Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

cibaria

  • 1 cibaria

    cibaria, ōrum, n. nourriture, aliments, vivres, ration.    - duplicia cibaria dare, Varr.: donner double ration.    - cibaria praefecti, Cic.: les provisions du préfet (fournies par les provinces).
    * * *
    cibaria, ōrum, n. nourriture, aliments, vivres, ration.    - duplicia cibaria dare, Varr.: donner double ration.    - cibaria praefecti, Cic.: les provisions du préfet (fournies par les provinces).
    * * *
        Cibaria, cibariorum, plu. nu. n. g. Substantiuum. Cic. Nourriture, Vivres.
    \
        Cibaria menstrua. Cic. Vivres pour un mois.
    \
        Cibaria publice locare alicui. Ci. Quand aucun magistrat marchande, et arreste au nom public pour combien on nourrira aucun.

    Dictionarium latinogallicum > cibaria

  • 2 cibāria

        cibāria ōrum, n    [cibarius], food, nutriment, victuals, provisions, fare, ration, fodder: cum sibi sint congesta cibaria, i. e. a bare competence, H.— Of soldiers: trium mensum, Cs.: decem dierum cocta, L.: menstrua, monthly supplies: anseribus cibaria publice locantur.

    Latin-English dictionary > cibāria

  • 3 cibaria

    cibaria cibaria, orum n продовольствие, съестные припасы

    Латинско-русский словарь > cibaria

  • 4 cibaria

    cibāria, ōrum n. [ cibarius ]
    1) съестные припасы, провизия, продовольствие, пропитание, солдатский паёк (duplicia c. Vr)
    2) корма, фураж Cato, C etc.
    corvorum c. бран. Pt — воронья сыть, падаль

    Латинско-русский словарь > cibaria

  • 5 cibaria

    cĭbārĭa, ōrum, and cĭbārĭum, ii, v. cibarius.

    Lewis & Short latin dictionary > cibaria

  • 6 cibaria

    пища, съестные припасы, провизия (1. 12 pr. D. 33, 7); как часть средств на содержание, к которому причисляется также vestitus и habitatio (1. 6. 12. 16 § 2. 1. 21 D. 34, 1);

    cib. обозн. иногда корм для животных (1. 29 § 7 D. 9, 2).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > cibaria

  • 7 cibarium

    cĭbārĭa, ōrum, and cĭbārĭum, ii, v. cibarius.

    Lewis & Short latin dictionary > cibarium

  • 8 cibarius

    cibārĭus, a, um [st2]1 [-] relatif à la nourriture. [st2]2 [-] ordinaire, commun, de qualité inférieure. [st2]3 [-] de basse condition.    - res cibaria, Plaut.: l'administration des vivres.    - cibaria uva, Plin.: raisin de table, raisin de treille.    - cibarius panis, Cic.: pain grossier.    - cibarius panis, Caes.: pain de campagne.    - cibarium vinum, Varr.: vin d'une qualité inférieure, vin ordinaire.    - cibarius homo, Varr.: pauvre misérable (qui travaille pour gagner son pain).
    * * *
    cibārĭus, a, um [st2]1 [-] relatif à la nourriture. [st2]2 [-] ordinaire, commun, de qualité inférieure. [st2]3 [-] de basse condition.    - res cibaria, Plaut.: l'administration des vivres.    - cibaria uva, Plin.: raisin de table, raisin de treille.    - cibarius panis, Cic.: pain grossier.    - cibarius panis, Caes.: pain de campagne.    - cibarium vinum, Varr.: vin d'une qualité inférieure, vin ordinaire.    - cibarius homo, Varr.: pauvre misérable (qui travaille pour gagner son pain).
    * * *
        Cibarius, Adiect. Plaut. Appartenant à nourritures et vivres.
    \
        Lex cibaria. Macrobius. Ordonnance faicte sur les vivres.
    \
        Oleum cibarium. Columel. De quoy on use pour manger.
    \
        Panis cibarius. Cic. Pain bis, ou gros pain.
    \
        Res cibaria. Plaut. Les vivres.
    \
        Saporem cibarium habere. Columella. Avoir saveur de viande et nourrissement.
    \
        Vinum cibarium. Varro. Vin de despence, Petit vin.
    \
        Cibarium, siue secundarium. Plin. La farine qu'on tire aprés la fleur.

    Dictionarium latinogallicum > cibarius

  • 9 cibarius

    cibārius, a, um (cibus), I) zur Speise gehörig, res, Plaut.: leges, d.i. die Schwelgerei beschränkende, Cato fr.: uva, zum Essen, nicht zum Weine, Plin. – subst., cibāria, ōrum, n., Nahrungs- od. Lebensmittel, Futter, Unterhalt für Menschen u. Vieh, cibaria alci dare, Plaut. u. Liv., od. praebere, Cic.: Ration für Soldaten, Caes. u. Nep., für Sklaven, Suet.: Deputatgetreide der Provinzialmagistrate, Cic.: Futter für das Vieh, Cato, Cic. u.a. – duplicia cibaria (Ration), Varr. LL.: cocta cibaria (der Soldaten), Liv. (vgl. coquo): corvorum cibaria, Rabenaas (als Schimpfwort), Petr. 58, 2. – II) meton. (nach der den Dienern gegebenen Kost) = ordinär, gering, vinum, Varr. fr.: oleum, Edict. Diocl. u. Pelagon.: panis, grobes Gerstenbrot (Ggstz. panis candidus, aus feinem Weizenmehl), Varr. fr., Cic. u.a. (s. Marquardt-Mau Privatleben p. 419): von Menschen, tuus frater cibarius, hausbackener, Varr. sat. Men. 360. – subst., cibārium, ī, n., grobes Gerstenmehl, Plin. 18, 87 u. 90.

    lateinisch-deutsches > cibarius

  • 10 cibarius

    cibārius, a, um (cibus), I) zur Speise gehörig, res, Plaut.: leges, d.i. die Schwelgerei beschränkende, Cato fr.: uva, zum Essen, nicht zum Weine, Plin. – subst., cibāria, ōrum, n., Nahrungs- od. Lebensmittel, Futter, Unterhalt für Menschen u. Vieh, cibaria alci dare, Plaut. u. Liv., od. praebere, Cic.: Ration für Soldaten, Caes. u. Nep., für Sklaven, Suet.: Deputatgetreide der Provinzialmagistrate, Cic.: Futter für das Vieh, Cato, Cic. u.a. – duplicia cibaria (Ration), Varr. LL.: cocta cibaria (der Soldaten), Liv. (vgl. coquo): corvorum cibaria, Rabenaas (als Schimpfwort), Petr. 58, 2. – II) meton. (nach der den Dienern gegebenen Kost) = ordinär, gering, vinum, Varr. fr.: oleum, Edict. Diocl. u. Pelagon.: panis, grobes Gerstenbrot (Ggstz. panis candidus, aus feinem Weizenmehl), Varr. fr., Cic. u.a. (s. Marquardt-Mau Privatleben p. 419): von Menschen, tuus frater cibarius, hausbackener, Varr. sat. Men. 360. – subst., cibārium, ī, n., grobes Gerstenmehl, Plin. 18, 87 u. 90.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cibarius

