-
1 सरली
-
2 सरल
saralamf (ā)n. « running on», straight (not « crooked») Kāv. Rājat. ;
outstretched Kathās. Rājat. ;
right, correct Prasaṇg. TPrāt. Sch. ;
upright, sincere, candid, honest, artless, simple Kāv. Kathās. Rājat. ;
real (not « sham»), Bāar.;
= vigīta L. ;
m. a species of pine tree, Pinus Longifolia MBh. Kāv. etc.;
a kind of bird, Pavo Bicalcaratus L. ;
fire L. ;
a Buddha L. ;
(ā) f. the above pine Bhpr. ;
Ipomoea Turpethum L. ;
N. of a river L. ;
(am) n. resin of the pine R. Suṡr. ;
a partic. high number Buddh. ;
- सरलकाष्ठ
- सरलता
- सरलत्व
- सरलद्रव
- सरलयायिन्
- सरलस्कन्धसंघट्टजन्मन्
- सरलस्यन्द
-
3 सरलाङ्गुलिशोभिन्
saralâ̱ṅguli-ṡobhinmfn. having beautiful straight fingers Rājat.
-
4 सरलाभाष्य
saralā-bhāshyan. N. of wk.
-
5 सरलाय
-
6 सरलित
saralitamfn. straightened, straight Vcar.
-
7 सरल _sarala
सरल a. [सृ-अलच् Uṇ.1.15]1 Straight, not crooked.-2 Honest, upright, sincere, candid.-3 Simple, art- less, simple-minded; सरले साहसरागं परिहर Māl.6.1; अयि सरले किमत्र मया भगवत्या शक्यम् 2.-लः 1 A kind of pine tree; विघट्टितानां सरलद्रुमाणाम् Ku.1.9; Me.55; R. 4.75; also सरला.-2 Fire.-Comp. -अङ्गः 'the exuda- tion of Sarala', resin, turpentine.-द्रवः fragrant resin-यायिनी a plant with an erect stem. -
8 सरलित _saralita
सरलित a. Straightened, straight. -
9 सरलीकरण
saralī-karaṇan. making straight Cat. =
-
10 लघुसरला
laghú-saralāf. N. of wks.
-
11 सुसरल
su-saralamfn. perfectly straight Gol
-
12 अन्तर् _antar
अन्तर् ind. [अम्-अरन्-तुडागमश्च Uṇ.5.6, अमेस्तुट् च]1 (Used as a prefix to verbs and regarded as a preposition or गति) (a) In the middle, between; in, into, inside; ˚हन्, ˚धा, ˚गम्, ˚भू, ˚इ, ˚ली &c. (b) Under.-2 (Used adverbially) (a) Between, be- twixt, amongst, within; in the middle or interior, inside (opp. वहिः); अदह्यतान्तः R.2.32 burnt within himself, at heart; अन्तरेव विहरन् दिवानिशम् R.19.6 in the palace, in the harem; so ˚भिन्नं भ्रमति हृदयम् Māl. 5.2; अन्तर्विभेद Dk.13; यदन्तस्तन्न जिह्वायाम् Pt.4.88; अन्तर्यश्च मृग्यते V.1.1 internally, in the mind. (b) By way of seizing or holding; अन्तर्हत्वा गतः (हतं परिगृह्य).-3 (As a separable preposition) (a) In, into, between, in the middle, inside, within, (with loc.); निवसन्नन्तर्दारुणि लङ्घ्यो वह्निः Pt.1.31; अन्तरादित्ये Ch. Up., अन्तर्वेश्मनि Ms.7 223; Y.3.31; अप्स्वन्तरमृतमप्सु Rv.1. 23.19. अप्सु मे सोमो$ब्रवीदन्तर् विश्वानि भेषजा ibid. (b) Between (with acc.) Ved. अन्तर्मही बृहती रोदसीमे Rv. 7.87.2; अन्तर्देवान् मर्त्यांश्च 8.2.4; हिरण्मय्योर्ह कुश्योरन्तर- वहित आस Śat. Br. (c) In, into, inside, in the interior, in the midst (with gen.); प्रतिबलजलधेरन्तरौर्वायमाणे Ve. 3.7; अन्तःकञ्चुकिकञ्चुकस्य Ratn.2.3; बहिरन्तश्च भूतानाम् Bg.13.15; त्वमग्ने सर्वभूतानामन्तश्चरसि साक्षिवत् Y.2.14; लघुवृत्तितया भिदां गतं बहिरन्तश्च नृपस्य मण्डलम् Ki.2.53; अन्तरीपं यदन्तर्वारिणस्तटम् Ak.; oft. in comp. at the end; कूपान्तः पतितः Pt.5; सभान्तः साक्षिणः प्राप्तान् Ms.8.79; दन्तान्तरधि- ष्ठितम् Ms.5.141 between the teeth; उत्पित्सवो$न्तर्नदभर्तुः Śi.3.77; also in compound with a following word; अहं सदा शरीरान्तर्वासिनी ते सरस्वती Ks.4.11.-4 It is fre- quently used as the first member of compounds in the sense of 'internally', 'inside', 'within', 'in the inte- rior', 'having in the interior', 'filled with', 'having concealed within', or in the sense of 'inward', 'internal', 'secret', 'hidden' &c., forming Adverbial, Bahuvrīhi or Tatpuruṣa compounds; कुन्दमन्तस्तुषारम् (Bah. comp.) Ś.5.19 filled with dew; ˚स्तोयम् (Bah. comp.) Me.66; अन्तर्गिरि (Adv. comp.) Ki.1.34; ज्वलयति तनूमन्तर्दाहः (Tat. comp.) U.3.31; so ˚कोपः, ˚कोणः, ˚आकूतम् &c.-5 It is also supposed to be a particle of assent (स्वीकारार्थक). (Note. In comp. the र् of अन्तर् is changed to a visarga before hard consonants, as अन्तः- करणम्, अन्तःस्थ &c.). [cf. L. inter; Zend antare; Goth. undar; Pers. andar; Gr. entos;].-Comp. -अंसः the breast (= अंतरा-अंस q. v.).-अग्निः inward fire, the fire which stimulates digestion; दीप्तान्तरग्निपरिशुद्धकोष्ठः Susr.-अंङ्ग a.1 inward, internal, comprehended, included (with abl.); त्रयमन्तरङ्ग पूर्वेभ्यः Pat Sūtra.-2 proximate, related to, essential to or referring to the essential part of the अङ्ग or base of a word (opp. बहिरङ्ग); धातूपसर्गयोः कार्यमन्तरङ्गम् P.VIII.3.74 Sk.-3 dear, most beloved (अत्यन्तप्रिय); स्वपिति सुखमिदा- नीमन्तरङ्गः कुरङ्गः Ś.4.v.l.