Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

लक्ष्मीसहज

  • 1 सहज


    sahá-já
    mf (ā)n. born orﾠ produced together orﾠ at the same time as (gen.) TS. Mn. Kathās. ;

    congenital, innate, hereditary, original, natural (ibc., by birth, « by nature», « naturally» ;
    with deṡa m. « birthplace», « home») MBh. Kāv. etc.;
    always the same as from the beginning Hariv. 4238 ;
    m. natural state orﾠ disposition (said to be alsoﾠ n.) L. ;
    a brother of whole blood L. ;
    N. of various kings andﾠ other men MBh. Rājat. etc.;
    of a Tāntric teacher Cat. ;
    (ā) f. N. of various women Rājat. Buddh. ;
    (am) n. N. of the third astrol. mansion (said to be alsoﾠ m.) VarBṛS. ;
    emancipation during life Cat. ;
    - kīrti m. N. of a Jaina author Cat. ;
    - dhārmika mfn. innately honest Hit. ;
    - pāla m. N. of various men Rājat. ;
    - malina mfn. naturally dirty, spotty by nature Kuval.;
    - lalita m. N. of a man Buddh. ;
    - mitra m. a natural friend (as a sister's son, cousin etc.) W. ;
    - vatsala mf (ā)n. fond orﾠ tender by nature Hit. ;
    - vilāsa m. N. of a man Buddh. ;
    - ṡatru m. (-jâ̱ri) MW. - siddhi f. N. of wk.;
    - suhṛid m. a natural friend Prab. ;
    -jâ̱dhínātha m. N. of a king Cat. ;
    -jâ̱nanda m. N. of the founder of a Vaishṇava sect ( alsoﾠ called Svāmi-nārāyaṇa, born about 1780 A.D.) RTL. 148; 149 ;
    of an author ( alsoﾠ da-tīrtha andﾠ - nātha) Cat. ;
    -jâ̱ndha-dṛiṡ mfn. blind by nature orﾠ from birth Ṡiṡ. ;
    -jâ̱ri m. a natural enemy, one hostile by birth (as the son of the same father by another mother, the son of a paternal uncle etc.) W. ;
    -jâ̱shṭaka, u. N. of wk. by Saṃpkarâcārya;
    - jêtara mfn. other than natural, not innate orﾠ inherent orﾠ congenital, accidental W. ;
    - jêndra m. N. of a man Cat. ;
    - jôdāsīna m. one who is born neutral orﾠ who is naturally neither an enemy nor a friend, a common acquaintance, friend, unconnected by birth W.

    Sanskrit-English dictionary > सहज

  • 2 सहजा


    sahá-jā́
    mfn. born orﾠ produced together RV.

    Sanskrit-English dictionary > सहजा

  • 3 सहजात


    sahá-jāta
    mfn. born together orﾠ at the same time, equal in age Kathās. ;

    innate, natural ib. ;
    both from the same mother, twin-born L.

    Sanskrit-English dictionary > सहजात

  • 4 सहजानि


    sahá-jāni
    ( sahá-) mfn. together with a wife TS.

    Sanskrit-English dictionary > सहजानि

  • 5 सहजानुष


    sahá-jānusha
    ( sahd-) mfn. with offspring RV. I, 108, 4.,

    Sanskrit-English dictionary > सहजानुष

  • 6 सहजित्


    sahá-jit
    mfn. victorious at once (said of princes) MBh.

    Sanskrit-English dictionary > सहजित्

  • 7 सहजीविन्


    sahá-jīvin
    mfn. living together ib.

    Sanskrit-English dictionary > सहजीविन्

  • 8 सहजोषण


    sahá-joshaṇa
    mfn. (used in explaining sa-joshas) Nir. VIII, 8-2.

    Sanskrit-English dictionary > सहजोषण

  • 9 लक्ष्मीसहज


    lakshmī́-saha-ja
    m. « produced together with Lakshmī», the moon (supposed to have arisen together with Lakshmī from the ocean when churned by the gods andﾠ Asuras seeﾠ lakshmī above) L.

    Sanskrit-English dictionary > लक्ष्मीसहज

  • 10 सह _saha

    1
    सह a. [सहते सह्-अच्]
    1 Bearing, enduring, suffering.
    -2 Patient.
    -3 Able; see असह; चरतस्तपस्तव वनेषु सहा न वयं निरूपयितुमस्य गतिम् Ki.6.36.
    -4 Overpowering, vanquishing.
    -5 Defying, equal to.
    -6 Exerting.
    -हः 1 The month मार्गशीर्ष.
    -2 N. of Śiva.
    -हः, -हम् Power, strength.
    -हम् A kind of salt; L. D. B.
    2
    सह ind.
    1 With, together with, along with, accom- panied by (with instr.); शशिना सह याति कौमुदी सह मेघेन तडित् प्रलीयते Ku.4.33.
    -2 Together, simultaneously, at the same time; अस्तोदयौ सहैवासौ कुरुते नृपतिर्द्विषाम् Subhāṣ. (The following senses are given of this word:-- साकल्य, सादृश्य, यौगपद्य, विद्यमानत्व, समृद्धि, संबन्ध and सामर्थ्य.)
    -Comp. -अध्ययनम् 1 studying together; U.2.
    -2 fellow- studentship.
    -अध्यायिन् m. a fellow-student.
    -अपवाद a. disagreeing.
    -अर्थ a.
    1 having the same object.
    -2 sy- nonymous. (
    -र्थः) the same or common object.
    -अर्ध a. together with a half.
    -आलापः conversation with.
    -आसनम् sitting on the same seat.
    -आसिका company, sitting together; समुद्रः सहासिकां यां सुमतिः प्रतीच्छति Rām. ch.2.85.
    -उक्तिः f. a figure of speech in Rhetoric; सा सहोक्तिः सहार्थस्य बलादेकं द्विवाचकम् K. P.1; e.g. पपात भूमौ सह सैनिकाश्रुभिः R.3.61.
    -उटजः a hut made of leaves.
    -उत्थायिन् a. rising or conspiring together.
    -उदरः a uterine brother, brother of whole blood; जनन्यां संस्थितायां तु समं सर्वे सहोदराः Ms.9.92; सहोदरा कुङ्कुमकेसराणां भवन्ति नूनं कविताविलासाः Vikr.1.21.
    -उपमा a kind of Upamā.
    -ऊढः, -ऊढजः the son of a woman pregnant at marriage; (one of the 12 kinds of sons recognized in old Hindu law); या गर्भिणी संस्क्रियते ज्ञाताज्ञातापि वा सती । वोढुः स गर्भो भवति सहोढ इति चोच्यते ॥ Ms.9.173.
    -एकासनम् see सहासनम् Y.2.284.
    -कर्तृ m. a co-worker, assistant; तस्य कर्मानुरूपेण देर्यो$शः सहकर्तृभिः Ms.8.26.
    -कारः 1 co-operation.
    -2 a mango tree; क इदानीं सहकारमन्तरेण पल्लवितामतिमुक्तलतां सहेत Ś.3. ˚भञ्जिका a kind of game.
    - कारिन्, -कृत्, -कृत्वन् a. co-operating. (-m.) a co- adjutor, associate, colleague.
    -कृत a. co-operated with, assisted or aided by.
    -क्रिया simultaneous performance; स हि न्यायः संभूयकारिणां सहक्रियेति सर्वत्रैव ŚB. on MS.11.1. 57.
    -खट्वासनम् sitting together on a bed; Ms.8.357; see सहैकासनम्.
    -गमनम् 1 accompanying.
    -2 a woman's burning herself with her deceased husband's body, self-immolation of a widow.
    -चर a. accompanying, going or living with; यानि प्रियासहचरश्चिरमध्यवात्सम् U.3.8.
    (-रः) 1 a companion, friend, associate; श्मशानेष्वाक्रीडा स्मरहर पिशाचाः सहचराः Śiva-mahimna 24.
    -2 a follower, ser- vant.
    -3 a husband.
    -4 a surety. (
    -री f.)
    1 a famale companion.
    -2 a wife, mate; प्रेक्ष्य स्थितां सहचरीं व्यवधाय देहम् R.9.57.
    -चरित a.
    1 accompanying, attending, associating with.
    -2 Congruent, homogeneous,
    -चारः 1 accompaniment.
    -2 agreement, harmony.
    -3 (in logic) the invariable accompaniment of the hetu (middle term) by the sādhya (major term).
    -4 right course (opp. व्यभिचार).
    -चारिन् see सहचर.
    -ज a.
    1 inborn, natural, innate; सहजं कर्म कौन्तेय सदोषमपि न त्यजेत् Bg.18. 48; सहजामप्यपहाय धीरताम् R.8.43.
    -2 hereditary; सहजं किल यद्विनिन्दितं न खलु तत्कर्म विवर्जनीयम् Ś.6.1.
    (-जः) 1 a brother of whole blood; तृतीयो मे नप्ता रजनिचरनाथस्य सहजः Mv.4.7.
    -2 the natural state or disposition. ˚अरिः a natural enemy. ˚उदासीनः a born neutral. ˚मित्रम् a natural friend.
    -जात a.
    1 natural; see सहज.
    -2 born together, twin-born.
    -जित् a. victorious at once; स्वर्णेता सहजिद् बभ्रुरिति राजाभिधीयते Mb.3.185.28.
    -दार a.
    1 with a wife.
    -2 married.
    -देवः N. of the youngest of the five Pāṇḍavas; the twin brother of Nakula, born of Mādrī by the gods Aśvins. He is regarded as the type of manly beauty.
    -धर्मः same duties. ˚चारिन् m. a husband. ˚चारिणी
    1 a lawful wife, one legally married (also सहधर्मिणी in this sense).
    -2 a fellow-worker.
    -पथिन् m.,
    -पन्थाः m., f. a fellow-traveller.
    -पांशुक्रीडिन, पांशुकिल m a friend from the earliest childhood.
    -भावः 1 companionship.
    -2 concomitance.
    -भाविन् m. a friend, partisan, follower.
    -भू a. natural, innate; औत्सुक्येन कृतत्वरा सहभुवा व्यावर्तमाना ह्रिया Ratn.1.2.
    -भोजनम् eating in company with friends.
    -मनस् a. with intelligence.
    -मरणम् see सह- गमन.
    -मृता a woman who has burnt herself with her husband.
    -युध्वन् m. a brother in arms.
    -रक्षस् m. one of the three kinds of sacrificial fires.
    -वसतिः, -वासः dwelling together; सहवसतिमुपेत्य यैः प्रियायाः कृत इव मुग्धविलोकितोपदेशः Ś.2.3.
    -वासिन् m. a fellow-lodger.
    -वीर्यम् fresh butter.
    -संसर्गः carnal contact.
    -सेविन् a. having intercource with.
    -स्थः a companion.

