Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

Britannis

  • 1 Britannis

    Brĭtanni, ōrum, m., the Britons, inhabitants of Great Britain, Lucr. 6, 1105; Caes. B. G. 4, 21; 5, 14; 5, 21 et saep.; Tac. Agr. 11 sq.; id. A. 14, 29; Verg. E. 1, 67; Hor. C. 1, 35, 30; 3, 4, 33; 3, 5, 3 et saep.— In sing. Britannus catenatus, Hor. Epod. 7, 7.—
    2.
    The inhabitants of Bretagne, or Brittany, in France, Sid. Ep. 1, 7; 9, 9.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Brĭtannĭa ( Brittānĭa in MSS. and edd. of Sol. and Mart. Cap.), ae, f., = Brettania, Great Britain, in its most extended sense, consisting of Albion ( England and Scotland) and Hibernia or Ibernia ( Ireland), Plin. 4, 16, 30, § 102; hence, also, in plur. Britanniae, Cat. 29, 20; 45, 42;

    in a more restricted sense,

    the larger island, England and Scotland, Cic. Q. Fr. 2, 16, 4; id. N. D. 2, 34, 88; Caes. B. G. 4, 21; 5, 8; 5, 12 sq.; Mel. 3, 6, 4; 3, 6, 6; Plin. 4, 16, 30, § 102 sq.; 25, 3, 6, § 21; Tac. Agr. 10 sq.; 21; 24; id. H. 1, 9 sq.—
    B.
    Brĭtan-nus (Brītannus, Lucr. 6, 1105), a, um, adj., of Britain, British ( poet. Britannicus):

    esseda,

    Prop. 2, 1, 76:

    canes,

    Claud. II. Cons. Stil. 301:

    litus,

    id. IV. Cons. Hon. 28:

    oceanus,

    id. B. Get. 202; Laus Ser. 40 et saep.—
    C.
    Brĭtannĭcus, a, um, adj., Britannic, British:

    aestus,

    the British Channel, Cic. N. D. 3, 10, 24:

    mare,

    Mel. 3, 6, 3:

    oceanus,

    id. 1, 3, 1; 2, 6, 1:

    inter Rhenum et Sequanam,

    Plin. 4, 19, 33, § 109: legiones, Tac. [p. 252] H. 1, 9; 1, 60; 2, 57; 2, 65;

    3, 22 al.: balaena,

    Juv. 10, 14:

    lingua,

    Tac. G. 45: herba, water-dock:

    rumex aquaticus,

    Plin. 25, 3, 6, § 20.— Subst.: Brĭtannĭcus, i, m., a cognomen of the conquerors of Britain; of the son of the emperor Claudius and Messalina, previously called Germanicus, Suet. Claud. 27; 43; Tac. A. 11, 4; 11, 11; 11, 26; 11, 32; 12, 2;

    poisoned by Nero,

    Tac. A. 13, 16; Suet. Ner. 33.—Of the emperor Commodus, Lampr. Commod. 8.—
    D.
    Britto or Brīto, ōnis, = Britannus.
    1.
    A Briton, Aus. Epigr. 110.—
    2.
    An inhabitant of Bretagne, in France, Mart. 11, 21, 9. — Plur., Juv. 15, 124 (al. Bistones).—
    E.
    Brĭtannis, ĭdis, f. adj., British, of Britain:

    insulae, i. e. Albion et Hibernia,

    Prisc. Perieg. p. 577.—
    F.
    Brĭtannĭcĭānus, a, um, adj., Britannic, transacting business in Britain, Inscr. Rein. cl. 1, n. 177; Inscr. Orell. 2029.

    Lewis & Short latin dictionary > Britannis

  • 2 refero

    re-fero, rettulī, relātum, ferre, I) zurücktragen, zurückbringen, zurückschaffen, oft m. rursus (rursum), retro, iterum verb., 1) wieder an Ort und Stelle: a) übh. zurücktragen, tragend zurückbringen, tegulas, Liv.: candelabrum, Cic.: arma, aus dem Kriege, Plaut., aus der Mitte der Feinde, Ov.: pallam domum, Plaut.: anulum ad alqm, Plaut.: pecunias in templum, Caes.: aquilam a moriente signifero traditam suis umeris in castra, Flor.: corpus patris familiae in monumentum (Grab), Petron.: rursus enses vaginae, wieder in die Sch. stecken, Sil. – persönl. Obj., lecticae impositum ref. domum, Suet.: alqm in Palatium, Suet. – collapsa membra thalamo, Verg. – so bes. Verwundete aus dem Kampfe zurücktragen, corpora sua, Tac.: umero saucium in armis, Flor.: alqm in castra, Liv.: impositum scuto Pallantem, Verg. – b) Geliehenes, Geraubtes zurückerstatten, wieder zustellen, wiedergeben, wieder erstatten, scyphos, Plaut.: alci argentum, Plaut.: pannum, Hor.: pateram, Cic.: pretium suum (domino), Suet.: v. Boden, ibi caespite terra fecundo dominici seminis puritate centeno fructu refert, trägt hundertfältig, Hieron. epist. 15, 1. – bildl., ad equestrem ordinem iudicia, Cic. Verr. 3, 223. – c) wieder von sich geben, zurückgeben, α) wieder ausspeien, cum sanguine mixta vina, Verg. Aen. 9, 350. – β) wieder von sich zurücktönen-, zu rückschallen (widerhallen) lassen, im Passiv = wieder zurücktönen, zurückschallen, widerhallen, quod (tectum) resonando mutum flebiles voces refert, Acc. tr. bei Cic. Tusc. 2, 33: voces refert (spricht nach) iteratque quod audit (v. der Fama), Ov.: ex tortuosis locis et inclusis soni referuntur ampliores, Cic.: theatri natura ita resonans, ut usque Romam signilicationes vocesque referantur, Cic. – d) wohin zurücktragen = zurückkehren lassen, α) v. der Rückkehr: sed nescio quomodo οικος φίλος (behaglich lebt man doch nur zu Haus): itaqua me referunt pedes in Tusculanum, ziehen mich meine Füße nach dem T. wieder hin, zuckt mir's in den Füßen, auf mein T. zurückzuwandern, Cic. ad Att. 15, 16. litt. b.: unde aliquoties in altum provectum cum venti adversi rettulissent (zurückverschlagen hatten), Liv. fr. 50 (bei Sen. suas. 6, 17). – bes. ref. pedem od. ref. se od. Passiv referri medial, sich zurückwenden, sich zurückbegeben, sich wieder begeben, zurückkehren, zurückziehen, heimkehren, pedem retro, pedem ad alqm, Plaut.: pedes dextros, glücklich zurückkehren, Petron.: vestigia retro, Verg.: u. bildl., spes retro refertur, Verg. – se de Britannis ovantem, Tac.: se ab Argis, Verg.: se e pastu (v. Tieren), Verg.: se iterum Romam, Cic.: se domum ad porci catinum, Hor.: se ad urbem, Verg.: cubiculo (Dat.) te refer, Apul.: u. v. Lebl., causam affert, cur se sol referat (umkehre) nec longius progrediatur, Cic.: u. (im Bilde) ut eo, unde egressa est, se referat oratio, Cic. – u. classem relatam nuntio, sei zurückgekehrt, wieder gelandet, Verg. Aen. 1, 390. – übtr., αα) eine Zeit zurückkehren lassen, zurückführen, zurückbringen, o mihi praeteritos referat si Iuppiter annos! Verg.: nec Coae tibi referunt purpurae tempora, quae etc., Hor.: dies siccos (v. der Sonne), Hor.: festas luces (v. neuen Jahrhundert), Hor.: hiems cecĭdit (ist verschwunden), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – ββ) Blicke, Geist, Tätigkeit auf einen Ggstd. zurückwenden, wieder hinwenden, wieder hinrichten, oculos animumque ad alqm, Cic.: animum ad studia, Cic.: animum ad veritatem (Wirklichkeit, das wirkliche Leben), Cic.: se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem, Cic.: se ad philosophiam, Cic. – γγ) in einen Zustand zurückwenden, animum ad firmitudinem, dem Geiste wieder eine feste Haltung geben, Tac.: multa in melius, wieder zum Besseren wenden (v. der Zeit), Verg.: consilia in melius, die bösen Gedanken (böse Gesinnung) wieder in günstige umändern (von der Juno), Verg. – δδ) als gerichtl. t. t., wieder vor Gericht bringen, rem iudicatam, Cic. de domo 78. – εε) einen Ggstd. auf etw. zurückführen, nach etw. bemessen, richten, beurteilen, auf etw. beziehen, einer Sache zuschreiben, omnia ad voluptatem, Cic.: omnia consilia atque facta ad dignitatem et ad virtutem, Ehre und T. zum Prinzip alles Denkens und Handelns machen, Cic.: alienos mores ad suos, Nep.: cuncta ad rem publicam referri, richte sich nach dem Staate, Tac. ann. 2, 33. – quidquid ubique magnificum est, in claritatem Herculis ref., auf den weltberühmten H. zurückführen, Tac. – cuius adversa pravitati ipsius, prospera ad fortunam referebat (schrieb zu), Tac. ann. 14, 38 extr.: Romanae rei publicae clades in religionem nostram, Augustin. de civ. dei 1, 36. – tuum est, quid mihi nunc animi sit, ad te ipsum referre, wie mir jetzt zumute ist, von dir selbst abzunehmen, Cic. Dei. 7: quisquis ad se rettulerit (richte doch jeder an sich selbst die Frage), quotiens ipse in suspicionem falsam incĭderit, Sen. de ira 2, 28, 6: quo referentes, worauf bezugnehmend, uns stützend, Lucr. 1, 424; vgl. 1, 699. – absol., referens ad fructum, wer Rücksicht nimmt auf usw., Varro r. r. 1, 40, 6. – β) v. Rückzuge = zurückziehen, castra, zurückverlegen, Liv.: u. so ad Tyneta rursus castra, Liv. – bes. ref. pedem oder vestigia oder gradum (gradus) u. refl. se ref. u. Passiv referri medial = sich zurückziehen, eine rückgängige Bewegung machen, zurückweichen, ref. pedem, Ov. u. Curt.: pedem retro, Phaedr.: vestigia retro Verg.: u. (im Bilde) vestigia in decimum annum, sich verziehen, sich verzögern (v. einem Siege), Verg.: gradus, Ov. – bes. als milit. t. t. (Ggstz. insistere), paulatim cedere ac pedem referre, Caes.: pedem ref. et loco excedere, Caes.: tum primum referri pedem atque inclinari rem in fugam apparuit, Liv.: r. gradum, Liv.: u. se huc, se in castra, Caes.: a prima acie ad triarios sensim referri, Liv.: penitus datis referri habenis, Verg. – γ) als naut. t. t., zurückführen, zurückverschlagen, aestus alqm in portum refert, Plaut.: auster adversus maximo flatu me ad tribules tuos Regium rettulit, Cic.: auster alqm in Italiam refert, Cic.: ut naves eodem, unde erant profectae, referrentur, Caes.

    2) v. einem Orte als Fund, Errungenschaft, Geschenk, Siegesbeute usw. zurückbringen, mit zurücknehmen, davontragen, a) übh.: tabulas repertas ad Caesarem, Caes.: pro re certa falsam spem domum, Cic.: in domum non repulsam solum, sed ignominiam et calamitatem, Cic.: qui ad convivium magnum invitantur, apophoreta secum referre consueverunt, Ambros. exhort. virg. 1. – bes. als milit. t. t., opima spolia, Liv.: signa militaria sex, Caes.: signa militaria ex proelio ad Caesarem CLXXX et aquilas VIIII, Caes.: victoriam potius ex Volscis quam pacem infidam, Liv.: non incruentam victoriam, Liv.: victoriam, Frontin.: gloriosam victoriam et speciosa spolia, Val. Max.: serum veteremque triumphum, Ov.: navalem triumphum ex Poenis, Val. Max.: regi aut victoriam de Romanis aut aequas pacis condiciones, Iustin.: hoc proelio servati civis decus, Tac. – b) mündlich mit zurückbringen, mit zurücknehmen, zurückmelden, als Rückmeldung hinterbringen, alcis orationem domum, Caes.: hanc legationem (Erfolg der Gesandtschaft) Romam, Liv.: trepidum nuntium, Iustin.: responsum, responsa, Cic.: atrox od. triste responsum, Liv.: mandata alci od. ad alqm, Caes.: responsa ad alqm, Caes.: rumores Africanos excipere et celeriter ad alqm referre, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., imminere Volscum bellum, Liv.: m. folg. indir. Fragesatz, equites expeditos mittendos (esse), qui referant, quae fortuna consulum atque exercituum sit, Liv.

    3) gegen etw. als Entgelt zurückbringen, zurückerstatten, dagegenbringen, wiedergeben, erwidern, vergelten, a) übh.: par pari, Gleiches mit Gleichem vergelten, Ter.: carmen carmini, mit einem Gedichte auf ein Gedicht antworten, Aur. Vict.: vicem, Ov.: alci plurimam salutem, Cic. – b) mündlich erwidern, entgegnen, versetzen, alcis defensioni, Cic.: ego tibi refero m. folg. direkter Rede, Cic.: u. so et referret aliquis, Cic.: Anna refert, Verg.: tandem pauca refert, Verg.: cum talia rettulit hospes, Ov.

    4) rückwärts-, nach hinten bringen, a) Körperteile zurückbewegen, zurückwenden, zurückziehen, ad nomen (bei Nennung des N.) caput, Ov.: in alqm ora, oculos, Verg.: oculos ad terram identidem, Cic.: os in se (in sich), Ov.: manus, Ov.: parvulas manus ad ora, Petr. poët.: manus ad capulum, an der Seite an den D. legen, Tac. u. Petron.: digitos ad se, Quint.: digitos saepe ad frontem, Ov. – b) eine Örtl. od. eine Zeit zurückverlegen, α) eine Örtl.: fines benignitatis introrsus ref., die Gr. der W. beengen, Sen. de ben. 1, 15, 2: Seleucia... ab mari relata, entlegen, Plin. 5, 93. – β) eine Zeit (Ggstz. proferre), diem, Ulp. dig. 4, 8, 33: diem prodictam, Fest. 289 (a), 21.