(-अङ्गम्) 1 the inmost limb or organ, the heart, mind; सन्तुष्टान्तरङ्गः Dk.11; ˚वृत्ति 21; the interior.-2 an intimate friend, near or con- fidential person (forming, as it were, part of oneself); मदन्तरङ्गभूताम् Dk.81,93,11; राजान्तरङ्गभावेन 135; अन्तरङ्गेषु राज्यभारं समर्प्य*** 159.-3 an essential or indispensable part, as श्रवण, मनन & निदिध्यासन in realizing Brahman.-4 What is intimately connected or related; अन्तरङ्गबहिरङ्ग- योरन्तरङ्ग बलीयः ŚB. on MS.12.2.29.- अवयव an inner part; P.V.4.62.-आकाशः the ether or Brahman that resides in the heart of man (a term often occurring in the Upaniṣads).-आकूतम् secret or hidden intention.-आगमः an additional augment between two letters,-आगारम् the interior of a house; स्त्रीनक्तमन्तरा- गारबहिःशत्रुकृतांस्तथा Y.2.31.-आत्मन् m. (त्मा)1 the inmost spirit or soul, the soul or mind; also the internal feelings, the heart, अङ्गुष्ठमात्रपुरुषोन्तरात्मा Śvet.; नास्य प्रत्यक- रोद्वीर्यं विक्लवेनान्तरात्मना Rām.6.13.28. गतिमस्यान्तरात्मनः Ms.6.73; जीवसंज्ञोन्तरात्मान्यः सहजः सर्वदेहिनाम् 12.13; मद्- गतेनान्तरात्मना Bg.6.47 with the heart fixed on me; जातो ममायं विशदः प्रकामं...... अन्तरात्मा Ś.4.22, U.3.38, प्रायः सर्वो भवति करुणावृत्तिरार्द्रान्तरात्मा Me.95.-2 (In phil.) the inherent supreme spirit or soul (residing in the in- terior of man); अन्तरात्मासि देहिनाम् Ku.6.21.-आपणः a market in the heart (inside) of a town.-आय, -आल; See s. v.-आराम a. rejoicing in oneself, finding pleasure in his soul or heart; यो$न्तःसुखोन्तरारामस्तथान्तर्जर्यो- तिरेव सः Bg.5.24.-इन्द्रियम् an internal organ or sense.-उष्यम् Ved. a secret abode.-करणम् the internal organ; the heart, soul; the seat of thought and feeling, thinking faculty, mind, conscience; प्रमाणं ˚प्रवृत्तयः Ś.1.22; सबाह्य ˚णः अन्तरात्मा V.4 the soul in all its senses external and internal, the inner and outer man; दयार्द्रभावमाख्यातमन्तःकरणैर्विशङ्कैः R.2.11. According to the Vedānta अन्तःकरण is of four kinds: मनो बुद्धिरहङ्कार- श्चित्तं करणमान्तरम् । संशयो निश्चयो गर्वः स्मरणं विषया इमे ॥ अन्तःकरणं त्रिविधम् Sāṅkhya 33, i. e. बुद्धयहङ्कारमनांसि; सान्तःकरणा बुद्धिः 35, i. e. अहङ्कारमनःसहिता.-कल्पः a certain number of years (with Buddhists).-कुटिल a. inwardly crooked (fig. also); fraudulent. (-लः) a conch-shell.-कृ(क्रि)मिः a disease of worms in the body.-कोटरपुष्पी = अण्ड- कोटरपुष्पी.-कोपः 1 internal disturbance; H.3.-2 inward wrath, secret anger.-कोशम् the interior of a store- room.-गङ्गा the secret or hidden Ganges (supposed to communicate uuderground with a secret stream in Mysore).-गडु a. [अन्तर्मध्ये गडुरिव] useless, unprofitable, unnecessary, unavailing; किमनेनान्तर्गडुना Sar. S. (ग्रीवाप्रदेश- जातस्य गलमांसपिण्डस्य गडोर्यथा निरर्थकत्वं तद्वत्).-गम् -गत &c. See under अंतर्गम्.-गर्भ a.1 bearing young, pregnant.-2 having a गर्भ or inside; so ˚गर्भिन्.-गिरम् -रि ind. in mountains. अध्यास्तेन्तर्गिरं यस्मात् करतन्नावैति कारणम् Bk.5.87.-गुडवलयः the sphincter muscle.-गूढ a. conceal- ed inside, being inward; ˚घनव्यथः U.3.1; R.19.57; ˚विषः with poison concealed in the heart.-गृहम्, -गेहम्, -भवनम् [अन्तःस्थं गृहम् &c.]1 the inner apartment of a house, the interior of a house.-2 N. of a holy place in Benares; पञ्चक्रोश्यां कृतं पापमन्तर्गेहे विनश्यति.-घणः -णम् [अन्तर्हन्यते क्रोडीभवत्यस्मिन्, निपातः] the open space before the house between the entrance-door and the house (= porch or court); तस्मिन्नन्तर्घणे पश्यन् प्रघाणे सौधसद्मनः Bk.7.62 द्वारमतिक्रम्य यः सावकाशप्रदेशः सो$न्तर्घणः). (-नः -णः) N. of a country of Bāhīka (or Bālhīka) (P.III.3.78 बाहीकग्रामविशेषस्य संज्ञेयम् Sk.).-घातः striking in the middle Kāsi. on P.III.3.78.-चर a. pervading the body. internally situated, internal, inward अन्तश्चराणां मरुतां निरोधात् Ku.3.48; U.7.-ज a. born or bred in the interior (as a worm &c.).-जठरम् the stomach. (ind.) in the stomach.-जम्भः the inner part of the jaws (खादनस्थानं जम्भः, दन्तपङ्क्त्यो- रन्तरालम्).-जात a. inborn, innate.-जानु ind. between the knees.-जानुशयः One sleeping with hands between the knees; अन्तर्जानुशयो यस्तु भुञ्जते सक्तभाजनः Mb.3.2.75.-ज्ञानम् inward or secret knowledge.-ज्योतिस् a. enlightened inwardly, with an enlightened soul. यो$न्तःसुखो$न्तरारामस्तथान्तर्ज्योतिरेव यः Bg.5.24. (-स् n.) the inward light, light of Brahman.