-
1 по
предлог1. с дат. (на поверхности, вдоль поверхности, о поверхность) аз, ба, ба рӯи…; қадқадди…, бо; идти по дороге аз роҳ гузаштан (рафтан); спускаться по лестнице аз зина фуромадан; пройти по мосту аз пул гузаштан; гладить по головё сарро сила кардан; дождь стучит по крыше борон бомро мекӯбад, борон бомкӯбӣ карда истодааст; бить по мячу тӯпро задан2. с дат. (в пределах, в области чего-л.) дар; бродить по лесу дар беша гаштан; работать по профсоюзной линии дар соҳаи иттифоқҳои касаба кор кардан; соревнование по лыжам мусобиқаи лыжаронҳо//с сущ. во мн. ба; рассадить всех по местам ҳамаро ҷо ба ҷо шинондан; развесить картины по стенам суратҳоро ба деворҳо овехтан3. с дат. (в направлении чего-л.) б.а сӯи бо, аз паи…; плыть по течению ба сӯи поёноб шино кардан, бо ҷараёни об шинокунон рафтан; идти по ветру бо вазиши бод роҳ рафтан, бо боди мурод роҳ рафтан; идти по следу зверя аз паи дарранда рафтан.4. с дат. (согласно, следуя чемул.) аз рӯи…, мувофиқи …, аз бо, ба; начинать работу по гудку корро бо бонги гудок сар кардан; работать по плану аз рӯи нақша кор кардан; по моему мнению ба фикри ман, ба назари ман; уволиться по собственному желанию бо хоҳиши худ аз кор рафтан; по доброй воле хушӣ ба хущй; бо иродаи нек; бо хоҳиши худ; по выбору аз рӯи хоҳиш, аз рӯи интихоб, аз рӯи дилхост; судить по внешности аз сураташ дар бораи сираташ ҳукм баровардан, дар бораи касе. аз рӯи намуди зоҳириаш мулоҳиза доштан; жениться по любви муҳаббат баста (нағз дида) зан гврифтан; по вкусу аз рӯи завқ (табъ), табън дил; это ему не по вкусу ин ба вай намефорад // разг. в сочет. с личн. мест. аз, мувофиқи…, ба; по мне аз ман бошад; по тебе аз ту бошад; всё не по ней ҳеҷ чиз ба ӯ маъқул намешавад (нест), ҳеҷ чиз ба табъи ӯ намешинад // в сочет.: не по кармаиу компо -л. қудрати харидан надорад, ба кисааш (ба пулаш) мувофиқ нест; емe не по карману эта покупка ӯ ба харидани ин чиз пул надорад, қудраташ ба харидани ин чиз намерасад; по плечу, по силам мувофиқи қудрат; эта работа ему не по плечу (не по силам) ба ин кор зӯраш намерасад, ин кор аз иқтидори ӯ берун аст5. с дат. (на основании какихл. при знаков) аз ҷиҳати…, бо, аз рӯи…, мувофиқи…; старший по возрасту аз ҷиҳати синну сол калонтар; лӯчший по качеству аз ҷиҳати сифат беҳтаринаш; учитель по профессии касбаш муаллимӣ // (при указании родства, близости) аз тарафи…; родственники по матери хешу табор аз тарафи модар; товарищ по работе ҳамкор, ҳамкасаба // (при указании на имя, фамилию и т. п.) бо, … номаш, лақабаш; …ном; слесарь по имени Николай Николай ном челонгар6. с дат. (посредством) бо, ба воситаи,.., аз; послать по почте бо почта фиристодан; сообщить по телеграфу ба воситаи телеграф хабар додан; передать по радио аз (бо) радио хабар додан7. с дат. (вследствие) ба (аз) сабаби…, дар натиҷан…, бинобар он, бо, аз рӯи; сделать что-л. по ошибке саҳван коре кардан, аз ғайри ихтиёр роҳ додан; отсутствовать по болезни аз сабаби беморӣ ғоиб будан; по рассеянности аз сабабй (дар натиҷаи) фаромӯшхотирӣ; по обязанности аз рӯи ӯҳдадорӣ, аз рӯи вазифадорӣ8. с дат. (при указании цели действия) бо, барои; вызвать по делу бо коре ҷеғ задан; геологическая партия по разведке поленых ископаемых партияи геологии ҷӯяндагони канданиҳои фоиданок; кружок по изучению русского языка маҳфили забони русӣ9. с дат. с сущ. во мн. ч. (при обозначении времени) гҳо, дар; ҳар; гулять по утрам пагоҳиҳо гардиш кардан; заниматься по ночам шабҳо кор кардан; шабкорӣ кардан; ездить за город по воскресеням дар рӯзҳои якшанбе беруни шаҳр рафтан10. с дат. (в разделительном значении): дать детям по яблоку ба бачагон яктоӣ себ додан; по рублю за штуку донааш яксӯмӣ11. с