    5) wiederholend zurückbringen, zurückführen, wiederholen, erneuern, wiederherstellen, a) übh. (zuw. verb. referre ac renovare, repetere ac referre): fabulam iterum, noch einmal auf die Bühne bringen, wiederholen, Ter.: consuetudinem antiquam, Suet.; vgl. haec maiorum consuetudo longo intervallo repetita ac relata, Cic.: ref. antiquum morem, ut etc., Suet. (u. so relatus olim inconditae vitae mos, ut etc., Sall. fr.): hunc morem cursus, Verg.: eandem totius caeli descriptionem, Cic.: eas artes, Tac.: mysteria, Cic.: quasdam caerimonias ex magno intervallo, Liv.: idem responsum, Liv. – b) der Beschaffenheit, dem Wesen nach zurückführen, wiedergeben, abspiegeln, das Ebenbild sein von etw. od. jmd., maiorum vultus vocesque comasque, Lucr.: mores, os vultumque patris, Plin. ep.: alqm ore, Verg.: alqm sermone vultuque, Tac.: nomine avum, animo manibusque parentes, Verg.: matrem reddit ac refert nobis, Plin. ep.

    II) von sich weggebend darbringen, 1) für jmd. Bestimmtes, jmdm. Gebührendes überbringen, ab liefern, überliefern, frumentum omne ad se referri iubet, Caes.: als publiz. t. t., hanc ex fenore pecuniam populo, ans Volk, an die Staatskasse, Cic.: pecuniam in aerarium, in publicum, Liv. (s. Drak. Liv. 37, 57, 12): u. so mille et ducenta talenta in publicum, Nep.: pecuniam venditorum ad fiscum, Eutr.: rationes ad aerarium, Cic.: u. so bl. rationes, Cic. ep. 5, 20, 1 sqq.: ad Caesarem publicas cum fide rationes, Caes.: senatus consulta falsa (sc. in aerarium), Cic. ep. 12, 1, 1 (vgl. aerarium unter aerarius, Bd. 1. S. 197).So nun bes.: a) abtragen, entrichten, octonos referentes Idibus aeris, jeder seine acht As Schulgeld, Hor. sat. 1, 6, 75: bes. ref. gratiam s. grātia, no. I, B, 2, Band 1. S. 2965. – b) als Opfer, Weihgeschenk darbringen, weihen, variis tumulo sollemnia Iudis, Verg.: lauream Capitolino Iovi, Suet.: opima de eo spolia Iovi Feretrio, Val. Max. – c) jmdm. zuwenden, übertragen, consulatum ad patrem suum, Cic. de fin. 2, 62. – d) durch Rede od. Schrift überbringen, überliefern, berichten, angeben, melden, mitteilen, certorum hominum sermones ad alqm, Cic.: capitum numerum ad alqm milium LIII, Caes.: nihil ad eum, ut solebat, referre coepit, teilte ihm nun nichts mehr mit, Iustin.: ad se explorata, Liv.: haec mandata Caesari, Caes.: ref. in epistulis haec Bruti verba, Quint.: paternos maiores suos a Cyro Darioque, Iustin.: hanc cladem, Lampr. – alqm in deorum numero, unter den G. aufführen, Cic. de nat. deor. 1, 29. – se ex ea civitate oriundum, Iustin. – de quibus referam, de quo rettuli, Suet.: cuius de virtutibus maxime dilucide Q. Hortensius in annalibus suis rettulit, Vell. – mit folg. Acc. u. Infin., referunt Suebos ad extremos fines se recepisse, Caes.: scribe, quaeso, quid referat Celer egisse Caesarem cum candidatis, Cic.: haec eum dixisse refert, Suet.: consuli referunt excessum (esse) urbe, Liv.: quem ovasse de Britannis rettuli, Tac. – absol., refero ad Scaptium, Cic.: ut M. Brutus refert, Suet. – impers., in quo saepe aliter est dictum, aliter ad nos relatum, Cic.: im Supin. incredibilia relatu, Sen. nat. quaest. 7, 16, 1. – e) vor jmd. zur Beurteilung, zur Beschlußnahme bringen, jmdm. etw. vorlegen, vortragen, eine Anfrage oder einen Antrag stellen, consultationem ad amicos, Iustin.: omnia ad oracula, Nep.: ad Apollinem semper publice de maioribus rebus, Cic.: ad C. Aquilium (als Rechtsgelehrten), Cic. – ad consilium (Kriegsrat) de alqo, Nep.: de signo Concordiae dedicando ad pontificum collegium, Cic. – id ad populum, Cic. Clu. 137 (vgl. dazu Classen S. 196).m. folg. Fragesatz, referre se, quid etc., Liv. 34, 24, 6: refero ad vos, utrum... an etc., Liv. 34, 22, 10. – bes. referre ad senatum u. im Zshg. bl. referre, etwas vor den Senat bringen, an den Senat eine Anfrage, einen Antrag stellen, rem od. rem ex integro ad senatum, Sall. u. Liv.: ad senatum de legibus abrogandis, Cic.: refer ad senatum, Cic. – de ea re postulant ut referatur, Sall.: referre de legatis ad Cn. Marcium coëgit, Liv.: abnuentibus consulibus ea de re relatum, Tac.: consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, Sall.: rettulit, quid de nexis fieri placeret, Liv.: petendum a consulibus, ut referrent, an etc., Plin. ep. 6, 5, 2: nemo refert, quod Italia externae opis indiget, niemand berührt in seinem Antrage die Tatsache, daß usw., Tac. ann. 3, 54. – 2) etw. eintragen, aufnehmen, einschreiben, vormerken, buchen, iudicium in tabulas publicas, Cic.: r. in tabulas, nomen in tabulas, in codicem, Cic.: r. in censum (in die Zensuslisten), Liv.: r. in album, Cic. u. Liv.: alqd in commentarium, in libellum, Cic.: alqd in annales, Capit.: r. epistulas in volumina, aufnehmen, Cic.: orationem in Origines, Cic.: alqm ex quaestura in iudices, Liv.: alqm in deos od. inter divos, Suet. u. Eutr.: alqm in reos, Cic. u. Auct. b. Alex.: alqm in proscriptos, Cic., od. inter proscriptos, Suet. – bes. ins Rechnungsbuch eintragen, buchen, verrechnen, acceptas pecunias, Auct. b. Alex.: pecuniam multae nomine, Auct. b. Afr.: pecuniam operi publico, unter der Rubrik »für ein öffentliches Gebäude« eintragen, verrechnen, Cic.: illam pecuniam nominatim Flacco datam, als namentlich dem Fl. ausgezahlt verrechnen, Cic.: alqd in acceptum referre u. alqd (alci) acceptum referre, s. ac-cipiono. I, A, a, α (Bd. 1. S. 61).übtr., r. alqm (alqd) in m. Akk., jmd. (etw.) worunter rechnen, zählen, alqm in oratorum numerum, Cic.: alqm in numerum deorum, Suet.: terram et caelum in deos, Cic. – eodem Q. Caepionem referre, in dieselbe Gattung bringen, Cic. Brut. 223.

    / Perf. rettuli, nicht retuli, s. Elendt zu Cic. de or. 2, 100 not. cr., auch in Inschriften, zB. Corp. inscr. Lat. 9, 2628 u. 10, 1786. lin. 14/15. – Partiz. rellatus, Corp. inscr. Lat. 1, 200, 81. Ter. Phorm. prol. 21. – Partiz. Fut. Pass. arch. auch referundus, Corp. inscr. Lat. 1, 203, 7; 1, 206, 14 u. ö. Plaut. Pers. 428. Sall. Cat. 50, 4.