-ज्वलनम् inflammation. (-नः) inward heat or fire; mental anxiety.-ताप a. burning inwardly (-पः) internal fever or heat Ś.3.13.-दधनम् [अन्तर्दध्यते आधीयते मादकतानेन] distillation of spirituous liquor, or a substance used to produce fermentation.-दशा a term in astrology, the time when a particular planet exercises its influence over man's destiny (ज्योतिषोक्तः महादशान्तर्गतो ग्रहाणां स्वाधिपत्यकालभेदः).-दशाहम् an interval of 1 days; ˚हात् before 1 days. Ms.8.222; ˚हे 5.79.-दहनम् -दाहः 1 inward heat; ज्वलयति तनूमन्तर्दाहः U.3.31; ˚हेन दहनः सन्तापयति राघवम् Rām.-2 inflammation.-दुःख a. sad or afflicted at heart;-दुष्ट a. internally bad, wicked or base at heart.-दृष्टिः f. examining one's own soul, insight into oneself.-देशः an intermediate region of the compass.-द्वारम् private or secret door within the house (प्रकोष्ठद्वारम्).-धा-धि, -हित &c. See. s. v.-नगरम् the palace of a king (being inside the town); cf. ˚पुरम्; दशाननान्तर्नगरं ददर्श Rām.-निवेशनम् inner part of the house; यथा चारोपितो वृक्षो जातश्चान्तर्निवेशने Rām.6.128.6.-निहित a. being concealed within; अङ्गैरन्तर्निहितवचनैः सूचितः सम्यगर्थः M.2.8.-निष्ठ a. engaged in internal meditation.-पटः, -टम् a screen of cloth held between two persons who are to be united (as a bride and bridegroom, or pupil and preceptor) until the acctual time of union arrives.-पथ a. Ved. being on the way.-पदम् ind. in the interior of an inflected word.-पदवी = सुषुम्णामध्यगतः पन्थाः-पिरधानम् the innermost garment.-पर्शव्य a. being between the ribs (as flesh).-पवित्रः the Soma when in the straining vessel.-पशुः [अन्तर्गाममध्ये पशवो यत्र] the time when the cattle are in the village or stables (from sunset to sunrise); अन्तःपशौ पशुकामस्य सायं प्रातः Kāty; (सायं पशुषु ग्राममध्ये आगतेषु प्रातश्च ग्रामादनिःसृतेषु com.).-पातः, पात्यः 1 insertion of a letter (in Gram.).-2 a post fixed in the middle of the sacrificial ground (used in ritual works); अन्तःपूर्वेण यूपं परीत्यान्तःपात्यदेशे स्थापयति Kāty.-पातित, -पातिन् a.1 inserted.-2 included or comprised in; falling within; दण्डकारण्य˚ ति आश्रमपदम् K.2.-पात्रम् Ved. interior of a vessel.-पालः one who watches over the inner apartments of a palace.-पुरम् [अन्तः अभ्यन्तरं पुरं गृहम्, or पुरस्यान्तःस्थितम्]1 inner apartment of a palace (set apart for women); female or women's apartments, seraglio, harem (so called from their being situated in the heart of the town, for purposes of safety); व्यायम्याप्लुत्य मध्याह्ने भोक्तुमन्तःपुरं विशेत् Ms.7.216,221,224; कन्यान्तःपुरे कश्चित्प्रविशति Pt.1.-2 inmates of the female apartments, a queen or queens, the ladies taken collectively; अन्तःपुराणि सर्वाणि रुदमानानि सत्वरम् Rām.6.111.111. ˚विरहपर्युत्सुकस्य राजर्षेः Ś.3; K.58; ततो राजा सान्तःपुरः स्वगृह- मानीयाभ्यर्चितः Pt.1; कस्यचिद्राज्ञो$न्तःपुरं जलक्रीडां कुरुते ibid. ˚प्रचारः gossip of the harem Ms.7.153; ˚समागतः Ś.4; also in pl.; कदाचिदस्मत्प्रार्थनामन्तःपुरेभ्यः कथयेत् Ś.2.; न ददाति वाचमुचितामन्तःपुरेभ्यो यदा Ś.6.5. ˚जन women of the palace; inmates of the female apartments; ˚चर,-अध्यक्षः-रक्षकः, -वर्ती guardian or superintendent of the harem, chamber- lain; वृद्धः कुलोद्रतः शक्तः पितृपैतामहः शुचिः । राज्ञामन्तःपुरा- ध्यक्षो विनीतश्च तथेष्यते ॥ (of these five sorts are mentioned:- वामनक, जघन्य, कुब्ज, मण्डलक and सामिन् see Bṛi. S.) ˚सहायः one belonging to the harem.-पुरिकः [अन्तःपुरे नियुक्तः, ठक्] a chamberlain = ˚चर. (-कः, -का) a woman in the harem; अस्मत्प्रार्थनामन्तःपुरिके(का) भ्यो निवेदय Chaṇḍ. K.-पुष्पम् [कर्म.] the menstrual matter of women, before it re- gularly begins to flow every month; वर्षद्वादशकादूर्ध्वं यदि पुष्पं बहिर्न हि । अन्तःपुष्पं भवत्येव पनसोदुम्बरादिवत् Kāśyapa; ˚ष्पम् is therefore the age between 12 and the menstruation period.-पूय a. ulcerous.-पेयम् Ved. drinking up.-प्रकृतिः f.1 the internal nature or constitution of man.-2 the ministry or body of ministers of a king.-3 heart or soul. ˚प्रकोपः internal dissensions or disaffection; अणुरप्युपहन्ति विग्रहः प्रभुमन्तःप्रकृतिप्रकोपजः Ki.2.51.-प्रको- पनम् sowing internal dissensions, causing internal revolts; अन्तःप्रकोपनं कार्यमभियोक्तुः स्थिरात्मनः H.3.93.-प्रज्ञ a. knowing oneself, with an enlightened soul.-प्रतिष्ठानम् residence in the interior.-बाष्प a.1 with suppressed tears; अन्तर्बाष्पश्चिरमनुचरो राजराजस्य दध्यौ Me.3.