    Sanskrit-English dictionary > सह _saha

  • 11 अन्तर् _antar

    अन्तर् ind. [अम्-अरन्-तुडागमश्च Uṇ.5.6, अमेस्तुट् च]
    1 (Used as a prefix to verbs and regarded as a preposition or गति) (a) In the middle, between; in, into, inside; ˚हन्, ˚धा, ˚गम्, ˚भू, ˚इ, ˚ली &c. (b) Under.
    -2 (Used adverbially) (a) Between, be- twixt, amongst, within; in the middle or interior, inside (opp. वहिः); अदह्यतान्तः R.2.32 burnt within himself, at heart; अन्तरेव विहरन् दिवानिशम् R.19.6 in the palace, in the harem; so ˚भिन्नं भ्रमति हृदयम् Māl. 5.2; अन्तर्विभेद Dk.13; यदन्तस्तन्न जिह्वायाम् Pt.4.88; अन्तर्यश्च मृग्यते V.1.1 internally, in the mind. (b) By way of seizing or holding; अन्तर्हत्वा गतः (हतं परिगृह्य).
    -3 (As a separable preposition) (a) In, into, between, in the middle, inside, within, (with loc.); निवसन्नन्तर्दारुणि लङ्घ्यो वह्निः Pt.1.31; अन्तरादित्ये Ch. Up., अन्तर्वेश्मनि Ms.7 223; Y.3.31; अप्स्वन्तरमृतमप्सु Rv.1. 23.19. अप्सु मे सोमो$ब्रवीदन्तर् विश्वानि भेषजा ibid. (b) Between (with acc.) Ved. अन्तर्मही बृहती रोदसीमे Rv. 7.87.2; अन्तर्देवान् मर्त्यांश्च 8.2.4; हिरण्मय्योर्ह कुश्योरन्तर- वहित आस Śat. Br. (c) In, into, inside, in the interior, in the midst (with gen.); प्रतिबलजलधेरन्तरौर्वायमाणे Ve. 3.7; अन्तःकञ्चुकिकञ्चुकस्य Ratn.2.3; बहिरन्तश्च भूतानाम् Bg.13.15; त्वमग्ने सर्वभूतानामन्तश्चरसि साक्षिवत् Y.2.14; लघुवृत्तितया भिदां गतं बहिरन्तश्च नृपस्य मण्डलम् Ki.2.53; अन्तरीपं यदन्तर्वारिणस्तटम् Ak.; oft. in comp. at the end; कूपान्तः पतितः Pt.5; सभान्तः साक्षिणः प्राप्तान् Ms.8.79; दन्तान्तरधि- ष्ठितम् Ms.5.141 between the teeth; उत्पित्सवो$न्तर्नदभर्तुः Śi.3.77; also in compound with a following word; अहं सदा शरीरान्तर्वासिनी ते सरस्वती Ks.4.11.
    -4 It is fre- quently used as the first member of compounds in the sense of 'internally', 'inside', 'within', 'in the inte- rior', 'having in the interior', 'filled with', 'having concealed within', or in the sense of 'inward', 'internal', 'secret', 'hidden' &c., forming Adverbial, Bahuvrīhi or Tatpuruṣa compounds; कुन्दमन्तस्तुषारम् (Bah. comp.) Ś.5.19 filled with dew; ˚स्तोयम् (Bah. comp.) Me.66; अन्तर्गिरि (Adv. comp.) Ki.1.34; ज्वलयति तनूमन्तर्दाहः (Tat. comp.) U.3.31; so ˚कोपः, ˚कोणः, ˚आकूतम् &c.
    -5 It is also supposed to be a particle of assent (स्वीकारार्थक). (Note. In comp. the र् of अन्तर् is changed to a visarga before hard consonants, as अन्तः- करणम्, अन्तःस्थ &c.). [cf. L. inter; Zend antare; Goth. undar; Pers. andar; Gr. entos;].
    -Comp. -अंसः the breast (= अंतरा-अंस q. v.).
    -अग्निः inward fire, the fire which stimulates digestion; दीप्तान्तरग्निपरिशुद्धकोष्ठः Susr.
    -अंङ्ग a.
    1 inward, internal, comprehended, included (with abl.); त्रयमन्तरङ्ग पूर्वेभ्यः Pat Sūtra.
    -2 proximate, related to, essential to or referring to the essential part of the अङ्ग or base of a word (opp. बहिरङ्ग); धातूपसर्गयोः कार्यमन्तरङ्गम् P.VIII.3.74 Sk.
    -3 dear, most beloved (अत्यन्तप्रिय); स्वपिति सुखमिदा- नीमन्तरङ्गः कुरङ्गः Ś.4.v.l.
    (-अङ्गम्) 1 the inmost limb or organ, the heart, mind; सन्तुष्टान्तरङ्गः Dk.11; ˚वृत्ति 21; the interior.
    -2 an intimate friend, near or con- fidential person (forming, as it were, part of oneself); मदन्तरङ्गभूताम् Dk.81,93,11; राजान्तरङ्गभावेन 135; अन्तरङ्गेषु राज्यभारं समर्प्य*** 159.
    -3 an essential or indispensable part, as श्रवण, मनन & निदिध्यासन in realizing Brahman.
    -4 What is intimately connected or related; अन्तरङ्गबहिरङ्ग- योरन्तरङ्ग बलीयः ŚB. on MS.12.2.29.
    - अवयव an inner part; P.V.4.62.
    -आकाशः the ether or Brahman that resides in the heart of man (a term often occurring in the Upaniṣads).
    -आकूतम् secret or hidden intention.
    -आगमः an additional augment between two letters,
    -आगारम् the interior of a house; स्त्रीनक्तमन्तरा- गारबहिःशत्रुकृतांस्तथा Y.2.31.
    -आत्मन् m. (त्मा)
    1 the inmost spirit or soul, the soul or mind; also the internal feelings, the heart, अङ्गुष्ठमात्रपुरुषोन्तरात्मा Śvet.; नास्य प्रत्यक- रोद्वीर्यं विक्लवेनान्तरात्मना Rām.6.13.28. गतिमस्यान्तरात्मनः Ms.6.73; जीवसंज्ञोन्तरात्मान्यः सहजः सर्वदेहिनाम् 12.13; मद्- गतेनान्तरात्मना Bg.6.47 with the heart fixed on me; जातो ममायं विशदः प्रकामं...... अन्तरात्मा Ś.4.22, U.3.38, प्रायः सर्वो भवति करुणावृत्तिरार्द्रान्तरात्मा Me.95.
    -2 (In phil.) the inherent supreme spirit or soul (residing in the in- terior of man); अन्तरात्मासि देहिनाम् Ku.6.21.
    -आपणः a market in the heart (inside) of a town.
    -आय, -आल; See s. v.
    -आराम a. rejoicing in oneself, finding pleasure in his soul or heart; यो$न्तःसुखोन्तरारामस्तथान्तर्जर्यो- तिरेव सः Bg.5.24.
    -इन्द्रियम् an internal organ or sense.
    -उष्यम् Ved. a secret abode.