    lateinisch-deutsches > refero

  • 3 refero

    re-fero, rettulī, relātum, ferre, I) zurücktragen, zurückbringen, zurückschaffen, oft m. rursus (rursum), retro, iterum verb., 1) wieder an Ort und Stelle: a) übh. zurücktragen, tragend zurückbringen, tegulas, Liv.: candelabrum, Cic.: arma, aus dem Kriege, Plaut., aus der Mitte der Feinde, Ov.: pallam domum, Plaut.: anulum ad alqm, Plaut.: pecunias in templum, Caes.: aquilam a moriente signifero traditam suis umeris in castra, Flor.: corpus patris familiae in monumentum (Grab), Petron.: rursus enses vaginae, wieder in die Sch. stecken, Sil. – persönl. Obj., lecticae impositum ref. domum, Suet.: alqm in Palatium, Suet. – collapsa membra thalamo, Verg. – so bes. Verwundete aus dem Kampfe zurücktragen, corpora sua, Tac.: umero saucium in armis, Flor.: alqm in castra, Liv.: impositum scuto Pallantem, Verg. – b) Geliehenes, Geraubtes zurückerstatten, wieder zustellen, wiedergeben, wieder erstatten, scyphos, Plaut.: alci argentum, Plaut.: pannum, Hor.: pateram, Cic.: pretium suum (domino), Suet.: v. Boden, ibi caespite terra fecundo dominici seminis puritate centeno fructu refert, trägt hundertfältig, Hieron. epist. 15, 1. – bildl., ad equestrem ordinem iudicia, Cic. Verr. 3, 223. – c) wieder von sich geben, zurückgeben, α) wieder ausspeien, cum sanguine mixta vina, Verg. Aen. 9, 350. – β) wieder von sich zurücktönen-, zu-
    ————
    rückschallen (widerhallen) lassen, im Passiv = wieder zurücktönen, zurückschallen, widerhallen, quod (tectum) resonando mutum flebiles voces refert, Acc. tr. bei Cic. Tusc. 2, 33: voces refert (spricht nach) iteratque quod audit (v. der Fama), Ov.: ex tortuosis locis et inclusis soni referuntur ampliores, Cic.: theatri natura ita resonans, ut usque Romam signilicationes vocesque referantur, Cic. – d) wohin zurücktragen = zurückkehren lassen, α) v. der Rückkehr: sed nescio quomodo οικος φίλος (behaglich lebt man doch nur zu Haus): itaqua me referunt pedes in Tusculanum, ziehen mich meine Füße nach dem T. wieder hin, zuckt mir's in den Füßen, auf mein T. zurückzuwandern, Cic. ad Att. 15, 16. litt. b.: unde aliquoties in altum provectum cum venti adversi rettulissent (zurückverschlagen hatten), Liv. fr. 50 (bei Sen. suas. 6, 17). – bes. ref. pedem od. ref. se od. Passiv referri medial, sich zurückwenden, sich zurückbegeben, sich wieder begeben, zurückkehren, zurückziehen, heimkehren, pedem retro, pedem ad alqm, Plaut.: pedes dextros, glücklich zurückkehren, Petron.: vestigia retro, Verg.: u. bildl., spes retro refertur, Verg. – se de Britannis ovantem, Tac.: se ab Argis, Verg.: se e pastu (v. Tieren), Verg.: se iterum Romam, Cic.: se domum ad porci catinum, Hor.: se ad urbem, Verg.: cubiculo (Dat.) te refer, Apul.: u. v. Lebl., causam affert, cur se sol referat (umkehre) nec
    ————
    longius progrediatur, Cic.: u. (im Bilde) ut eo, unde egressa est, se referat oratio, Cic. – u. classem relatam nuntio, sei zurückgekehrt, wieder gelandet, Verg. Aen. 1, 390. – übtr., αα) eine Zeit zurückkehren lassen, zurückführen, zurückbringen, o mihi praeteritos referat si Iuppiter annos! Verg.: nec Coae tibi referunt purpurae tempora, quae etc., Hor.: dies siccos (v. der Sonne), Hor.: festas luces (v. neuen Jahrhundert), Hor.: hiems cecĭdit (ist verschwunden), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – ββ) Blicke, Geist, Tätigkeit auf einen Ggstd. zurückwenden, wieder hinwenden, wieder hinrichten, oculos animumque ad alqm, Cic.: animum ad studia, Cic.: animum ad veritatem (Wirklichkeit, das wirkliche Leben), Cic.: se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem, Cic.: se ad philosophiam, Cic. – γγ) in einen Zustand zurückwenden, animum ad firmitudinem, dem Geiste wieder eine feste Haltung geben, Tac.: multa in melius, wieder zum Besseren wenden (v. der Zeit), Verg.: consilia in melius, die bösen Gedanken (böse Gesinnung) wieder in günstige umändern (von der Juno), Verg. – δδ) als gerichtl. t. t., wieder vor Gericht bringen, rem iudicatam, Cic. de domo 78. – εε) einen Ggstd. auf etw. zurückführen, nach etw. bemessen, richten, beurteilen, auf etw. beziehen, einer Sache zuschreiben, omnia ad voluptatem, Cic.: omnia consilia atque facta ad dignitatem et ad virtu-
    ————
    tem, Ehre und T. zum Prinzip alles Denkens und Handelns machen, Cic.: alienos mores ad suos, Nep.: cuncta ad rem publicam referri, richte sich nach dem Staate, Tac. ann. 2, 33. – quidquid ubique magnificum est, in claritatem Herculis ref., auf den weltberühmten H. zurückführen, Tac. – cuius adversa pravitati ipsius, prospera ad fortunam referebat (schrieb zu), Tac. ann. 14, 38 extr.: Romanae rei publicae clades in religionem nostram, Augustin. de civ. dei 1, 36. – tuum est, quid mihi nunc animi sit, ad te ipsum referre, wie mir jetzt zumute ist, von dir selbst abzunehmen, Cic. Dei. 7: quisquis ad se rettulerit (richte doch jeder an sich selbst die Frage), quotiens ipse in suspicionem falsam incĭderit, Sen. de ira 2, 28, 6: quo referentes, worauf bezugnehmend, uns stützend, Lucr. 1, 424; vgl. 1, 699. – absol., referens ad fructum, wer Rücksicht nimmt auf usw., Varro r. r. 1, 40, 6. – β) v. Rückzuge = zurückziehen, castra, zurückverlegen, Liv.: u. so ad Tyneta rursus castra, Liv. – bes. ref. pedem oder vestigia oder gradum (gradus) u. refl. se ref. u. Passiv referri medial = sich zurückziehen, eine rückgängige Bewegung machen, zurückweichen, ref. pedem, Ov. u. Curt.: pedem retro, Phaedr.: vestigia retro Verg.: u. (im Bilde) vestigia in decimum annum, sich verziehen, sich verzögern (v. einem Siege), Verg.: gradus, Ov. – bes. als milit. t. t. (Ggstz. insistere), paulatim cedere ac pedem referre,
    ————
    Caes.: pedem ref. et loco excedere, Caes.: tum primum referri pedem atque inclinari rem in fugam apparuit, Liv.: r. gradum, Liv.: u. se huc, se in castra, Caes.: a prima acie ad triarios sensim referri, Liv.: penitus datis referri habenis, Verg. – γ) als naut. t. t., zurückführen, zurückverschlagen, aestus alqm in portum refert, Plaut.: auster adversus maximo flatu me ad tribules tuos Regium rettulit, Cic.: auster alqm in Italiam refert, Cic.: ut naves eodem, unde erant profectae, referrentur, Caes.
    2) v. einem Orte als Fund, Errungenschaft, Geschenk, Siegesbeute usw. zurückbringen, mit zurücknehmen, davontragen, a) übh.: tabulas repertas ad Caesarem, Caes.: pro re certa falsam spem domum, Cic.: in domum non repulsam solum, sed ignominiam et calamitatem, Cic.: qui ad convivium magnum invitantur, apophoreta secum referre consueverunt, Ambros. exhort. virg. 1. – bes. als milit. t. t., opima spolia, Liv.: signa militaria sex, Caes.: signa militaria ex proelio ad Caesarem CLXXX et aquilas VIIII, Caes.: victoriam potius ex Volscis quam pacem infidam, Liv.: non incruentam victoriam, Liv.: victoriam, Frontin.: gloriosam victoriam et speciosa spolia, Val. Max.: serum veteremque triumphum, Ov.: navalem triumphum ex Poenis, Val. Max.: regi aut victoriam de Romanis aut aequas pacis condiciones, Iustin.: hoc proelio servati civis decus, Tac. – b) mündlich mit
    ————
    zurückbringen, mit zurücknehmen, zurückmelden, als Rückmeldung hinterbringen, alcis orationem domum, Caes.: hanc legationem (Erfolg der Gesandtschaft) Romam, Liv.: trepidum nuntium, Iustin.: responsum, responsa, Cic.: atrox od. triste responsum, Liv.: mandata alci od. ad alqm, Caes.: responsa ad alqm, Caes.: rumores Africanos excipere et celeriter ad alqm referre, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., imminere Volscum bellum, Liv.: m. folg. indir. Fragesatz, equites expeditos mittendos (esse), qui referant, quae fortuna consulum atque exercituum sit, Liv.
    3) gegen etw. als Entgelt zurückbringen, zurückerstatten, dagegenbringen, wiedergeben, erwidern, vergelten, a) übh.: par pari, Gleiches mit Gleichem vergelten, Ter.: carmen carmini, mit einem Gedichte auf ein Gedicht antworten, Aur. Vict.: vicem, Ov.: alci plurimam salutem, Cic. – b) mündlich erwidern, entgegnen, versetzen, alcis defensioni, Cic.: ego tibi refero m. folg. direkter Rede, Cic.: u. so et referret aliquis, Cic.: Anna refert, Verg.: tandem pauca refert, Verg.: cum talia rettulit hospes, Ov.
    4) rückwärts-, nach hinten bringen, a) Körperteile zurückbewegen, zurückwenden, zurückziehen, ad nomen (bei Nennung des N.) caput, Ov.: in alqm ora, oculos, Verg.: oculos ad terram identidem, Cic.: os in se (in sich), Ov.: manus, Ov.: parvulas manus ad ora, Petr. poët.: manus ad capulum, an der Seite
    ————
    an den D. legen, Tac. u. Petron.: digitos ad se, Quint.: digitos saepe ad frontem, Ov. – b) eine Örtl. od. eine Zeit zurückverlegen, α) eine Örtl.: fines benignitatis introrsus ref., die Gr. der W. beengen, Sen. de ben. 1, 15, 2: Seleucia... ab mari relata, entlegen, Plin. 5, 93. – β) eine Zeit (Ggstz. proferre), diem, Ulp. dig. 4, 8, 33: diem prodictam, Fest. 289 (a), 21.
    5) wiederholend zurückbringen, zurückführen, wiederholen, erneuern, wiederherstellen, a) übh. (zuw. verb. referre ac renovare, repetere ac referre): fabulam iterum, noch einmal auf die Bühne bringen, wiederholen, Ter.: consuetudinem antiquam, Suet.; vgl. haec maiorum consuetudo longo intervallo repetita ac relata, Cic.: ref. antiquum morem, ut etc., Suet. (u. so relatus olim inconditae vitae mos, ut etc., Sall. fr.): hunc morem cursus, Verg.: eandem totius caeli descriptionem, Cic.: eas artes, Tac.: mysteria, Cic.: quasdam caerimonias ex magno intervallo, Liv.: idem responsum, Liv. – b) der Beschaffenheit, dem Wesen nach zurückführen, wiedergeben, abspiegeln, das Ebenbild sein von etw. od. jmd., maiorum vultus vocesque comasque, Lucr.: mores, os vultumque patris, Plin. ep.: alqm ore, Verg.: alqm sermone vultuque, Tac.: nomine avum, animo manibusque parentes, Verg.: matrem reddit ac refert nobis, Plin. ep.
    II) von sich weggebend darbringen, 1) für jmd. Bestimmtes, jmdm. Gebührendes überbringen, ab-
    ————
    liefern, überliefern, frumentum omne ad se referri iubet, Caes.: als publiz. t. t., hanc ex fenore pecuniam populo, ans Volk, an die Staatskasse, Cic.: pecuniam in aerarium, in publicum, Liv. (s. Drak. Liv. 37, 57, 12): u. so mille et ducenta talenta in publicum, Nep.: pecuniam venditorum ad fiscum, Eutr.: rationes ad aerarium, Cic.: u. so bl. rationes, Cic. ep. 5, 20, 1 sqq.: ad Caesarem publicas cum fide rationes, Caes.: senatus consulta falsa (sc. in aerarium), Cic. ep. 12, 1, 1 (vgl. aerarium unter aerarius, Bd. 1. S. 197).So nun bes.: a) abtragen, entrichten, octonos referentes Idibus aeris, jeder seine acht As Schulgeld, Hor. sat. 1, 6, 75: bes. ref. gratiam s. gratia, no. I, B, 2, Band 1. S. 2965. – b) als Opfer, Weihgeschenk darbringen, weihen, variis tumulo sollemnia Iudis, Verg.: lauream Capitolino Iovi, Suet.: opima de eo spolia Iovi Feretrio, Val. Max. – c) jmdm. zuwenden, übertragen, consulatum ad patrem suum, Cic. de fin. 2, 62. – d) durch Rede od. Schrift überbringen, überliefern, berichten, angeben, melden, mitteilen, certorum hominum sermones ad alqm, Cic.: capitum numerum ad alqm milium LIII, Caes.: nihil ad eum, ut solebat, referre coepit, teilte ihm nun nichts mehr mit, Iustin.: ad se explorata, Liv.: haec mandata Caesari, Caes.: ref. in epistulis haec Bruti verba, Quint.: paternos maiores suos a Cyro Darioque, Iustin.: hanc cladem, Lampr. – alqm in deorum numero, unter den
    ————
    G. aufführen, Cic. de nat. deor. 1, 29. – se ex ea civitate oriundum, Iustin. – de quibus referam, de quo rettuli, Suet.: cuius de virtutibus maxime dilucide Q. Hortensius in annalibus suis rettulit, Vell. – mit folg. Acc. u. Infin., referunt Suebos ad extremos fines se recepisse, Caes.: scribe, quaeso, quid referat Celer egisse Caesarem cum candidatis, Cic.: haec eum dixisse refert, Suet.: consuli referunt excessum (esse) urbe, Liv.: quem ovasse de Britannis rettuli, Tac. – absol., refero ad Scaptium, Cic.: ut M. Brutus refert, Suet. – impers., in quo saepe aliter est dictum, aliter ad nos relatum, Cic.: im Supin. incredibilia relatu, Sen. nat. quaest. 7, 16, 1. – e) vor jmd. zur Beurteilung, zur Beschlußnahme bringen, jmdm. etw. vorlegen, vortragen, eine Anfrage oder einen Antrag stellen, consultationem ad amicos, Iustin.: omnia ad oracula, Nep.: ad Apollinem semper publice de maioribus rebus, Cic.: ad C. Aquilium (als Rechtsgelehrten), Cic. – ad consilium (Kriegsrat) de alqo, Nep.: de signo Concordiae dedicando ad pontificum collegium, Cic. – id ad populum, Cic. Clu. 137 (vgl. dazu Classen S. 196).m. folg. Fragesatz, referre se, quid etc., Liv. 34, 24, 6: refero ad vos, utrum... an etc., Liv. 34, 22, 10. – bes. referre ad senatum u. im Zshg. bl. referre, etwas vor den Senat bringen, an den Senat eine Anfrage, einen Antrag stellen, rem od. rem ex integro ad senatum, Sall. u. Liv.: ad senatum
    ————
    de legibus abrogandis, Cic.: refer ad senatum, Cic. – de ea re postulant ut referatur, Sall.: referre de legatis ad Cn. Marcium coëgit, Liv.: abnuentibus consulibus ea de re relatum, Tac.: consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, Sall.: rettulit, quid de nexis fieri placeret, Liv.: petendum a consulibus, ut referrent, an etc., Plin. ep. 6, 5, 2: nemo refert, quod Italia externae opis indiget, niemand berührt in seinem Antrage die Tatsache, daß usw., Tac. ann. 3, 54. – 2) etw. eintragen, aufnehmen, einschreiben, vormerken, buchen, iudicium in tabulas publicas, Cic.: r. in tabulas, nomen in tabulas, in codicem, Cic.: r. in censum (in die Zensuslisten), Liv.: r. in album, Cic. u. Liv.: alqd in commentarium, in libellum, Cic.: alqd in annales, Capit.: r. epistulas in volumina, aufnehmen, Cic.: orationem in Origines, Cic.: alqm ex quaestura in iudices, Liv.: alqm in deos od. inter divos, Suet. u. Eutr.: alqm in reos, Cic. u. Auct. b. Alex.: alqm in proscriptos, Cic., od. inter proscriptos, Suet. – bes. ins Rechnungsbuch eintragen, buchen, verrechnen, acceptas pecunias, Auct. b. Alex.: pecuniam multae nomine, Auct. b. Afr.: pecuniam operi publico, unter der Rubrik »für ein öffentliches Gebäude« eintragen, verrechnen, Cic.: illam pecuniam nominatim Flacco datam, als namentlich dem Fl. ausgezahlt verrechnen, Cic.: alqd in acceptum referre u. alqd (alci) acceptum referre, s. accipio no. I, A, a, α (Bd. 1.
    ————
    S. 61).übtr., r. alqm (alqd) in m. Akk., jmd. (etw.) worunter rechnen, zählen, alqm in oratorum numerum, Cic.: alqm in numerum deorum, Suet.: terram et caelum in deos, Cic. – eodem Q. Caepionem referre, in dieselbe Gattung bringen, Cic. Brut. 223.
    Perf. rettuli, nicht retuli, s. Elendt zu Cic. de or. 2, 100 not. cr., auch in Inschriften, zB. Corp. inscr. Lat. 9, 2628 u. 10, 1786. lin. 14/15. – Partiz. rellatus, Corp. inscr. Lat. 1, 200, 81. Ter. Phorm. prol. 21. – Partiz. Fut. Pass. arch. auch referundus, Corp. inscr. Lat. 1, 203, 7; 1, 206, 14 u. ö. Plaut. Pers. 428. Sall. Cat. 50, 4.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > refero

  • 4 praetendo

    prae-tendo, tendī, tentum, ere
    1) вытягивать (propagĭnes e vite praetentae Fabius Pictor ap. AG); протягивать, держать перед собой (ramum olivae manu V; hastas dextris V)
    conjugis taedas p. V — держать впереди брачные факелы, перен. объявлять себя супругом, вступать в законный брак
    aliquid oculis p. O — держать что-л. перед глазами
    p. saepem segĕti Vогораживать посевы
    2)
    а) приводить в качестве основания, ссылаться в извинение, оправдываться ( aliquid alicui rei)
    б) перен. прикрывать ( nomen hominis immanibus moribus C)
    4) pass. praetendi воен. быть расположенным впереди ( legio praetenta Britannis Cld)
    5) pass. praetendi простираться ( ad Pontum Amm); лежать, находиться перед (Baeticae praetenditur Lusitania PM)

    Латинско-русский словарь > praetendo

  • 5 Britannia

    Britannia (Brittania), ae, f., sowohl im weit. Sinne Großbritannien (England, Schottland u. Irland). dah. im Plur. Britanniae, Catull. 45, 22. Plin. 4, 102; 25, 21. Amm. 27, 8, 1 u. 9, 1. Corp. inscr. Lat. 3, 445, als (gew.) im engern Sinne die größere Insel England u. Schottland, Britannien, Cic. de nat. deor. 2, 88. Caes. b.G. 4, 21. Tac. Agr. 10 sq. Catull. 29, 20: meton., modo mihi date Britanniam (= Cäsars Taten in B.), quam pingam coloribus tuis, penicillo meo, Cic. ad Q. fr. 2, 13, 2 (2, 15a. § 2). – Dav.: A) Britannicus (Brittanicus), a, um, britannisch, aus-, in-, bei Britannien, litterae, Cic.: aestus maritimi, Cic.: legiones, Tac.: herba, eine Pflanze, Wasserampfer (Rumex aquaticus, L.), Plin. – u. Britannicus als Beiname der Besieger britischer Völkerschaften, wie des Sohnes des Kaisers Klaudius, Tac. u. Suet. – B) Britannus (Brittanus), a, um, britannisch, britisch, esseda, Prop.: gens, Solin.: Oceanus, litus, Claud.: rex, Stat. – subst., Britannus, ī, m., der Britannier, catenatus, Hor. epod. 7, 7: Plur. Britannī, ōrum, m., α) die Britannier, Lucr., Caes. u.a. – β) die Bretagner in Gallien, Sidon. – C) Britanniciānus, a, um, nach Britannien Geschäfte machend, negotiator, Corp. inscr. Lat. 13, 8164a. – D) Britannis, idis, f., britannisch, insulae, Prisc. perieg. 578. – / Die Schreibung Brittania, Brittanicus, Brittanus in guten Handschriften u. (wiewohl selten) auf Inschriften (z B. Corp. inscr. Lat. 7, 1194 u. 1195) und dah. jetzt in den Ausgaben des Lucretius, des Solinus, der Scriptores hist. Aug., des Ammianus Marcellinus; ebenso auch Not. Tir. 86, 34 u. 35 und Mart. Capella.