-2 with tears gushing up inside, bedimmed with tears; कोपात्˚ ष्पे स्मरयति मां लोचने तस्याः V.4.15. (-ष्पः) suppressed tears, inward tears; निगृह्य ˚ष्पम् Bh.3.6; Māl.5.-भावः, भावना see under अन्तर्भू separately.-भिन्न a. split or broken inside, perforated, bored (said of a pearl) Pt.4 (also torn by dissensions).-भूमिः f. interior of the earth.-भेदः discord, internal dissensions; ˚जर्जरं राजकुलम् Mk.4 torn by internal dissensions; अन्तर्भेदाकुलं गेहं न चिराद्विनशिष्यति 'a house divided against itself cannot stand long.'-भौम a. subterranean, underground.-मदावस्थ a. having the rutting state concealed within; आसीदनाविष्कृतदानराजि- रन्तर्मदावस्थ इव द्विपेन्द्रः R.2.7.-मनस् a.1 sad, disconso- late, dejected, distracted.-2 one who has concentrated and turned his mind inward, lost in abstract meditation.-मुख a. (-खी f.)1 going into the mouth, pointing or turned inward; प्रचण्डपरिपिण्डितः स्तिमितवृत्तिरन्तर्मुखः Mv. 5.26.-2 having an inward entrance of opening (बाह्यवस्तुपरिहारेण परमात्मविषयकतया प्रवेशयुक्तं चित्तादि).-3 an epithet of the soul called प्राज्ञ, when it is enjoying the sweet bliss of sleep (आनन्दभुक् चेतोमुखः प्राज्ञः इति श्रुतेः).-4 Spiritual minded, looking inwardly into the soul; 'अन्तर्मुखाः सततमात्मविदो महान्तः' Viś. Guṇā.139. (-खम्) a sort of surgical scissors (having an opening inside), one of the 2 instruments mentioned by Suśruta in chapter 8 of Sūtrasthāna.-मातृका [अन्तःस्थाः ष़ट्चक्रस्थाः मातृकाः अकारादिवर्णाः] a name given in the Tantras for the letters of the alphabet assigned to the six lotuses (पद्म) of the body; ˚न्यासः a term used in Tantra literature for the mental assignment of the seve- ral letters of the alphabet to the different parts of the body.-मुद्र a. sealed inside; N. of a form of devotion.-मृत a. still-born.-यागः mental sacrifice or worship, a mode of worship referred to in the Tantras.-यामः 1 suppression of the breath and voice.-2 ˚पात्रम्, a sacrificial vessel (ग्रहरूपं सामापराख्यं यज्ञियपात्रम्); according to others, a Soma libation made during the suppression of breath and voice; सुहवा सूर्यायान्तर्याममनु- मन्त्रयेत् Ait. Br.-यामिन् m.1 regulating the soul or internal feelings, soul; Providence, Supreme Spirit as guiding and regulating mankind. Brahman; (according to the Bṛi. Ār. Up. अन्तर्यामिन 'the internal check' is the Supreme Being and not the individual soul; who standing in the earth is other than the earth, whom the earth knows not, whose body the earth is, who internally restrains and governs the earth; the same is thy soul (and mine, the internal check अन्तर्यामिन्, &c. &c.); अन्तराविश्य भूतानि यो बिभर्त्यात्मकेतुभिः । अन्तर्या- मीश्वरः साक्षाद्भवेत् &c.-2 wind; ˚ब्राह्मणम् N. of a Brāhmaṇa included in the Bṛi. Ār. Up.-योगः deep meditation, abstraction-लम्ब a. acute-angular. (-बः) an acute-angled triangle (opp. बहिर्लम्ब) (the perpendicular from the vertex or लम्ब falling within अन्तर् the triangle).-लीन a.1 latent, hidden, concealed inside; ˚नस्य दुःखाग्नेः U.3.9; ˚भुजङ्गमम् Pt.1.-2 inherent.-लोम a. (P.V.4.117) covered with hair on the inside; (-मम्) [अन्तर्गतमाज्छाद्यं लोम अच्] the hair to be covered.-वंशः = ˚पुरम् q. v.-वंशिकः, -वासिकः [अन्तर्वंशे वासे नियुक्तः ठक्] a superintendent of the women's apartment.; Pt.3, K.93. Ak.2.8.8.-वण (वन) a. situated in a forest; ˚णो देशः P.VI.2.179 Sk. (-णम्) ind. within a forest. P.VIII.4.5.-वत् a. being in the interior; having something in the interior.-वती (वत्नी) Ved. [अन्तरस्त्यस्यां गर्भः] a pregnant woman; अन्तर्वत्नी प्रजावती R.15.13.-वमिः [अन्तः स्थित एव उद्गारशब्दं कारयति, वम्-इन्] indigestion, flatulence; belching.-वर्तिन्, -वासिन् a. being or dwelling inside, included or comprised in-वसुः N. of a Soma sacrifice (for राज्यकाम and पशुकाम).-वस्त्रम्, -वासस् n. an under- garment; गृहीत्वा तत्र तस्यान्तर्वस्त्राण्याभरणानि च । चेलखण्डं तमेकं च दत्वान्तर्वाससः कृते ॥. Ks.4.52.-वा a. [अन्तः अन्तरङ्गभावं अन्तःकरणं वा वाति गच्छति स्निग्धत्वेन, वा-विच् Tv.] forming part of oneself such as children, cattle &c. ˚वत् a. (अस्त्यर्थे मतुप् मस्य वः) having progeny, cattle &c; अन्तर्वावत्क्षयं दधे Rv.1.4.7; abounding with precious things inside. -adv. inwardly.-वाणि a. [अन्तःस्थिता शास्त्रवाक्यात्मिका वाणी यस्य] skilled or versed in scriptures, very learned (शास्त्रविद्).-विगाहः, -हनम् entering within, penetration.