    -करणम् the internal organ; the heart, soul; the seat of thought and feeling, thinking faculty, mind, conscience; प्रमाणं ˚प्रवृत्तयः Ś.1.22; सबाह्य ˚णः अन्तरात्मा V.4 the soul in all its senses external and internal, the inner and outer man; दयार्द्रभावमाख्यातमन्तःकरणैर्विशङ्कैः R.2.11. According to the Vedānta अन्तःकरण is of four kinds: मनो बुद्धिरहङ्कार- श्चित्तं करणमान्तरम् । संशयो निश्चयो गर्वः स्मरणं विषया इमे ॥ अन्तःकरणं त्रिविधम् Sāṅkhya 33, i. e. बुद्धयहङ्कारमनांसि; सान्तःकरणा बुद्धिः 35, i. e. अहङ्कारमनःसहिता.
    -कल्पः a certain number of years (with Buddhists).
    -कुटिल a. inwardly crooked (fig. also); fraudulent. (
    -लः) a conch-shell.
    -कृ(क्रि)मिः a disease of worms in the body.
    -कोटरपुष्पी = अण्ड- कोटरपुष्पी.
    -कोपः 1 internal disturbance; H.3.
    -2 inward wrath, secret anger.
    -कोशम् the interior of a store- room.
    -गङ्गा the secret or hidden Ganges (supposed to communicate uuderground with a secret stream in Mysore).
    -गडु a. [अन्तर्मध्ये गडुरिव] useless, unprofitable, unnecessary, unavailing; किमनेनान्तर्गडुना Sar. S. (ग्रीवाप्रदेश- जातस्य गलमांसपिण्डस्य गडोर्यथा निरर्थकत्वं तद्वत्).
    -गम् -गत &c. See under अंतर्गम्.
    -गर्भ a.
    1 bearing young, pregnant.
    -2 having a गर्भ or inside; so ˚गर्भिन्.
    -गिरम् -रि ind. in mountains. अध्यास्तेन्तर्गिरं यस्मात् करतन्नावैति कारणम् Bk.5.87.
    -गुडवलयः the sphincter muscle.
    -गूढ a. conceal- ed inside, being inward; ˚घनव्यथः U.3.1; R.19.57; ˚विषः with poison concealed in the heart.
    -गृहम्, -गेहम्, -भवनम् [अन्तःस्थं गृहम् &c.]
    1 the inner apartment of a house, the interior of a house.
    -2 N. of a holy place in Benares; पञ्चक्रोश्यां कृतं पापमन्तर्गेहे विनश्यति.
    -घणः -णम् [अन्तर्हन्यते क्रोडीभवत्यस्मिन्, निपातः] the open space before the house between the entrance-door and the house (= porch or court); तस्मिन्नन्तर्घणे पश्यन् प्रघाणे सौधसद्मनः Bk.7.62 द्वारमतिक्रम्य यः सावकाशप्रदेशः सो$न्तर्घणः). (
    -नः -णः) N. of a country of Bāhīka (or Bālhīka) (P.III.3.78 बाहीकग्रामविशेषस्य संज्ञेयम् Sk.).
    -घातः striking in the middle Kāsi. on P.III.3.78.
    -चर a. pervading the body. internally situated, internal, inward अन्तश्चराणां मरुतां निरोधात् Ku.3.48; U.7.
    -ज a. born or bred in the interior (as a worm &c.).
    -जठरम् the stomach. (ind.) in the stomach.
    -जम्भः the inner part of the jaws (खादनस्थानं जम्भः, दन्तपङ्क्त्यो- रन्तरालम्).
    -जात a. inborn, innate.
    -जानु ind. between the knees.
    -जानुशयः One sleeping with hands between the knees; अन्तर्जानुशयो यस्तु भुञ्जते सक्तभाजनः Mb.3.2.75.
    -ज्ञानम् inward or secret knowledge.
    -ज्योतिस् a. enlightened inwardly, with an enlightened soul. यो$न्तःसुखो$न्तरारामस्तथान्तर्ज्योतिरेव यः Bg.5.24. (
    -स् n.) the inward light, light of Brahman.
    -ज्वलनम् inflammation. (
    -नः) inward heat or fire; mental anxiety.
    -ताप a. burning inwardly (
    -पः) internal fever or heat Ś.3.13.
    -दधनम् [अन्तर्दध्यते आधीयते मादकतानेन] distillation of spirituous liquor, or a substance used to produce fermentation.
    -दशा a term in astrology, the time when a particular planet exercises its influence over man's destiny (ज्योतिषोक्तः महादशान्तर्गतो ग्रहाणां स्वाधिपत्यकालभेदः).
    -दशाहम् an interval of 1 days; ˚हात् before 1 days. Ms.8.222; ˚हे 5.79.
    -दहनम् -दाहः 1 inward heat; ज्वलयति तनूमन्तर्दाहः U.3.31; ˚हेन दहनः सन्तापयति राघवम् Rām.
    -2 inflammation.
    -दुःख a. sad or afflicted at heart;
    -दुष्ट a. internally bad, wicked or base at heart.
    -दृष्टिः f. examining one's own soul, insight into oneself.
    -देशः an intermediate region of the compass.
    -द्वारम् private or secret door within the house (प्रकोष्ठद्वारम्).
    -धा-धि, -हित &c. See. s. v.
    -नगरम् the palace of a king (being inside the town); cf. ˚पुरम्; दशाननान्तर्नगरं ददर्श Rām.
    -निवेशनम् inner part of the house; यथा चारोपितो वृक्षो जातश्चान्तर्निवेशने Rām.6.128.6.
    -निहित a. being concealed within; अङ्गैरन्तर्निहितवचनैः सूचितः सम्यगर्थः M.2.8.
    -निष्ठ a. engaged in internal meditation.
    -पटः, -टम् a screen of cloth held between two persons who are to be united (as a bride and bridegroom, or pupil and preceptor) until the acctual time of union arrives.
    -पथ a. Ved. being on the way.
    -पदम् ind. in the interior of an inflected word.
    -पदवी = सुषुम्णामध्यगतः पन्थाः
    -पिरधानम् the innermost garment.
    -पर्शव्य a. being between the ribs (as flesh).
    -पवित्रः the Soma when in the straining vessel.
    -पशुः [अन्तर्गाममध्ये पशवो यत्र] the time when the cattle are in the village or stables (from sunset to sunrise); अन्तःपशौ पशुकामस्य सायं प्रातः Kāty; (सायं पशुषु ग्राममध्ये आगतेषु प्रातश्च ग्रामादनिःसृतेषु com.).
    -पातः, पात्यः 1 insertion of a letter (in Gram.).
    -2 a post fixed in the middle of the sacrificial ground (used in ritual works); अन्तःपूर्वेण यूपं परीत्यान्तःपात्यदेशे स्थापयति Kāty.
    -पातित, -पातिन् a.
    1 inserted.
    -2 included or comprised in; falling within; दण्डकारण्य˚ ति आश्रमपदम् K.2.
    -पात्रम् Ved. interior of a vessel.
    -पालः one who watches over the inner apartments of a palace.
    -पुरम् [अन्तः अभ्यन्तरं पुरं गृहम्, or पुरस्यान्तःस्थितम्]