    lateinisch-deutsches > Britannia

  • 6 imperium

    imperium, iī, n. (impero), I) der Befehl, Machtspruch, das Gebot, der Auftrag, die Anordnung, A) im allg.: imperio Iovis, Verg., pueri, Ov.: imperiis assuetus (cervus), Verg.: ad omne imperium suum parati et intenti, Curt.: imperium accipere, Befehl bekommen, Liv.: imperium exsequi, vollziehen, Ter.: imperium abnuere, den Gehorsam verweigern, Liv.: imperiis patris oboedientem esse, Plaut.: alqm imperio (auf B.) alcis confodere, Flor. – Plur., decumarum imperia, die Zehntauflagen, Cic. Verr. 4, 111. – B) insbes., die Verordnung des Arztes, Plin. pan. 22, 3. – II) die Macht, zu befehlen, Gewalt der Eltern, der Herrschaft über das Gesinde usw., A) im allg.: domesticum, Cic.: summa imperii custodiae, Oberbefehlshaberamt über die Gefängnisse, Nep.: esse sub imperio matris, Ter.: iussa deûm imperiis egere suis, Verg.: imperium habere in alqm, Ter.: est mihi imperium in re, Plaut.: übtr., terra numquam recusat imperium (agricolae), Cic.: pro imperio, vermöge der Macht, zu befehlen, als Gebieter, gebieterisch, Ter. u. Liv.: imp. sui, Selbstbeherrschung, Plin.: immoderati adversus se imperii fuit, Sen.: animi imperio, corporis servitio magis utimur, den G. haben wir zum Herrschen, den K. mehr zum Dienen, Sall. – B) insbes.: 1) die (höchste) Gewalt, a) in einer Stadt, im Staate od. Lande, die Gewalt, Amtsgewalt, Oberge walt, Staatsgewalt, das Regiment, die Regierung, die Herrschaft, Oberherrschaft, unius imperium, die Alleinherrschaft, Liv.: acerbitas imperii, Nep.: provinciae, Caes.: imperio eius, unter seiner Regierung, Liv.: regere urbem imperio, als König, Liv. (u. so populi, non regum imperio regi, Curt.): cadere sub populi Rom. imperium, Cic.: sub populi Rom. imperium redigere, Caes.: de imperio decertare od. dimicare, Cic.: in imperio esse, im Besitze der Gewalt sein, herrschen, regieren, Liv.: summo imperio esse, die höchste Gewalt in Händen haben, Cic.: regum timendorum in proprios greges, reges in ipsos imperium est Iovis, Hor. – b) von einem einzelnen Amte, wie des Konsuls, Statthalters, die Amtsgewalt, Cic.: dah. im Plur. imperia, Befehlshaberstellen, Ehrenstellen in der Provinz (Ggstz. magistratus, d.i. in der Stadt), Suet.: so auch extraordinaria, Suet. (vgl. Bremi Suet. Caes. 54). – c) v. der kaiserlichen Regierung, imperii singularis regimen, Monarchie, Lact.: in imperium vocitari, Vopisc.: militaribus usque ad imperium gradibus evectus, Treb. Poll.: imperium recipere, deponere, Suet.: ducatus et imperia ludere, Generalissimus u. Kaiser, Suet. Ner. 35, 5. – 2) die Gewalt über das Heer, der Oberbefehl, die Befehlshaberstelle, das Kommando, summum imperium, Cic.: summa imperii, Cic. u. Nep.: maritimum, Oberbefehl zur See, Caes. u. Nep.: imperia magistratusque, Würden im Kriege u. Frieden, Nep.: magistratus gerere, imperia suscipere, Lact.: dare alci imperium, Cic. u. (Ggstz. demere) Sall. fr.: in imperio od. in imperiis esse, Feldherr sein, eine Feldherrnstelle bekleiden, Suet. u. Tac.: cum imperio esse, ein Kommando (einen Oberbefehl) haben, Cic.: cum summo imperio et potestate esse, Inhaber der höchsten Militär- u. Zivilgewalt sein, Cic.: alci imperium prorogare, Cic. u. Liv.: classem imperio praesens regebat, befehligte die Fl. in eigener Person, Plin. ep. – duo imperia, einzelne militärische Würden, Liv. – ironisch, imperium iudiciorum tenere velle, in den G. kommandieren, nach Willkür schalten wollen, Cic. Verr. 2, 77. – C) meton.: 1) der Befehlende, a) (wie ἀρχαί) = obrigkeitliche Behörde, Beamte, in conspectu summi imperii, Val. Max. 9, 12 ext. 1: erat plena lictorum et imperiorum provincia, Caes. b. c. 3, 32, 4. – b) Militärbehörden, imperia et potestates, Militär- u. Zivilbehörden, Cic. Phil. 2, 52; de legg. 3, 9: u. kommandierende Offiziere, Befehlshaber, Auct. b. Alex. 67, 1. – 2) der Befehligte, Regierte, a) das Verwaltungsgebiet, imperium tuum, Cic. ep. 1, 7, 6. – b) ein großes, unter einem Herrscher stehendes Reich, wie das römische, das röm. Reich, der röm. Staat, finium imperii nostri propagatio, Cic.: immensum imperii corpus, Tac.: adiectis Britannis imperio, Hor. – dah. c) das Reich, der Staat = die Untertanen, Plin. nat. hist. praef. § 2. Plin. pan. 10, 6. – / impeirium, Corp. inscr. Lat. 2, 5041.

    lateinisch-deutsches > imperium

  • 7 ovo

    ovo, āre (v. euoë, ähnlich dem griechischen ευάζω, juchheen), I) frohlocken, jubeln, seine Freude durch Stimme und Gebärden äußern, a) v. Pers.: Plaut., Verg. u. Liv. – m. Abl. (über), ovans victoriā, duplici victoriā, Liv.: spoliis exercituum et ducum caedibus ovans, Tac.: laetus ovat nunc lande virûm, nunc vatis honoro carmine, Val. Flacc. ( aber Verg. Aen. 10, 500 gehört quo spolio zu potitus). – b) v. Tieren, ovantes gutture corvi, aus jubelnden Kehlen schreiende, Verg. georg. 1, 432. – c) v. Lebl.: non Africus alto tantus ovat, Val. Flacc. 2, 507. – II) eine Ovation (einen siegreichen Einzug zu Pferde od. zu Fuß) halten (s. ovātio), Cic. u. Liv.: ovans triumphavit, hielt zu Fuß seinen Triumphzug, Vell.: ovans urbem ingressus est, Plin.: et ovans et curru ingressus est urbem, Suet.: ovantium corona (myrtea), Plin.: ovasse de Britannis, Tac. – übtr., ovantes currus, Triumphwagen, Prop. 3, 9, 53: ovatum aurum, im Triumphe aufgeführtes, erbeutetes, Pers. 2, 55. – / 1. Pers. Indic. Praes. ovo ungebr., s. Macr. de diff. 23. § 8. Vgl. Georges Lexik. der lat Wortf. S. 484.

    lateinisch-deutsches > ovo

  • 8 Britannia

    Britannia (Brittania), ae, f., sowohl im weit. Sinne Großbritannien (England, Schottland u. Irland). dah. im Plur. Britanniae, Catull. 45, 22. Plin. 4, 102; 25, 21. Amm. 27, 8, 1 u. 9, 1. Corp. inscr. Lat. 3, 445, als (gew.) im engern Sinne die größere Insel England u. Schottland, Britannien, Cic. de nat. deor. 2, 88. Caes. b.G. 4, 21. Tac. Agr. 10 sq. Catull. 29, 20: meton., modo mihi date Britanniam (= Cäsars Taten in B.), quam pingam coloribus tuis, penicillo meo, Cic. ad Q. fr. 2, 13, 2 (2, 15a. § 2). – Dav.: A) Britannicus (Brittanicus), a, um, britannisch, aus-, in-, bei Britannien, litterae, Cic.: aestus maritimi, Cic.: legiones, Tac.: herba, eine Pflanze, Wasserampfer (Rumex aquaticus, L.), Plin. – u. Britannicus als Beiname der Besieger britischer Völkerschaften, wie des Sohnes des Kaisers Klaudius, Tac. u. Suet. – B) Britannus (Brittanus), a, um, britannisch, britisch, esseda, Prop.: gens, Solin.: Oceanus, litus, Claud.: rex, Stat. – subst., Britannus, ī, m., der Britannier, catenatus, Hor. epod. 7, 7: Plur. Britannī, ōrum, m., α) die Britannier, Lucr., Caes. u.a. – β) die Bretagner in Gallien, Sidon. – C) Britanniciānus, a, um, nach Britannien Geschäfte machend, negotiator, Corp. inscr. Lat. 13, 8164a. – D) Britannis, idis, f., britannisch, insulae, Prisc. perieg. 578. – Die Schreibung Brittania, Brittanicus, Brittanus in guten
    ————
    Handschriften u. (wiewohl selten) auf Inschriften (z B. Corp. inscr. Lat. 7, 1194 u. 1195) und dah. jetzt in den Ausgaben des Lucretius, des Solinus, der Scriptores hist. Aug., des Ammianus Marcellinus; ebenso auch Not. Tir. 86, 34 u. 35 und Mart. Capella.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > Britannia

  • 9 imperium

    imperium, iī, n. (impero), I) der Befehl, Machtspruch, das Gebot, der Auftrag, die Anordnung, A) im allg.: imperio Iovis, Verg., pueri, Ov.: imperiis assuetus (cervus), Verg.: ad omne imperium suum parati et intenti, Curt.: imperium accipere, Befehl bekommen, Liv.: imperium exsequi, vollziehen, Ter.: imperium abnuere, den Gehorsam verweigern, Liv.: imperiis patris oboedientem esse, Plaut.: alqm imperio (auf B.) alcis confodere, Flor. – Plur., decumarum imperia, die Zehntauflagen, Cic. Verr. 4, 111. – B) insbes., die Verordnung des Arztes, Plin. pan. 22, 3. – II) die Macht, zu befehlen, Gewalt der Eltern, der Herrschaft über das Gesinde usw., A) im allg.: domesticum, Cic.: summa imperii custodiae, Oberbefehlshaberamt über die Gefängnisse, Nep.: esse sub imperio matris, Ter.: iussa deûm imperiis egere suis, Verg.: imperium habere in alqm, Ter.: est mihi imperium in re, Plaut.: übtr., terra numquam recusat imperium (agricolae), Cic.: pro imperio, vermöge der Macht, zu befehlen, als Gebieter, gebieterisch, Ter. u. Liv.: imp. sui, Selbstbeherrschung, Plin.: immoderati adversus se imperii fuit, Sen.: animi imperio, corporis servitio magis utimur, den G. haben wir zum Herrschen, den K. mehr zum Dienen, Sall. – B) insbes.: 1) die (höchste) Gewalt, a) in einer Stadt, im Staate od. Lande, die Gewalt, Amtsgewalt, Oberge-
    ————
    walt, Staatsgewalt, das Regiment, die Regierung, die Herrschaft, Oberherrschaft, unius imperium, die Alleinherrschaft, Liv.: acerbitas imperii, Nep.: provinciae, Caes.: imperio eius, unter seiner Regierung, Liv.: regere urbem imperio, als König, Liv. (u. so populi, non regum imperio regi, Curt.): cadere sub populi Rom. imperium, Cic.: sub populi Rom. imperium redigere, Caes.: de imperio decertare od. dimicare, Cic.: in imperio esse, im Besitze der Gewalt sein, herrschen, regieren, Liv.: summo imperio esse, die höchste Gewalt in Händen haben, Cic.: regum timendorum in proprios greges, reges in ipsos imperium est Iovis, Hor. – b) von einem einzelnen Amte, wie des Konsuls, Statthalters, die Amtsgewalt, Cic.: dah. im Plur. imperia, Befehlshaberstellen, Ehrenstellen in der Provinz (Ggstz. magistratus, d.i. in der Stadt), Suet.: so auch extraordinaria, Suet. (vgl. Bremi Suet. Caes. 54). – c) v. der kaiserlichen Regierung, imperii singularis regimen, Monarchie, Lact.: in imperium vocitari, Vopisc.: militaribus usque ad imperium gradibus evectus, Treb. Poll.: imperium recipere, deponere, Suet.: ducatus et imperia ludere, Generalissimus u. Kaiser, Suet. Ner. 35, 5. – 2) die Gewalt über das Heer, der Oberbefehl, die Befehlshaberstelle, das Kommando, summum imperium, Cic.: summa imperii, Cic. u. Nep.: maritimum, Oberbefehl zur See, Caes. u. Nep.: imperia magistra-
    ————
    tusque, Würden im Kriege u. Frieden, Nep.: magistratus gerere, imperia suscipere, Lact.: dare alci imperium, Cic. u. (Ggstz. demere) Sall. fr.: in imperio od. in imperiis esse, Feldherr sein, eine Feldherrnstelle bekleiden, Suet. u. Tac.: cum imperio esse, ein Kommando (einen Oberbefehl) haben, Cic.: cum summo imperio et potestate esse, Inhaber der höchsten Militär- u. Zivilgewalt sein, Cic.: alci imperium prorogare, Cic. u. Liv.: classem imperio praesens regebat, befehligte die Fl. in eigener Person, Plin. ep. – duo imperia, einzelne militärische Würden, Liv. – ironisch, imperium iudiciorum tenere velle, in den G. kommandieren, nach Willkür schalten wollen, Cic. Verr. 2, 77. – C) meton.: 1) der Befehlende, a) (wie ἀρχαί) = obrigkeitliche Behörde, Beamte, in conspectu summi imperii, Val. Max. 9, 12 ext. 1: erat plena lictorum et imperiorum provincia, Caes. b. c. 3, 32, 4. – b) Militärbehörden, imperia et potestates, Militär- u. Zivilbehörden, Cic. Phil. 2, 52; de legg. 3, 9: u. kommandierende Offiziere, Befehlshaber, Auct. b. Alex. 67, 1. – 2) der Befehligte, Regierte, a) das Verwaltungsgebiet, imperium tuum, Cic. ep. 1, 7, 6. – b) ein großes, unter einem Herrscher stehendes Reich, wie das römische, das röm. Reich, der röm. Staat, finium imperii nostri propagatio, Cic.: immensum imperii corpus, Tac.: adiectis Britannis imperio, Hor. – dah. c) das Reich, der Staat =
    ————
    die Untertanen, Plin. nat. hist. praef. § 2. Plin. pan. 10, 6. – impeirium, Corp. inscr. Lat. 2, 5041.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > imperium