-विद्वस् a. Ved. (विदुषी f.) knowing correctly or exactly (knowing the paths between heaven and earth) Rv.1.72.7.-वेगः inward uneasiness or anxiety, inward fever.-वेदि a. pertaining to the inside of the sacrificial ground. -adv. within this ground. (-दिः -दी f.) [अन्तर्गता वेदिर्यत्र देशे] the tract of land (the Doab) between the rivers Gaṅgā and Yamunā, regarded as a sacred region and the principal seat of Āryan Brāhmaṇas; cf. एते भगवत्यौ भूमिदेवानां मूलमायतनमन्तर्वेदिपूर्वेण कलिन्दकन्यामन्दाकिन्यौ संगच्छेते A.R.7; it is supposed to have extended from Prayāga to Haradvāra and is also known by the names of शशस्थली and ब्रह्मावर्त. -m. (pl.) inhabitants of this land.-वेश्मन् n. the inner apartments, interior of a house.-वेश्मिकः n. a chamberlain.-वैशिकः Officer in charge of the harem. समुद्रमुपकरणमन्तर्वैशिकहस्तादादाय परिचरेयुः Kau. A.1.21.-शरः internal arrow or disease.-शरीरम् internal and spiritual part of man; the interior of the body.-शल्य a. having in the interior an arrow, pin or any such extraneous matter; rankling inside.-शीला N. of a river rising from the Vindhya mountain.-श्लेषः, -श्लेषणम् Ved. internal support (scaffolding &c.) एतानि ह वै वेदानामन्तः- श्लेषणानि यदेता व्याहृतयः Ait. Br.-संज्ञ a. inwardly con- scious (said of trees &c.); ˚ज्ञा भवन्त्येते सुखदुःखसमन्विताः Ms.1.49.-सत्त्व a. having inward strength &c. (˚त्त्वा)1 a pregnant woman.-2 the marking nut.-सन्तापः internal pain, sorrow, regret.- सरल a. upright at heart, or having Sarala trees inside; K.51.-सलिल a. with water (flowing) underground; नदीमिवान्तःसलिलां सरस्वतीम् R.3.9.-सार a. having inward strength and vigour, full of strong inside; powerful, strong, heavy or ponderous; ˚रैर्मन्त्रिभिर्घार्यते राज्यं सुस्तम्भैरिव मन्दिरम् Pt.1. 126; साराणि इन्धनानि Dk.132; ˚रं घन तुलयितुं नानिलः शक्ष्यति त्वाम् Me.2. (-रः) internal treasure or store, inner store or contents; वमन्त्युच्चैरन्तःसारम् H.2.13 internal matter or essence (and pus).-सुख a. whose delight is in self, inwardly happy यो$न्तःसुखो$न्तरारामः Bg. 5.24-सेनम् ind. into the midst of armies.-स्थ a. (also written अन्तःस्थ) being between or in the midst. (-स्थः, -स्था) a term applied to the semivowels, य्, र्, ल्, व् as standing between vowels and consonants and being formed by a slight contact of the vocal organs (ईषत्स्पृष्टं अन्तस्थानाम्); or they are so called be- cause they stand between स्पर्श (क-म) letters and ऊष्मन् (श, ष, स, ह).-स्था 1 a deity of the vital organs.-2 N. of one of the Ṛigveda hymns. ˚मुद्गरः the malleus of the ear.-स्वेदः [अन्तः स्वेदो मदजलस्यन्दनं यस्य] an elephant (in rut).-हणनम् striking in the middle.-हननम् N. of a country बाहीक P.VIII.4.24 Sk.-हस्तम् ind. in the hand, within reach of the hand.-हस्तीन a. being in the hand or within reach of the hand.-हासः laughing inwardly (in the sleeves), a secret or suppressed laugh; सान्तर्हासं कथितम् Me.113 with a suppressed laugh, with a gentle smile.-हृदयम् the interior of the heart. -
13 दक्षिण _dakṣiṇa
दक्षिण a. [दक्ष्-इनन् Uṇ 2.5.]1 Able, skilful, dexterous, competent, clever; इत्यम्बरीषं नाभागिमन्वमोदन्त दक्षिणाः Mb.12.29.12.-2 Right (opp. वाम).-3 Situated on the right side. दक्षिणं परि, दक्षिणं कृ to place any one on the right side as a mark of respect; ग्रहर्क्षताराः परियन्ति दक्षिणम् Bhāg.4.12.25.-4 South, southern; as in दक्षिणवायु, दक्षिणदिक्; आददे नातिशीतोष्णो नभस्वानिव दक्षिणः R. 4.8.-5 Situated to the south.-6 Sincere, straightfor- ward, honest, impartial.-7 Pleasing, amiable.-8 Courteous, civil.-9 Compliant, submissive.-1 Depen- dent.-11 Favourable; 'दक्षिणः सरलावामपरच्छन्दानुवर्तिषु' इति विश्वः; Ki.18.27.-णः 1 The right hand or arm.-2 A civil or courteous person, applied in poetic compositions to a lover who professes attachment to one mistress, while his heart has been entirely taken up by another.-3 An epithet of Śiva or Viṣṇu.-4 The right-hand horse of a carriage; इन्द्रस्येव दक्षिणः श्रियैधि Vāj.9.8.-5 The southern sacred fire.-णः, णम् 1 The right side.-2 The south; Nala.9.23.-3 The Deccan.-णम् The highest doctrine of the Śāktas-Comp. -अग्निः the southern fire, the sacred fire placed southwards; also called अन्वाहार्यपचन q. v.-अग्र a. pointing to the south.-अचलः the southern mountain. i. e. Malaya.-अत्ययः a dweller in the south.- अपर a. south-western.