur, Varr. ap. Gell. 3, 2, 2 (uno die, Macr. S. 1, 3):

    quibus effectis armatisque diebus XXX., a qua die materia caesa est,

    Caes. B. C. 1, 36 fin.:

    Varronem profiteri, se altera die ad colloquium venturum,

    id. ib. 3, 19, 4 (for which, shortly before: quo cum esset postero die ventum); cf.:

    postera die,

    Sall. J. 68, 2 (for which, in the same author, more freq.:

    postero die): pulchra,

    Hor. Od. 1, 36, 10:

    suprema,

    id. ib. 1, 13, 20:

    atra,

    Verg. A. 6, 429:

    tarda,

    Ov. M. 15, 868 et saep.—(But Caes. B. C. 3, 26, 1; 3, 37, 1, read altero, tertio.)—
    b.
    Connections:

    postridie ejus diei, a favorite expression of Caesar,

    Caes. B. G. 1, 23, 1: 1, 47, 2; 1, 48, 2 et saep., v. postridie;

    and cf.: post diem tertium ejus diei,

    Cic. Att. 3, 7; Sulpic. ap. Cic. Fam. 4, 12, 2; Liv. 27, 35:

    diem ex die exspectabam,

    from day to day, id. ib. 7, 26 fin.; cf.:

    diem ex die ducere,

    Caes. B. G. 1, 16, 5; for which also: diem de die prospectans, Liv. 5, 48; and: diem de die differre, id. 25, 25: LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO, for every day, day by day, daily, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.:

    affatim est hominum, in dies qui singulas escas edunt,

    Plaut. Men. 3, 1, 10; so,

    in dies,

    every day, Cic. Top. 16, 62; Caes. B. G. 3, 23, 7; 5, 58, 1; 7, 30, 4; Vell. 2, 52, 2; Liv. 21, 11 Drak.; 34, 11 al.; less freq. in sing.:

    nihil usquam sui videt: in diem rapto vivit,

    Liv. 22, 39; cf.:

    mutabilibus in diem causis (opp. natura perpetua),

    id. 31, 29 (in another signif. v. the foll., no. II. A. 3); and: cui licet in diem ( = singulis diebus, daily) dixisse Vixi, etc., Hor. Od. 3, 29, 42. And still more rarely: ad diem, Treb. Gallien. 17; Vop. Firm. 4:

    ante diem, v. ante.—Die = quotidie or in diem,

    daily, Verg. E. 2, 42; 3, 34:

    quos mille die victor sub Tartara misi,

    id. A. 11, 397:

    paucissimos die composuisse versus,

    Quint. 10, 3, 8:

    saepius die,

    Plin. 15, 6, 6, § 22: die crastini, noni, pristini, quinti, for die crastino, nono, etc., v. h. vv. crastinus, nonus, etc.; and cf. Gell. 10, 24; Macr. S. 1, 4.—
    B.
    In partic.
    1.
    A set day, appointed time, term in the widest sense of the word (for appearing before court, in the army, making a payment, etc.).
    (α).
    Masc.: MORBVS SONTICVS... STATVS DIES CVM HOSTE... QVID HORVM FVIT VNVM IVDICI ARBITROVE REOVE DIES DIFFISVS ESTO, XII. Tab. ap. Cic. Off. 1, 12; Fest. p. 273, 26 Müll.; for which: STATVS CONDICTVSVE DIES CVM HOSTE, acc. to Cincius ap. Gell. 16, 4, 4;

    and with comic reference to the words of this law,

    Plaut. Curc. 1, 1, 5 (found also in Macr. S. 1, 16);

    and freq.: status dies,

    Plin. Ep. 9, 39, 1; Suet. Claud. 1; Flor. 1, 13, 16 et saep.:

    hic nuptiis dictus est dies,

    Ter. And. 1, 1, 75; cf.:

    dies colloquio dictus est ex eo die quintus,

    Caes. B. G. 1, 42, 4; so,

    dictus,

    id. ib. 5, 27, 5:

    iis certum diem conveniendi dicit,

    id. ib. 5, 57, 2:

    die certo,

    Sall. J. 79, 4; cf.