  • 10 ovo

    ovo, āre (v. euoë, ähnlich dem griechischen ευάζω, juchheen), I) frohlocken, jubeln, seine Freude durch Stimme und Gebärden äußern, a) v. Pers.: Plaut., Verg. u. Liv. – m. Abl. (über), ovans victoriā, duplici victoriā, Liv.: spoliis exercituum et ducum caedibus ovans, Tac.: laetus ovat nunc lande virûm, nunc vatis honoro carmine, Val. Flacc. ( aber Verg. Aen. 10, 500 gehört quo spolio zu potitus). – b) v. Tieren, ovantes gutture corvi, aus jubelnden Kehlen schreiende, Verg. georg. 1, 432. – c) v. Lebl.: non Africus alto tantus ovat, Val. Flacc. 2, 507. – II) eine Ovation (einen siegreichen Einzug zu Pferde od. zu Fuß) halten (s. ovatio), Cic. u. Liv.: ovans triumphavit, hielt zu Fuß seinen Triumphzug, Vell.: ovans urbem ingressus est, Plin.: et ovans et curru ingressus est urbem, Suet.: ovantium corona (myrtea), Plin.: ovasse de Britannis, Tac. – übtr., ovantes currus, Triumphwagen, Prop. 3, 9, 53: ovatum aurum, im Triumphe aufgeführtes, erbeutetes, Pers. 2, 55. – 1. Pers. Indic. Praes. ovo ungebr., s. Macr. de diff. 23. § 8. Vgl. Georges Lexik. der lat Wortf. S. 484.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ovo

  • 11 Britanni

    Brĭtanni, ōrum, m., the Britons, inhabitants of Great Britain, Lucr. 6, 1105; Caes. B. G. 4, 21; 5, 14; 5, 21 et saep.; Tac. Agr. 11 sq.; id. A. 14, 29; Verg. E. 1, 67; Hor. C. 1, 35, 30; 3, 4, 33; 3, 5, 3 et saep.— In sing. Britannus catenatus, Hor. Epod. 7, 7.—
    2.
    The inhabitants of Bretagne, or Brittany, in France, Sid. Ep. 1, 7; 9, 9.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Brĭtannĭa ( Brittānĭa in MSS. and edd. of Sol. and Mart. Cap.), ae, f., = Brettania, Great Britain, in its most extended sense, consisting of Albion ( England and Scotland) and Hibernia or Ibernia ( Ireland), Plin. 4, 16, 30, § 102; hence, also, in plur. Britanniae, Cat. 29, 20; 45, 42;

    in a more restricted sense,

    the larger island, England and Scotland, Cic. Q. Fr. 2, 16, 4; id. N. D. 2, 34, 88; Caes. B. G. 4, 21; 5, 8; 5, 12 sq.; Mel. 3, 6, 4; 3, 6, 6; Plin. 4, 16, 30, § 102 sq.; 25, 3, 6, § 21; Tac. Agr. 10 sq.; 21; 24; id. H. 1, 9 sq.—
    B.
    Brĭtan-nus (Brītannus, Lucr. 6, 1105), a, um, adj., of Britain, British ( poet. Britannicus):

    esseda,

    Prop. 2, 1, 76:

    canes,

    Claud. II. Cons. Stil. 301:

    litus,

    id. IV. Cons. Hon. 28:

    oceanus,

    id. B. Get. 202; Laus Ser. 40 et saep.—
    C.
    Brĭtannĭcus, a, um, adj., Britannic, British:

    aestus,

    the British Channel, Cic. N. D. 3, 10, 24:

    mare,

    Mel. 3, 6, 3:

    oceanus,

    id. 1, 3, 1; 2, 6, 1:

    inter Rhenum et Sequanam,

    Plin. 4, 19, 33, § 109: legiones, Tac. [p. 252] H. 1, 9; 1, 60; 2, 57; 2, 65;

    3, 22 al.: balaena,

    Juv. 10, 14:

    lingua,

    Tac. G. 45: herba, water-dock:

    rumex aquaticus,

    Plin. 25, 3, 6, § 20.— Subst.: Brĭtannĭcus, i, m., a cognomen of the conquerors of Britain; of the son of the emperor Claudius and Messalina, previously called Germanicus, Suet. Claud. 27; 43; Tac. A. 11, 4; 11, 11; 11, 26; 11, 32; 12, 2;

    poisoned by Nero,

    Tac. A. 13, 16; Suet. Ner. 33.—Of the emperor Commodus, Lampr. Commod. 8.—
    D.
    Britto or Brīto, ōnis, = Britannus.
    1.
    A Briton, Aus. Epigr. 110.—
    2.
    An inhabitant of Bretagne, in France, Mart. 11, 21, 9. — Plur., Juv. 15, 124 (al. Bistones).—
    E.
    Brĭtannis, ĭdis, f. adj., British, of Britain:

    insulae, i. e. Albion et Hibernia,

    Prisc. Perieg. p. 577.—
    F.
    Brĭtannĭcĭānus, a, um, adj., Britannic, transacting business in Britain, Inscr. Rein. cl. 1, n. 177; Inscr. Orell. 2029.

    Lewis & Short latin dictionary > Britanni

  • 12 Britannia

    Brĭtanni, ōrum, m., the Britons, inhabitants of Great Britain, Lucr. 6, 1105; Caes. B. G. 4, 21; 5, 14; 5, 21 et saep.; Tac. Agr. 11 sq.; id. A. 14, 29; Verg. E. 1, 67; Hor. C. 1, 35, 30; 3, 4, 33; 3, 5, 3 et saep.— In sing. Britannus catenatus, Hor. Epod. 7, 7.—
    2.
    The inhabitants of Bretagne, or Brittany, in France, Sid. Ep. 1, 7; 9, 9.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Brĭtannĭa ( Brittānĭa in MSS. and edd. of Sol. and Mart. Cap.), ae, f., = Brettania, Great Britain, in its most extended sense, consisting of Albion ( England and Scotland) and Hibernia or Ibernia ( Ireland), Plin. 4, 16, 30, § 102; hence, also, in plur. Britanniae, Cat. 29, 20; 45, 42;

    in a more restricted sense,

    the larger island, England and Scotland, Cic. Q. Fr. 2, 16, 4; id. N. D. 2, 34, 88; Caes. B. G. 4, 21; 5, 8; 5, 12 sq.; Mel. 3, 6, 4; 3, 6, 6; Plin. 4, 16, 30, § 102 sq.; 25, 3, 6, § 21; Tac. Agr. 10 sq.; 21; 24; id. H. 1, 9 sq.—
    B.
    Brĭtan-nus (Brītannus, Lucr. 6, 1105), a, um, adj., of Britain, British ( poet. Britannicus):

    esseda,

    Prop. 2, 1, 76:

    canes,

    Claud. II. Cons. Stil. 301:

    litus,

    id. IV. Cons. Hon. 28:

    oceanus,

    id. B. Get. 202; Laus Ser. 40 et saep.—
    C.
    Brĭtannĭcus, a, um, adj., Britannic, British:

    aestus,

    the British Channel, Cic. N. D. 3, 10, 24:

    mare,

    Mel. 3, 6, 3:

    oceanus,

    id. 1, 3, 1; 2, 6, 1:

    inter Rhenum et Sequanam,

    Plin. 4, 19, 33, § 109: legiones, Tac. [p. 252] H. 1, 9; 1, 60; 2, 57; 2, 65;

    3, 22 al.: balaena,

    Juv. 10, 14:

    lingua,

    Tac. G. 45: herba, water-dock:

    rumex aquaticus,

    Plin. 25, 3, 6, § 20.— Subst.: Brĭtannĭcus, i, m., a cognomen of the conquerors of Britain; of the son of the emperor Claudius and Messalina, previously called Germanicus, Suet. Claud. 27; 43; Tac. A. 11, 4; 11, 11; 11, 26; 11, 32; 12, 2;

    poisoned by Nero,

    Tac. A. 13, 16; Suet. Ner. 33.—Of the emperor Commodus, Lampr. Commod. 8.—
    D.
    Britto or Brīto, ōnis, = Britannus.
    1.
    A Briton, Aus. Epigr. 110.—
    2.
    An inhabitant of Bretagne, in France, Mart. 11, 21, 9. — Plur., Juv. 15, 124 (al. Bistones).—
    E.
    Brĭtannis, ĭdis, f. adj., British, of Britain:

    insulae, i. e. Albion et Hibernia,

    Prisc. Perieg. p. 577.—
    F.
    Brĭtannĭcĭānus, a, um, adj., Britannic, transacting business in Britain, Inscr. Rein. cl. 1, n. 177; Inscr. Orell. 2029.

    Lewis & Short latin dictionary > Britannia

  • 13 Britannicianus

    Brĭtanni, ōrum, m., the Britons, inhabitants of Great Britain, Lucr. 6, 1105; Caes. B. G. 4, 21; 5, 14; 5, 21 et saep.; Tac. Agr. 11 sq.; id. A. 14, 29; Verg. E. 1, 67; Hor. C. 1, 35, 30; 3, 4, 33; 3, 5, 3 et saep.— In sing. Britannus catenatus, Hor. Epod. 7, 7.—
    2.
    The inhabitants of Bretagne, or Brittany, in France, Sid. Ep. 1, 7; 9, 9.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Brĭtannĭa ( Brittānĭa in MSS. and edd. of Sol. and Mart. Cap.), ae, f., = Brettania, Great Britain, in its most extended sense, consisting of Albion ( England and Scotland) and Hibernia or Ibernia ( Ireland), Plin. 4, 16, 30, § 102; hence, also, in plur. Britanniae, Cat. 29, 20; 45, 42;

    in a more restricted sense,

    the larger island, England and Scotland, Cic. Q. Fr. 2, 16, 4; id. N. D. 2, 34, 88; Caes. B. G. 4, 21; 5, 8; 5, 12 sq.; Mel. 3, 6, 4; 3, 6, 6; Plin. 4, 16, 30, § 102 sq.; 25, 3, 6, § 21; Tac. Agr. 10 sq.; 21; 24; id. H. 1, 9 sq.—
    B.
    Brĭtan-nus (Brītannus, Lucr. 6, 1105), a, um, adj., of Britain, British ( poet. Britannicus):

    esseda,

    Prop. 2, 1, 76:

    canes,

    Claud. II. Cons. Stil. 301:

    litus,

    id. IV. Cons. Hon. 28:

    oceanus,

    id. B. Get. 202; Laus Ser. 40 et saep.—
    C.
    Brĭtannĭcus, a, um, adj., Britannic, British:

    aestus,

    the British Channel, Cic. N. D. 3, 10, 24:

    mare,

    Mel. 3, 6, 3:

    oceanus,

    id. 1, 3, 1; 2, 6, 1:

    inter Rhenum et Sequanam,

    Plin. 4, 19, 33, § 109: legiones, Tac. [p. 252] H. 1, 9; 1, 60; 2, 57; 2, 65;

    3, 22 al.: balaena,

    Juv. 10, 14:

    lingua,

    Tac. G. 45: herba, water-dock:

    rumex aquaticus,

    Plin. 25, 3, 6, § 20.— Subst.: Brĭtannĭcus, i, m., a cognomen of the conquerors of Britain; of the son of the emperor Claudius and Messalina, previously called Germanicus, Suet. Claud. 27; 43; Tac. A. 11, 4; 11, 11; 11, 26; 11, 32; 12, 2;

    poisoned by Nero,

    Tac. A. 13, 16; Suet. Ner. 33.—Of the emperor Commodus, Lampr. Commod. 8.—
    D.
    Britto or Brīto, ōnis, = Britannus.
    1.
    A Briton, Aus. Epigr. 110.—
    2.
    An inhabitant of Bretagne, in France, Mart. 11, 21, 9. — Plur., Juv. 15, 124 (al. Bistones).—
    E.
    Brĭtannis, ĭdis, f. adj., British, of Britain:

    insulae, i. e. Albion et Hibernia,

    Prisc. Perieg. p. 577.—
    F.
    Brĭtannĭcĭānus, a, um, adj., Britannic, transacting business in Britain, Inscr. Rein. cl. 1, n. 177; Inscr. Orell. 2029.