    1 inner apartment of a palace (set apart for women); female or women's apartments, seraglio, harem (so called from their being situated in the heart of the town, for purposes of safety); व्यायम्याप्लुत्य मध्याह्ने भोक्तुमन्तःपुरं विशेत् Ms.7.216,221,224; कन्यान्तःपुरे कश्चित्प्रविशति Pt.1.
    -2 inmates of the female apartments, a queen or queens, the ladies taken collectively; अन्तःपुराणि सर्वाणि रुदमानानि सत्वरम् Rām.6.111.111. ˚विरहपर्युत्सुकस्य राजर्षेः Ś.3; K.58; ततो राजा सान्तःपुरः स्वगृह- मानीयाभ्यर्चितः Pt.1; कस्यचिद्राज्ञो$न्तःपुरं जलक्रीडां कुरुते ibid. ˚प्रचारः gossip of the harem Ms.7.153; ˚समागतः Ś.4; also in pl.; कदाचिदस्मत्प्रार्थनामन्तःपुरेभ्यः कथयेत् Ś.2.; न ददाति वाचमुचितामन्तःपुरेभ्यो यदा Ś.6.5. ˚जन women of the palace; inmates of the female apartments; ˚चर,
    -अध्यक्षः-रक्षकः, -वर्ती guardian or superintendent of the harem, chamber- lain; वृद्धः कुलोद्रतः शक्तः पितृपैतामहः शुचिः । राज्ञामन्तःपुरा- ध्यक्षो विनीतश्च तथेष्यते ॥ (of these five sorts are mentioned:- वामनक, जघन्य, कुब्ज, मण्डलक and सामिन् see Bṛi. S.) ˚सहायः one belonging to the harem.
    -पुरिकः [अन्तःपुरे नियुक्तः, ठक्] a chamberlain = ˚चर. (
    -कः, -का) a woman in the harem; अस्मत्प्रार्थनामन्तःपुरिके(का) भ्यो निवेदय Chaṇḍ. K.
    -पुष्पम् [कर्म.] the menstrual matter of women, before it re- gularly begins to flow every month; वर्षद्वादशकादूर्ध्वं यदि पुष्पं बहिर्न हि । अन्तःपुष्पं भवत्येव पनसोदुम्बरादिवत् Kāśyapa; ˚ष्पम् is therefore the age between 12 and the menstruation period.
    -पूय a. ulcerous.
    -पेयम् Ved. drinking up.
    -प्रकृतिः f.
    1 the internal nature or constitution of man.
    -2 the ministry or body of ministers of a king.
    -3 heart or soul. ˚प्रकोपः internal dissensions or disaffection; अणुरप्युपहन्ति विग्रहः प्रभुमन्तःप्रकृतिप्रकोपजः Ki.2.51.
    -प्रको- पनम् sowing internal dissensions, causing internal revolts; अन्तःप्रकोपनं कार्यमभियोक्तुः स्थिरात्मनः H.3.93.
    -प्रज्ञ a. knowing oneself, with an enlightened soul.
    -प्रतिष्ठानम् residence in the interior.
    -बाष्प a.
    1 with suppressed tears; अन्तर्बाष्पश्चिरमनुचरो राजराजस्य दध्यौ Me.3.
    -2 with tears gushing up inside, bedimmed with tears; कोपात्˚ ष्पे स्मरयति मां लोचने तस्याः V.4.15. (
    -ष्पः) suppressed tears, inward tears; निगृह्य ˚ष्पम् Bh.3.6; Māl.5.
    -भावः, भावना see under अन्तर्भू separately.
    -भिन्न a. split or broken inside, perforated, bored (said of a pearl) Pt.4 (also torn by dissensions).
    -भूमिः f. interior of the earth.
    -भेदः discord, internal dissensions; ˚जर्जरं राजकुलम् Mk.4 torn by internal dissensions; अन्तर्भेदाकुलं गेहं न चिराद्विनशिष्यति 'a house divided against itself cannot stand long.'
    -भौम a. subterranean, underground.
    -मदावस्थ a. having the rutting state concealed within; आसीदनाविष्कृतदानराजि- रन्तर्मदावस्थ इव द्विपेन्द्रः R.2.7.
    -मनस् a.
    1 sad, disconso- late, dejected, distracted.
    -2 one who has concentrated and turned his mind inward, lost in abstract meditation.
    -मुख a. (
    -खी f.)
    1 going into the mouth, pointing or turned inward; प्रचण्डपरिपिण्डितः स्तिमितवृत्तिरन्तर्मुखः Mv. 5.26.
    -2 having an inward entrance of opening (बाह्यवस्तुपरिहारेण परमात्मविषयकतया प्रवेशयुक्तं चित्तादि).
    -3 an epithet of the soul called प्राज्ञ, when it is enjoying the sweet bliss of sleep (आनन्दभुक् चेतोमुखः प्राज्ञः इति श्रुतेः).
    -4 Spiritual minded, looking inwardly into the soul; 'अन्तर्मुखाः सततमात्मविदो महान्तः' Viś. Guṇā.139. (
    -खम्) a sort of surgical scissors (having an opening inside), one of the 2 instruments mentioned by Suśruta in chapter 8 of Sūtrasthāna.
    -मातृका [अन्तःस्थाः ष़ट्चक्रस्थाः मातृकाः अकारादिवर्णाः] a name given in the Tantras for the letters of the alphabet assigned to the six lotuses (पद्म) of the body; ˚न्यासः a term used in Tantra literature for the mental assignment of the seve- ral letters of the alphabet to the different parts of the body.
    -मुद्र a. sealed inside; N. of a form of devotion.
    -मृत a. still-born.
    -यागः mental sacrifice or worship, a mode of worship referred to in the Tantras.
    -यामः 1 suppression of the breath and voice.
    -2 ˚पात्रम्, a sacrificial vessel (ग्रहरूपं सामापराख्यं यज्ञियपात्रम्); according to others, a Soma libation made during the suppression of breath and voice; सुहवा सूर्यायान्तर्याममनु- मन्त्रयेत् Ait. Br.
    -यामिन् m.
    1 regulating the soul or internal feelings, soul; Providence, Supreme Spirit as guiding and regulating mankind. Brahman; (according to the Bṛi. Ār. Up. अन्तर्यामिन 'the internal check' is the Supreme Being and not the individual soul; who standing in the earth is other than the earth, whom the earth knows not, whose body the earth is, who internally restrains and governs the earth; the same is thy soul (and mine, the internal check अन्तर्यामिन्, &c. &c.); अन्तराविश्य भूतानि यो बिभर्त्यात्मकेतुभिः । अन्तर्या- मीश्वरः साक्षाद्भवेत् &c.