    constituto,

    id. ib. 13 fin.:

    decretus colloquio,

    id. ib. 113, 3:

    praestitutus,

    Liv. 3, 22:

    praefinitus,

    Plin. 35, 10, 36, § 109; Gell. 16, 4, 3:

    ascriptus,

    Phaedr. 4, 11, 8 et saep.:

    quoniam advesperascit, dabis diem nobis aliquem, ut contra ista dicamus,

    Cic. N. D. 3, 40; Caes. B. G. 1, 16, 5; id. B. C. 1, 11, 2; Sall. J. 109, 3; Liv. 35, 35 et saep.:

    dies ater,

    an unlucky day, Sen. Vit. Beat. 25.—
    (β).
    Fem. (so commonly in this sense in class. prose, but only in sing., v. Mützell ad Curt. 3, 1, 8):

    ut quasi dies si dicta sit,

    Plaut. As. 5, 1, 11; so,

    dicta,

    Cic. Fam. 16, 10 fin.; cf.:

    edicta ad conveniendum,

    Liv. 41, 10 fin.:

    praestituta,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; 2, 2, 28; Ter. Ph. 3, 2, 38; Cic. Verr. 2, 3, 14 fin.; id. Vatin. 15, 37; id. Tusc. 1, 39; Liv. 45, 11 et saep.; cf.

    constituta,

    Cic. Caecin. 11, 32; Caes. B. G. 1, 4, 2; 1, 8, 3: certa eius rei constituta, id. B. C. 3, 33, 1:

    pacta et constituta,

    Cic. Cat. 1, 9, 24:

    statuta,

    Liv. 31, 29:

    stata,

    id. 27, 23 fin.:

    certa,

    Caes. B. G. 1, 30, 4, 5, 1, 8; id. B. C. 1, 2, 6; Nep. Chabr. 3 et saep.:

    annua,

    Cic. Fam. 7, 23; id. Att. 12, 3 fin.; cf.

    longa,

    Plaut. Ep. 4, 1, 18:

    die caecā emere, oculatā vendere,

    i. e. to buy on credit and sell for cash, id. Ps. 1, 3, 67, v. caecus, no. II. B.:

    haec dies summa hodie est, mea amica sitne libera, an, etc.,

    id. Pers. 1, 1, 34:

    puto fore istam etiam a praecone diem,

    Cic. Att. 13, 3:

    ubi ea dies venit (preceded by tempore ejus rei constituto),

    Caes. B. G. 7, 3:

    praeterita die, qua suorum auxilia exspectaverant,

    id. ib. 7, 77, 1; cf. id. ib. 6, 33, 4:

    esse in lege, quam ad diem proscriptiones fiant,

    Cic. Rosc. Am. 44, 128 et saep.—
    (γ).
    Both genders together:

    diem dicunt, qua die ad ripam Rhodani omnes conveniant: is dies erat a. d. V. Kal. Apr., etc.,

    Caes. B. G. 1, 6 fin.; Cic. Att. 2, 11; id. Q. Fr. 3, 1, 3; Liv. 34, 35 al.—
    b.
    Hence: dicere diem alicui, to impeach, lay an accusation against:

    diem mihi, credo, dixerat,

    Cic. Mil. 14, 36:

    Domitium Silano diem dixisse scimus,

    id. Div. in Caec. 20, 67.—
    2.
    A natural day, a day, as opp. to night: ut vel, quia est aliquid, aliud non sit, ut Dies est, nox non est; vel, quia est aliquid, et aliud sit: Sol est super terram, dies est, Quint. 5, 8, 7: pro di immortales, quis hic illuxit dies, Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 4, 76:

    credibile non est, quantum scribam die, quin etiam noctibus,

    in the daytime, id. Att. 13, 26:

    negat ullum esse cibum tam gravem, quin is die et nocte concoquatur,

    in a single day and night, id. N. D. 2, 9, 24; cf.

    in this signif.: die ac nocte,

    Plin. 29, 6, 36, § 113:

    nocte et die,

    Liv. 25, 39;

    and simply die,

    Hor. S. 2, 1, 4; Quint. 10, 3, 8; cf.

    also: currus rogat ille paternos, Inque diem alipedum jus et moderamen equorum,

    Ov. M. 2, 48; and, connected with nox:

    (Themistocles) diem noctemque procul ab insula in salo navem tenuit in ancoris,

    Nep. Them. 8 fin.; cf. Cic. Div. 2, 27, 59; Liv. 22, 1 fin. —But more freq.: diem noctemque, like our day and night, i. q. without ceasing, uninterruptedly; Caes. B. G. 7, 77, 11; 7, 42 fin.; id. B. C. 1, 62;

    for which less freq.: diem et noctem,

    Hirt. B. Hisp. 38, 1;

    diem ac noctem,

    Liv. 27, 4 and 45:

    noctemque diemque,

    Verg. A. 8, 94; cf. Quint. 9, 4, 23:

    continuate nocte ac die itinere,

    Caes. B. C. 3, 11, 1; 3, 36, 8; and in plur.:

    dies noctesque,

    Plaut. Rud. 2, 3, 49; Ter. Eun. 1, 2, 113; Cic. Att. 7, 9 fin.; Nep. Dat. 4, 4 et saep.; also, reversing the order: noctesque diesque, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 338 ed. Vahl.); Hor. S. 1, 1, 76:

    noctesque et dies,

    Ter. And. 4, 1, 52; id. Eun. 5, 8, 49:

    noctes atque dies,

    Lucr. 2, 12; 3, 62; Cic. Fin. 1, 16, 51; Verg. A. 6, 127 al.:

    noctes diesque,

    id. ib. 9, 488:

    noctes ac dies,

    Cic. Arch. 11, 29:

    noctes et dies,

    id. Brut. 90, 308; id. de Or. 1, 61, 260; id. Tusc. 5, 25 and 39; Ter. Eun. 5, 8, 49; cf.

    also: neque noctem neque diem intermittit,

    Caes. B. G. 5, 38:

    Galli dies... sic observant, ut noctem dies subsequatur,

    id. ib. 6, 18, 2 Herz ad loc. So, too, in gen.:

    qui nocte dieque frequentat Limina,

    Mart. 10, 58, 11:

    cum die,

    at break of day, Ov. M. 13, 677:

    orto die ( = orta luce),

    Tac. A. 1, 20; 1, 68; id. H. 2, 21:

    ante diem ( = ante lucem),

    Hor. Ep. 1, 2, 35:

    dies fit, late Lat. for lucescit,

    Vulg. Luc. 22, 66: de die, in open day, broad day; v. de.—
    3.
    Dies alicujus (like the Heb. ; v. Gesen. Lex. s. h. v.).
    a.
    I. q. dies natalis, a birthday:

    diem meum scis esse III. Non. Jan. Aderis igitur,

    Cic. Att. 13, 42, 2; cf.

    in full: natali die tuo,

    id. ib. 9, 5 al. So the anniversary day of the foundation of a city is, dies natalis urbis, Cic. Div. 2, 47, 98.—
    b.
    I. q. dies mortis, dying-day:

    quandocumque fatalis et meus dies veniet statuarque tumulo,

    Tac. Or. 13 fin. Called, also: supremus dies. Suet. Aug. 99; id. Tib. 67; cf.:

    supremus vitae dies,

    Cic. de Sen. 21, 78; Suet. Aug. 61. Hence:

    diem suum obire,

    to die, Sulp. in Cic. Fam. 4, 12, 2;

    and in the same sense: obire diem supremum,

    Nep. Milt. 7 fin.; id. Dion. 2 fin.; Suet. Claud. 1:

    exigere diem supremum,

    Tac. A. 3, 16:

    explere supremum diem,

    id. ib. 1, 6; 3, 76;

    and simply: obire diem,

    Plin. 2, 109, 112, § 248; Suet. Tib. 4; id. Vesp. 1; id. Gr. 3; cf.