    Lewis & Short latin dictionary > Britannicianus

  • 14 Britannicus

    Brĭtanni, ōrum, m., the Britons, inhabitants of Great Britain, Lucr. 6, 1105; Caes. B. G. 4, 21; 5, 14; 5, 21 et saep.; Tac. Agr. 11 sq.; id. A. 14, 29; Verg. E. 1, 67; Hor. C. 1, 35, 30; 3, 4, 33; 3, 5, 3 et saep.— In sing. Britannus catenatus, Hor. Epod. 7, 7.—
    2.
    The inhabitants of Bretagne, or Brittany, in France, Sid. Ep. 1, 7; 9, 9.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Brĭtannĭa ( Brittānĭa in MSS. and edd. of Sol. and Mart. Cap.), ae, f., = Brettania, Great Britain, in its most extended sense, consisting of Albion ( England and Scotland) and Hibernia or Ibernia ( Ireland), Plin. 4, 16, 30, § 102; hence, also, in plur. Britanniae, Cat. 29, 20; 45, 42;

    in a more restricted sense,

    the larger island, England and Scotland, Cic. Q. Fr. 2, 16, 4; id. N. D. 2, 34, 88; Caes. B. G. 4, 21; 5, 8; 5, 12 sq.; Mel. 3, 6, 4; 3, 6, 6; Plin. 4, 16, 30, § 102 sq.; 25, 3, 6, § 21; Tac. Agr. 10 sq.; 21; 24; id. H. 1, 9 sq.—
    B.
    Brĭtan-nus (Brītannus, Lucr. 6, 1105), a, um, adj., of Britain, British ( poet. Britannicus):

    esseda,

    Prop. 2, 1, 76:

    canes,

    Claud. II. Cons. Stil. 301:

    litus,

    id. IV. Cons. Hon. 28:

    oceanus,

    id. B. Get. 202; Laus Ser. 40 et saep.—
    C.
    Brĭtannĭcus, a, um, adj., Britannic, British:

    aestus,

    the British Channel, Cic. N. D. 3, 10, 24:

    mare,

    Mel. 3, 6, 3:

    oceanus,

    id. 1, 3, 1; 2, 6, 1:

    inter Rhenum et Sequanam,

    Plin. 4, 19, 33, § 109: legiones, Tac. [p. 252] H. 1, 9; 1, 60; 2, 57; 2, 65;

    3, 22 al.: balaena,

    Juv. 10, 14:

    lingua,

    Tac. G. 45: herba, water-dock:

    rumex aquaticus,

    Plin. 25, 3, 6, § 20.— Subst.: Brĭtannĭcus, i, m., a cognomen of the conquerors of Britain; of the son of the emperor Claudius and Messalina, previously called Germanicus, Suet. Claud. 27; 43; Tac. A. 11, 4; 11, 11; 11, 26; 11, 32; 12, 2;

    poisoned by Nero,

    Tac. A. 13, 16; Suet. Ner. 33.—Of the emperor Commodus, Lampr. Commod. 8.—
    D.
    Britto or Brīto, ōnis, = Britannus.
    1.
    A Briton, Aus. Epigr. 110.—
    2.
    An inhabitant of Bretagne, in France, Mart. 11, 21, 9. — Plur., Juv. 15, 124 (al. Bistones).—
    E.
    Brĭtannis, ĭdis, f. adj., British, of Britain:

    insulae, i. e. Albion et Hibernia,

    Prisc. Perieg. p. 577.—
    F.
    Brĭtannĭcĭānus, a, um, adj., Britannic, transacting business in Britain, Inscr. Rein. cl. 1, n. 177; Inscr. Orell. 2029.

    Lewis & Short latin dictionary > Britannicus

  • 15 Britannus

    Brĭtanni, ōrum, m., the Britons, inhabitants of Great Britain, Lucr. 6, 1105; Caes. B. G. 4, 21; 5, 14; 5, 21 et saep.; Tac. Agr. 11 sq.; id. A. 14, 29; Verg. E. 1, 67; Hor. C. 1, 35, 30; 3, 4, 33; 3, 5, 3 et saep.— In sing. Britannus catenatus, Hor. Epod. 7, 7.—
    2.
    The inhabitants of Bretagne, or Brittany, in France, Sid. Ep. 1, 7; 9, 9.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Brĭtannĭa ( Brittānĭa in MSS. and edd. of Sol. and Mart. Cap.), ae, f., = Brettania, Great Britain, in its most extended sense, consisting of Albion ( England and Scotland) and Hibernia or Ibernia ( Ireland), Plin. 4, 16, 30, § 102; hence, also, in plur. Britanniae, Cat. 29, 20; 45, 42;

    in a more restricted sense,

    the larger island, England and Scotland, Cic. Q. Fr. 2, 16, 4; id. N. D. 2, 34, 88; Caes. B. G. 4, 21; 5, 8; 5, 12 sq.; Mel. 3, 6, 4; 3, 6, 6; Plin. 4, 16, 30, § 102 sq.; 25, 3, 6, § 21; Tac. Agr. 10 sq.; 21; 24; id. H. 1, 9 sq.—
    B.
    Brĭtan-nus (Brītannus, Lucr. 6, 1105), a, um, adj., of Britain, British ( poet. Britannicus):

    esseda,

    Prop. 2, 1, 76:

    canes,

    Claud. II. Cons. Stil. 301:

    litus,

    id. IV. Cons. Hon. 28:

    oceanus,

    id. B. Get. 202; Laus Ser. 40 et saep.—
    C.
    Brĭtannĭcus, a, um, adj., Britannic, British:

    aestus,

    the British Channel, Cic. N. D. 3, 10, 24:

    mare,

    Mel. 3, 6, 3:

    oceanus,

    id. 1, 3, 1; 2, 6, 1:

    inter Rhenum et Sequanam,

    Plin. 4, 19, 33, § 109: legiones, Tac. [p. 252] H. 1, 9; 1, 60; 2, 57; 2, 65;

    3, 22 al.: balaena,

    Juv. 10, 14:

    lingua,

    Tac. G. 45: herba, water-dock:

    rumex aquaticus,

    Plin. 25, 3, 6, § 20.— Subst.: Brĭtannĭcus, i, m., a cognomen of the conquerors of Britain; of the son of the emperor Claudius and Messalina, previously called Germanicus, Suet. Claud. 27; 43; Tac. A. 11, 4; 11, 11; 11, 26; 11, 32; 12, 2;

    poisoned by Nero,

    Tac. A. 13, 16; Suet. Ner. 33.—Of the emperor Commodus, Lampr. Commod. 8.—
    D.
    Britto or Brīto, ōnis, = Britannus.
    1.
    A Briton, Aus. Epigr. 110.—
    2.
    An inhabitant of Bretagne, in France, Mart. 11, 21, 9. — Plur., Juv. 15, 124 (al. Bistones).—
    E.
    Brĭtannis, ĭdis, f. adj., British, of Britain:

    insulae, i. e. Albion et Hibernia,

    Prisc. Perieg. p. 577.—
    F.
    Brĭtannĭcĭānus, a, um, adj., Britannic, transacting business in Britain, Inscr. Rein. cl. 1, n. 177; Inscr. Orell. 2029.

    Lewis & Short latin dictionary > Britannus

  • 16 Brito

    Brĭtanni, ōrum, m., the Britons, inhabitants of Great Britain, Lucr. 6, 1105; Caes. B. G. 4, 21; 5, 14; 5, 21 et saep.; Tac. Agr. 11 sq.; id. A. 14, 29; Verg. E. 1, 67; Hor. C. 1, 35, 30; 3, 4, 33; 3, 5, 3 et saep.— In sing. Britannus catenatus, Hor. Epod. 7, 7.—
    2.
    The inhabitants of Bretagne, or Brittany, in France, Sid. Ep. 1, 7; 9, 9.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Brĭtannĭa ( Brittānĭa in MSS. and edd. of Sol. and Mart. Cap.), ae, f., = Brettania, Great Britain, in its most extended sense, consisting of Albion ( England and Scotland) and Hibernia or Ibernia ( Ireland), Plin. 4, 16, 30, § 102; hence, also, in plur. Britanniae, Cat. 29, 20; 45, 42;

    in a more restricted sense,

    the larger island, England and Scotland, Cic. Q. Fr. 2, 16, 4; id. N. D. 2, 34, 88; Caes. B. G. 4, 21; 5, 8; 5, 12 sq.; Mel. 3, 6, 4; 3, 6, 6; Plin. 4, 16, 30, § 102 sq.; 25, 3, 6, § 21; Tac. Agr. 10 sq.; 21; 24; id. H. 1, 9 sq.—
    B.
    Brĭtan-nus (Brītannus, Lucr. 6, 1105), a, um, adj., of Britain, British ( poet. Britannicus):

    esseda,

    Prop. 2, 1, 76:

    canes,

    Claud. II. Cons. Stil. 301:

    litus,

    id. IV. Cons. Hon. 28:

    oceanus,

    id. B. Get. 202; Laus Ser. 40 et saep.—
    C.
    Brĭtannĭcus, a, um, adj., Britannic, British:

    aestus,

    the British Channel, Cic. N. D. 3, 10, 24:

    mare,

    Mel. 3, 6, 3:

    oceanus,

    id. 1, 3, 1; 2, 6, 1:

    inter Rhenum et Sequanam,

    Plin. 4, 19, 33, § 109: legiones, Tac. [p. 252] H. 1, 9; 1, 60; 2, 57; 2, 65;

    3, 22 al.: balaena,

    Juv. 10, 14:

    lingua,

    Tac. G. 45: herba, water-dock:

    rumex aquaticus,

    Plin. 25, 3, 6, § 20.— Subst.: Brĭtannĭcus, i, m., a cognomen of the conquerors of Britain; of the son of the emperor Claudius and Messalina, previously called Germanicus, Suet. Claud. 27; 43; Tac. A. 11, 4; 11, 11; 11, 26; 11, 32; 12, 2;

    poisoned by Nero,

    Tac. A. 13, 16; Suet. Ner. 33.—Of the emperor Commodus, Lampr. Commod. 8.—
    D.
    Britto or Brīto, ōnis, = Britannus.
    1.
    A Briton, Aus. Epigr. 110.—
    2.
    An inhabitant of Bretagne, in France, Mart. 11, 21, 9. — Plur., Juv. 15, 124 (al. Bistones).—
    E.
    Brĭtannis, ĭdis, f. adj., British, of Britain:

    insulae, i. e. Albion et Hibernia,

    Prisc. Perieg. p. 577.—
    F.
    Brĭtannĭcĭānus, a, um, adj., Britannic, transacting business in Britain, Inscr. Rein. cl. 1, n. 177; Inscr. Orell. 2029.

    Lewis & Short latin dictionary > Brito

  • 17 Brittania

    Brĭtanni, ōrum, m., the Britons, inhabitants of Great Britain, Lucr. 6, 1105; Caes. B. G. 4, 21; 5, 14; 5, 21 et saep.; Tac. Agr. 11 sq.; id. A. 14, 29; Verg. E. 1, 67; Hor. C. 1, 35, 30; 3, 4, 33; 3, 5, 3 et saep.— In sing. Britannus catenatus, Hor. Epod. 7, 7.—
    2.
    The inhabitants of Bretagne, or Brittany, in France, Sid. Ep. 1, 7; 9, 9.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Brĭtannĭa ( Brittānĭa in MSS. and edd. of Sol. and Mart. Cap.), ae, f., = Brettania, Great Britain, in its most extended sense, consisting of Albion ( England and Scotland) and Hibernia or Ibernia ( Ireland), Plin. 4, 16, 30, § 102; hence, also, in plur. Britanniae, Cat. 29, 20; 45, 42;

    in a more restricted sense,

    the larger island, England and Scotland, Cic. Q. Fr. 2, 16, 4; id. N. D. 2, 34, 88; Caes. B. G. 4, 21; 5, 8; 5, 12 sq.; Mel. 3, 6, 4; 3, 6, 6; Plin. 4, 16, 30, § 102 sq.; 25, 3, 6, § 21; Tac. Agr. 10 sq.; 21; 24; id. H. 1, 9 sq.—
    B.
    Brĭtan-nus (Brītannus, Lucr. 6, 1105), a, um, adj., of Britain, British ( poet. Britannicus):

    esseda,

    Prop. 2, 1, 76:

    canes,

    Claud. II. Cons. Stil. 301:

    litus,

    id. IV. Cons. Hon. 28:

    oceanus,

    id. B. Get. 202; Laus Ser. 40 et saep.—
    C.
    Brĭtannĭcus, a, um, adj., Britannic, British:

    aestus,

    the British Channel, Cic. N. D. 3, 10, 24:

    mare,

    Mel. 3, 6, 3:

    oceanus,

    id. 1, 3, 1; 2, 6, 1:

    inter Rhenum et Sequanam,

    Plin. 4, 19, 33, § 109: legiones, Tac. [p. 252] H. 1, 9; 1, 60; 2, 57; 2, 65;

    3, 22 al.: balaena,

    Juv. 10, 14:

    lingua,

    Tac. G. 45: herba, water-dock:

    rumex aquaticus,

    Plin. 25, 3, 6, § 20.— Subst.: Brĭtannĭcus, i, m., a cognomen of the conquerors of Britain; of the son of the emperor Claudius and Messalina, previously called Germanicus, Suet. Claud. 27; 43; Tac. A. 11, 4; 11, 11; 11, 26; 11, 32; 12, 2;

    poisoned by Nero,

    Tac. A. 13, 16; Suet. Ner. 33.—Of the emperor Commodus, Lampr. Commod. 8.—
    D.
    Britto or Brīto, ōnis, = Britannus.
    1.
    A Briton, Aus. Epigr. 110.—
    2.
    An inhabitant of Bretagne, in France, Mart. 11, 21, 9. — Plur., Juv. 15, 124 (al. Bistones).—
    E.
    Brĭtannis, ĭdis, f. adj., British, of Britain:

    insulae, i. e. Albion et Hibernia,

    Prisc. Perieg. p. 577.—
    F.
    Brĭtannĭcĭānus, a, um, adj., Britannic, transacting business in Britain, Inscr. Rein. cl. 1, n. 177; Inscr. Orell. 2029.