    -2 wind; ˚ब्राह्मणम् N. of a Brāhmaṇa included in the Bṛi. Ār. Up.
    -योगः deep meditation, abstraction
    -लम्ब a. acute-angular. (
    -बः) an acute-angled triangle (opp. बहिर्लम्ब) (the perpendicular from the vertex or लम्ब falling within अन्तर् the triangle).
    -लीन a.
    1 latent, hidden, concealed inside; ˚नस्य दुःखाग्नेः U.3.9; ˚भुजङ्गमम् Pt.1.
    -2 inherent.
    -लोम a. (P.V.4.117) covered with hair on the inside; (
    -मम्) [अन्तर्गतमाज्छाद्यं लोम अच्] the hair to be covered.
    -वंशः = ˚पुरम् q. v.
    -वंशिकः, -वासिकः [अन्तर्वंशे वासे नियुक्तः ठक्] a superintendent of the women's apartment.; Pt.3, K.93. Ak.2.8.8.
    -वण (वन) a. situated in a forest; ˚णो देशः P.VI.2.179 Sk. (
    -णम्) ind. within a forest. P.VIII.4.5.
    -वत् a. being in the interior; having something in the interior.
    -वती (वत्नी) Ved. [अन्तरस्त्यस्यां गर्भः] a pregnant woman; अन्तर्वत्नी प्रजावती R.15.13.
    -वमिः [अन्तः स्थित एव उद्गारशब्दं कारयति, वम्-इन्] indigestion, flatulence; belching.
    -वर्तिन्, -वासिन् a. being or dwelling inside, included or comprised in
    -वसुः N. of a Soma sacrifice (for राज्यकाम and पशुकाम).
    -वस्त्रम्, -वासस् n. an under- garment; गृहीत्वा तत्र तस्यान्तर्वस्त्राण्याभरणानि च । चेलखण्डं तमेकं च दत्वान्तर्वाससः कृते ॥. Ks.4.52.
    -वा a. [अन्तः अन्तरङ्गभावं अन्तःकरणं वा वाति गच्छति स्निग्धत्वेन, वा-विच् Tv.] forming part of oneself such as children, cattle &c. ˚वत् a. (अस्त्यर्थे मतुप् मस्य वः) having progeny, cattle &c; अन्तर्वावत्क्षयं दधे Rv.1.4.7; abounding with precious things inside. -adv. inwardly.
    -वाणि a. [अन्तःस्थिता शास्त्रवाक्यात्मिका वाणी यस्य] skilled or versed in scriptures, very learned (शास्त्रविद्).
    -विगाहः, -हनम् entering within, penetration.
    -विद्वस् a. Ved. (
    विदुषी f.) knowing correctly or exactly (knowing the paths between heaven and earth) Rv.1.72.7.
    -वेगः inward uneasiness or anxiety, inward fever.
    -वेदि a. pertaining to the inside of the sacrificial ground. -adv. within this ground. (
    -दिः -दी f.) [अन्तर्गता वेदिर्यत्र देशे] the tract of land (the Doab) between the rivers Gaṅgā and Yamunā, regarded as a sacred region and the principal seat of Āryan Brāhmaṇas; cf. एते भगवत्यौ भूमिदेवानां मूलमायतनमन्तर्वेदिपूर्वेण कलिन्दकन्यामन्दाकिन्यौ संगच्छेते A.R.7; it is supposed to have extended from Prayāga to Haradvāra and is also known by the names of शशस्थली and ब्रह्मावर्त. -m. (pl.) inhabitants of this land.
    -वेश्मन् n. the inner apartments, interior of a house.
    -वेश्मिकः n. a chamberlain.
    -वैशिकः Officer in charge of the harem. समुद्रमुपकरणमन्तर्वैशिकहस्तादादाय परिचरेयुः Kau. A.1.21.
    -शरः internal arrow or disease.
    -शरीरम् internal and spiritual part of man; the interior of the body.
    -शल्य a. having in the interior an arrow, pin or any such extraneous matter; rankling inside.
    -शीला N. of a river rising from the Vindhya mountain.
    -श्लेषः, -श्लेषणम् Ved. internal support (scaffolding &c.) एतानि ह वै वेदानामन्तः- श्लेषणानि यदेता व्याहृतयः Ait. Br.
    -संज्ञ a. inwardly con- scious (said of trees &c.); ˚ज्ञा भवन्त्येते सुखदुःखसमन्विताः Ms.1.49.
    -सत्त्व a. having inward strength &c. (˚
    त्त्वा)
    1 a pregnant woman.
    -2 the marking nut.
    -सन्तापः internal pain, sorrow, regret.
    - सरल a. upright at heart, or having Sarala trees inside; K.51.
    -सलिल a. with water (flowing) underground; नदीमिवान्तःसलिलां सरस्वतीम् R.3.9.
    -सार a. having inward strength and vigour, full of strong inside; powerful, strong, heavy or ponderous; ˚रैर्मन्त्रिभिर्घार्यते राज्यं सुस्तम्भैरिव मन्दिरम् Pt.1. 126; साराणि इन्धनानि Dk.132; ˚रं घन तुलयितुं नानिलः शक्ष्यति त्वाम् Me.2. (
    -रः) internal treasure or store, inner store or contents; वमन्त्युच्चैरन्तःसारम् H.2.13 internal matter or essence (and pus).
    -सुख a. whose delight is in self, inwardly happy यो$न्तःसुखो$न्तरारामः Bg. 5.24
    -सेनम् ind. into the midst of armies.
    -स्थ a. (also written अन्तःस्थ) being between or in the midst. (
    -स्थः, -स्था) a term applied to the semivowels, य्, र्, ल्, व् as standing between vowels and consonants and being formed by a slight contact of the vocal organs (ईषत्स्पृष्टं अन्तस्थानाम्); or they are so called be- cause they stand between स्पर्श (क-म) letters and ऊष्मन् (श, ष, स, ह).
    -स्था 1 a deity of the vital organs.
    -2 N. of one of the Ṛigveda hymns. ˚मुद्गरः the malleus of the ear.
    -स्वेदः [अन्तः स्वेदो मदजलस्यन्दनं यस्य] an elephant (in rut).
    -हणनम् striking in the middle.
    -हननम् N. of a country बाहीक P.VIII.4.24 Sk.
    -हस्तम् ind. in the hand, within reach of the hand.
    -हस्तीन a. being in the hand or within reach of the hand.
    -हासः laughing inwardly (in the sleeves), a secret or suppressed laugh; सान्तर्हासं कथितम् Me.113 with a suppressed laugh, with a gentle smile.
    -हृदयम् the interior of the heart.