  • 11 coquo

    coquo, coxī, coctum, ere (aus *quequo, altind. pácati, kocht, bäckt, brät; vgl. griech. πέσσω, koche, verdaue; πέπων reif, πόπανον, Gebäck), kochen = durch Feuer zubereiten, unser kochen, sieden, backen, brennen, dörren, schmelzen, zeitigen, reifen, I) eig.: A) tr.: 1) kochen, sieden, backen, is, quiilla coxerat, Cic.: c. cibaria (Brot), Liv. (so auch cibaria cocta, cibaria in quinque dies cocta, quindecirm dierum cibaria cocta, Liv.; vgl. Drak. Liv. 44, 32, 11): cibum, Varro (so auch cibus coctus, Sall.): vasa coquendis cibis utilia, Plin.: cochleam od. cochleas, Cels. u. Varro: cenam, Komik.: alci cenam, Plaut. u. Nep. (vgl. die quinti in Capitolio tibi cena cocta erit, Cato fr.): humana exta. Hor.: medicamenta, Liv.: alcis obsonia, gar kochen (scherzh. = faul machen, vom heißen Schirokko), Hor.: ova columbina, Cels.: panem, Varro fr. u. Plin.: pavonem, Hor.: venena, Liv.: caro cocta (Ggstz. caro salsa), Apic. 1. § 8 u. 10: lupinus coctus (Ggstz. crudus), Edict. Diocl. – c. alqd bene, leniter, leviter, modice, recte, Cels.: alqd sic, ut etc., Cels.: simul coquuntur mel, galbanum, resina etc., Cels.: alqd eodem modo, Cels.: alqd pluribus modis, Plin.: alqd ad carbones leniter paululum, Veget. mul.: alqd clementer, Ser. Samm.: alqd lente, Plin.: alqd igni leni od. lento, Cato u. Plin.: alqd lentis vaporibus, Hier.: c. alqd bis, Cels.: denuo, Cato: de integro, Col.: c. cibos turis ligno, Plin. – c. alqd in tecto, sub dio, Cato: c. liba in subito foco, Ov.: alqd carbonibus, Plin.: alqd in olla od. in aeneo vase, Plin. u. Cels.: multifariam in patellis cepe, Varro fr.: vitulus aëno coctus, Petron. – m. Angabe womit? (= mit welchem Stoffe zusammen?) durch cum u. Abl., od. m. Ang. worin? (= in welchem Stoffe?) durch in od. ex u. Abl., alqd cum aqua, in od. ex aqua, Cels.: alqd ex oleo, ex lacte, Cels.: gemmam in lacte, Plin.: alqd cum vino, in od. ex vino, Cels. – m. Angabe woraus? durch ex u. Abl. od. durch bl. Abl., picem liquidam e taeda, Plin.: alqd tostā polentā, Ov. – m. Ang. bis zu welchem Grade? alqd usque ad mellis crassitudinem, Plin.: tres heminas ad unam, Cels.: c. alqd usque eo, donec etc., Cels.: c. alqd, donec etc., Cels. – absol., ire coctum, Plaut.: coquendo sit faxo, Ter.: difficilis in coquendo cyma, Plin.: vas ad coquendum, ICt. – Partic. Perf. subst., a) coctum, ī, n. u. Plur. cocta ōrum, n., Gekochtes, = gekochte Speisen (Ggstz. crudum, cruda), quid tu, malum, curas utrum crudumque an coctum edim, Plaut. aul. 430: ne quid in popinis cocti praeter legumina aut olera veniret, Suet. Ner. 16, 2: cocta vendere, Suet. Claud. 38, 2. – b) cocta, ae, f., α) ein abgekochter Trank, ein Kräutertrank, Mart. 2, 85, 1. – β) gekochtes Fleisch, Apic. 1, 9. – 2) kochen = kochend machen, zum höchsten Hitzegrad bringen, v. der Sonne, iam non solum calet unda, sed coquitur, Sidon. ep. 2, 2, 1. – 3) auf dem Rost braten, rösten, als Marter, Lact. de mort. pers. 13, 3; vgl. (zur Sache) 21. § 7 u. 8. – 4) brennen, dörren, schmelzen, calcem, Cato u. Vitr.: carbones, Cato: laterculos, Cato: coctus later, gebrannter Ziegelstein, Backstein (Ggstz. crudus later), Vitr. u. Iustin.; vgl. agger coctus, aus ausgebrannten Ziegelsteinen, Prop. – c. robur, durch Feuer härten, Verg.: ligna cocta (= coctilia u. acapna, w. vgl.), ausgetrocknetes Holz, das keinen Rauch gibt, ICt.: coctus pulvis, Puzzolanerde, Stat. – c. aurum cum plumbo, schmelzen, Plin.: so aera fornacibus, Lucan.: rastra et sarcula, schmieden, Iuven. – u. v. Ausdörren, Austrocknen der Sonne u. des Windes, locus is melior, quem non coquit sol, Varro: coquit glebas aestas matutinis solibus, Verg.: rosaria cocta matutino noto, Prop. – 5) (wie πεπαίνω) zur Reife bringen, reifen, zeitigen, von der Sonne usw., eas (arbores) aequabiliter ex omnibus partibus sol ac luna coquunt; quo fit, ut uvae et oleae plures nascantur et ut celerius coquantur, Varro: cum frumentum aestas et debita maturitas coxit, Sen.: fructus (fici) solibus coctus, Plin.: et alte mitis in apricis coquitur vindemia saxis, Verg.: poma matura et cocta, Cic. – 6) in Gährung bringen, zersetzen, v. äußerer Wärme, balineae ardentes, quibus persuasere in corporibus cibos coqui, Plin. 29, 26. – von der organischen Wärme des Körpers, calore et spiritu omnia cocta et confecta, Cic. de nat. deor. 2, 136; vgl. 2, 137. Lact. de opif. dei 14, 5. – B) intr. kochen = gekocht werden, aqua, ubi radix eius coxerit, Dynamid. 1, 21; u. so ibid. 1, 49; 2, 90 u. 106. – II) übtr.: 1) gleichsam etw. brauen, etw., ersinnen, über etw. brüten, auf etw. sinnen, consilia secreto ab aliis, Liv.: bellum, Liv. – 2) jmd. (jmds. Herz, Busen) schmerzlich ängstigen, abhärmen, quae (cura) nunc te coquit et versat in pectore fixa, Enn. ann. 336: femineae ardentem curaeque iraeque coquebant, Verg. Aen. 7, 345: nec (sollicitudo) oratorem macerat et coquit, Quint. 12, 10, 77. – egomet me coquo (mache mir den Kopf warm) et macero et defetigo, Plaut. trin. 225. – 3) Partiz. Perf. im Kompar. m. Genet., hodie iuris coctiores (im R. geriebener) non sunt, quam qui lites creant, Plaut. Poen. 586 sq. – / in guten Handschriften auch quoquo, zB. quoquat, Hor. de art. poët. 186 K. u. M. – coco, wov. cocuntur, Suet. Aug. 87, 1.