    Lewis & Short latin dictionary > Brittania

  • 18 Britto

    Brĭtanni, ōrum, m., the Britons, inhabitants of Great Britain, Lucr. 6, 1105; Caes. B. G. 4, 21; 5, 14; 5, 21 et saep.; Tac. Agr. 11 sq.; id. A. 14, 29; Verg. E. 1, 67; Hor. C. 1, 35, 30; 3, 4, 33; 3, 5, 3 et saep.— In sing. Britannus catenatus, Hor. Epod. 7, 7.—
    2.
    The inhabitants of Bretagne, or Brittany, in France, Sid. Ep. 1, 7; 9, 9.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Brĭtannĭa ( Brittānĭa in MSS. and edd. of Sol. and Mart. Cap.), ae, f., = Brettania, Great Britain, in its most extended sense, consisting of Albion ( England and Scotland) and Hibernia or Ibernia ( Ireland), Plin. 4, 16, 30, § 102; hence, also, in plur. Britanniae, Cat. 29, 20; 45, 42;

    in a more restricted sense,

    the larger island, England and Scotland, Cic. Q. Fr. 2, 16, 4; id. N. D. 2, 34, 88; Caes. B. G. 4, 21; 5, 8; 5, 12 sq.; Mel. 3, 6, 4; 3, 6, 6; Plin. 4, 16, 30, § 102 sq.; 25, 3, 6, § 21; Tac. Agr. 10 sq.; 21; 24; id. H. 1, 9 sq.—
    B.
    Brĭtan-nus (Brītannus, Lucr. 6, 1105), a, um, adj., of Britain, British ( poet. Britannicus):

    esseda,

    Prop. 2, 1, 76:

    canes,

    Claud. II. Cons. Stil. 301:

    litus,

    id. IV. Cons. Hon. 28:

    oceanus,

    id. B. Get. 202; Laus Ser. 40 et saep.—
    C.
    Brĭtannĭcus, a, um, adj., Britannic, British:

    aestus,

    the British Channel, Cic. N. D. 3, 10, 24:

    mare,

    Mel. 3, 6, 3:

    oceanus,

    id. 1, 3, 1; 2, 6, 1:

    inter Rhenum et Sequanam,

    Plin. 4, 19, 33, § 109: legiones, Tac. [p. 252] H. 1, 9; 1, 60; 2, 57; 2, 65;

    3, 22 al.: balaena,

    Juv. 10, 14:

    lingua,

    Tac. G. 45: herba, water-dock:

    rumex aquaticus,

    Plin. 25, 3, 6, § 20.— Subst.: Brĭtannĭcus, i, m., a cognomen of the conquerors of Britain; of the son of the emperor Claudius and Messalina, previously called Germanicus, Suet. Claud. 27; 43; Tac. A. 11, 4; 11, 11; 11, 26; 11, 32; 12, 2;

    poisoned by Nero,

    Tac. A. 13, 16; Suet. Ner. 33.—Of the emperor Commodus, Lampr. Commod. 8.—
    D.
    Britto or Brīto, ōnis, = Britannus.
    1.
    A Briton, Aus. Epigr. 110.—
    2.
    An inhabitant of Bretagne, in France, Mart. 11, 21, 9. — Plur., Juv. 15, 124 (al. Bistones).—
    E.
    Brĭtannis, ĭdis, f. adj., British, of Britain:

    insulae, i. e. Albion et Hibernia,

    Prisc. Perieg. p. 577.—
    F.
    Brĭtannĭcĭānus, a, um, adj., Britannic, transacting business in Britain, Inscr. Rein. cl. 1, n. 177; Inscr. Orell. 2029.

    Lewis & Short latin dictionary > Britto

  • 19 imperium

    impĕrĭum ( inp-), ĭi, n. [impero], a command, order, direction.
    I.
    Lit. (mostly ante-class. and post-Aug.): si quid opus est, impera: imperium exsequar. Plaut. Am. 3, 3, 1; cf.:

    nunc pergam eri imperium exsequi,

    id. ib. 1, 1, 106:

    eri imperia persequi,

    id. ib. 2, 1, 75:

    imperium exsequi,

    id. Men. 5, 6, 16; Ter. Eun. 4, 1, 22:

    obsequens obediensque est mori atque imperiis patris,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 55; cf. id. Trin. 2, 2, 21; id. Men. 5, 7, 1:

    tuo facit jussu, tuo imperio paret,

    id. As. 1, 2, 21:

    malus et nequam est homo, qui nihili imperium eri Sui servus facit,

    id. Ps. 4, 7, 1; cf. id. As. 2, 4, 10:

    quod hi neque ad concilia veniebant neque imperio parebant,

    Caes. B. G. 5, 2 fin.:

    imperium neglegere,

    id. ib. 5, 7, 7:

    neque ab uno omnia imperia administrari poterant,

    id. ib. 2, 22 fin.:

    imperio Jovis huc venio,

    Verg. A. 5, 726; cf.:

    et Jovis imperium et cari praecepta parentis Edocet,

    id. ib. 5, 747:

    imperiis deūm propalam expositis,

    Liv. 8, 6, 12:

    quidam (pueri) imperia indignantur,

    Quint. 1, 3, 6:

    aegri quoquo neglecto medentium imperio, etc.,

    Plin. Pan. 22, 3:

    elephanti inest imperiorum obedientia,

    Plin. 8, 1, 1, § 1:

    naturae imperio gemimus, cum, etc.,

    Juv. 15, 138:

    cujus paruit imperiis,

    id. 14, 331.
    II.
    Transf., the right or power of commanding, authority, command, control (freq. and class.).
    A.
    In gen.: Mes. Nempe jubes? Me. Jubeo hercle, si quid imperii est in te mihi, Plaut. Men. 5, 7, 41; cf. id. Pers. 3, 1, 15:

    Appius et caecus et senex tenebat non modo auctoritatem sed etiam imperium in suos,

    Cic. de Sen. 11, 37:

    reges in ipsos imperium est Jovis,

    Hor. C. 3, 1, 6:

    eone es ferox, quia habes imperium in beluas?

    Ter. Eun. 3, 1, 25:

    mater, cujus sub imperio'st, mala,

    id. Heaut. 2, 2, 4: An. Sta ilico. Ge. Hem, sates pro imperio! quisquis es, i. e. authorilatively, imperiously, id. Phorm. 1, 4, 19:

    domesticum,

    Cic. Caecin. 18, 52; id. Inv. 2, 47, 140:

    (Juppiter) Divosque mortalesque turbas Imperio regit unus aequo,

    Hor. C. 3, 4, 48; cf.:

    sed me jussa deūm... Imperiis egere suis,

    Verg. A. 6, 463:

    Phyllius illic Imperio pueri volucresque ferumque leonem Tradiderat domitos,

    Ov. M. 7, 373:

    agricolae habent rationem cum terra, quae numquam recusat imperium,

    Cic. de Sen. 15, 51.—
    B.
    In partic.
    1.
    In publicists' lang., supreme power, sovereignty, sway, dominion, empire (cf.: principatus, dominatus, regnum; potestas, potentia).
    (α).
    Sing.: Tarquinio dedit imperium simul et sola regni, Enn. ap. Fest. p. 298 Müll. (Ann. v. 151 Vahl.); cf.:

    navorum imperium servare est induperantum,

    id. ib. 169 Müll. (Ann. v. 413 Vahl.); and:

    ipse (Numa rex) de suo imperio curiatam legem tulit,

    Cic. Rep. 2, 13; 2, 17; 18; [p. 901] 20;

    21: homo dominandi cupidus aut imperii singularis,

    sole dominion, id. ib. 1, 33:

    singulare et potestas regia,

    id. ib. 2, 9:

    esse consul cum summo imperio et potestate,

    id. Verr. 1, 13, 37; id. Fl. 8, 18; cf.:

    cum summo imperio et potestate versari,

    id. Q. Fr. 1, 1, 10, 31:

    qui (App. Claudius) tum erat summo imperio,

    id. Fin. 2, 20, 66:

    omne imperium nostri penes singulos esse voluerunt,

    id. Rep. 1, 40; 2, 32:

    de imperio Caesaris... gravissime decernitur,

    Caes. B. C. 1, 5, 4:

    imperium extra ordinem dare,

    Cic. Phil. 11, 10, 25:

    quod imperium potest esse praestantius quam, etc.,

    id. Rep. 1, 17:

    eos qui antea commodis fuerint moribus, imperio, potestate, prosperis rebus immutari,

    id. Lael. 15, 54:

    ad deponendum imperium tardior esse,

    id. Rep. 2, 12:

    expertes imperii,

    id. ib. 1, 31:

    deponentium imperium tyrannorum,

    Quint. 9, 2, 67 et saep.:

    sub populi Romani imperium dicionemque cadere,

    Cic. Font. 1, 2; so,

    with dicio,

    Caes. B. G. 1, 31, 7; cf.:

    Gallia sub populi Romani imperium redacta,

    id. ib. 5, 29, 4:

    totam ad imperium populi Romani Ciliciam adjunxit,

    Cic. de Imp. Pomp. 12, 35:

    majestas est in imperio atque in omni populi Romani dignitate,

    Quint. 7, 3, 35:

    cum duobus ducibus de imperio in Italia decertatum est, Pyrrho et Hannibale,

    Cic. Lael. 8, 28; cf.:

    de imperio dimicare,

    id. Off. 1, 12, 38:

    spes diuturnitatis atque imperii,

    id. Rep. 2, 3; cf.:

    sedem et domum summo imperio praebere,

    id. ib. 2, 5 fin.:

    quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,

    Caes. B. G. 1, 3, 6:

    civitati imperium totius provinciae pollicetur,

    id. ib. 7, 64 fin.:

    cum abunde expertus esset quam bene umeris tuis sederet imperium,

    Plin. Pan. 10 fin.:

    auctoritate magis quam imperio regere,

    Liv. 1, 7, 8; cf.:

    nec illum pro imperio submovere posse... quia ita dicatur: si vobis videtur, discedite, Quirites,

    id. 2, 56, 12.—
    (β).
    Plur.:

    nec vero imperia expetenda ac potius aut non accipienda interdum aut deponenda nonnumquam,

    i. e. public offices, Cic. Off. 1, 20, 68:

    (cives) mandant imperia,

    id. Rep. 1, 31; cf.:

    honores, magistratus, imperia, potestates, opes amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63:

    cui (duci) dantur imperia et ea continuantur, etc.,

    id. Rep. 1, 44:

    ita cepi et gessi maxima imperia, ut, etc.,

    id. Fam. 3, 7, 5:

    vides tyranni satellites in imperiis,

    id. Att. 14, 5, 2:

    quod praestare dicant Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

    dominion, government, Caes. B. G. 1, 17, 3:

    qui mobilitate ac levitate animi novis imperiis studebant,

    id. ib. 2, 1, 3:

    imperia legum potentiora quam hominum,

    Liv. 2, 1, 1. —
    b.
    Hence, transf., concr.
    (α).
    Dominion, realm, empire (esp. freq. since the Aug. per.):

    duae urbes inimicissimae huic imperio,

    Cic. Lael. 3, 11:

    jam ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri pæniteret,

    id. Rep. 6, 16 fin.:

    nostrum,

    id. ib. 3, 29; cf.:

    finium imperii nostri propagatio,

    id. Prov. Cons. 12, 29:

    fines imperii propagavit,

    id. Rep. 3, 12:

    imperium Oceano, famam qui terminet astris,

    Verg. A. 1, 287:

    per quas (artes) imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili,

    Hor. C. 4, 15, 14:

    adjectis Britannis Imperio,

    id. ib. 3, 5, 4:

    quem vocet divum populus ruentis Imperi rebus?

    id. ib. 1, 2, 26;

    1, 37, 8: immensum imperii corpus stare ac librari sine rectore non potest,

    Tac. H. 1, 16:

    reges socii, membra partesque imperii,

    Suet. Aug. 48:

    breviarium totius imperii,

    id. ib. 101:

    rationarium imperii,

    id. ib. 28:

    imperii fines Tiberinum natare,

    Juv. 8, 265:

    noverat luxuriam imperii veterem,

    i. e. of the Roman court, id. 4, 137.—
    c.
    Trop., rule, control (very rare but class.):

    illud vide, si in animis hominum regale imperium sit, unius fore dominatum, consilii scilicet,

    Cic. Rep. 1, 38.—Iron.:

    imperium judiciorum tenere,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77:

    coactae imperio sexus,

    i. e. the ambition, Juv. 6, 135.—
    2.
    Law t. t., the jurisdiction or discretion of a magistrate:

    omnia autem judicia aut legitimo jure consistunt aut imperio continentur,

    Gai. Inst. 4, 103:

    ideo autem imperio contineri judicia dicuntur, quia tamdiu valent, quamdiu is qui ea praecepit imperium habet,

    id. ib. 4, 105; cf. 3, 181 al.—
    3.
    Milit., the chief command, command.
    (α).
    Sing.:

    victum atque expugnatum oppidum est Imperio atque auspicio Amphitruonis maxime,

    Plaut. Am. 1, 1, 37; 1, 1, 41: re impetrata contendunt, ut ipsis summa imperii transdatur, Caes. B. G. 7, 63, 5:

    delatam sibi summam imperii,

    Suet. Ner. 3:

    censet enim etiam ex iis, qui cum imperio sint,

    Cic. Fam. 1, 1, 3:

    nostri imperii dignitas,

    id. ib. 1, 7, 4:

    novem annis, quibus in imperio fuit,

    Suet. Caes. 25:

    legionum curam et imperium alicui demandare,

    id. ib. 76:

    alicui imperium prorogare,

    id. Tib. 30:

    imperii tempus explere,

    id. Caes. 26: cum imperio aut magistratu, i. e. a military or civil command, Suet. Tib. 12:

    qui dabat olim imperium, fasces, etc.,

    Juv. 10, 79; cf. in the foll.—
    (β).
    Plur.:

    mandant (cives) imperia, magistratus,

    i. e. military and civil commands, Cic. Rep. 1, 31; cf.:

    magistratus, imperia, amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63;

    so opp. magistratus,

    Suet. Caes. 54; 75; id. Aug. 61.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Concr.: imperia, i. q. imperatores, commanding officers, commanders, generals:

    imperia, potestates, legationes, quom senatus creverit populusve jusserit, ex urbe exeunto,

    Cic. Leg. 3, 3, 9:

    nacti vacuas ab imperiis Sardiniam et Siciliam,

    Caes. B. C. 1, 31, 1; Val. Max. 1, 1, 9.—
    (β).
    Erat plena lictorum et imperiorum provincia, differta praefectis atque exactoribus, Caes. B. C. 3, 32, 4.—
    (γ).
    (Acc. to imperator, II. B. 3.) The imperial government, the government:

    tandem quasi coactus recepit imperium,

    Suet. Tib. 24; 55; 67; id. Calig. 12; 16; 24; id. Claud. 11; 35; 36 et saep.