-अभिमुख a. facing the south, directed towards the south; Ms.4.5.-अयनम् the sun's progress south of the equator, the half year in which the sun moves from the north to the south, the winter solstice; सर्वे$श्वमेधैरीजानास्ते$ न्वयुर्दक्षिणायनम् Mb. 12.29.13. रात्रिः स्याद्दक्षिणायनम् Ms.1.67; Bhāg.5.21.3.-अरण्यम् Dandakāraṇya.-अर्धः 1 the right hand.-2 the right or southern side.-आचार a.1 honest, well-behaved.-2 a worshipper of Śakti according to the right hand (or purer) ritual.-आम्नायः the sou- thern sacred text (of the Tāntrikas).-आवर्त a. turning to the right (from the left), (a conch-shell).-आशा the south. ˚पतिः1 an epithet of Yama.-2 the planet Mars.- इतर a.1 left (as hand or foot); तमिमं कुरु दक्षिणेतरं चरणं निर्मितरागमेहि मे Ku.4.19.-2 northern. (-रा) the north.-ईर्मन् a. (a deer) wounded on the right side मृगयुमिव मृगो$थ दक्षिणेर्मा.-उत्तर a. turned or lying to the south and the north. ˚वृत्तम् the meridian line.-कालिका f.1 A Tāntrika Deity.-2 Durgā.-पश्चात् ind. to the south- west.-पश्चिम a. south-western. (-मा) the south-west; जग्मुर्भरतशार्दूल दिशं दक्षिणपश्चिमाम् Mb.17.1.44.-पूर्व, -प्राच् a. south-east.-पूर्वा, -प्राची the south-eastern quarter.-भागः the southern hemisphere.-समुद्रः, -सागरः the southern ocean.-स्थः a charioteer. -
14 महत् _mahat
महत् a. [मह्-अति] (compar. महीयस्; superl. महिष्ठ; nom. महान्, महान्तौ, महान्तः; acc. pl. महतः)1 Great, big, large, huge, vast; महान् सिंहः, व्याघ्रः &c.-2 Ample, copious, abundant, many, numerous; महाजनः, महान् द्रव्यराशिः.-3 Long, extended, extensive; महान्तौ बाहू यस्य स महाबाहुः; so महती कथा, महानध्वा.-4 Strong, powerful, mighty; as महान् वीरः.-5 Violent, intense, excessive; महती शिरोवेदना, महती पिपासा.-6 Gross, thick, dense; महानन्धकारः.-7 Important, weighty, mo- mentous; महत्कार्यमुपस्थितम्, महती वार्ता.-8 High, lofty, eminent, distinguished, noble; महत्कुलम्, महाञ् जनः.-9 Loud; महान् घोषः-ध्वनिः.-1 Early or late; महति प्रत्यूषे 'early in the morning'; महत्यपराह्णे 'late in the afternoon'.-11 High; महार्घ्र. -m.1 A camel.-2 An epithet of Śiva.-3 (In Sāṅ. phil.) The great principle, the intellect (distinguished from मनस्), the second of the twenty-five elements or tattvas recognized by the Sāṅkhyas; Ms.1.15;12.14; महदाद्याः प्रकृतिविकृतयः सप्त Sāṅ. K.3,8,22 &c.-4 The superior of a monastery. -n.1 Greatness, infiniteness, numerousness.-2 King- dom, dominion; 'महद्राज्यविशालयोः' Viśva; इन्द्रियाणि महत्प्रेप्सुः Mb.5.129.26.-3 Sacred knoweldge.-4 The Supreme Being (परमात्मा); बुद्धेः परतरं ज्ञानं ज्ञानात् परतरं महत् Mb.12.24.1. -ind. Greatly, excessively, very much, exceedingly; त्रैलोक्योद्वेगदं महत् Rām.6.111.48. (Note: महत् as the first member of a Tatpuruṣa compound and a few other cases, remains unchanged, while in Karmadhāraya and Bahuvrīhi comp. it is changed to महा q. v.)-Comp. -आयुधम् a great weapon; नाना- विधमहदायुधनैपुण्य...... Dk.1.1.-आवासः a spacious or large building.-आशा a high hope; महदाशापूर्णमानसः Dk.1.3.-आश्चर्य a. very wonderful.-आश्रयः depen- dence on or seeking protection with the great.-उन्मदः a kind of fish; L. D. B.-औषधिः f. a herb of wonder- ful power. On the Himālaya there are trees of the Devadāru family which have got resinous stems. These stems burn like oil-lamps. These sticks of pinewood, therefore, are the natural lamps of the Himālaya. cf. सरलासक्तमातङ्गग्रैवेयस्फुरितत्विषः । आसन्नोषधयो नेतुर्नक्तमस्नेहदीपिकाः ॥ R.4.75; ज्वलितमहौषधिदीपिकासनाथाम् R.9.7.-कथ a. talked of or mentioned by the great, in great men's mouths.-कार्तिकी full moon of Kārtika combined with the asterism Rohiṇī; L. D. B.-कुलम् a noble family.-कूपः a deep well.-क्षेत्र a. occupying a wide territory.-गदः fever.-जवः 1 Bos gavaeus.-2 a kind of antelope; L. D. B.-ज्यैष्ठी f. full-moon of ज्येष्ठ under certain combinations.-गुण a. having the qualities of the great.-तत्त्वम् the second of the 25 principles of the Sāṅkhyas.-दोष a. highly criminal; महादोषमबुद्ध- बोधनम् Kau. A.1.17.-द्वन्द्वः 1 loud uproar.-2 martial band of music; L. D. B.-फलः the Bilva tree; L. D. B.-बिलम् the atmosphere.-भद्रा the river Gaṅgā; L. D. B.-भीष्मः N. of Śantanu; L. D. B.-मण्डूकः a kind of yellow frog; L. D. B.-व्यतिक्रमः a great transgression.-सिंहः the lion of Durgā; L. D. B.-सिद्धिनिलयः a mosque (the word is used by परमानन्द in Śivabhārata 18.52).-सेवा service of the great.-स्थानम् a high place, lofty station. -
