पत्त्रघना

mfn. thickly covered with clouds Ragh.

f. (prob.) a species, of cactus L.

m. = prec.;

घन a. [इन् मूर्तौ अप् घनादेशश्च Tv.]

1 Compact, firm, hard, solid; संजातश्च घनाघनः Māl.9.39.; नासा घनास्थिका Y.3.89; R.11.18.

-2 Thick, close, dense; घनविरलभावः U.2.27; R.8.91; Amaru.59.

-3 Thick-set, full, fully developed (as breasts); घटयति सुघने कुचयुगगगने मृगमदरुचि रूषिते Gīt.7; अगुरु-चतुष्कं भवति गुरू द्वौ घनकुचयुग्मे शशिवदना$सौ Śrut.8; Bh.1.8; Amaru.31.

-4 Deep (as sound); दधानः सौधानामलघुषु निकुञ्जेषु घनताम् Māl.2.12; Mu.1.21.

-5 Uninterrupted, permanent.

-6 Impenetrable.

-7 Great, excessive, violent.

-8 Complete; अभ्यङ्गभङ्ग्या पापस्य न्यस्तं घनमपश्यतः Ks.4.53.

-9 Auspicious, fortu- nate.

-1 Coarse, gross.

-11 Engrossed by, full or re- plete with; मा ते मलीमसविकारघना मतिर्भूत् Māl.1.32; निर्वृति˚ U.6.11.

-नः A cloud; घनोदयः प्राक् तदनन्तरं पयः Ś.7.3; घनरुचिरकलापो निःसपत्नो$स्य जातः V.4.22.

-2 An iron club, a mace; प्रतिजघान घनैरिव मुष्टिभिः Ki.18.1.

-3 The body.

-4 The cube of a number (in math.).

-5 Ex- tension, diffusion.

-6 A collection, multitude, quantity, mass, assemblage.

-7 Talc.

-8 Phlegm.

-9 Any com- pact mass or substance.

-1 Hardness, firmness.

-11 A particular manner of reciting Vedic texts: thus the padas नमः रुद्रेभ्यः ये repeated in this manner would stand thus:-- नमो रुद्रेभ्यो रुद्रेभ्यो नमो नमो रुद्रेभ्यो ये ये रुद्रेभ्यो नमो नमो रुद्रेभ्यो ये.

-नम् 1 A cymbal, a bell, a gong.

-2 Iron.

-3 Tin.

-4 Skin, rind, bark.

-5 A mode of dancing; (neither quick nor slow). ind. closely; घटयति घनं कण्ठा- श्लेषे रसान्न पयोधरौ Ratn.3.9.

-Com. -अत्ययः, -अन्तः 'disappearance of the cloud', the season succeeding the rains, autumn (शरद्); घनव्यपायेन गभस्तिमानिव R.3.37.

-अज्ञानी N. of Durgā.

-अम्बु n. rain; घनाम्बुभिर्भूरि विलम्बिनो घनाः Subhās.

-आकरः the rainy season.

-आगमः, -उदयः 'the approach of clouds', the rainy season; घनागमः कामिजनप्रियः प्रिये Ṛs.2.1.

-आमयः the date-tree.

-आश्रयः the atmosphere, firmament.

-उत्तमः the face.

-उदधिः a parti- cular sea (hell ?).

-उपलः hail.

-ऊरू a woman having thick thighs; कुरु घनोरु पदानि शनैः शनैः Ve.2.2.

-ओघः gathering of clouds.

-कफः hail.

-कालः the rainy season.

-क्षम a. what may be hammered; Bhāvapr. 5.26.53.

-गर्जितम् 1 thunder, peal or thundering noise of clouds, roar of thunder.

-2 a deep loud roar.

-गोलकः alloy of gold and silver.

-घनः the cube of a cube.

-जम्बाल thick mire.

-ज्वाला lightning.

-तालः a kind of bird (सारंग).

-तोलः the Chātaka bird.

-धातुः lymph.

-ध्वनि a. roaring.

(-निः) 1 a deep or low tone.

-2 the muttering of thunder clouds; अनुहुंकुरुते घनध्वनिं न हि गोमायुरुतानि केशरी Śi.16.25.

-नाभिः smoke (being supposed to be a principal ingredient in clouds; Me.5).

-नीहारः thick hoar-frost or mist.

-पदम् the cube root.

-पदवी 'the path of clouds', firmament, sky; क्रामद्भिर्घनपदवीमनेकसंख्यैः Ki.5.34.