    Sanskrit-English dictionary > अन्तर् _antar

  • 12 अन्ध _andha

    अन्ध a.
    1 Blind (lit. and fig.); devoid of sight, unable to see (at particular times); दिवान्धाः प्राणिनः केचिद्रात्रावन्धास्तथापरे; D. Bhāg. made blind, blinded; स्रजमपि शिरस्यन्धः क्षिप्तां धुनोत्यहिशङ्कया Ś.7.24; मदान्धः blinded by intoxication; so दर्पान्धः, क्रोधान्धः; काम˚ लोभ˚ अज्ञान˚ अज्ञाना- न्धस्य दीपस्य ज्ञानाञ्जनशलाकया । चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥; सहजान्धदृशः स्वदुर्नये Śi.16.29 blind to his own wicked acts.
    -2 Making blind, preventing the sight; utter, pitchy; complete, thick (darkness) प्रधर्षितायां वैदेह्यां बभूव सचराचरम् । जगत्सर्वममर्यादं तमसान्धेन संवृतम् ॥ Rām 3.52. 9. Ms.8.94; सीदन्नन्धे तमसि U.3.33; Māl.9.8.2; See ˚कूप, ˚तामसम् infra.
    -3 Afflicted. आर्यः पर्युषितं तु नाभ्य- वहरत्यन्धः क्षुधान्धो$प्यसौ Viś. Guna.11.
    -4 Soiled, tarnished; निःश्वासान्ध इवादर्शश्चन्द्रमा न प्रकाशते Rām.3.16.13.
    -न्धम् Darkness. अन्धः स्यादन्धवेलायां बाधिर्यमपि चाश्रयेत् Mb. 1.14.12.
    -2 Spiritual ignorance; अज्ञान or अविद्या q.v.
    -3 Water; also, turbid water.
    -धः 1 A kind of mendicant (परिव्राजक) who has completely controlled his organs; तिष्ठतो व्रजतो वापि यस्य चक्षुर्न दूरगम् । चतुष्पदां भुवं मुक्त्वा परिव्राडन्ध उच्यते ॥
    -2 An epithet of the zodiacal signs at particular periods; (नष्टद्रव्यलाभालाभोपयोगयुक्तो राशिभेदः); मेषो वृषा मृगेन्द्रश्च रात्रावन्धाः प्रकीर्तिताः । नृयुक्कर्कटकन्याश्च दिवान्धाः परिकीर्तिताः ॥
    -न्धाः (pl.) N. of a people; see अन्ध्र.
    -Comp. -अलजी a blind boil or abscess in the eyes (one that does not open or suppurate). (Ved. अलजि विसल्पस्य विद्रधस्य वातीकारस्य वालजेः Av.9.8.2.)
    -अहिः, -अहिकः a blind serpent, i. e. one that is not poisonous. (
    -हिः, -हिकः) N. of a fish (कुचिका).
    -कारः [अन्धं करोति] darkness (lit. and fig.); लीनं दिवाभीतमिवान्धकारम् Ku. 1.12; काम˚, मदन˚; अन्धकारतामुपयाति चक्षुः K.36 grows dim; बाष्पजलधारान्धकारितमुखी K.161,286.
    -कूपः [अन्धयतीत्यन्धः, अन्धः कूपः]
    1 a well, the mouth of which is hidden; a well overgrown with plants &c.
    -2 [अन्धस्य दृष्टयभावस्य कूप इव] mental darkness, infatuation.
    -3 N. of a hell, to which those who tease and kill harmless creatures are condemned.
    -तमसम् (P.V.4. 79.)
    -तामसम्, -न्धातमसम् deep or complete darkness; लोकमन्धतमसात्क्रमोदितौ R.11.24; अन्धतमसमिव प्रविशामि U.7 the gloom of hell; प्रध्वंसितान्धतमसस्तत्रोदाहरणं रविः Śi.2.33. (
    -सा) night.
    -तामिस्रः, श्रः (
    -स्रम् also)
    1 complete or deep darkness (especially of the soul); तामिस्रोष्टदशधा तथा भवत्यन्धतामिस्रः Sāṅ K.48 (भयविशेषविषयको$भिनिवेशः); तस्यामन्धतामिस्रमभ्यध्यायत् Mv.1.
    -2 spiritual ignorance (देहे नष्टे अहमेव नष्टः इति रूपमज्ञानम्); enveloped in utter darkness.
    (-स्रः, स्रम्) 1 N. of a division of Tartarus or infernal regions, the second of the 21 hells to which those who seduce the wives of others and enjoy them are condemned. According to Bhavabhūti persons committing suicide were condemned to this hell; cf. अन्धतामिस्रा ह्यसूर्या नाम ते लोकास्तेभ्यः प्रतिविधीयन्ते य आत्मघातिन इत्येवमृषयो मन्यन्ते U.4; तामिस्रमन्धतामिस्रं महारौरवरौरवौ । नरकं कालसूत्रं च महानरकमेव च ॥ Ms.4.88,197; Y.3.224; doctrine of annihilation after death.
    -2 Death मोहो$प्रकाशस्तामिस्रमन्धतामिस्रसंज्ञितम् । मरणं चान्धतामिस्रं तामिस्रं क्रोध उच्यते ॥ Mb.12.313.25.
    -धी a. mentally blind.
    -पूतना a demoness supposed to cause diseases in children; यो द्वेष्टि स्तनमतिसारकासहिक्काछर्दीभिर्ज्वर- सहिताभिरर्द्यमानः । दुर्वर्णः सततमधःशयो$म्लगन्धिस्तं ब्रूयुर्वरभिषजोन्ध- पूतनार्तम् Suśr.
    -मूषा a small covered crucible with a hole in the side.
    -मूषिका [अन्धं दृष्ट्यभावं मुष्णाति, मुष्-ण्वुल्] N. of a plant or grass देवताड (तत्सेवनेन चक्षुष्मत्ता भवतीति वैद्यकप्रसिद्धिः).
    -रात्री dark night (Ved).
    -वर्त्मन् m. [अन्धं सूर्यप्रकाशराहित्याद्वर्त्म यत्र] the seventh skandha or region of wind.

    Sanskrit-English dictionary > अन्ध _andha

  • 13 अपहा _apahā

    अपहा 2 P.
    1 To leave, abandon; साक्षात्प्रियामुपगताम- पहाय पूर्वम् Ś.6.15. विललाप स बाष्पगद्गदं सहजामप्यपहाय धीरताम् R.8.43.
    -2 To discharge, pay off; ऋणान्यनपहाय Mb.12. 7.18. -pass. To waste away, wane.

    Sanskrit-English dictionary > अपहा _apahā

  • 14 आभूतिः _ābhūtiḥ

    आभूतिः f.
    1 Pervasion.
    -2 Overpowering strength; आभूत्या सहजा वज्रसायक Rv.1.84.6.
    -3 Capability, effi- ciency.
    -4 Production; आभूतिरेषाभूतिर्बीजमेतन्निधीयते Ait. Br.8.13.8.