15 शरल _śarala
शरल a.1 See सरल.-2 Crooked; fraudulent. -
16 संधिः _sandhiḥ
संधिः 1 Union, junction, combination, connection; संधये सरला सूची वक्रा छेदाय कर्तरी Subhāṣ.; Me.6.-2 A compact, an agreement.-3 Alliance, league, friend- ship, peace, treaty of peace (one of the six expedients to be used in foreign politics); कति प्रकाराः संधीनां भवन्ति H.4; (the several kinds are described in H.4.16- 125); शत्रुणा न हि संदध्यात् सुश्लिष्टेनापि संधिना H.1.85.-4 A joint, articulation (of the body); तुरगानुधावनकाण्डितसंधेः Ś.2.-5 A fold (of a garment).-6 A breach, hole, chasm.-7 Especially a mine, chasm or opening made by thieves in a wall or underneath a building; संधिं छित्त्वा तु ये चौर्यं रात्रौ कुर्वन्ति तस्कराः Ms.9.276; वृक्षवाटिका- परिसरे संधिं कृत्वा प्रविष्टो$स्मि मध्यमकम् Mk.3.-8 Separation, division.-9 Euphony, euphonic junction or coalition (in gram.)-1 An interval, a pause.-11 A critical juncture.-12 An opportune moment.-13 A period at the expiration of each Yuga or age; त्रेताद्वापरयोः संधौ Mb.1.2.3.-14 A division or joint (in a drama); (they are five; see S. D.33-332); तौ संधिषु व्यञ्जितवृत्तिभेदम् Ku.7.91.-15 The vulva.-16 Distillation.-17 Land etc. donated for the worship of temple deities etc. (cf. Dr. Raghavan's note on वृत्तिसंन्धिप्रतिपादकः Cholachampū p.1 "संधिः देवपूजार्थमतिसृष्टं तादृशं भूम्यादिकं संधिपदस्य द्रविडदेवालयशिलाशासनेषु तादृशे$र्थे व्यवहारदर्शनात् ।").-18 Contrivance, management; तस्य सावरणदृष्टसंधयः काम्यवस्तुषु नवेषु संगिनः R.19.16.-19 Twilight.-2 A seam.-21 The connecting link of a perpendicular (in mensuration).-22 The common side of double triangle.-Comp. -अक्षरम् a diphthong.-काष्ठम् the wood below the top of a gable.-गृहः a bee-hive.-चोरः a housebreaker, a thief who breaks into a house.-छेदः making holes or breaches (in a wall &c.); as in संधिच्छेदशिक्षकः M.4.-छेदनम् burglary.-जम् spirituous liquor.-जीवकः one who lives by dishonest means (particularly as a go-between),-दूषणम् violation of a treaty; अरिषु हि विजयार्थिनः क्षितीशा विदधति सोपधि संधिदूषणानि Ki.1.45.-नालः, -लम् Unguis Odoratus (नख, क्षुर).-पालत्वम् maintenance of treaties.-प्रबन्धनम् the ligament of a joint.-बन्ध 1 the tissues of joints; Ś.2.-2 the cement or lime.-बन्धनम् a ligament tendon, nerve.-भङ्गः, -मुक्तिः f. dislocation of a joint.-मोक्षः the breaking of peace; Kau. A.7.-रन्ध्रका a hole in a wall.-विग्रह m. du. peace and war. ˚अधिकारः the office of the minister for foreign affairs.-विग्रहकः a minister presiding over the above.-विचक्षणः*** one skilled in negotiating treaties.-विद् m. a negotiator of treaties.-विपर्ययौ peace and war; दूते संधिविपर्ययौ Ms.7.65.-वेला 1 the time of twilight.-2 any connecting period-शूलम् a kind of painful indigestion (आमवात).-संभवः a diphthong.-हारकः a house-breaker. -
17 लघु
laghúmf (vī, orﾠ u)n. (a later form of raghu, q.v.) light, quick, swift, active, prompt, nimble Mn. MBh. etc. ( alsoﾠ said of a partic. mode of flying peculiar to birds Pañcat. ;
applied to the Nakshatras Hasta, Aṡvinī, andﾠ Pushya VarBṛS.);
light, easy, not heavy orﾠ difficult AV. etc. etc.;
light in the stomach, easily digested Suṡr. ;
easy in mind, light-hearted Hariv. Kālid. ;
causing easiness orﾠ relief Sāṃkhyak. ;
well, in good health L. ;
unimpeded, without attendance orﾠ a retinue MBh. III, 8449 ;
short (in time, as a suppression of the breath) MārkP. ;
(in prosody) short orﾠ light (as a vowel orﾠ syllable, opp. to guru);
(in gram.) easily pronounced orﾠ articulated (said of the pronunciation of va, as opp. to madhyama andﾠ guru);
small, minute, slight, little, insignificant ṠBr. etc. etc.;
weak, feeble, wretched, humble, mean, low (said of persons) Mn. MBh. etc.;
young, younger ( seeﾠ - bhrātṛi);
clean, pure ( seeﾠ - vāsas);
soft, gentle (as sound) Kathās. BhP. ;
pleasing, agreeable, handsome, beautiful MBh. Kālid. ;
m. bdellium L. ;
(u) f. Trigonella Corniculata L. ;
(vī) f. id. L. ;
a light carriage L. ;
a slender orﾠ delicate woman W. ;
n. a partic. measure of time (= 15 Kāshṭhās= 1/15 Nāḍikā) L. ;
a partic. species of agallochum L. ;
the root of Andropogon Muricatus L. ;
(u) ind. lightly, quickly, easily etc. Ṡak. ( laghu-man, to think lightly of. Ṡak.)