дат. (в знач. предлош «о»): скучать по детям фарзандҳоро ёд шудан; тоска по дому хонаро пазмон шудан, ба хона дилкашолӣ доштан12. с вин. (до, вплоть до) то; войти в воду по пояс то камар (то миён) ба об даромадан; прочитать с первой по пятую главу аз боби якум то боби панҷум хонда баромадан; по сей день то имрӯз, то ҳол13. свин. (с сущ. «сторона», «рука» с опр.) дар тарафи…, аз тарафи..,; сидеть по другую сторону стола дар он тарафи миз нишастан; по левую руку находится парк, по правую -стадион дар тарафи чап - боғ, дар тарафи ростстадион ҳаст14. с вин. прост. и обл. (в знач. пред-лога «за») барои…, ба; пойти по воду барои об рафтан; ходить по грибы [ба] занбӯруғчинӣ рафтан15. с дат. и вин. в сочет. с числ.: по одному яктоӣ; якнафарӣ; по три сетой, се-се; сенафарӣ16. с предл. (после чего-л.) баъд аз, пас аз, баъди…; по окончании работы баъди кор, баъд аз тамом шудани кор; по прибытии на место баъд аз расидан ба ҷое по 5 приставка1. префикси феълсоз, ки маънохои зеринро ифода мекунад: пайдо кардаии ягон сифат, хислат ва кайфият - побелеть сафед шудан расондйни амал то ба натща - погибнуть нобуд шудан, барҳам хӯрдан 1) ащом додани амал дар як дафъа - поблагодарть ташаккур гуфтан 4) ан-чом додани амал дар зарфи ягон вақт, махсусан вакти кӯтоҳ - побегать андак тохтан; посидеть андак нишастан 5) ибтидои амал - побежать давидан, давидан гирифтан; повеять ба вазндан сар кардан 6) давомати номуайяни такроршавии амал ва ё ҳодиса- побаливать гоҳ-гоҳ дард кардан, андак дард кардан; поглядывать гоҳ--гоҳ нигоҳ кардан 7) ащом дода шудани амал дар дарачаи сусттаре по позолотить зарандуд кардан 8) паҳн шудани амал ба ҳамаи объектҳо ва ё бисёре аз онҳо, инчунин аз тарафи амал ё вазъият фаро гирифта шудани субъектҳои бисёр ва ё ҳамаи онҳо по попрятать пинҳон кардан; помёрзнуть ҳама (бисёр) аз хунукӣ нобуд шудан 9) анҷом додани амал ба таври оҳиста, тадричан ва ё дар якчанд дафъа по попривыкнуть андак одат кардан 10) шакли намуди мутлақи баъзе феълҳоро месозад по подарить бахшидан; познакомить шинос кардан, шиносондан2. дар калимасозии сифат истеъмол меёбад: 1) баъд аз он ки бо асоси калима нишон дода шудааст, вокеъ гардида - посмертный пас аз марг, баъди мурдан 2) мутобиқ ва муносиби он чи ки бо асоси калима нишон дода мешавад - подоходный …и даромад, аз рӯи даромад; посильный ба қадри ҳол, ало қадри ҳол, мувофиқи қувват 3) мансуб ба ҳар яке аз предметҳои бо асоси калима нишон додашуда; иҷрошаванда, ченшаванда, тақсимшаванда мутобиқи он чи ки бо асоси калима нишон дода шудааст - поголовный …и саршумор, сар то сар, саросар; помесячный якмоҳа, ҳармоҳа, моҳ ба моҳ3. дар мавриди сохта шудани даричаи қиёсии сифат ва зарф тобиши мулоимӣ, сустшавии кайфиятеро медиҳад, ки бо сифат ё зарф ифода шудааст - помоложе ҷавонтар, хурдтар; поновёе навтар, тозатар4. дар сохта шудани сифатҳо бо маънои «ба назди чизе ё қадпо -қадичизе воқеъшуда»инчунин дар сохтани исмҳо ба маънои «мутобиқ ба кор» меояд - пограничный сарҳаддӣ, …и ҳудуд; побережье соҳилй баҳр, соҳили дарё5. бо ҳамроҳии сифатщо зарфҳои тарзи амалро месозад - поновому ба таври нав, аз нав, дубора; попрежнему мисли пештар, аввала (пештара) барин; порусски русӣ, ба русӣ6. бо ҳамроҳии чонишинҳои соҳибӣ зарфҳои бо маънои «мутобиқи ақидаи (орзуи) касеро месозад - по-моему ба фикри ман, ба назарам, ба хаёлам; по-твоему ба фикри ту, ба назарат, ба хаёлат -
2 сила