    lateinisch-deutsches > coquo

  • 12 coquo

    coquo, coxī, coctum, ere (aus *quequo, altind. pácati, kocht, bäckt, brät; vgl. griech. πέσσω, koche, verdaue; πέπων reif, πόπανον, Gebäck), kochen = durch Feuer zubereiten, unser kochen, sieden, backen, brennen, dörren, schmelzen, zeitigen, reifen, I) eig.: A) tr.: 1) kochen, sieden, backen, is, quiilla coxerat, Cic.: c. cibaria (Brot), Liv. (so auch cibaria cocta, cibaria in quinque dies cocta, quindecirm dierum cibaria cocta, Liv.; vgl. Drak. Liv. 44, 32, 11): cibum, Varro (so auch cibus coctus, Sall.): vasa coquendis cibis utilia, Plin.: cochleam od. cochleas, Cels. u. Varro: cenam, Komik.: alci cenam, Plaut. u. Nep. (vgl. die quinti in Capitolio tibi cena cocta erit, Cato fr.): humana exta. Hor.: medicamenta, Liv.: alcis obsonia, gar kochen (scherzh. = faul machen, vom heißen Schirokko), Hor.: ova columbina, Cels.: panem, Varro fr. u. Plin.: pavonem, Hor.: venena, Liv.: caro cocta (Ggstz. caro salsa), Apic. 1. § 8 u. 10: lupinus coctus (Ggstz. crudus), Edict. Diocl. – c. alqd bene, leniter, leviter, modice, recte, Cels.: alqd sic, ut etc., Cels.: simul coquuntur mel, galbanum, resina etc., Cels.: alqd eodem modo, Cels.: alqd pluribus modis, Plin.: alqd ad carbones leniter paululum, Veget. mul.: alqd clementer, Ser. Samm.: alqd lente, Plin.: alqd igni leni od. lento, Cato u. Plin.: alqd lentis vaporibus, Hier.: c. alqd bis, Cels.: denuo, Cato:
    ————
    de integro, Col.: c. cibos turis ligno, Plin. – c. alqd in tecto, sub dio, Cato: c. liba in subito foco, Ov.: alqd carbonibus, Plin.: alqd in olla od. in aeneo vase, Plin. u. Cels.: multifariam in patellis cepe, Varro fr.: vitulus aëno coctus, Petron. – m. Angabe womit? (= mit welchem Stoffe zusammen?) durch cum u. Abl., od. m. Ang. worin? (= in welchem Stoffe?) durch in od. ex u. Abl., alqd cum aqua, in od. ex aqua, Cels.: alqd ex oleo, ex lacte, Cels.: gemmam in lacte, Plin.: alqd cum vino, in od. ex vino, Cels. – m. Angabe woraus? durch ex u. Abl. od. durch bl. Abl., picem liquidam e taeda, Plin.: alqd tostā polentā, Ov. – m. Ang. bis zu welchem Grade? alqd usque ad mellis crassitudinem, Plin.: tres heminas ad unam, Cels.: c. alqd usque eo, donec etc., Cels.: c. alqd, donec etc., Cels. – absol., ire coctum, Plaut.: coquendo sit faxo, Ter.: difficilis in coquendo cyma, Plin.: vas ad coquendum, ICt. – Partic. Perf. subst., a) coctum, ī, n. u. Plur. cocta ōrum, n., Gekochtes, = gekochte Speisen (Ggstz. crudum, cruda), quid tu, malum, curas utrum crudumque an coctum edim, Plaut. aul. 430: ne quid in popinis cocti praeter legumina aut olera veniret, Suet. Ner. 16, 2: cocta vendere, Suet. Claud. 38, 2. – b) cocta, ae, f., α) ein abgekochter Trank, ein Kräutertrank, Mart. 2, 85, 1. – β) gekochtes Fleisch, Apic. 1, 9. – 2) kochen = kochend machen, zum höchsten Hitzegrad bringen, v. der Sonne, iam non solum calet unda, sed
    ————
    coquitur, Sidon. ep. 2, 2, 1. – 3) auf dem Rost braten, rösten, als Marter, Lact. de mort. pers. 13, 3; vgl. (zur Sache) 21. § 7 u. 8. – 4) brennen, dörren, schmelzen, calcem, Cato u. Vitr.: carbones, Cato: laterculos, Cato: coctus later, gebrannter Ziegelstein, Backstein (Ggstz. crudus later), Vitr. u. Iustin.; vgl. agger coctus, aus ausgebrannten Ziegelsteinen, Prop. – c. robur, durch Feuer härten, Verg.: ligna cocta (= coctilia u. acapna, w. vgl.), ausgetrocknetes Holz, das keinen Rauch gibt, ICt.: coctus pulvis, Puzzolanerde, Stat. – c. aurum cum plumbo, schmelzen, Plin.: so aera fornacibus, Lucan.: rastra et sarcula, schmieden, Iuven. – u. v. Ausdörren, Austrocknen der Sonne u. des Windes, locus is melior, quem non coquit sol, Varro: coquit glebas aestas matutinis solibus, Verg.: rosaria cocta matutino noto, Prop. – 5) (wie πεπαίνω) zur Reife bringen, reifen, zeitigen, von der Sonne usw., eas (arbores) aequabiliter ex omnibus partibus sol ac luna coquunt; quo fit, ut uvae et oleae plures nascantur et ut celerius coquantur, Varro: cum frumentum aestas et debita maturitas coxit, Sen.: fructus (fici) solibus coctus, Plin.: et alte mitis in apricis coquitur vindemia saxis, Verg.: poma matura et cocta, Cic. – 6) in Gährung bringen, zersetzen, v. äußerer Wärme, balineae ardentes, quibus persuasere in corporibus cibos coqui, Plin. 29, 26. – von der organischen Wärme des Körpers, calore et spiritu
    ————
    omnia cocta et confecta, Cic. de nat. deor. 2, 136; vgl. 2, 137. Lact. de opif. dei 14, 5. – B) intr. kochen = gekocht werden, aqua, ubi radix eius coxerit, Dynamid. 1, 21; u. so ibid. 1, 49; 2, 90 u. 106. – II) übtr.: 1) gleichsam etw. brauen, etw., ersinnen, über etw. brüten, auf etw. sinnen, consilia secreto ab aliis, Liv.: bellum, Liv. – 2) jmd. (jmds. Herz, Busen) schmerzlich ängstigen, abhärmen, quae (cura) nunc te coquit et versat in pectore fixa, Enn. ann. 336: femineae ardentem curaeque iraeque coquebant, Verg. Aen. 7, 345: nec (sollicitudo) oratorem macerat et coquit, Quint. 12, 10, 77. – egomet me coquo (mache mir den Kopf warm) et macero et defetigo, Plaut. trin. 225. – 3) Partiz. Perf. im Kompar. m. Genet., hodie iuris coctiores (im R. geriebener) non sunt, quam qui lites creant, Plaut. Poen. 586 sq. – in guten Handschriften auch quoquo, zB. quoquat, Hor. de art. poët. 186 K. u. M. – coco, wov. cocuntur, Suet. Aug. 87, 1.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > coquo

  • 13 affero

    af-fero (ad-fero), attulī (adtulī), allātum (adlātum), afferre (adferre), her-, herbei-, hinbringen, -tragen, -schaffen, -liefern, m. bl. Acc., od. zugl. m. folg. ad od. m. bl. Dat. des Orts od. der Person, I) eig.: 1) v. leb. Wesen: C. Attuli hunc (habe hergebracht). Ps. Quid attulisti? C. Adduxi volui dicere, Plaut.: lumen, Enn. fr.: dona, panem, Curt.: argentum secum, Plaut.: coronam auream donum (als G.), Curt. 4, 2 (7), 2: huc afferam meum corium et flagrum, Varr. fr.: affer huc scyphos, Hor.: inde mortuus Romam allatus, Liv.: aff. eo (dahin) munera cuiusque generis, Nep.: scrinium cum litteris... eodem (ebendahin) Sall.: viginti minas ad alqm, Plaut.: HS sexagies ad alqm, Caes.: argentum alci, Ter.: camelis (auf K.) cocta cibaria, Curt.: lecticā (in einer S.) alqm in forum, Liv.: ex propinquis urbibus cocta cibaria in castra, Liv.: a Graecia leges, Flor.: tabulas Romam, Caes.: alqd domo, Cic.: omnem cibum pede ad rostrum, veluti manu, Plin.: lapidem ad filium claudendum ad introitum aedis, Nep.: scribam sibi pugionem a Bibulo attulisse, Cic.: peditem alvo (im Bauche), Verg.: alimenta nubibus (Dat.), zuführen, Ov. – insbes., afferre epistulam od. litteras, überbringen, Cic. u.a. (dah. is qui litteras attulit, der Überbringer dieses Br., Cic.): aff. litteras od. epistulam ad alqm, Cic.: u. im Passiv, affertur epistula, afferuntur litterae peregre, ab urbe, ab alqo (von jmd. als Absender), ex Asia, Romam, ein Br. (eine Depesche) geht od. läuft ein, Plaut., Cic. u.a. – abite illuc, unde malum pedem attulistis, hierher gesetzt, Catull.: te qui vivum casus... attulerint, hergebracht, -geführt, Verg.: dah. se afferre huc, sich hierher begeben, hier erscheinen, Komik. u. Verg.: u. so sese a moenibus, Verg.: u. ebenso im Pass., afferri hanc urbem, nahen dieser St., Verg. Aen. 7, 216.

    2) v. Lebl.: a) übh.: si tantum notas odor attulit auras, herbeigeführt hat, Verg. georg. 3, 251: tunc modulatae multitudinis conferta vox aures eius affertur, dringt zu seinen O., Apul. met. 5, 3. – b) insbes., v. Boden, v. Bäumen = als Ertrag bringen, tragen, hervorbringen, talis ager post longam desidiam laetas segetes affert, Col.: vitis afferre se uvam ostendit, Varr.: vitis intra annum ingentes uvas purpureas attulit, Capit.: surculi, qui primum florem afferunt, Col.: plantae sinapis plus vere afferunt, Col.: u. so afferre fructum oft bei den Eccl. (s. Rönsch Itala p. 348 f.). – u.v. Jahr, magnum proventum poëtarum annus hic attulit, brachte eine gr. Ausbeute, war sehr ergiebig an D., Plin. ep. 1, 13 in. – v. Handlungen, pecuniam, Geld einbringen, Gewinn bringen, Sen. ep. 76, 18.

    II) übtr.: A) im allg., herbei-, bei-, mitbringen, bei etw. zeigen, aufzuweisen haben, an sich haben (s. Sorof Cic. de or. 3, 45), plenas aures adfero, Titin. fr.: pacem ad vos adfero, Plaut.: alqd ad amicitiam populi Romani, Caes.: aliquantulum (sc. dotis) quae adferret, Ter.: consulatum in familiam, Cic.: animum vacuum ad res difficiles scribendas, Cic.: unum hoc vitium senectus affert hominibus, Ter.: si unum aliquid (einen einzigen Vorzug) affert, Cic.: aliquid oratori (für den R.), Cic.: nihil ostentationis aut imitationis, Cic.: matri salutem, Ov.: alci auxilium, Ter., opem, Ter. u. Ov.: opem in eam rem, Liv.: consilium, einen R. erteilen, Liv. u. Curt. – insbes., dentes in dominum (von den Hunden des Aktäon), gegen ihren Herrn richten, Varr. r.r. 2, 9, 9. – manus afferre alci od. alci rei (zB. bonis alienis), an jmd. od. etw. Hand legen, sich vergreifen, Cic.: manus sibi, Hand an sich selbst legen = sich töten, Planc. in Cic. ep. 10, 23, 4. Auct. b. Afr. 93, 3; od. = sich einen Stich beibringen, sich Blut abzapfen, Sen. nat. qu. 4, 6, 3: manus suis vulneribus, sie wieder aufreißen, Cic.: beneficio suo manus, die W. wertlos machen, Sen.: ohne Dativ, pro se quisque manus affert, legt Hand mit an, wird handgreiflich, Cic. II. Verr. 1, 67. – alci (virgini, corpori, pudicitiae u. dgl.) vim, jmdm. »Gewalt antun«, an jmd. »gewalttätig sich vergreifen«, jmd. »mit Gewalt nötigen«, Cic. u.a. (vgl. Drak. Liv. 42, 29, 9 u. die Erklärungen zu Ov. her. 17, 21): vim aff. religioni, Iustin.: vim et manus afferre, zu Gewalt u. Gewalttätigkeiten schreiten, Cic.