    also: fungi diem,

    Just. 19, 1, 1.—
    c.
    I. q. dies febris, fever-day: etsi Non. Mart., [p. 574] die tuo, ut opinor, exspectabam epistolam a te longiorem, Cic. Att. 9, 2 init.; 7, 8, 2 al.
    II.
    Transf.
    A.
    In gen. (from no. I. A.).
    1.
    A day, for that which is done in it (cf. the Hebr., the Gr. eleutheron êmar, etc.):

    is dies honestissimus nobis fuerat in senatu,

    Cic. Fam. 1, 2, 3:

    non tam dirus ille dies Sullanus C. Mario,

    id. Att. 10, 8, 7:

    equites Romanos daturos illius diei poenas,

    id. Sest. 12, 28:

    hic dies et Romanis refecit animos et Persea perculit,

    Liv. 42, 67 Drak.; cf. id. 9, 39 fin.; Vell. 2, 35 Ruhnk.; 2, 86; Just. 9, 3 fin.; Flor. 2, 6, 58 Duker.:

    imponite quinquaginta annis magnum diem,

    Tac. Agr. 34:

    quid pulchrius hac consuetudine excutiendi totum diem?... totum diem mecum scrutor, facta ac dicta mea remetior, etc., Sen. de Ira, 3, 36: dies Alliensis, i. q. pugna Alliensis,

    Liv. 6, 1; Suet. Vit. 11:

    Cannensis,

    Flor. 4, 12, 35 al. And so even of one's state of mind on any particular day:

    qualem diem Tiberius induisset,

    what humor, temper, Tac. A. 6, 20. —
    2.
    A day's journey:

    hanc regionem, dierum plus triginta in longitudinem, decem inter duo maria in latitudinem patentem,

    Liv. 38, 59; Just. 36, 2, 14 al.—
    3.
    In gen. (like, hêmera, and our day, for) time, space of time, period:

    diem tempusque forsitan ipsum leniturum iras,

    Liv. 2, 45;

    so with tempus,

    id. 22, 39; 42, 50: amorem intercapedine ipse lenivit dies, Turp. ap. Non. 522, 7;

    so in the masc. gender: longus,

    Stat. Th. 1, 638; Luc. 3, 139;

    but also longa,

    Plaut. Epid. 4, 1, 18; Plin. Ep. 8, 5 fin.; cf.

    perexigua,

    a brief respite, Cic. Verr. 1, 2 fin.:

    nulla,

    Ov. M. 4, 372 al.:

    ex ea die ad hanc diem quae fecisti, in judicium voco,

    Cic. Verr. 2, 1, 12 fin.:

    ut infringatur hominum improbitas ipsa die, quae debilitat cogitationes, etc.,

    id. Fam. 1, 6; cf. id. ib. 7, 28 fin.; id. Tusc. 3, 22, 53 al.: indutiae inde, non pax facta;

    quarum et dies exierat, et ante diem rebellaverant,

    i. e. the term of the truce, Liv. 4, 30 fin.; 30, 24; 42, 47 fin. (for which: quia tempus indutiarum cum Veienti populo exierat, id. 4, 58).—Prov.:

    dies adimit aegritudinem,

    Ter. Heaut. 3, 1, 13: dies festus, festival-time, festival:—diem festum Dianae per triduum agi, Liv. 25, 23 et saep.:

    die lanam et agnos vendat,

    at the right time, Cato R. R. 150, 2:

    praesens quod fuerat malum, in diem abiit,

    to a future time, Ter. Ph. 5, 2, 16; so in diem, opp. statim, Q. Cic. Pet. cons. 12, 48;

    and simply in diem,

    Plaut. Mil. 3, 2, 48; Ter. Eun. 5, 7, 19; Cic. Cael. 24.—Esp. freq. in diem vivere, to live on from day to day, regardless of the future, Cic. de Or. 2, 40, 169; id. Tusc. 5, 11, 33; Plin. Ep. 5, 5, 4 et saep; cf. the equivoque with de die, under de.—
    B.
    In partic. (acc. to no. I. B. 2— poet., and in postAug. prose).
    1.
    Light of day, daylight:

    contraque diem radiosque micantes Obliquantem oculos,

    Ov. M. 7, 411; 5, 444; 13, 602:

    multis mensibus non cernitur dies,

    Plin. 33, 4, 21, § 70; Plin. Ep. 6, 20, 6; 9, 36, 2 al.; also of the eyesight, Stat. Th. 1, 237;

    and trop. of the conscience: saeva dies animi scelerumque in pectore Dirae,

    id. ib. 1, 52.—
    2.
    For caelum, the sky, the heavens:

    sub quocumque die, quocumque est sidere mundi,

    Luc. 7, 189; 1, 153:

    incendere diem nubes oriente remotae,

    id. 4, 68; 8, 217; Stat. Th. 1, 201.—Hence, like caelum,
    b.
    The weather:

    totumque per annum Durat aprica dies,

    Val. Fl. 1, 845:

    tranquillus,

    Plin. 2, 45, 44, § 115:

    mitis,

    id. 11, 10, 10, § 20:

    pestilens,

    id. 22, 23, 49, § 104.—
    3.
    The air:

    nigrique volumina fumi Infecere diem,

    Ov. M. 13, 600:

    cupio flatu violare diem,

    Claud. in Ruf. 1, 63.
    III.
    Dies personified.
    A.
    I. q. Sol, opp. Luna, Plaut. Bacch. 2, 3, 21;

    coupled with Mensis and Annus,

    Ov. M. 2, 25.—
    B.
    As fem., the daughter of Chaos, and mother of Heaven and Earth, Hyg. Fab. praef.; of the first Venus, Cic. N. D. 3, 23, 59.

    Lewis & Short latin dictionary > dies

  • 18 Dis

    1.
    dīs, dītis, adj., rich, v. dives.
    2.
    Dīs, ītis (nom. Dītis, Petr. Poët. 120, 76; Quint. 1, 6, 34; cf. Serv. Verg. A. 6, 273; the nom. Dis very rare in the poets; Aus. Idyl. 12: de deis, 3), m. [cf.: dīus, divus, deus], orig. denoting godhead, deity, in general, and of Jupiter in partic.; cf.: Diespiter and Diovis = Juppiter; afterwards exclusively as the designation of the god of the infernal regions, the Greek Pluto, connected with pater, Varr. L. L. 5, § 66 Müll.; identified by Caesar with the Celtic god of night, cf. Caes. B. G. 6, 18, 1 sq.; Cic. N. D. 2, 26; Tac. H. 4, 84 fin.; Suet. Oth. 8; Inscr. Orell. 1465-1470 and 4967;

    without pater,

    Verg. G. 4, 519; id. A. 4, 702; 5, 731; 6, 127 al.:

    pallida Ditis aqua,

    Tib. 3, 1, 28:

    Ditis ignava aqua,

    id. 3, 3, 38; Ov. M. 4, 438; 511; id. F. 4, 449 al.:

    domina Ditis = Proserpina,

    Verg. A. 6, 397.
    3.
    dĭs, an inseparable particle [Sanscr. dva, two: dvis, twice; Gr. dis (dWis); cf.: bis, bini, dubius, duo; also Sanscr. vi- (for dvi-) = dis-], occurs before vowels only in dishiasco; it stands unchanged before c, p, q, t, s, and di; loses its s before b, d, g, l, m, n, r, and v; and becomes dif -before f. So, discedo, dispar, disquiro, distraho, dissolvo; dibalo, dido, digero, dilabor, dimetior, dinumero, dirigo, divello, etc. Before j (i) we have sometimes dī-, as in dijudico, dijungo, and sometimes dis-, as in disjeci, disjungo. Iacio makes disicio or dissicio. In late Lat. disglutino and disgrego occur; while disrumpo occurs in Cic. Lael. 22, 85; cf.

    dirrumpo,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 37: dirripio in Cic. de Imp. Pomp. 19, 37, in some MSS.; and dimminuo in MSS. of Plautus, v. Neue Formenl. 2, 782 sq.—
    II.
    Meaning.
    A.
    Dis, in most cases, answers to our asunder, in pieces, apart, in two, in different directions, implying separation or division, as in: diffindo, diffugio, digero, discedo, discepto, discerno, discerpo, discindo, dido, diffindo, dimitto, dirumpo, divido, and a multitude of others.—
    B.
    Less freq. = Engl. un-, reversing or negativing the meaning of the primitive, as in discingo, disconduco, disconvenio, diffido, diffiteor, disjungo, displiceo, dissimulo, dissocio, dissuadeo, and a few others; so, dinumero, to count as separate objects: disputo, to discuss different views or things. —
    C.
    In a few words dis- acquires an intensive force, exceedingly, as, differtus, dilaudo, discupio, disperio ( utterly), dispudet, dissuavior, distaedet. This is but a development of its original meaning: thus, differtus is properly stuffed out; dilaudo, to scatter praise of, etc.—
    D.
    Between, among, through: dinosco, dirigo (or derigo), dijudico, diligo, dilucesco, dispicio, dissereno.