-पाषण्डः a peacock.

-फलम् (in geom.) the solid or cubical contents of a body or of an excavation.

-मानम् the measurement by the exterior of a structure; Māna. 39-64.

-मूलम् cube root (in math.)

-रसः 1 thick juice.

-2 extract, decoction.

-3 camphor.

-4 water (m. or n.).

-रूपा candied sugar.

-वरम् the face.

-वर्गः the square of a cube, the sixth power (in math).

-वर्त्मन् n. the sky; घनवर्त्म सहस्रधेव कुर्वन् Ki.5.17.

-वल्लिका, -वल्ली lightning.

-वाच् a raven.

-वातः 1 a thick op- pressive breeze or air.

-2 N. of a hell; Jaina.

-वीथिः the sky; घनवीथिवीथिमवतीर्णवतः Śi.9.32.

-शब्दः thunder, peal of thunder.

-वासः a kind of pumpkin gourd.

-वाहनः 1 Śiva.

-2 Indra.

-श्याम a. 'dark like a cloud', deep-black, dark. (

-मः) an epithet (1) of Rain (2) of Kṛiṣṇa.

-संवृत्तिः profound secrecy.

-समयः the rainy season.

-सारः 1 camphor; घनसारनीहारहार &c. Dk.1 (mentioned among white substances).

-2 mercury.

-3 water.

-4 a big cloud; घनसारस्तु कर्पूरे महामेघे च चन्दने Nm.

-स्वनः, -शब्दः, -रवः the roaring of clouds.

-हस्त- संख्या the contents of an excavation or of a solid in math.).

पाण्डर a. Whitish, pale-white; यत् कङ्कालमकालपाण्डुरघन- प्रस्पर्धि रुन्धन्नभः Mv.5.39.

-रम् 1 Red-chalk.

-2 The blossom of the jasmine.

-3 Semen virile; पाण्डरं शुक्र- मित्याहुः Dhyāna. Up.87.

मलीमस a. [मल-ईमसच्]

1 Dirty, foul, impure, unclean, stained, soiled; मा ते मलीमसविकारघना मतिर्भूत् Māl.1.32; R.2.53.

-2 Dark, black, of a black colour; पणिता न जनारवैरवैदपि कूजन्तमलिं मलीमसम् N.2.92; महामनोमोहमलीमसान्धया K.5; विसारितामजिहत कोकिलावलीमलीमसा जलदमदाम्बुराजयः Śi.17.57;1.38; Māl.1.4.

-3 Wicked, sinful, wrong, unrighteous; मलीमसामाददते न पद्धतिम् R.3.46.

-सः 1 Iron.

-2 Green vitriol.

महीला महेला महेलिका A woman, female; चारु चचार सरःसु विराजत् काकलिका कलहंसमहेला Rām. Ch.4.98.

*****1

मा ind. A particle of prohibition (rarely of negation) usually joined with the Imperative; मद्वाणि मा कुरु विषादमनादरेण Bv.4.41; also (a) with the Aorist, when the augment अ is dropped; क्लैब्यं मा स्म गमः पार्थ नैतत्त्वष्युपपद्यते Bg.2.3; पापे रतिं मा कृथाः Bh.2.77; मा मूमुहत् खलु भवन्तमनन्यजन्मा मा ते मलीमसविकारघना मतिर्भूत् Māl.1. 32; the अ is sometimes retained; मा निषाद प्रतिष्ठां त्वमगमः शाश्वतीः समाः Rām. (b) the Imperfect (the augment being dropped here also); मा चैनमभिभाषथाः Rām.1.2. 15; (c) the Future, or Potential mood, in the sense of 'lest', 'that not'; लघु एनां परित्रायस्व मा कस्यापि तपस्विनो हस्ते पतिष्यति Ś.2; मा कश्चिन्ममाप्यनर्थो भवेत् Pt.5; मा नाम देव्याः किमप्यनिष्टमुत्पन्नं भवेत् K.37; the Imperative mood also is sometimes used for the Poten- tial; त्वरतामार्यपुत्र एतां समाश्वासयितुं मास्या विकारो वर्धताम् M.4. (d) the Present Participle when a curse is im- plied; मा जीवन् यः परावज्ञादुःखदग्धो$पि जीवति Śi.2.45; or (e) with Potential passive participles; मैवं प्रार्थ्यम् मा is sometimes used without any verb; मा तावत् 'oh ! do not (say or do) so'; मा मैवम्; मा नाम रक्षिणः Mk.3 'may it not be the police'; see under नाम. Sometimes मा is followed by स्म and is used with the Aorist or Imperfect with the augment dropped, and rarely with the Potential mood; क्लैब्यं मा स्म गमः पार्थ Bg.2.3; मा स्म प्रतीपं गमः Ś.4.17; मा स्म सीमन्तिनी काचिज्जनयेत् पुत्रमीदृशम्.