ж1. қувва, қувват, зӯр, иқтидор, қудрат; тавоноӣ; физическая сила қувваи ҷисмонӣ; сила рук зӯри бозу; знание - сила доноӣ-тавоноист; лишиться сил аз қувват мондан; набраться сил иқтидор пайдо кардан; обладать огромной силой қувваи бузург доштан2. зӯр, зӯрӣ, зулм, фишор; применить силу зӯрӣ кардан; действовать силой зӯрӣ (зулм) ба кор бурдан3. физ., тех. қувва; сила тяжести қувваи вазнинӣ; сила притяжения қувваи ҷозиба; сила света қувваи рӯшноӣ4. қувва, дараҷа; сила воли қувваи ирода; сила таланта дараҷаи истеъдод; сила ума қувваи ақл5. қувва, иқтидор; творческие силы қувваи эҷодӣ6. таъсир, эътибор, нуфуз; сила печатного слова таъсири матбуот; великая сила идёи ленинизма таъсири бузурги ғояҳои ленинизм; он имеет силу вай нуфуз дорад7. чаще мн. силы қувваҳо; производительные силы эк. қувваҳои истеҳсолкунанда; революционные силы қувваҳои революционӣ; силы демократии и мира қувваҳои демократия ва сулҳ; силы национального освобождения қувваҳои миллии озодихоҳӣ; силы социализма қувваҳои социализм8. разг. аҳамият, моҳият; сила его работы в её новизне аҳамияти кори ӯ дар нав будани он аст9. мн. силы (войска) қувваҳо; вооруженные силы қувваҳои мусаллаҳ; морские силы қувваҳои баҳрӣ10. эътибор; постановление вошло в силу қарор эътибор пайдо кардааст; закон потерял силу қонун эътибори худро гум кардааст; оставить в силе юр. боэътибор шумурдан, ҳақиқӣ донистан11. чаще мн. силы қувва, қувваҳо; соотношение классовых сил таносуби қувваҳои синфӣ12. в знач. нареч. силами бо иштироки..,; бо қувваи…; концерт силами учащихся концерт бо иштироки талабагон <> сил нет как (до чего)… аз ҳад зиёд, хеле; силою (в силу) вещей бо тақозои шароит (вазъият); в силах қобил (қодир) будан; не в силах имконият надоштан, кодир набудан; в силу бинобар …, ба сабаби…; в силу привычки аз рӯи одат; во цвете сил дар авҷи камол; всеми силами бо тамоми ҷидду ҷаҳд; изо всех сил, изо всей силы бо тамоми қудрат; никакими силами ба ҳеҷ ваҷҳ; от силы (самое большее) бисёр бошад; по силам алоқадри ҳол; это дело ему не по силам ин кор аз иқтидори вай берун аст; не под силу кому қувваташ (зӯраш) намерасад; под силу зӯр мерасад, мувофиқ; через силу зӯрбазӯракӣ; что есть силы, что было сил бо тамоми қувват; лошадиная сила физ. қувваи асп; нечистая \силаа уст. прост. дев, ҷин, аҷина; собраться с \силаами шердил шудан -
3 соразмерно
1. нареч. муносиб, мувофиқ, баробар2. предлог с дат. и тв. мувофиқи…, муносиби…; выбрать работу соразмерно силам (с силами) корро мувофиқи қувваи худ интихоб кардан
См. также в других словарях:
Комитет Сената США по вооружённым силам — … Википедия
не по силам — См … Словарь синонимов
по силам — не составляет никакой трудности, не составляет никакого труда, не составляет ни малейшего труда, не составляет ни малейшей трудности, не стоит никакого труда, не представляет никакой трудности, не представляет ни малейшей трудности, легкий,… … Словарь синонимов
По силам, по силе — СИЛА, ы, ж. Толковый словарь Ожегова. С.И. Ожегов, Н.Ю. Шведова. 1949 1992 … Толковый словарь Ожегова
Желай по силам, тянись по достатку. — Желай по силам, тянись по достатку. См. ВОЛЯ НЕВОЛЯ … В.И. Даль. Пословицы русского народа
не по силам — не по силам … Орфографический словарь-справочник
Не по силам — кому. Прост. Не хватает способности, умения (сделать что либо). Вот я должен изобразить её… и, конечно, вы правы я не передаю самого главного, какой она была. Это, наверное, мне не по силам (В. Лидин. Заря) … Фразеологический словарь русского литературного языка
не по силам — Такое задание ему уже не по силам … Орфографический словарь русского языка
по силам — Задание ученикам по силам … Орфографический словарь русского языка
по своим силам — нареч, кол во синонимов: 1 • по себе (8) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин. 2013 … Словарь синонимов
соответствует силам — нареч, кол во синонимов: 1 • по плечу (19) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин. 2013 … Словарь синонимов