+ cf. Gk. ἐλαχύς;
Lat. lěvis for lēvis, lenhuis;
Lith. lengvǔs, lěngvas;
Angl. Sax. lungre, « quickly» ;
Eng. lungs, « lights»
- लघुकङ्कोल
- लघुकण्टका
- लघुकर्कन्धु
- लघुकर्णिका
- लघुकर्णी
- लघुकाय
- लघुकारिका
- लघुकालनिर्नय
- लघुकाश्मर्य
- लघुकाष्ठ
- लघुकोष्ठ
- लघुकौमुदी
- लघुक्रम
- लघुक्रिया
- लघुखट्विका
- लघुखर्तर
- लघुग
- लघुगङ्गाधर
- लघुगति
- लघुगर्ग
- लघुगीता
- लघुगोधूम
- लघुग्रहमञ्जरि
- लघुचच्चरी
- लघुचन्द्रिका
- लघुचन्द्रिकापद्धति
- लघुचाणक्यराजनीति
- लघुचित्त
- लघुचित्रहस्त
- लघुचित्रालंकर
- लघुचिन्तन
- लघुचिन्तामणि
- लघुचिर्भिटा
- लघुचेतस्
- लघुच्छदा
- लघुच्छेद्य
- लघुजङ्गल
- लघुजातक
- लघुजातिविवेक
- लघुजानकीय
- लघुज्ञानवासिष्ठ
- लघुतर
- लघुता
- लघुताल
- लघुत्व
- लघुदन्ती
- लघुदीपिका
- लघुदुन्दुभि
- लघुद्राक्षा
- लघुद्राविन्
- लघुद्वारवती
- लघुनाभमण्डल
- लघुनामन्
- लघुनारदीय
- लघुनारायणोपनिषद्
- लघुनालिक
- लघुनिदान
- लघुन्यायसुधा
- लघुन्यास
- लघुपञ्चमूल
- लघुपण्डित
- लघुपतनक
- लघुपत्त्रक
- लघुपत्त्रफला
- लघुपत्त्री
- लघुपद्धति
- लघुपराक्रम
- लघुपरामर्श
- लघुपराशर
- लघुपरिक्रम
- लघुपरिभाषावृत्ति
- लघुपर्णिका
- लघुपर्णी
- लघुपाक
- लघुपाकिन्
- लघुपातिन्
- लघुपाराशर्य
- लघुपिच्छिल
- लघुपुलस्त्य
- लघुपुष्प
- लघुपूजाप्रकार
- लघुप्रमाण
- लघुप्रयत्न
- लघुप्रायश्चित्त
- लघुबदर
- लघुबिन्दुशेखर
- लघुबुद्धपुराण
- लघुबोध
- लघुबोधिनी
- लघुब्रह्मवैवर्त
- लघुब्राह्मी
- लघुभव
- लघुभागवत
- लघुभाव
- लघुभास्करीय
- लघुभुज्
- लघुभूतद्रुम
- लघुभूषणकान्ति
- लघुभोजन
- लघुभ्रातृ
- लघुमञ्जूषा
- लघुमनस्
- लघुमन्थ
- लघुमांस
- लघुमात्र
- लघुमानस
- लघुमित्र
- लघुमीमांसावार्त्तिकटीका
- लघुमूल
- लघुमूलक
- लघुमेरु
- लघुयम
- लघुयोगरत्नावली
- लघुरत्नाकर
- लघुराशि
- लघुलक्षहोम
- लघुलय
- लघुललितविस्तर
- लघुवसिष्ठसिद्धान्त
- लघुवाक्यवृत्ति
- लघुवाक्यवृत्तिप्रकाशिका
- लघुवादार्थ
- लघुवायुस्तुति
- लघुवार्त्तिक
- लघुवासस्
- लघुवासिष्ठ
- लघुवासिष्ठसिद्धान्त
- लघुविक्रम
- लघुविमर्शिनी
- लघुविवरत्व
- लघुविष्णु
- लघुवृत्ति
- लघुवेधिन्
- लघुवैयाकरणभूषण
- लघुवैयाकरणभूषणसिद्धान्तमञ्जूषा
- लघुव्याकरणभूषणसार
- लघुव्यास
- लघुशङ्ख
- लघुशब्दरत्न
- लघुशब्देन्दुशेखर
- लघुशमी
- लघुशान्तिपुराण
- लघुशान्तिविधान
- लघुशिखरताल
- लघुशिवपुराण
- लघुशीत
- लघुशेखर
- लघुशौनक
- लघुशौनकी
- लघुसंग्रह
- लघुसंग्रहणीसूत्र
- लघुसत्त्व
- लघुसदाफला
- लघुसंताप
- लघुसंदेशपद
- लघुसप्तशतिकास्तव
- लघुसप्तशतिकास्तोत्र
- लघुसप्तशती
- लघुसप्तशतीस्तोत्र
- लघुसमुत्थान
- लघुसमुदीरण
- लघुसरला
- लघुसहस्रनामस्तोत्र
- लघुसांख्यवृत्ति
- लघुसांख्यसूत्रव्
- लघुसार
- लघुसिद्धान्तकौमुदी
- लघुसिद्धान्तचन्द्रिका
- लघुसुदर्सन
- लघुसूत्रवृत्ति
- लघुस्तव
- लघुस्तवटिप्पणक
- लघुस्तोत्र
- लघुस्थानता
- लघुस्यद
- लघुहस्त
- लघुहारीत
- लघुहृदय
- लघुहेमदुग्धा
- लघुहोमपद्धति
- लघुहोरा
См. также в других словарях:
sarala — सरल … Indonesian dictionary
saralā-bhāshya — सरलाभाष्य … Indonesian dictionary
saralāya — सरलाय … Indonesian dictionary
saralâ̱ṅguli-ṡobhin — सरलाङ्गुलिशोभिन् … Indonesian dictionary
saralī — सरली … Indonesian dictionary
saralita — सरलित … Indonesian dictionary
saralī-karaṇa — सरलीकरण … Indonesian dictionary
Shikharji — Shri Sammet Shikharji (श्री सम्मेत शिखरजी), located near Giridih, in Jharkhand state, India, is a major Jain pilgrimage destination and one of the most sacred places for Jains in the world. As many as 20 out of 24 Tirthankaras attained Nirvana… … Wikipedia
Sarala Regmi — (Nepali: सरला रेग्मी) is a Nepalese politician, belonging to the Communist Party of Nepal (Maoist). In January 2007 she was nominated to the interim legislature of Nepal on behalf of the CPN(Maoist).[1] In April 2008, she won the Bardiya 1 seat… … Wikipedia
Гимн Индии — জন গণ মন ʤɑnə gɑɳə mɑnə Душа народа Нотная запись музыки «Джанаганаманы» Автор слов … Википедия
Navlakha Palace — A restored photo of Navlakha Palace after the earthquake of 1934 Coordinates … Wikipedia