    Lewis & Short latin dictionary > Dis

  • 19 dis

    1.
    dīs, dītis, adj., rich, v. dives.
    2.
    Dīs, ītis (nom. Dītis, Petr. Poët. 120, 76; Quint. 1, 6, 34; cf. Serv. Verg. A. 6, 273; the nom. Dis very rare in the poets; Aus. Idyl. 12: de deis, 3), m. [cf.: dīus, divus, deus], orig. denoting godhead, deity, in general, and of Jupiter in partic.; cf.: Diespiter and Diovis = Juppiter; afterwards exclusively as the designation of the god of the infernal regions, the Greek Pluto, connected with pater, Varr. L. L. 5, § 66 Müll.; identified by Caesar with the Celtic god of night, cf. Caes. B. G. 6, 18, 1 sq.; Cic. N. D. 2, 26; Tac. H. 4, 84 fin.; Suet. Oth. 8; Inscr. Orell. 1465-1470 and 4967;

    without pater,

    Verg. G. 4, 519; id. A. 4, 702; 5, 731; 6, 127 al.:

    pallida Ditis aqua,

    Tib. 3, 1, 28:

    Ditis ignava aqua,

    id. 3, 3, 38; Ov. M. 4, 438; 511; id. F. 4, 449 al.:

    domina Ditis = Proserpina,

    Verg. A. 6, 397.
    3.
    dĭs, an inseparable particle [Sanscr. dva, two: dvis, twice; Gr. dis (dWis); cf.: bis, bini, dubius, duo; also Sanscr. vi- (for dvi-) = dis-], occurs before vowels only in dishiasco; it stands unchanged before c, p, q, t, s, and di; loses its s before b, d, g, l, m, n, r, and v; and becomes dif -before f. So, discedo, dispar, disquiro, distraho, dissolvo; dibalo, dido, digero, dilabor, dimetior, dinumero, dirigo, divello, etc. Before j (i) we have sometimes dī-, as in dijudico, dijungo, and sometimes dis-, as in disjeci, disjungo. Iacio makes disicio or dissicio. In late Lat. disglutino and disgrego occur; while disrumpo occurs in Cic. Lael. 22, 85; cf.

    dirrumpo,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 37: dirripio in Cic. de Imp. Pomp. 19, 37, in some MSS.; and dimminuo in MSS. of Plautus, v. Neue Formenl. 2, 782 sq.—
    II.
    Meaning.
    A.
    Dis, in most cases, answers to our asunder, in pieces, apart, in two, in different directions, implying separation or division, as in: diffindo, diffugio, digero, discedo, discepto, discerno, discerpo, discindo, dido, diffindo, dimitto, dirumpo, divido, and a multitude of others.—
    B.
    Less freq. = Engl. un-, reversing or negativing the meaning of the primitive, as in discingo, disconduco, disconvenio, diffido, diffiteor, disjungo, displiceo, dissimulo, dissocio, dissuadeo, and a few others; so, dinumero, to count as separate objects: disputo, to discuss different views or things. —
    C.
    In a few words dis- acquires an intensive force, exceedingly, as, differtus, dilaudo, discupio, disperio ( utterly), dispudet, dissuavior, distaedet. This is but a development of its original meaning: thus, differtus is properly stuffed out; dilaudo, to scatter praise of, etc.—
    D.
    Between, among, through: dinosco, dirigo (or derigo), dijudico, diligo, dilucesco, dispicio, dissereno.

    Lewis & Short latin dictionary > dis

  • 20 diu

    dĭū (old form dĭūs, Orell. Inscr. 8206), adv. [old acc. form of duration of time; root in dies; v. Corss. Ausspr. 1, 232 sqq.].
    1.
    (Acc. to dies, I. B. 2.) By day (very rare), Manil. 4, 823;

    usually with noctu: noctuque et diu,

    Plaut. Cas. 4, 4, 5: noctu diuque, Titin. and Sall. H. Fragm. ap. Charis. p. 185 P. (Sall. H. 2, 54 Dietsch); Sall. J. 38, 3; 44, 5; 70, 1: nec noctu, nec diu, Plaut. Fragm. ap. Non. 98, 27:

    diu noctuque iter properabunt,

    Tac. A. 15, 12 fin.:

    noctu diuque hostibus obniti,

    id. H. 2, 5.—
    2.
    (Acc. to dies, II. A. 3.; lit., a space of time, a while; hence, with intens. signif.) A long time, long while, long (freq. in all periods; cf.:

    pridem, dudum): nimis diu et longum loquor,

    Plaut. Ps. 2, 3, 21; cf.