    B) insbes.: 1) eine Nachricht, ein Gerücht usw. bringen, hinterbringen, im Passiv = eingehen, einlaufen, alci non iucundissimum nuntium, Cic.: falsum nuntium mortis eius, Curt.: alci laetus nuntius affertur m. folg. Acc. u. Infin., Curt.: qui de me rumores afferuntur, Cic. fil.: priusquam fama ac nuntius afferretur, Caes.: affertur fama m. folg. Acc. u. Infin., Liv. – öfter afferre alqd od. de alqa re ( wie φέρειν), etw. als Nachricht, Kunde, Botschaft, Gerücht usw. über- od. hinterbringen, melden, an- od. verkündigen, zutragen, novum, aliquid novi, Komik. u. Curt.: pacis condicionem od. condiciones, Caes. u. Curt.: miros terrores (Schreckensnachrichten) ad alqm, Cic.: eo de Hortensii morte mihi est allatum, es ist mir die Nachricht zugekommen, Cic.: iam diu nihil novi ad nos afferebatur, haben nichts Neues gehört, Cic.: exspecto, quid illim (von dort) afferatur, Cic. – bes. m. folg. Acc. u. Infin., Caelium ad illum attulisse se quaerere etc., Cic.: cum crebri nuntii afferrent male rem gerere Darium, Nep.: cum alii atque alii nuntii bellum instare afferrent, da eine Nachricht über die andere den nahen Ausbruch des Kriegs ankündigte, Liv.: alius praesens terror (Schreckensnachricht) affertur Scythas adventare, Curt.: u. im Passiv, crebri rumores afferuntur (es verbreitet sich ein Gerücht über das andere) Belgas contra populum Rom. coniurare, Caes.: u. unpers., paucis ei diebus affertur (läuft die Nachricht ein) conventum Cordubensem ab eo defecisse, Auct. b. Alex.: dictatorem eum dictum... Veios allatum est, ist die Nachricht gelangt od. eingelaufen, Liv. (vgl. Drak. Liv. 8, 17, 7. Drak. u. Fabri 22, 14, 11 viele Beisp.).

    2) einen Beweis, Grund usw. od. etw. als Beweis, Grund, Behauptung, Widerlegung, Entschuldigung bei- od. vorbringen, vorschlagen, anführen, angeben (s. Müller Liv. 1, 23, 6), indicium conscientiae, Curt.: causam, Cic.: vana, haud vana, Liv.: argumentum (als Beweis) mit folg. Acc. u. Infin., aquam... mitescere, Curt. 6, 4 (12), 18: rationes, cur hoc ita sit, Cic.: affers haec omnia argumenta, cur di sint, Cic.: u. mit indir. Fragesatz (s. die Auslgg. zu Cic. Tusc. 1, 70. Sorof Cic. de or. 3, 78), cur credam, afferre possum, kann ich (den Grund) angeben, Cic. – nihil afferunt, qui negant, man bringt etwas Nichtssagendes vor, wenn man behauptet, nicht usw., Cic.: hic mihi afferunt mediocritates, da kommen sie mit ihren M., Cic.: aetatem, zur Entschuldigung anführen, Cic.

    3) jmdm. etw. beibringen, herbeiführen = hervorbringen, hervorrufen, eintragen, veranlassen, bewirken, verursachen, machen, geben, für jmd. mit sich führen od. bringen, nach sich ziehen (bes. v. Umständen, Ereignissen usw., s. Heräus Tac. hist. 1, 7, 12 u. 1, 39, 10. Nägelsb. Stil. § 107, 1), insaniam, Caecil. com.: alci mortem, Plaut. u. Cic.: alci causam mortis voluntariae, Cic.: alci perniciem, interitum, Cic.: detrimentum, incommodum, Caes.: alci laetitiam, delectationem, dolorem, Cic.: alci parem invidiam, Tac.: alci odium, contemptum, Curt.: alci curam maiorem, Cic.: multas alci lacrimas, magnam populo Romano cladem, Cic.: festinationes (Eile über Eile), Cic.: salutem alci, Cic.: alci rei, Caes.: alci crimen, zum Vorwurf gereichen, Cic.: in re militari nova, neue Einrichtungen herbeiführen, Nep.: non (illa praesidia) afferunt oratori aliquid, haben für den Redner etwas an sich (üben einige Gewalt auf den R. aus), Cic. – v.d. Zeit, nunc hic dies aliam vitam affert, Ter. Andr. 189: multa diem tempusque afferre posse, Liv. 42, 50, 3: quod optanti divom promittere nemo auderet, volvenda dies en attulit ultro, Verg. Aen. 9, 6 sq.

    4) zu irgend einem Zweck od. Erfolg beitragen, communes utilitates in medium (Gemeinnützliches, zum Gebrauch aller), Cic.: multam utilitatem rei publicae atque societati, Cic. – dah. afferre aliquid, zu etwas beitragen, bei etwas nützen, helfen, mit folg. ad u. Akk. od. bl. Dat., aliquid ad communem utilitatem, Cic.: ad bene vivendum aliquid, Cic.: u. das Gegenteil, nihil afferre, nichts beitragen, -nützen, ad communem fructum, Cic.: u. in der Frage, quid oves aliud afferunt (nützen), nisi ut homines vestiantur, Cic.

    5) etwas als Zutat, Zuwachs hinzubringen, hinzufügen, multa addunt atque afferunt de suo, Cic.: ad paternas magnas necessitudines magnam attulit accessionem tua voluntas erga me, Cic.: quis attulerit, wer die Klausel (der Rogation) angefügt habe, ihr Urheber sei, Cic. – / Parag. Infin. Präs. Pass. adferrier, Plaut. aul. 571. – spätlat. afferet (= affert), Itala (Fuld.) Matth. 13, 23: Imperat. affers (= affer), Poët. b. Fulg. myth. 3, 8. Itala Luc. 13, 7 u.a. (s. Rönsch Itala p. 294): afferitis (= afferte), Itala (Verc.). Ioann. 21, 10.

    lateinisch-deutsches > affero

  • 14 dimidio

    dimidĭo, āre, ātum - tr. - partager en deux, diviser en deux.    - plus dimidiati mensis cibaria ferre, Cic. Tusc. 2, 37: porter des vivres pour plus d'un demi-mois.
    * * *
    dimidĭo, āre, ātum - tr. - partager en deux, diviser en deux.    - plus dimidiati mensis cibaria ferre, Cic. Tusc. 2, 37: porter des vivres pour plus d'un demi-mois.
    * * *
        Dimidio, Ablatiuus: vt Dimidio charius. Cic. La moitié plus cher.
    \
        Dimidio minus, et Dimidio minoris. Plaut. Cice. La moitié moins.
    \
        Dimidio stultior. Cic. La moitié plus fol.