-Comp. -चिरम्, -विलम्बम्, -विलम्बितम् ind. without delay, shortly, quickly; अमात्यान् वृष्णिवीराणां द्रष्टुमिच्छामि माचिरम् Mb.16.7.6.

*****2

मा 1 The goddess of wealth, Lakṣmī; तमाखुपत्रं राजेन्द्र भज माज्ञानदायकम् Subhāṣ.

-2 A mother.

-3 A measure.

-Comp. -षः, -पतिः, वरः epithets of Viṣṇu; हाटकनिभपीताम्बर अभयं कुरु मे मावर Nārāyaṇa.5.13.

*****3

मा 2 P., 3, 4 Ā. (माति, मिमीते or मीयते, मित)

1 To measure; न्यधित मिमान इवावनिं पदानि Śi.7.13;9.2.

-2 To measure or mark off, limit; see मित.

-3 To compare with (in size), measure by any standard; पुरः सखीनाममिमीत लोचने Ku.5.15.

-4 To be in, find room or space in, be contained or comprised in; तनौ ममुस्तत्र न कैटभद्विषस्तपोधनाभ्यागमसंभवा मुदः Śi.1.23; वृद्धिं गते$प्यात्मनि नैव मान्तीः 3.73;1.5;14.75;13.2;5.44; माति मातुमशक्यो$पि यशोराशिर्यदत्र ते K. P.1.

-5 To prepare, arrange.

-6 To infer, conclude.

-7 To form, make, build, construct.

-8 To assign, mete out, appor- tion.

-9 To show, display.

-1 To roar, sound. -Caus. (मापयति-ते) To cause to be measured, measure or mete out; एतेन मापयति भित्तिषु कर्ममार्गम् Mk.3.16. -Desid. (मित्सति-ते) To wish to measure &c.

वप्रः प्रम् [उप्यते अत्र वप्-रन् Un.2.27]

1 A rampart, earth-work, mud-wall; वेलावप्रवलयाम् (उर्वीम्) R.1.3; द्वितीयामिव मामत्र वप्रमालम्ब्य तिष्ठत Śiva B.

-2 A bank or mound of any kind (against which bulls and elephants butt); शृङ्गाग्रलग्नाम्बुदवप्रपङ्कः R.13.47; see वप्रक्रीडा below.

-3 The slope or declivity of a hill or rocky place; बृहच्छिलावप्रघनेन वक्षसा Ki.14.4.

-4 A summit, peak, table-land on a mountain; तीव्रं महाव्रतमिवात्र चरन्ति वप्राः Śi.4.58;3.37; Ki.5.36;6.8.

-5 The bank of a river, side, shore, bank in general; ध्वनयः प्रतेनुरनुवप्रमपाम् Ki.6. 4;7.11;17.58.

-6 The foundation of a building.

-7 The gate of a fortified town.

-8 A ditch.

-9 The circum- ference of a sphere.

-1 A field in general; विकासि वप्राम्भसि गन्धसूचितम् Ki.4.26.

-11 The butting of an ele- phant or bull.

-12 Dust.

-13 A multitude, a heap; L. D.B.

-प्रः 1 A father.

-2 A Prajāpati.

-प्रम् 1 Lead.

-2 Gold; L. D. B.

-प्रा 1 A flat bank of earth.

-2 Garden-bed.

-Comp. -अभिघातः butting against the bank or side (as of a hill, river &c.); वप्राभिघातपरि- मण्डलितोरुदेहः Ki.5.42; cf. तटाघात.

-अवनी cultivated land.

-क्रिया, -क्रीडा the palyful butting of an elephant (or bull) against a bank or mound; वप्रक्रियामृक्षवतस्तटेषु R.5.44; वप्रक्रीडापरिणतगजप्रेक्षणीयं ददर्श Me.2.

-क्षेत्रफलम् the circumference of a sphere.

(sometimes spelt abbhra, according to the derivation ab-bhra, « water-bearer» ;

páttra

n. ( andﾠ m. Ṡātkat.;