    Sanskrit-English dictionary > आभूतिः _ābhūtiḥ

  • 15 जयः _jayḥ

    जयः [जि भावे अच्]
    1 Conquest, triumph, victory, success, winning (in battle, game or a law-suit); सप्त वित्तागमा धर्म्या दायो लाभः क्रयो जयः Mb.1.115.
    -2 Restraint, curbing, conquest as in इन्द्रियजय.
    -3 N. of the sun.
    -4 N. of Jayanta, son of Indra; जगृहे च धनुधीता मुसलं तु जयस्तथा Mb.1.227.34.
    -5 N. of Yudhiṣṭhira, the first Pāndava prince.
    -6 N. of an attendant of Visnu.
    -7 An epithet of Arjuna; संस्मरन् भ्रातरं जयम् Mb.3.158.2.
    -8 N. of the Mahābhārata; देवीं सरस्वतीं चैव ततो जयमुदीरयेत् Mb.1.1.1; Bhāg.1.2.4;
    -9 The heroic sentiment; सहजेतरौ जयशमौ दधती Ki.6.22.
    -1 Words of victory; जयेन वर्धयित्वा च मारीचप्रमुखास्ततः Rām.7.23.3.
    -या 1 N. of Durgā.
    -2 N. of an attendant of the goddess Durgā.
    -3 A kind of banner.
    -4 The third, eighth or thirteenth lunar days of any of the two lunar fortnights.
    -Comp. -अजयौ Victory and defeat; सुखदुःखे समे कृत्वा लाभालाभौ जयाजयौ Bg.2.38.
    - आवह a. conferring victory.
    -आशिस् f.
    1 a prayer for victory.
    -2 congratulations after victory; a cheer of victory.
    -उद्धुर a. exulting in victory.
    -कुञ्जरः a victorious elephant; आक्षिप्तो जयकुञ्जरेण Ratn.4.12.
    -कोलाहलः 1 a shout of victory.
    -2 a kind of game with dice.
    -गतः a. Conquering, victorious; उक्तविपरीत- लक्षणसंपन्नो जयगतो विनिर्दिष्टः Bṛi. S.17.1.
    -घोषः, -घोषणम्, -णा a proclamation of victory.
    -ढक्का a kind of drum beaten as a sign of victory.
    -दम् A height which is 1 1/2 of the breadth; Māna.35.22-26.
    -दत्तः N. of Jayanta, Indra's son.
    -देवः N. of the author of Gīta- govinda; यावच्छृङ्गारसारस्वतमिह जयदेवस्य विष्वग्वचांसि Gīt. last stanza.
    -पत्रम् a record of victory.
    -पालः 1 a king.
    -2 an epithet of Brahmā.
    -3 an epithet of Viṣṇu.
    -पुत्रकः a kind of dice.
    -मङ्गलः 1 a royal elephant.
    -2 a remedy for fever. (
    -लम्) a cheer of victory; ततो$ ब्धिवीचिनिर्घोषैरुद्गीतजयमङ्गलः Rāj. T.4.158.
    -यज्ञः the अश्वमेध sacrifice
    -लक्ष्मीः, -श्रीः the goddess of victory; जयलक्ष्म्या बबन्धास्थां श्वश्रूः Rāj. T.5.246; बभार यद्भुजस्तम्भो जयश्री- सालभञ्जिकाम् ibid 2.64; Ku.2.52.
    -लेखम् record of victory;...... रतिजयलेखम् Gīt.8.3.
    -वाहिनी an epithet of Śachī.
    -शब्दः 1 a shout of victory.
    -2 the excla- mation 'jaya' (hail ! glory !) uttered by bards &c.
    -शृङ्गम् a horn blown to announce a victory.
    -स्तम्भः a trophy, a column erected to commemorate a victory, a triumphal column; निचखान जयस्तम्भान् गङ्गास्रोतो$न्तरेषु सः R.4.36; यस्याद्यापि जयस्तम्भाः सन्ति ते पूर्ववारिधौ Rāj. T.3. 479.
    -स्थलम् N. of a village, ibid 5.121.
    -स्वामिन् m. an epithet of Śiva.

    Sanskrit-English dictionary > जयः _jayḥ

  • 16 मुर्छ् _murch

    मुर्छ् 1 P. (मूर्छति, मूर्छित or मूर्त; the word is written as मूर्छ् or मूर्च्छ्)
    1 To settle into a solid from, coagulate, congeal.
    -2 To faint, swoon, faint away; lose consciousness, become senseless; पतत्युद्याति मूर्च्छत्यपि Gīt.4; क्रीडानिर्जितविश्वमूर्च्छितजनाघातेन किं पौरुषम् Gīt.3; Bk.15.55.
    -3 To grow, increase, become strong or powerful; मुमूर्च्छ सहजं तेजो हविषेव हविर्भुजः R.1.79; मुमूर्च्छ सख्यं रामस्य 12.57; मूर्च्छन्त्यमी विकाराः प्रायेणैश्वर्यमत्तेषु Ś.5.18; Ki.16.8, 59.
    -4 To gather strength, thicken, become dense, pre- vail; तमसां निशि मूर्च्छताम् V.3.7.
    -5 (a) To take effect on; छाया न मूर्च्छति मलोपहतप्रसादे शुद्धे तु दर्पणतले सुलभावकाशा Ś.7.32; हर्म्येषु मूर्छन्ति न चन्द्रपादाः R.16.18 'are not reflected' &c. (b) To prevail against, have power against; न पादपो- न्मूलनशक्ति रंहः शिलोच्चये मूर्छति मारुतस्य R.2.34.
    -6 To fill, pervade, penetrate, spead over; Ku.6.59; R.6.9.
    -7 To be a match for.
    -8 To be frequent.
    -9 To cause to sound loudly. -Caus. (मूर्छयति-ते)
    1 To stupefy, cause to faint; म्लेच्छान् मूर्छयते Gīt.1.
    -2 To strengthen, increase.
    -3 To excite, stir up.
    -4 To cause to sound loudly, play on (as musical instrument); इमास्तन्त्रीः सुमधुराः...... मूर्च्छयित्वा सुमधुरं गायतां विगतज्वरौ Rām.7.93. 13; Bhāg.1.6.33.

    Sanskrit-English dictionary > मुर्छ् _murch

  • 17 लक्ष्मी _lakṣmī

    लक्ष्मी f. [लक्ष्-इ मुट् च Uṇ.3.158,16]
    1 Fortune, prosperity, wealth; सा लक्ष्मीरुपकुरुते यया परेषाम् Ki.8.13; मातर्लक्ष्मि तव प्रसादवशतो दोषा अमी स्युर्गुणाः Subhāṣ; Bh.3. 64; तृणमिव लघुलक्ष्मीर्नैव तान् संरुणद्धि Bh.2.17.
    -2 Good fortune, good luck.
    -3 Success, accomplishment; U.4. 1.
    -4 Beauty, loveliness, grace, charm, splendour; lustre; श्यामं सदापीच्यवयो$ङ्गलक्ष्म्या स्त्रीणां मनोज्ञं रुचिरस्मितेन Bhāg.1.19.28; मलिनमपि हिमांशोर्लक्ष्म लक्ष्मीं तनोति Ś.1.2; U.6.24; Māl.9.25; लक्ष्मीमुवाह सकलस्य शशाङ्कमूर्तेः Ki. 2.59;5.39,52;9.2; Ku.3.49.
    -5 The goddess of fortune, prosperity and beauty, regarded as the wife of Viṣṇu. (She is said to have sprung from the ocean along with the other precious things or 'jewels' when it was churned for nectar by the gods and demons.); इयं गेहे लक्ष्मीः U.1.39; प्रत्यब्दं पूजयेल्लक्ष्मीं शुक्लपक्षे गुरोर्दिने । नापराह्ने न रात्रौ च नासिते न त्र्यहस्पृशि ॥ Skanda P.
    -6 Royal or sovereign power, dominion; (oft. personified as a wife of the king and regarded as a rival of the queen); तामेकभार्यां परिवादभीरोः साध्वीमपि त्यक्तवतो नृपस्य । वक्षस्यसंवट्टसुखं वसन्ती रेजे सपत्नीरहितेव लक्ष्मीः ॥ R.14.86;12.26.
    -7 The wife of a hero.
    -8 A pearl.
    -9 N. of turmeric.
    -1 Superhuman power.
    -11 N. of the eleventh digit of the moon.
    -Comp. -ईशः 1 an epithet of Viṣṇu.
    -2 the mango tree.
    -3 a prosperous or fortunate man.
    -कल्पः a particular period of time.
    -कान्तः 1 an epithet of Viṣṇu.
    -2 a king.
    -गृहम् the red lotus-flower.
    -तालः 1 a kind of palm.
    -2 (in music) a kind of measure.
    -नाथः an epithet of Viṣṇu.
    -निकेतनम् the bathing with fragrant myrobalan powder.
    -निरीक्षित a. favo- ured by Lakṣmī, rich; लक्ष्मीनिरीक्षिताः क्षिप्रं भजन्ते चक्रवर्तिताम् Bm.1.676.
    -पतिः 1 an epithet of Viṣṇu.
    -2 a king; विहाय लक्ष्मीपतिलक्ष्म कार्मुकम् Ki.1.44.
    -3 the betel-nut tree.
    -4 the clove tree.
    -पुत्रः 1 a horse.
    -2 N. of Kuśa and Lava.
    -3 N. of Cupid or Kāma.
    -4 a wealthy man.
    -पुष्पः a ruby.
    -पूजनम् the ceremony of worshipping Lakṣmī (performed by the bride- groom in company with his bride after she has been brought home).
    -पूजा the worship of Lakṣmī performed on the day of newmoon in the month of Āśvina (chiefly by bankers and traders whose com- mercial or official year closes on that day).
    -फलः the Bilva tree.
    -रमणः an epithet of Viṣṇu.
    -वसतिः f. 'Lakṣmī's abode', the red lotus-flower.
    -वारः Thurs- day.
    -विवर्तः change of fortune.
    -वेष्टः turpentine.
    -सखः a favourite of Lakṣmī
    -सनाथ a. endowed with beauty or fortune.
    -सहजः, -सहोदरः 1 epithets of the moon.
    -2 camphor.
    -3 N. of the horse of Indra.
    -समाह्वया N. of Sītā; L. D. B.