    Dictionarium latinogallicum > dimidio

  • 15 loco

    lŏco, āre, āvi, ātum - tr. -    - subj. arch. locassim, Plaut. Aul. 226; locassint, Cic. Leg. 3, 11. [st1]1 [-] placer, établir, poser, mettre, disposer; marier (une fille).    - castra locare: installer le camp.    - locare hominem in insidiis, Cic.: placer qqn en embuscade.    - locare insidias, Phaedr.: dresser une embuscade.    - duae sunt artes quae possunt locare homines in amplissimo gradu dignitatis, Cic. Mur. 14: il y a deux professions qui peuvent élever un citoyen au faîte des honneurs.    - vos hortor ut ita virtutem locetis ut... Cic.: je vous engage à donner à la vertu une telle place que...    - prudentia est locata in delectu bonorum et malorum, Cic.: la prudence consiste à distinguer le bien du mal.    - filiam locare in matrimonio alicui: marier une fille à qqn, donner une fille en mariage à qqn.    - filiam locare nuptum alicui: marier une fille à qqn.    - filiam locare nuptiis alicui: marier une fille à qqn.    - filiam alicui locare: marier une fille à qqn. [st1]2 [-] louer, donner à loyer, affermer, donner à ferme.    - locare aliquid alicui: affermer qqch. à qqn., louer qqch. à qqn.    - locare agrum frumento: affermer un champ moyennant une redevance en blé.    - vectigalia locare: affermer la perception des impôts.    - locare se (locare operam suam): se louer, louer ses services.    - locare operam suam ad aliquam rem, Plaut. Trin.: louer ses services pour qqch.    - locare vocem, Juv.: s'engager comme acteur.    - non nummo sed partibus locare, Plin. Ep. 9, 37: affermer non en argent mais pour une partie des revenus.    - quae ex empto aut vendito aut conducto aut locato contra fidem fiunt, Cic. Nat. 3: (jugements) rendus dans des questions d'achat, de vente, de ferme ou de loyer pour abus de confiance. [st1]3 [-] prêter, placer (de l'argent).    - locare argenti nemini nummum queo, Plaut. Most.: je n'ai pas le moyen de prêter un écu vaillant à qui que ce soit.    - locare beneficia apud gratos, Liv.: placer des bienfaits dans des coeurs reconnaissants.    - locare nomen, Phaedr.: engager sa signature, répondre pour. [st1]4 [-] mettre en adjudication, adjuger.    - locare templum exstruendum: mettre en adjudication la construction d’un temple.    - cibaria anserum locare, Plin. 10: mettre en adjudication la nourriture des oies.    - locare statuam faciendam, Cic.: donner une statue à faire.    - locare marmora secanda, Hor.: donner des marbres à scier.
    * * *
    lŏco, āre, āvi, ātum - tr. -    - subj. arch. locassim, Plaut. Aul. 226; locassint, Cic. Leg. 3, 11. [st1]1 [-] placer, établir, poser, mettre, disposer; marier (une fille).    - castra locare: installer le camp.    - locare hominem in insidiis, Cic.: placer qqn en embuscade.    - locare insidias, Phaedr.: dresser une embuscade.    - duae sunt artes quae possunt locare homines in amplissimo gradu dignitatis, Cic. Mur. 14: il y a deux professions qui peuvent élever un citoyen au faîte des honneurs.    - vos hortor ut ita virtutem locetis ut... Cic.: je vous engage à donner à la vertu une telle place que...    - prudentia est locata in delectu bonorum et malorum, Cic.: la prudence consiste à distinguer le bien du mal.    - filiam locare in matrimonio alicui: marier une fille à qqn, donner une fille en mariage à qqn.    - filiam locare nuptum alicui: marier une fille à qqn.    - filiam locare nuptiis alicui: marier une fille à qqn.    - filiam alicui locare: marier une fille à qqn. [st1]2 [-] louer, donner à loyer, affermer, donner à ferme.    - locare aliquid alicui: affermer qqch. à qqn., louer qqch. à qqn.    - locare agrum frumento: affermer un champ moyennant une redevance en blé.    - vectigalia locare: affermer la perception des impôts.    - locare se (locare operam suam): se louer, louer ses services.    - locare operam suam ad aliquam rem, Plaut. Trin.: louer ses services pour qqch.    - locare vocem, Juv.: s'engager comme acteur.    - non nummo sed partibus locare, Plin. Ep. 9, 37: affermer non en argent mais pour une partie des revenus.    - quae ex empto aut vendito aut conducto aut locato contra fidem fiunt, Cic. Nat. 3: (jugements) rendus dans des questions d'achat, de vente, de ferme ou de loyer pour abus de confiance. [st1]3 [-] prêter, placer (de l'argent).    - locare argenti nemini nummum queo, Plaut. Most.: je n'ai pas le moyen de prêter un écu vaillant à qui que ce soit.    - locare beneficia apud gratos, Liv.: placer des bienfaits dans des coeurs reconnaissants.    - locare nomen, Phaedr.: engager sa signature, répondre pour. [st1]4 [-] mettre en adjudication, adjuger.    - locare templum exstruendum: mettre en adjudication la construction d’un temple.    - cibaria anserum locare, Plin. 10: mettre en adjudication la nourriture des oies.    - locare statuam faciendam, Cic.: donner une statue à faire.    - locare marmora secanda, Hor.: donner des marbres à scier.
    * * *
        Loco, locas, locare. Liu. Mettre en quelque lieu et asseoir, Loger.
    \
        Castraque ad Cybistra locaui. Cic. J'ay assis le camp, etc.
    \
        Locatus a parte muri. Plin. Mis.
    \
        Locare agrum fodiendum. Plaut. Bailler sa terre à houer à pris d'argent.
    \
        Agros locare. Plin. iunior. Bailler ses terres à labourer à certain pris, Les bailler à louage, Louer, Bailler à loyer.
    \
        Argentum locare. Plaut. Employer argent en quelque chose.
    \
        Argentum foenori locare. Plaut. Bailler à usure.
    \
        Beneficium apud gratos locare. Liu. Faire plaisir à gents le recongnoissants, et qui ne sont point ingrats.
    \
        Filiam locare. Terent. Bailler en mariage.
    \
        Fundamenta in stabili loco locare. Plin. Asseoir les fondements en un lieu ferme.
    \
        Tanto in dominatu locatur, vt omnia, etc. Cic. On luy baille si grande seigneurie qu'en, etc.
    \
        In numero veterum locare. Quintil. Mettre au rang et nombre des anciens.
    \
        Insidias alicui locare. Plaut. Mettre en embusche gents qui guettent un autre, Asseoir une embusche pour guetter quelcun.
    \
        Operam suam locare alicui. Gell. Louer sa peine à aucun pour faire quelque ouvrage.
    \
        Locasti optime operam. Plaut. Tu as fort bien employé ta peine.
    \
        Locatur opus id quod ex mea pecunia reficiatur. Cicero. On le baille à refaire.
    \
        Locare vigiles nocturnos. Plaut. Asseoir le guet.
    \
        Ita virtutem locetis, sine qua amicitia esse non potest: vt ea excepta, nihil amicitia praestabilius putetis. Cic. Estimez tellement vertu, et luy assignez une telle place en vostre reputation.