    so with longum,

    id. Ep. 3, 2, 40:

    diu multumque scriptitare,

    Cic. de Or. 1, 33, 152; so,

    diu multumque,

    id. Or. 1; id. Phil. 13, 5; id. Sull. 26, 73; Sall. J. 94, 3; Flor. 2, 3, 5;

    also: multum diuque,

    Cic. de Sen. 3 fin.:

    multum et diu,

    id. Agr. 2, 32, 88; id. Inv. 2, 19, 58:

    multum ac diu,

    App. M. 2, p. 126, 6; cf.

    also: recordatus multum et diu cogitavi... Eam rem volutavi et diu disputavi,

    Plaut. Most. 1, 2, 1 and 4:

    saepe et diu,

    Cic. Quint. 31, 96; cf.:

    saepe diuque,

    Hor. Ep. 1, 13, 1;

    diu diuque,

    App. M. 5, p. 167, 16; 12, p. 266, 16:

    diu atque acriter pugnatum est,

    Caes. B. G. 1, 26; 3, 21 et saep.:

    diu ego hunc cruciabo,

    Plaut. Capt. 3, 5, 73:

    Stoici diu mansuros aiunt animos: semper, negant,

    Cic. Tusc. 1. 31 fin.: [p. 600] diu princeps oratorum, aliquando aemulus Ciceronis, Quint. 11, 3, 8:

    tam diu restitisti,

    Plaut. Most. 3, 2, 100:

    tam diu,

    id. Mil. 3, 1, 34; id. ib. 4, 2, 89; Ter. Ad. 2, 2, 27; id. Hec. 4, 4, 23; id. Phorm. 1, 3, 13:

    eo, quo jam diu Sum judicatus,

    Plaut. Men. 1, 1, 20; so,

    jam diu,

    id. Capt. 4, 2, 102; id. Most. 1, 3, 144; id. Poen. 5, 4, 29; cf.:

    diu est jam,

    id. Most. 1, 4, 25:

    ille vult diu vivere, hic diu vixit: quamquam, O di boni! quid est in hominis vita diu?

    Cic. de Sen. 19, 68 and 69; cf.:

    sat diu vixisse,

    Plaut. Capt. 4, 2, 12:

    nimis diu maceror,

    id. Ep. 3, 1, 2; so,

    nimis diu,

    id. Merc. 1, 54; id. Pers. 4, 4, 105:

    non diu apud hunc servies,

    id. Pers. 4, 4, 65; cf.:

    haud diu,

    id. Mil. 2, 1, 17; Ter. Eun. 2, 3, 67.—Followed by dum, donec:

    diu expectare, dum, etc.,

    Suet. de Rhet. 1:

    diu jacere donec, etc.,

    Tac. G. 45.— Comp.: diūtius, longer [the t inserted, as in sectius and setius from secus, being a remnant of adv. ending -ter or -tus]:

    nolo te jactari diutius,

    Plaut. Trin. 3, 2, 59; id. Rud. 1, 2, 5; Ter. Heaut. 1, 1, 50; id. ib. 3, 1, 15; Cic. Lael. 27, 104; id. Rosc. Am. 7 fin.; Caes. B. G. 1, 16, 5; id. ib. 1, 26, 1 et saep.: cf.:

    minus diu quam,

    Cic. Att. 7, 3, 1.—In the historians freq. = a long while, very long, no comparison being intended:

    ne diutius commeatu prohiberetur,

    Caes. B. G. 1, 49; 3, 9, 5; 3, 29, 2; 4, 35, 2;

    7, 20, 5 et saep.: neque illis, qui victoriam adepti forent, diutius ea uti licuisset,

    Sall. C. 39, 4:

    legiones diutius sine consulari fuere,

    Tac. H. 1, 9.— Sup.:

    (Cato) qui senex diutissime fuisset,

    Cic. Lael. 1, 4; so id. Pis. 37; id. de Imp. Pomp. 5 fin.; Caes. B. G. 6, 21, 4; Suet. Vit. 14 al.:

    ut quam diutissime te jucunda opinione oblectarem,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 1;

    so with quam,

    Caes. B. C. 3, 102, 3.—
    B.
    Long since, a great while ago (mostly ante-class.): quod arci, diu facti, celeriter corruissent, Varr. ap. Non. 77, 14; cf.:

    scelus, inquam, factum'st jam diu antiquom et vetus,

    Plaut. Most. 2, 2, 45; so,

    jam diu,

    id. Ep. 1, 1, 9; id. Men. 2, 3, 28; id. Ps. 1, 3, 4; Ter. Eun. 5, 6, 1; Cic. Att. 1, 19, 9 al.;

    for which: diu jam,

    Plin. 25, 1, 1, § 2; id. 19, 4, 15, § 40:

    is ex Anactorio... huc commigravit in Calydonem haud diu,

    not long ago, a short time ago, Ter. Ad. 4, 5, 15:

    nec loci gnara sum, nec diu hic fui,

    it is not long since I was here, Plaut. Rud. 1, 3, 28:

    jam diu est factum, quom discesti ab hero,

    id. As. 2, 1, 3.—With foll. quom, id. Merc. 3, 1, 44.—

    With postquam,

    id. Pers. 5, 2, 41.—With quod, id. Am. 1, 1, 146; August. Retract. 1 Prol.—
    C.
    In Mela repeatedly of place, a long way:

    Italia... inter superum mare et inferum excurrit diu solida,

    Mel. 2, 4, 1; so id. 1, 2, 3; id. 1, 3, 5. Cf. Hand Turs. II. pp. 285-291.

    Lewis & Short latin dictionary > diu

См. также в других словарях:

  • DIUS — I. DIUS Historicus, de rebus Phoenicum conscripsit. Ea ex historia fragmentum, de Solomone et Hiramo, conservavit nobis Flav. Ioseph. l. 1. contra Ap. Item 27. Hierosolymorum Ep. A. C. 205. cui Germanion successit. Euseb. Chron. II. DIUS vide… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • DIUS — abbrev Department for Innovation, Universities and Skills * * * DIUS [DIUS] ; ↑Department for Innovation, Universities and Skills …   Useful english dictionary

  • Dius, S. (1) — 1S. Dius, (3. Apr.), ein Martyrer, der bei den Griechen verehrt wird. S. S. Galicus …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Dius, S. (2) — 2S. Dius, (Dions), (12. Juli), ein Martyrer zu Cäsarea in Kappadocien. S. S. Divus …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Dius, S. (3) — 3S. Dius, (19. Juli), ein Archimandrite zu Constantinopel, lebte nach den Menäen unter Theodosius dem Großen zu Antiochia in Syrien, und führte ein sehr strenges ascetisches Leben, ging aber auf göttliches Geheiß nach Constantinopel, und baute… …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Dius — In Greek mythology, the name Dius ( divine ) may refer to: A son of Priam. He fell in the Trojan War.[1][2] A Dorian leader who rivaled with Oxylus over the land of Elis, and eventually was beaten[3]. References …   Wikipedia

  • Dius Fidus — Saltar a navegación, búsqueda Dius Fidus es un antigua divinidad romana, de origen sabino que protege los juramentos y venga a los perjurios.[1] Es compañero o emanación divina de Júpiter y habitaba en los cielos junto a su hermana la diosa Fides …   Wikipedia Español

  • Dius Fidĭus — Dius Fidĭus, italischer Gott der Treue und des Rechts, mit dem sabinischen Semo Sancus identisch und verbunden. Man schwur bei ihm (Formel: Me D.) unter freiem Himmel (sub divo) und verwahrte in seinem Tempel Staatsverträge …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Dius Fidius — Ancient Roman religion Marcus Aurelius (head covered) sacrificing at the Temple of Jupiter …   Wikipedia

  • Dius Fidus — The Sabine and later, Roman god of oaths, Dius Fidus was associated with Jupiter …   Wikipedia

  • Dius (4) — 4Dius, (11. Jan.), der 31. oder 32. Bischof von Jerusalem. von dem jedoch Näheres nicht bekannt ist …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»