    Lewis & Short latin dictionary > imperium

  • 20 inperium

    impĕrĭum ( inp-), ĭi, n. [impero], a command, order, direction.
    I.
    Lit. (mostly ante-class. and post-Aug.): si quid opus est, impera: imperium exsequar. Plaut. Am. 3, 3, 1; cf.:

    nunc pergam eri imperium exsequi,

    id. ib. 1, 1, 106:

    eri imperia persequi,

    id. ib. 2, 1, 75:

    imperium exsequi,

    id. Men. 5, 6, 16; Ter. Eun. 4, 1, 22:

    obsequens obediensque est mori atque imperiis patris,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 55; cf. id. Trin. 2, 2, 21; id. Men. 5, 7, 1:

    tuo facit jussu, tuo imperio paret,

    id. As. 1, 2, 21:

    malus et nequam est homo, qui nihili imperium eri Sui servus facit,

    id. Ps. 4, 7, 1; cf. id. As. 2, 4, 10:

    quod hi neque ad concilia veniebant neque imperio parebant,

    Caes. B. G. 5, 2 fin.:

    imperium neglegere,

    id. ib. 5, 7, 7:

    neque ab uno omnia imperia administrari poterant,

    id. ib. 2, 22 fin.:

    imperio Jovis huc venio,

    Verg. A. 5, 726; cf.:

    et Jovis imperium et cari praecepta parentis Edocet,

    id. ib. 5, 747:

    imperiis deūm propalam expositis,

    Liv. 8, 6, 12:

    quidam (pueri) imperia indignantur,

    Quint. 1, 3, 6:

    aegri quoquo neglecto medentium imperio, etc.,

    Plin. Pan. 22, 3:

    elephanti inest imperiorum obedientia,

    Plin. 8, 1, 1, § 1:

    naturae imperio gemimus, cum, etc.,

    Juv. 15, 138:

    cujus paruit imperiis,

    id. 14, 331.
    II.
    Transf., the right or power of commanding, authority, command, control (freq. and class.).
    A.
    In gen.: Mes. Nempe jubes? Me. Jubeo hercle, si quid imperii est in te mihi, Plaut. Men. 5, 7, 41; cf. id. Pers. 3, 1, 15:

    Appius et caecus et senex tenebat non modo auctoritatem sed etiam imperium in suos,

    Cic. de Sen. 11, 37:

    reges in ipsos imperium est Jovis,

    Hor. C. 3, 1, 6:

    eone es ferox, quia habes imperium in beluas?

    Ter. Eun. 3, 1, 25:

    mater, cujus sub imperio'st, mala,

    id. Heaut. 2, 2, 4: An. Sta ilico. Ge. Hem, sates pro imperio! quisquis es, i. e. authorilatively, imperiously, id. Phorm. 1, 4, 19:

    domesticum,

    Cic. Caecin. 18, 52; id. Inv. 2, 47, 140:

    (Juppiter) Divosque mortalesque turbas Imperio regit unus aequo,

    Hor. C. 3, 4, 48; cf.:

    sed me jussa deūm... Imperiis egere suis,

    Verg. A. 6, 463:

    Phyllius illic Imperio pueri volucresque ferumque leonem Tradiderat domitos,

    Ov. M. 7, 373:

    agricolae habent rationem cum terra, quae numquam recusat imperium,

    Cic. de Sen. 15, 51.—
    B.
    In partic.
    1.
    In publicists' lang., supreme power, sovereignty, sway, dominion, empire (cf.: principatus, dominatus, regnum; potestas, potentia).
    (α).
    Sing.: Tarquinio dedit imperium simul et sola regni, Enn. ap. Fest. p. 298 Müll. (Ann. v. 151 Vahl.); cf.:

    navorum imperium servare est induperantum,

    id. ib. 169 Müll. (Ann. v. 413 Vahl.); and:

    ipse (Numa rex) de suo imperio curiatam legem tulit,

    Cic. Rep. 2, 13; 2, 17; 18; [p. 901] 20;

    21: homo dominandi cupidus aut imperii singularis,

    sole dominion, id. ib. 1, 33:

    singulare et potestas regia,

    id. ib. 2, 9:

    esse consul cum summo imperio et potestate,

    id. Verr. 1, 13, 37; id. Fl. 8, 18; cf.:

    cum summo imperio et potestate versari,

    id. Q. Fr. 1, 1, 10, 31:

    qui (App. Claudius) tum erat summo imperio,

    id. Fin. 2, 20, 66:

    omne imperium nostri penes singulos esse voluerunt,

    id. Rep. 1, 40; 2, 32:

    de imperio Caesaris... gravissime decernitur,

    Caes. B. C. 1, 5, 4:

    imperium extra ordinem dare,

    Cic. Phil. 11, 10, 25:

    quod imperium potest esse praestantius quam, etc.,

    id. Rep. 1, 17:

    eos qui antea commodis fuerint moribus, imperio, potestate, prosperis rebus immutari,

    id. Lael. 15, 54:

    ad deponendum imperium tardior esse,

    id. Rep. 2, 12:

    expertes imperii,

    id. ib. 1, 31:

    deponentium imperium tyrannorum,

    Quint. 9, 2, 67 et saep.:

    sub populi Romani imperium dicionemque cadere,

    Cic. Font. 1, 2; so,

    with dicio,

    Caes. B. G. 1, 31, 7; cf.:

    Gallia sub populi Romani imperium redacta,

    id. ib. 5, 29, 4:

    totam ad imperium populi Romani Ciliciam adjunxit,

    Cic. de Imp. Pomp. 12, 35:

    majestas est in imperio atque in omni populi Romani dignitate,

    Quint. 7, 3, 35:

    cum duobus ducibus de imperio in Italia decertatum est, Pyrrho et Hannibale,

    Cic. Lael. 8, 28; cf.:

    de imperio dimicare,

    id. Off. 1, 12, 38:

    spes diuturnitatis atque imperii,

    id. Rep. 2, 3; cf.:

    sedem et domum summo imperio praebere,

    id. ib. 2, 5 fin.:

    quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,

    Caes. B. G. 1, 3, 6:

    civitati imperium totius provinciae pollicetur,

    id. ib. 7, 64 fin.:

    cum abunde expertus esset quam bene umeris tuis sederet imperium,

    Plin. Pan. 10 fin.:

    auctoritate magis quam imperio regere,

    Liv. 1, 7, 8; cf.:

    nec illum pro imperio submovere posse... quia ita dicatur: si vobis videtur, discedite, Quirites,

    id. 2, 56, 12.—
    (β).
    Plur.:

    nec vero imperia expetenda ac potius aut non accipienda interdum aut deponenda nonnumquam,

    i. e. public offices, Cic. Off. 1, 20, 68:

    (cives) mandant imperia,

    id. Rep. 1, 31; cf.:

    honores, magistratus, imperia, potestates, opes amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63:

    cui (duci) dantur imperia et ea continuantur, etc.,

    id. Rep. 1, 44:

    ita cepi et gessi maxima imperia, ut, etc.,

    id. Fam. 3, 7, 5:

    vides tyranni satellites in imperiis,

    id. Att. 14, 5, 2:

    quod praestare dicant Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

    dominion, government, Caes. B. G. 1, 17, 3:

    qui mobilitate ac levitate animi novis imperiis studebant,

    id. ib. 2, 1, 3:

    imperia legum potentiora quam hominum,

    Liv. 2, 1, 1. —
    b.
    Hence, transf., concr.
    (α).
    Dominion, realm, empire (esp. freq. since the Aug. per.):

    duae urbes inimicissimae huic imperio,

    Cic. Lael. 3, 11:

    jam ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri pæniteret,

    id. Rep. 6, 16 fin.:

    nostrum,

    id. ib. 3, 29; cf.:

    finium imperii nostri propagatio,

    id. Prov. Cons. 12, 29:

    fines imperii propagavit,

    id. Rep. 3, 12:

    imperium Oceano, famam qui terminet astris,

    Verg. A. 1, 287:

    per quas (artes) imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili,

    Hor. C. 4, 15, 14:

    adjectis Britannis Imperio,

    id. ib. 3, 5, 4:

    quem vocet divum populus ruentis Imperi rebus?

    id. ib. 1, 2, 26;

    1, 37, 8: immensum imperii corpus stare ac librari sine rectore non potest,

    Tac. H. 1, 16:

    reges socii, membra partesque imperii,

    Suet. Aug. 48:

    breviarium totius imperii,

    id. ib. 101:

    rationarium imperii,

    id. ib. 28:

    imperii fines Tiberinum natare,

    Juv. 8, 265:

    noverat luxuriam imperii veterem,

    i. e. of the Roman court, id. 4, 137.—
    c.
    Trop., rule, control (very rare but class.):

    illud vide, si in animis hominum regale imperium sit, unius fore dominatum, consilii scilicet,

    Cic. Rep. 1, 38.—Iron.:

    imperium judiciorum tenere,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77:

    coactae imperio sexus,

    i. e. the ambition, Juv. 6, 135.—
    2.
    Law t. t., the jurisdiction or discretion of a magistrate:

    omnia autem judicia aut legitimo jure consistunt aut imperio continentur,

    Gai. Inst. 4, 103:

    ideo autem imperio contineri judicia dicuntur, quia tamdiu valent, quamdiu is qui ea praecepit imperium habet,

    id. ib. 4, 105; cf. 3, 181 al.—
    3.
    Milit., the chief command, command.
    (α).
    Sing.:

    victum atque expugnatum oppidum est Imperio atque auspicio Amphitruonis maxime,

    Plaut. Am. 1, 1, 37; 1, 1, 41: re impetrata contendunt, ut ipsis summa imperii transdatur, Caes. B. G. 7, 63, 5:

    delatam sibi summam imperii,

    Suet. Ner. 3:

    censet enim etiam ex iis, qui cum imperio sint,

    Cic. Fam. 1, 1, 3:

    nostri imperii dignitas,

    id. ib. 1, 7, 4:

    novem annis, quibus in imperio fuit,

    Suet. Caes. 25:

    legionum curam et imperium alicui demandare,

    id. ib. 76:

    alicui imperium prorogare,

    id. Tib. 30:

    imperii tempus explere,

    id. Caes. 26: cum imperio aut magistratu, i. e. a military or civil command, Suet. Tib. 12:

    qui dabat olim imperium, fasces, etc.,

    Juv. 10, 79; cf. in the foll.—
    (β).
    Plur.:

    mandant (cives) imperia, magistratus,

    i. e. military and civil commands, Cic. Rep. 1, 31; cf.:

    magistratus, imperia, amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63;

    so opp. magistratus,

    Suet. Caes. 54; 75; id. Aug. 61.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Concr.: imperia, i. q. imperatores, commanding officers, commanders, generals:

    imperia, potestates, legationes, quom senatus creverit populusve jusserit, ex urbe exeunto,

    Cic. Leg. 3, 3, 9:

    nacti vacuas ab imperiis Sardiniam et Siciliam,

    Caes. B. C. 1, 31, 1; Val. Max. 1, 1, 9.—
    (β).
    Erat plena lictorum et imperiorum provincia, differta praefectis atque exactoribus, Caes. B. C. 3, 32, 4.—
    (γ).
    (Acc. to imperator, II. B. 3.) The imperial government, the government:

    tandem quasi coactus recepit imperium,

    Suet. Tib. 24; 55; 67; id. Calig. 12; 16; 24; id. Claud. 11; 35; 36 et saep.

    Lewis & Short latin dictionary > inperium

См. также в других словарях:

  • BRITANNI Primi — seu Brittones, ut ait Beda in c. 1. l. 1. de tractu Armoricano, in Britanntam insulam advecti, austr ales sibi partes eius vindicârunt, et suâ linguâ usi sunt. Multo ante Bedam tradidie Caesar in libro 5. c. 12. Bretanniae maritimam partem ab his …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ARELATUM — urbs nobilis Archiepiscopalis Galliae Narbonens. secundum quosdam ab Arulo, Priami nepote, vel ab Areli, filio Gad. Gen. c. 46. v. 16. condita: Phocensibus aliis eius originem tribuentibus, eô tempore, quô etiam Massilia exstructa. Sextanorum… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • BRITANNIA — I. BRITANNIA Ducatus Galliae, peramplus et fertilis, vulgo Britaigne, qui nomen iura moresque, imo et incolas a Britannis insulanis accepit. Iulins Scal. in Urbibus: Vicit Aremoricas animosa Britannia gentes, Et dedit impositô nomina prisca iugô …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MARIA — I. MARIA Angliae Regina. Filia Henrici VIII. ex Catharina Arragonia, Eduardo VI. non sine veneni suspicione exstincto, successit A. C. 1553. Iohannâ Suffolciâ, quam Rex heredem scripserat, cum marito et socero Dudlaeo, aliisque, capite plexâ. Mox …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Chariot — For other uses, see Chariot (disambiguation). A fountain in Madrid depicting Cybele in her chariot drawn by lions, in the Plaza de Cibeles …   Wikipedia

  • Terminology of the British Isles — Main article: British Isles   The British Isles …   Wikipedia

  • Claudia Rufina — was a woman of British descent who lived in Rome circa 90 AD and was known to the poet Martial. Martial refers to her in Epigrams XI:53, describing her as caeruleis [...] Britannis edita ( sprung from the blue Britons , presumably in reference to …   Wikipedia

  • Britain (name) — The name Britain is derived from the Latin name Britannia (earlier Brittannia ), via Old French Bretaigne (whence also Modern French Bretagne ) and Middle English Bretayne, Breteyne . The French form replaced Old English Breoton, Breoten, Bryten …   Wikipedia

  • Bretaña (nombre) — Saltar a navegación, búsqueda El nombre Bretaña posee su raíz en el nombre latino Britannia (anteriormente Brittannia), vía el francés antiguo Bretaigne (de donde proviene el nombre en francés moderno Bretagne) y en inglés medio Bretayne,… …   Wikipedia Español

  • Carro de guerra — Saltar a navegación, búsqueda …   Wikipedia Español

  • Wales — • Located in the western portion of Great Britain Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Wales     Wales     † …   Catholic encyclopedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»