    Dictionarium latinogallicum > loco

  • 16 sancio

    sancĭo, īre, sanxi, sanctum [sacer] - tr. - rendre inviolable par un acte religieux.    - pqpf. arch. sancierat, Pompon. d. Diom. 371, 19 ; Prisc. 10, 4 II part. sancitus Lucr. 1, 587 ; Cass. Sev. d. Diom. 371, 21.    - Lebaigue P. 1119 et P. 1120. [st1]1 [-] consacrer, rendre irrévocable.    - sancire legem, Cic. Planc. 44 ; Tusc. 2, 34, consacrer une loi.    - haec lex sanciatur, ut... Cic. Lael. 40: que cette loi soit consacrée, savoir que...    - Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit, laboribus erudiunt juventutem, Cic. Tusc. 2, 34: les lois des Crétois, édictées soit par Jupiter soit par Minos, forment la jeunesse à de durs travaux.    - foedus sanguine alicujus sancire, Cic. Quir. 13: consacrer un traité par le sang de qqn, le sceller du sang de qqn. --- cf. Liv. 23, 8, 10.    - sancire aliquid legibus, Cic. Rep. 1, 2: sanctionner qqch par des lois. --- cf. Cic. Agr. 3, 3.    - de jure praediorum sanctum est jure civili, ut... Cic. Off. 3, 65: au sujet des immeubles le droit civil prescrit que... --- cf. Cic. Har. 32.    - habent legibus sanctum, uti... neve + subj. Caes. BG. 6, 20, 2: [les cités] ont un article de loi qui ordonne de..., qui interdit de...    - lege sancire, ut... Cic. Rep. 2, 63: prescrire par une loi que...    - edicto, sancire ne... Cic. Fl. 67: interdire par un édit de... cf. Liv. 28, 19.    - lex sanxit, ne... Cic. Rep. 2, 54: la loi interdit que...    - nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit, Cic. ad Br. 1, 5, 3: et pas une loi n'a défendu que cela se fît par la suite.    - avec prop. inf. fide sanxerunt... Liv. 25, 8, 8: ils convinrent sous la sanction du serment que... [st1]2 [-] sanctionner, agréer, ratifier qqch.    - Cic. Agr. 3, 13; Phil. 10, 17 ; Att. 14, 21, 2.    - sancire aliquem augurem, Cic. Phil. 13, 12: agréer qqn comme augure.    - (religionem) in eo qui violasset sancire, Cic. Verr. 4, 114: sanctionner une religion sur celui qui l'a profanée [= en punissant celui qui..] [st1]3 [-] interdire, punir.    - sancire aliquam rem aliqua re: interdire qqch sous peine de qqch, punir qqch de qqch.    - sancire incestum supremo supplicio, Cic. Leg. 2, 22: punir l'inceste du dernier supplice.    - sancire rem capite: interdire une chose sous peine de mort.    - sancire honoris cupiditatem ignominiā, Cic.: infliger à l'ambition le châtiment de l'infamie.    - capite sanxit, si qui... Cic. Att. 10, 1, 2: il punit de peine de mort quiconque...    - cf. Cic. Leg. 3, 46 ; Rep. 4, 12 ; Off. 3, 69 ; Planc. 47.    - id Athenis exsecrationibus publicis sanctum est, Cic. Off. 3, 55: c'est puni à Athènes de malédictions publiques.    - Solo de eo nihil sanxit, quod... Cic.: Solon n'a établi aucune peine contre un crime qui...    - quinque et viginti assibus sancire, Gell. 20, 1, 31: punir de vingt-cinq as. [st1]4 [-] sanctionner, ratifier, approuver, confirmer, assurer, affermir.    - verba intorto sancit jaculo, Sil. 1, 304: il appuie ses paroles en lançant son javelot.    - sanctum apud nos est jure civili, ut... Cic. Off. 3, 16: le droit civil nous enjoint de...    - sancire alicui carmina, Stat.: dédier des vers à qqn.    - sancire acta Caesaris, Cic.: ratifier les actes de César.    - sancire disciplinam, Cic.: affermir la discipline.    - sancire jus imperii morte alicujus, Curt.: consolider un trône par la mort de qqn.    - illa in legibus sancta sunt, Cic.: ces dispositions résultent des lois.    - jurejurando sancit ne quis..., Caes.: il leur fait jurer de ne pas...    - sancire cibaria operariis, Plin.: fixer les aliments des ouvriers.    - sancire recta pravaque, Cic.: déterminer ce qui est vice ou vertu.
    * * *
    sancĭo, īre, sanxi, sanctum [sacer] - tr. - rendre inviolable par un acte religieux.    - pqpf. arch. sancierat, Pompon. d. Diom. 371, 19 ; Prisc. 10, 4 II part. sancitus Lucr. 1, 587 ; Cass. Sev. d. Diom. 371, 21.    - Lebaigue P. 1119 et P. 1120. [st1]1 [-] consacrer, rendre irrévocable.    - sancire legem, Cic. Planc. 44 ; Tusc. 2, 34, consacrer une loi.    - haec lex sanciatur, ut... Cic. Lael. 40: que cette loi soit consacrée, savoir que...    - Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit, laboribus erudiunt juventutem, Cic. Tusc. 2, 34: les lois des Crétois, édictées soit par Jupiter soit par Minos, forment la jeunesse à de durs travaux.    - foedus sanguine alicujus sancire, Cic. Quir. 13: consacrer un traité par le sang de qqn, le sceller du sang de qqn. --- cf. Liv. 23, 8, 10.    - sancire aliquid legibus, Cic. Rep. 1, 2: sanctionner qqch par des lois. --- cf. Cic. Agr. 3, 3.    - de jure praediorum sanctum est jure civili, ut... Cic. Off. 3, 65: au sujet des immeubles le droit civil prescrit que... --- cf. Cic. Har. 32.    - habent legibus sanctum, uti... neve + subj. Caes. BG. 6, 20, 2: [les cités] ont un article de loi qui ordonne de..., qui interdit de...    - lege sancire, ut... Cic. Rep. 2, 63: prescrire par une loi que...    - edicto, sancire ne... Cic. Fl. 67: interdire par un édit de... cf. Liv. 28, 19.    - lex sanxit, ne... Cic. Rep. 2, 54: la loi interdit que...    - nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit, Cic. ad Br. 1, 5, 3: et pas une loi n'a défendu que cela se fît par la suite.    - avec prop. inf. fide sanxerunt... Liv. 25, 8, 8: ils convinrent sous la sanction du serment que... [st1]2 [-] sanctionner, agréer, ratifier qqch.    - Cic. Agr. 3, 13; Phil. 10, 17 ; Att. 14, 21, 2.    - sancire aliquem augurem, Cic. Phil. 13, 12: agréer qqn comme augure.    - (religionem) in eo qui violasset sancire, Cic. Verr. 4, 114: sanctionner une religion sur celui qui l'a profanée [= en punissant celui qui..] [st1]3 [-] interdire, punir.    - sancire aliquam rem aliqua re: interdire qqch sous peine de qqch, punir qqch de qqch.    - sancire incestum supremo supplicio, Cic. Leg. 2, 22: punir l'inceste du dernier supplice.    - sancire rem capite: interdire une chose sous peine de mort.    - sancire honoris cupiditatem ignominiā, Cic.: infliger à l'ambition le châtiment de l'infamie.    - capite sanxit, si qui... Cic. Att. 10, 1, 2: il punit de peine de mort quiconque...    - cf. Cic. Leg. 3, 46 ; Rep. 4, 12 ; Off. 3, 69 ; Planc. 47.    - id Athenis exsecrationibus publicis sanctum est, Cic. Off. 3, 55: c'est puni à Athènes de malédictions publiques.    - Solo de eo nihil sanxit, quod... Cic.: Solon n'a établi aucune peine contre un crime qui...    - quinque et viginti assibus sancire, Gell. 20, 1, 31: punir de vingt-cinq as. [st1]4 [-] sanctionner, ratifier, approuver, confirmer, assurer, affermir.    - verba intorto sancit jaculo, Sil. 1, 304: il appuie ses paroles en lançant son javelot.    - sanctum apud nos est jure civili, ut... Cic. Off. 3, 16: le droit civil nous enjoint de...    - sancire alicui carmina, Stat.: dédier des vers à qqn.    - sancire acta Caesaris, Cic.: ratifier les actes de César.    - sancire disciplinam, Cic.: affermir la discipline.    - sancire jus imperii morte alicujus, Curt.: consolider un trône par la mort de qqn.    - illa in legibus sancta sunt, Cic.: ces dispositions résultent des lois.    - jurejurando sancit ne quis..., Caes.: il leur fait jurer de ne pas...    - sancire cibaria operariis, Plin.: fixer les aliments des ouvriers.    - sancire recta pravaque, Cic.: déterminer ce qui est vice ou vertu.
    * * *
        Sancio, sancis, sanciui, sancitum, pen. prod. vel sanxi, sanctum, sancire. Cic. Establir et confermer quelque chose soubz certaine peine, Ordonner et decerner.
    \
        Multa sanxit de aetate hominum. Cic. Il a faict beaucoup d'ordonnances, Il a ordonné.
    \
        Carmina sancire alicui. Stat. Consacrer, Dedier.
    \
        Dictis connubia sancire. Claud. Confermer.
    \
        Dolore suo sancire militaris imperii disciplinam. Cic. Torquatus, chef de l'armee Romaine, pour maintenir et conserver la discipline et obedience militaire, feit couper la teste à son filz, pource que contre son commandement il avoit combatu contre ses ennemis, Il conferma la discipline militaire par la mort de son filz, de laquelle toutesfois il estoit fort dolent.
    \
        Sancire dubia. Cic. Confermer un droict doubteux par l'authorité de la loy.
    \
        Sanxit edicto ne ex Asia frumentum exportari liceret. Ci. Il defendit par edict general sur peine que nul ne fust si hardi de faire aucune traicte de bleds hors le pais d'Asie.
    \
        Vt exilium eius Senatus consulto sanciretur, perfecerat. Tacit. Fut approuvé et confermé.
    \
        Fidem dextra sancire. Liu. Bailler la foy touchant à la main, et confermer aucune chose.
    \
        Fide sanxerunt, liberos Tarentinos, leges, suaque omnia habituros. Liu. Ils les asseurerent leur baillant la foy.
    \
        Foedus capite vel sanguine alterius cum aliquo sancire. Liu. Accorder la paix par tel si, que un certain personnage sera mis à mort.
    \
        Iusiurandum sancire, Iureiurando sancire. Liu. Confermer par serment.
    \
        Leges sancire. Cic. Faire aucunes loiz et establir.
    \
        Orbem purgatum sanxerat Hercules. Propert. Avoit asseuré et mis en seureté.
    \
        Poenas sancire malorum. Stat. Punir les malfaicts.
    \
        Poena sancire aliquid. Cic. Ordonner sur certaine peine.
    \
        Regnum ab Antonio Herodi datum victor Augustus sanxit. Tacit. Conferma.
    \
        Id ne fieret, lege sancitum est. Cic. La loy defend soubz certaine peine que, etc.
    \
        Habent legibus sancitum, siquis quid, etc. Caes. Il est dict par leurs loix que, etc.