    Sanskrit-English dictionary > लक्ष्मी _lakṣmī

  • 18 वक्र _vakra

    वक्र a.
    1 Crooked (fig. also), bent, curved, winding, tortuous; वक्रः पन्था यदपि भवतः प्रस्थितस्योत्तराशाम् Me. 27; Ku.3.29.
    -2 Roundabout, indirect, eva- sive, circuitous, equivocal, ambiguous (as a speech); किमेतैर्वक्रभणितैः Ratn.2; वक्रवाक्यरचनारमणीयः...... सुभ्रुवां प्रववृते परिहासः Śi.1.12; see वक्रोक्ति also.
    -3 Cur- led, curling, crisped (as hair).
    -4 Retrograde (as motion).
    -5 Dishonest, fraudulent, crooked in disposition.
    -6 Cruel, malignant (as a planet); वक्राः स्युः पञ्चषष्ठे$र्के अतिवक्रा नगाष्टगे । नवमे दशमे चैव जायते सहजा गतिः ॥ Jyotistattvam.
    -7 Prosodially long.
    -क्रः 1 The planet Mars.
    -2 The planet Saturn.
    -3 N. of Śiva.
    -4 N. of the demon Tripura.
    -5 A nose.
    -क्रम् 1 The bend or arm of a river.
    -2 Retrograde motion (of a planet).
    -3 A form of fracture.
    -Comp. -अङ्गम् a crooked limb.
    (-ङ्गः) 1 a goose.
    -2 the ruddy goose.
    -3 a snake.
    -आख्यम् tin.
    - इतर a. straight.
    -उक्तिः f. a figure of speech consisting in the use of evasive speech or reply, either by means of a pun, or by an affected change of tone; Mammaṭa thus defines it:-- यदुक्तमन्यथा वाक्यमन्यथा- न्येन योज्यते । श्लेषेण काक्वा वा ज्ञेया सा वक्रोक्तिस्तथा द्विधा K. P.9; for example see the opening stanza in Mu. (धन्या केयं स्थिता ते &c.).
    -2 equivocation, insinuation, inue- ndo; सुबन्धुर्बाणभट्टश्च कविराज इति त्रयः । वक्रोक्तिमार्गनिपुणाश्चतुर्थो विद्यते न वा ॥.
    -3 sarcasm.
    -कण्टः the jujube tree.
    -कण्टकः the Khadira tree.
    -कीलः a curved iron for stri- king an elephant.
    -खड्गः, -खड्गकः a sabre, scimitar.
    -ग, -गत a. having a retrograde motion (as a planet).
    -गति, -गामिन् a.
    1 winding, meandering.
    -2 fraudu- lent, dishonest. (
    -तिः f.) a crooked or tortuous motion, winding gait.
    -गुल्फः, -ग्रीवः a camel.
    -चञ्चुः a par- rot.
    -तालम्, -ताली a particular wind-instrument.
    -तुण्डः 1 an epithet of Gaṇeśa.
    -2 a parrot.
    -दंष्ट्रः a boar.
    -दृश् a. looking obliquely, squinting.
    -दृष्टि a.
    1 squint-eyed, squinting.
    -2 having a malignant or evil look.
    -3 envious. (-f.) squint, an oblique look.
    -घी a. dishonest, deceitful.
    -नक्रः 1 a parrot.
    -2 a low man.
    -नासिकः an owl.
    -पदम् a cloth marked with various patterns.
    -पुच्छः, -पुच्छिकः a dog.
    -पुष्पः the Palāśa tree.
    -प्लुत a. leaping in curves.
    -बालधिः, -लाङ्गूलः a dog.
    -भणितम् prevarication, evasion.
    -भावः 1 crookedness.
    -2 deceit.
    -रेखा a curved line.
    -वक्त्रः a hog.
    -संस्थ a. placed transversely.

    Sanskrit-English dictionary > वक्र _vakra

  • 19 विभक्त _vibhakta

    विभक्त p. p.
    1 Divided, partitioned (as property &c).
    -2 Divided, separated in interest, as in विभक्ता भ्रातरः; विभक्ताः सहजीवन्तो विभजेरन् पुनर्यदि Ms.9.21.
    -3 Parted, separated, made distinct; Śi.1.3; वायवीयैर्विगण्यन्ते विभक्ताः परमाणवः Y.3.14.
    -4 Different, multifarious.
    -5 Retired, secluded.
    -6 Regular, symmetrical.
    -7 Ornamented.
    -8 Measured.
    -क्तः N. of Kārtikeya.
    -क्तम् 1 Solitude, retirement.
    -2 A share.
    -3 Property (divided).
    -4 Separation.
    -Comp. -जः a son born after partition of the family-property (between his parents and brothers).

    Sanskrit-English dictionary > विभक्त _vibhakta

  • 20 स्वाभाविक _svābhāvika

    स्वाभाविक a. (
    -की f.) [स्वभावादागतः ढञ्] Belonging to one's own nature, innate, inherent, peculiar, natu- ral; स्वाभाविकं विनीतत्वं तेषां विनयकर्मणा । मुमूर्च्छ सहजं तेजो हविषेव हविर्भुजाम् R.1.79;5.69; Ku.6.71.
    -काः m. pl. A sect of Buddhists who accounted for all things by the laws of nature.

    Sanskrit-English dictionary > स्वाभाविक _svābhāvika

Страницы
  • 1
  • 2

См. также в других словарях:

  • sahá-já — सहज …   Indonesian dictionary

  • sahá-jāni — सहजानि …   Indonesian dictionary

  • sahá-jānusha — सहजानुष …   Indonesian dictionary

  • sahá-jāta — सहजात …   Indonesian dictionary

  • sahá-jā́ — सहजा …   Indonesian dictionary

  • sahá-jit — सहजित् …   Indonesian dictionary

  • sahá-jīvin — सहजीविन् …   Indonesian dictionary

  • sahá-joshaṇa — सहजोषण …   Indonesian dictionary

  • Sahaja Yoga — (Sanskrit, m., सहज योग, sahaj: „einfach“, „natürlich“, „angeboren“) ist die Bezeichnung für eine Neue religiöse Bewegung und beruht auf der Lehre der Inderin Nirmala Srivastava (1923 2011), von ihren Anhängern respektvoll Shri Mataji Nirmala Devi …   Deutsch Wikipedia

  • Сахаджа-йога — Духовный источник: Сахаджа Йога шастры Региональный источник: Наргол (англ.)русск …   Википедия

  • lakshmī́-saha-ja — लक्ष्मीसहज …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»