    Dictionarium latinogallicum > sancio

  • 17 affero

    af-fero (ad-fero), attulī (adtulī), allātum (adlātum), afferre (adferre), her-, herbei-, hinbringen, -tragen, - schaffen, -liefern, m. bl. Acc., od. zugl. m. folg. ad od. m. bl. Dat. des Orts od. der Person, I) eig.: 1) v. leb. Wesen: C. Attuli hunc (habe hergebracht). Ps. Quid attulisti? C. Adduxi volui dicere, Plaut.: lumen, Enn. fr.: dona, panem, Curt.: argentum secum, Plaut.: coronam auream donum (als G.), Curt. 4, 2 (7), 2: huc afferam meum corium et flagrum, Varr. fr.: affer huc scyphos, Hor.: inde mortuus Romam allatus, Liv.: aff. eo (dahin) munera cuiusque generis, Nep.: scrinium cum litteris... eodem (ebendahin) Sall.: viginti minas ad alqm, Plaut.: HS sexagies ad alqm, Caes.: argentum alci, Ter.: camelis (auf K.) cocta cibaria, Curt.: lecticā (in einer S.) alqm in forum, Liv.: ex propinquis urbibus cocta cibaria in castra, Liv.: a Graecia leges, Flor.: tabulas Romam, Caes.: alqd domo, Cic.: omnem cibum pede ad rostrum, veluti manu, Plin.: lapidem ad filium claudendum ad introitum aedis, Nep.: scribam sibi pugionem a Bibulo attulisse, Cic.: peditem alvo (im Bauche), Verg.: alimenta nubibus (Dat.), zuführen, Ov. – insbes., afferre epistulam od. litteras, überbringen, Cic. u.a. (dah. is qui litteras attulit, der Überbringer dieses Br., Cic.): aff. litteras od. epistulam ad alqm, Cic.: u. im Passiv, affertur epistula, afferuntur litterae peregre, ab urbe,
    ————
    ab alqo (von jmd. als Absender), ex Asia, Romam, ein Br. (eine Depesche) geht od. läuft ein, Plaut., Cic. u.a. – abite illuc, unde malum pedem attulistis, hierher gesetzt, Catull.: te qui vivum casus... attulerint, hergebracht, -geführt, Verg.: dah. se afferre huc, sich hierher begeben, hier erscheinen, Komik. u. Verg.: u. so sese a moenibus, Verg.: u. ebenso im Pass., afferri hanc urbem, nahen dieser St., Verg. Aen. 7, 216.
    2) v. Lebl.: a) übh.: si tantum notas odor attulit auras, herbeigeführt hat, Verg. georg. 3, 251: tunc modulatae multitudinis conferta vox aures eius affertur, dringt zu seinen O., Apul. met. 5, 3. – b) insbes., v. Boden, v. Bäumen = als Ertrag bringen, tragen, hervorbringen, talis ager post longam desidiam laetas segetes affert, Col.: vitis afferre se uvam ostendit, Varr.: vitis intra annum ingentes uvas purpureas attulit, Capit.: surculi, qui primum florem afferunt, Col.: plantae sinapis plus vere afferunt, Col.: u. so afferre fructum oft bei den Eccl. (s. Rönsch Itala p. 348 f.). – u.v. Jahr, magnum proventum poëtarum annus hic attulit, brachte eine gr. Ausbeute, war sehr ergiebig an D., Plin. ep. 1, 13 in. – v. Handlungen, pecuniam, Geld einbringen, Gewinn bringen, Sen. ep. 76, 18.
    II) übtr.: A) im allg., herbei-, bei-, mitbringen, bei etw. zeigen, aufzuweisen haben, an sich haben (s. Sorof Cic. de or. 3, 45), plenas aures adfero, Titin.
    ————
    fr.: pacem ad vos adfero, Plaut.: alqd ad amicitiam populi Romani, Caes.: aliquantulum (sc. dotis) quae adferret, Ter.: consulatum in familiam, Cic.: animum vacuum ad res difficiles scribendas, Cic.: unum hoc vitium senectus affert hominibus, Ter.: si unum aliquid (einen einzigen Vorzug) affert, Cic.: aliquid oratori (für den R.), Cic.: nihil ostentationis aut imitationis, Cic.: matri salutem, Ov.: alci auxilium, Ter., opem, Ter. u. Ov.: opem in eam rem, Liv.: consilium, einen R. erteilen, Liv. u. Curt. – insbes., dentes in dominum (von den Hunden des Aktäon), gegen ihren Herrn richten, Varr. r.r. 2, 9, 9. – manus afferre alci od. alci rei (zB. bonis alienis), an jmd. od. etw. Hand legen, sich vergreifen, Cic.: manus sibi, Hand an sich selbst legen = sich töten, Planc. in Cic. ep. 10, 23, 4. Auct. b. Afr. 93, 3; od. = sich einen Stich beibringen, sich Blut abzapfen, Sen. nat. qu. 4, 6, 3: manus suis vulneribus, sie wieder aufreißen, Cic.: beneficio suo manus, die W. wertlos machen, Sen.: ohne Dativ, pro se quisque manus affert, legt Hand mit an, wird handgreiflich, Cic. II. Verr. 1, 67. – alci (virgini, corpori, pudicitiae u. dgl.) vim, jmdm. »Gewalt antun«, an jmd. »gewalttätig sich vergreifen«, jmd. »mit Gewalt nötigen«, Cic. u.a. (vgl. Drak. Liv. 42, 29, 9 u. die Erklärungen zu Ov. her. 17, 21): vim aff. religioni, Iustin.: vim et manus afferre, zu Gewalt u. Gewalttätigkeiten schreiten, Cic.
    ————
    B) insbes.: 1) eine Nachricht, ein Gerücht usw. bringen, hinterbringen, im Passiv = eingehen, einlaufen, alci non iucundissimum nuntium, Cic.: falsum nuntium mortis eius, Curt.: alci laetus nuntius affertur m. folg. Acc. u. Infin., Curt.: qui de me rumores afferuntur, Cic. fil.: priusquam fama ac nuntius afferretur, Caes.: affertur fama m. folg. Acc. u. Infin., Liv. – öfter afferre alqd od. de alqa re ( wie φέρειν), etw. als Nachricht, Kunde, Botschaft, Gerücht usw. über- od. hinterbringen, melden, an- od. verkündigen, zutragen, novum, aliquid novi, Komik. u. Curt.: pacis condicionem od. condiciones, Caes. u. Curt.: miros terrores (Schreckensnachrichten) ad alqm, Cic.: eo de Hortensii morte mihi est allatum, es ist mir die Nachricht zugekommen, Cic.: iam diu nihil novi ad nos afferebatur, haben nichts Neues gehört, Cic.: exspecto, quid illim (von dort) afferatur, Cic. – bes. m. folg. Acc. u. Infin., Caelium ad illum attulisse se quaerere etc., Cic.: cum crebri nuntii afferrent male rem gerere Darium, Nep.: cum alii atque alii nuntii bellum instare afferrent, da eine Nachricht über die andere den nahen Ausbruch des Kriegs ankündigte, Liv.: alius praesens terror (Schreckensnachricht) affertur Scythas adventare, Curt.: u. im Passiv, crebri rumores afferuntur (es verbreitet sich ein Gerücht über das andere) Belgas contra populum Rom. coniurare, Caes.: u. unpers., paucis ei diebus affertur
    ————
    (läuft die Nachricht ein) conventum Cordubensem ab eo defecisse, Auct. b. Alex.: dictatorem eum dictum... Veios allatum est, ist die Nachricht gelangt od. eingelaufen, Liv. (vgl. Drak. Liv. 8, 17, 7. Drak. u. Fabri 22, 14, 11 viele Beisp.).
    2) einen Beweis, Grund usw. od. etw. als Beweis, Grund, Behauptung, Widerlegung, Entschuldigung bei- od. vorbringen, vorschlagen, anführen, angeben (s. Müller Liv. 1, 23, 6), indicium conscientiae, Curt.: causam, Cic.: vana, haud vana, Liv.: argumentum (als Beweis) mit folg. Acc. u. Infin., aquam... mitescere, Curt. 6, 4 (12), 18: rationes, cur hoc ita sit, Cic.: affers haec omnia argumenta, cur di sint, Cic.: u. mit indir. Fragesatz (s. die Auslgg. zu Cic. Tusc. 1, 70. Sorof Cic. de or. 3, 78), cur credam, afferre possum, kann ich (den Grund) angeben, Cic. – nihil afferunt, qui negant, man bringt etwas Nichtssagendes vor, wenn man behauptet, nicht usw., Cic.: hic mihi afferunt mediocritates, da kommen sie mit ihren M., Cic.: aetatem, zur Entschuldigung anführen, Cic.
    3) jmdm. etw. beibringen, herbeiführen = hervorbringen, hervorrufen, eintragen, veranlassen, bewirken, verursachen, machen, geben, für jmd. mit sich führen od. bringen, nach sich ziehen (bes. v. Umständen, Ereignissen usw., s. Heräus Tac. hist. 1, 7, 12 u. 1, 39, 10. Nägelsb. Stil. § 107, 1), insaniam, Caecil. com.: alci mortem, Plaut. u. Cic.: alci causam
    ————
    mortis voluntariae, Cic.: alci perniciem, interitum, Cic.: detrimentum, incommodum, Caes.: alci laetitiam, delectationem, dolorem, Cic.: alci parem invidiam, Tac.: alci odium, contemptum, Curt.: alci curam maiorem, Cic.: multas alci lacrimas, magnam populo Romano cladem, Cic.: festinationes (Eile über Eile), Cic.: salutem alci, Cic.: alci rei, Caes.: alci crimen, zum Vorwurf gereichen, Cic.: in re militari nova, neue Einrichtungen herbeiführen, Nep.: non (illa praesidia) afferunt oratori aliquid, haben für den Redner etwas an sich (üben einige Gewalt auf den R. aus), Cic. – v.d. Zeit, nunc hic dies aliam vitam affert, Ter. Andr. 189: multa diem tempusque afferre posse, Liv. 42, 50, 3: quod optanti divom promittere nemo auderet, volvenda dies en attulit ultro, Verg. Aen. 9, 6 sq.
    4) zu irgend einem Zweck od. Erfolg beitragen, communes utilitates in medium (Gemeinnützliches, zum Gebrauch aller), Cic.: multam utilitatem rei publicae atque societati, Cic. – dah. afferre aliquid, zu etwas beitragen, bei etwas nützen, helfen, mit folg. ad u. Akk. od. bl. Dat., aliquid ad communem utilitatem, Cic.: ad bene vivendum aliquid, Cic.: u. das Gegenteil, nihil afferre, nichts beitragen, -nützen, ad communem fructum, Cic.: u. in der Frage, quid oves aliud afferunt (nützen), nisi ut homines vestiantur, Cic.
    ————
    5) etwas als Zutat, Zuwachs hinzubringen, hinzufügen, multa addunt atque afferunt de suo, Cic.: ad paternas magnas necessitudines magnam attulit accessionem tua voluntas erga me, Cic.: quis attulerit, wer die Klausel (der Rogation) angefügt habe, ihr Urheber sei, Cic. – Parag. Infin. Präs. Pass. adferrier, Plaut. aul. 571. – spätlat. afferet (= affert), Itala (Fuld.) Matth. 13, 23: Imperat. affers (= affer), Poët. b. Fulg. myth. 3, 8. Itala Luc. 13, 7 u.a. (s. Rönsch Itala p. 294): afferitis (= afferte), Itala (Verc.). Ioann. 21, 10.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > affero

  • 18 cibarius

    cĭbārĭus, a, um, adj. [cibus], pertaining to or suitable for food (class.):

    res,

    Plaut. Capt. 4, 3, 1: leges, i. e. sumptuary laws, laws restraining luxury, Cato ap. Macr. S. 2, 13: uva, suitable only for eating, not for wine, Plin. 14, 3, 4, § 37; cf.:

    uva vilitatis cibariae,

    id. 14, 2, 4, § 35.—
    B.
    Subst.: cĭbārĭa, ōrum, n., food, nutriment, victuals, provisions, fare, ration, fodder (in the jurists a more restricted idea than alimenta, which comprises every thing necessary for sustaining life, Dig. 34, 1, 6; cf. ib. 34, 1, 12; 34, 1, 15;

    and in gen. the whole tit. 1: de alimentis vel cibariis legatis),

    Plaut. Truc. 5, 43; Cato, R. R. 56; Col. 12, 14; Suet. Tib. 46:

    congerere,

    Hor. S. 1, 1, 32;

    Dig. l. l. al.—Of soldiers,

    Varr. L. L. 5, § 90 Müll.; Caes. B. G. 1, 5; 3, 18; Nep. Eum. 8, 7; cf. Liv. 21, 49, 8; Cic. Tusc. 2, 16, 37; Quint. 5, 13, 17; Suet. Galb. 7 al.—Of the provincial magistrates, corn allowed to deputies:

    cibaria praefecti,

    Cic. Att. 6, 3, 6; id. Verr. 2, 3, 30, § 72; 2, 3, 93, §§ 216 and 217; id. Fam. 5, 20, 9.—Of cattle, Cato. R. R. 60; Varr. R. R. 2, 9, 6; 3, 16, 4; Cic. Rosc. Am. 20, 56; Col. 4, 8, 5 al. —In sing., Sen. Ben. 3, 21, 2.—
    II.
    Meton. (in accordance with the fare given to servants), ordinary, common:

    panis,

    black bread, Cic. Tusc. 5, 34, 97 (cf. Isid. Orig. 20, 2, 15: panis cibarius est, qui ad cibum servis datur, nec delicatus); so subst.: cĭbā-rĭum, ii, n., also called cibarium secundarium, the coarser meal which remains after the fine wheat flour, shorts, Plin. 18, 9, 20, § 87: vinum, Varr. ap. Non. p. 93, 14:

    oleum,

    Col. 12. 50, 18 sq.:

    sapor,

    id. 12, 11, 2 Schneid.—
    B.
    Trop.: cibarius Aristoxenus, i. e. an ordinary musician, Varr. ap. Non. p. 93, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > cibarius

  • 19 cibarius

    cibārius, a, um [ cibus ]
    1) относящийся к пище, съестной, продовольственный ( leges cibariae Cato)
    2) обыкновенный, простой, грубый ( vinum Vr)

    Латинско-русский словарь > cibarius

  • 20 copiosus

    cōpiōsus, a, um [ copia ]
    1) обильный, богатый ( patrimonium C)
    c. a frumento locus Cхлебородный район
    c. re cibariā AG — изобилующий (богатый) продовольствием; редко с gen. (ager silvestrium caprarum c. Sol)
    2) богатый, состоятельный (homo C; domus PJ)
    3) вместительный, объёмистый ( amphorae Pt)
    4) красноречивый, пространный, состоятельный (sermo PJ; orator C)

    Латинско-русский словарь > copiosus

См. также в других словарях:

  • cibaria — /tʃi barja/ s.f. [da lat. cibaria orum, neutro pl. sost. dell agg. cibarius cibario ]. [spec. al plur., tutto ciò che serve per alimentarsi: procurarsi le c. ] ▶◀ alimenti, cibo, generi alimentari, vettovaglie, vivande, viveri, vitto. cibario… …   Enciclopedia Italiana

  • cibaria — s. f. (spec. al pl.) cibi, vettovaglie, commestibili, alimenti, viveri, mangiare. SFUMATURE cibaria vettovaglia Il termine cibaria si usa specialmente al plurale, per indicare una provvista di generi commestibili. Vettovaglia, anch esso usato per …   Sinonimi e Contrari. Terza edizione

  • cibaria — ci·bà·ria s.f. BU spec. al pl., viveri, generi alimentari: fare scorta di cibarie | CO spec. al pl., scherz., cibo: hai portato delle cibarie? {{line}} {{/line}} DATA: 1801 03. ETIMO: dal lat. cibarĭa, nt. pl. dell agg. cibarius cibario , v.… …   Dizionario italiano

  • cibaria — {{hw}}{{cibaria}}{{/hw}}s. f.  spec. al pl. Insieme di generi commestibili …   Enciclopedia di italiano

  • cibaria — /saberiya/ In the civil law, food; victuals …   Black's law dictionary

  • cibaria — /saberiya/ In the civil law, food; victuals …   Black's law dictionary

  • cibaria — (Civil law.) Food …   Ballentine's law dictionary

  • Acacia cibaria — ID 218 Symbol Key ACCI6 Common Name turpentine mulga Family Fabaceae Category Dicot Division Magnoliophyta US Nativity Cultivated, or not in the U.S. US/NA Plant Yes State Distribution N/A Growth Habit N/A …   USDA Plant Characteristics

  • Acacia cibaria F. Muell. — Symbol ACCI6 Common Name turpentine mulga Botanical Family Fabaceae …   Scientific plant list

  • Crataegus cibaria Beadle — Symbol CRMO2 Synonym Symbol CRCI4 Botanical Family Rosaceae …   Scientific plant list

  • Micropezidae — Stelzenfliegen Stelzenfliege, wahrscheinlich Neria cibaria Systematik Klasse: Insekten (Insecta) …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»