-
1 урын волаш
обвалиться, обрушиться, упастьОкоп пырдыжым урын волымо деч (воштыр) пече дене пеҥгыдемдыме. Ф. Майоров. Стены окопа, чтобы не обвалились, укрепили плетнём.
Составной глагол. Основное слово:
ураш -
2 урын каяш
Кугу йӱрет деч вара вакшпӱя урын каенат, олык мучко вӱд шарлен улмаш. К. Смирнов. После сильного дождя мельничная запруда прорвалась, вода разлилась по всему лугу.
Составной глагол. Основное слово:
ураш -
3 знать все ходы и выходы
урын белән яхшы таныш булу, әмәлен белү, җаен белү -
4 место
1. спространствоурын, ер2. сопределённое пространство, предназначенное для кого-чего-л.урын3. сопределённое положение, занимаемое кем-л.урын4. сслужебное положениевазифа, урын5. собычно мн. местаместностьурын, ер, яҡ6. спредмет, вещь багажакиҫәк, төргәк, әйбер7. с мн. местапериферияурындарместа общего пользования — йәмәғәт файҙаланыу урындары (кухня, бәҙрәф һ.б.)
на месте — урынында, шул уҡ урында, шул уҡ ваҡытта
к месту; у места — урынлы, тейешле
не к месту; не у места — урынһыҙ, тейешһеҙ
не место: — 1) булырға ярамай
2) урыны түгел, ярамай; нет места; не должно быть места кому-чему — урын юҡ, урын булмаҫҡа тейеш
ни с места! — ҡуҙғалма!, тик тор!
с места (брать, взять) — шунда уҡ, бик тиҙ, һуҙмай, туҡталып тормай
на месте уложить (положить, убить) — шунда уҡ атып үлтереү
места себе не находить — үҙеңә урын тапмау, үҙеңде ҡайҙа ҡуйырға ла белмәү
на месте преступления (поймать, застать, накрыть и т.п.) — енәйәт өҫтөндә
с места в карьер — әҙерлекһеҙ, шунда уҡ, уйлап-нитеп тормаҫтан
-
5 место
с ( не общий)1) урын2) урын3) урын4) урын5) обычно мн. места як, җир6) мн. места урыннар; урындагы оешмалар7) (должность, служба) урын, эш, эш урыны8) кисәк, төргәк, әйбер•- к месту
- места общего пользования
- на месте
- на месте преступления
- на месте уложить
- на месте убить
- не к месту
- не у места
- не место
- не находить места
- не находить себе места
- не на своем месте
- нет места
- не должно быть места
- ни с места!
- поставить на место
- поставить на свое место
- поставить себя место
- сердце не на месте
- душа не на месте
- с места в карьер
- стоять на месте
- оставаться на месте -
6 плешина
ж1) (на шерсти, мехе) пеләш урын, йоны иегән урын, чәче коелган урын, йоны коелган2) (место, лишённое растительности) буш урын, такыр калган урын (кырда, урманда) -
7 ураш
урашI-ам1. обваливаться, обвалиться; обрушиваться, обрушиться; разрушаясь, падать, упасть (о земле, почве, постройках и др.)Шошым ташлыше вӱд мушмылан кӧра сер урын, пырдыж гай тура лийын. «Ончыко» Из-за того, что вода, разливающаяся весной, размывала, берег обрушился, стал отвесным, как стена.
Корно шукертак уреш ыле, очыни, но тудым тополь арала. «Ончыко» Дорога давно обвалилась бы, наверное, но её удерживает тополь.
Сравни с:
сирлаш2. прорываться, прорваться; оказаться пробитым под напором чего-л.Плотина урын. Плотина прорвалась.
Кугу йӱр деч вара пӱят урын. После сильного дождя и запруда прорвалась.
Составные глаголы:
II-ем1. зарывать, зарыть; закапывать, закопать кого-что-л. во что-л.Мландыш ураш зарыть в землю;
лумыш ураш зарыть в снег.
Куклымо пушеҥгым аралашлан вожшым вынем рокеш урыман. «Мар. ӱдыр.» Чтобы сохранить выкопанное дерево, нужно закопать корень в землю.
Иктым урат, латкокытым луктыт (пареҥге). Тушто. Один закапывают, двенадцать выкапывают (картофель).
2. хоронить, похоронить; закапывать (закопать) в землю, погребать умершегоТыйым теле кечын кылме рокыш урышна. В. Иванов. В зимний день мы похоронили тебя в мёрзлую землю.
Якунялан чыла колышым тояш логале. Ял тӱреш нуным ик вынемыш урыш. К. Васин. Якуне пришлось хоронить всех умерших. Он их закопал в одну яму на окраине деревни.
Сравни с:
тояш3. засыпать, засыпать; заполнять, заполнить чем-л. сыпучимЛакым ураш засыпать ямку.
Мландым кӱнчет да вынемжым тиде рок дене урет. Пале. Выроешь землю и яму засыплешь этой землёй.
Памашым лиеш петыраш ик вере, кӱ орам сӱмырен, ошма ден урен. М. Казаков. Родник можно закрыть в одном месте, обрушивая камни, засыпая песком.
4. наваливать, навалить (что-л. сыпучее, рыхлое)Олмапу тӱҥыш лумым урышна. «Мар. ком.» К стволам яблонь мы навалили снега.
Сравни с:
оралаш5. окучивать, окучить (мландым, пушкыдемден, кушкыл воктен оралаш)Кӱкшын ураш окучивать высоко;
пареҥгым ураш окучивать картофель.
Светлана моло семынак ковышта озымыш вӱдым шавыш, тудым урыш. Б. Данилов. Светлана, как и другие, полила рассаду капусты, окучила её.
(Карпуш вате) сомыла, саска йыр рокым ура. М. Шкетан. Жена Карпуша полет, окучивает овощи.
6. обваливать, обвалить; обрушивать, обрушить; вызывать, вызвать падение; размывать, размыть (водой, течением землю)Шошым вӱд тиде серым нимолан йӧрдымын урен. В. Косоротов. Весной вода безобразно обрушила этот берег.
Сравни с:
мушкашСоставные глаголы:
-
8 постель
журын, урын-ер, түшәк -
9 постель
-
10 разлом
м2) ( место) сынган урын, ватылган урын, ярылган урын -
11 убежище
с1) сыеныр урын, яшеренер урын, ышык урын2) юр. сыенуправо убежища — сыену хокукы (бер ил тарафыннан эзәрлекләнүче кешеләрнең икенче ил химиясендә яшәү хокукы)
-
12 брешь
1. жпроломтишек, емерек урынстенала, карап ҡабырғаһында һ.б.2. ж перен.өҙөк (өҙөлгән) урын3. ж перен.недостача, ущербетмәү, кәм сығыу, өҫкә сығыу -
13 выпуклость
1. жҡабарынҡылыҡ2. жвыпуклое местоҡабарынҡы (сығынҡы) урын, ҡалҡыу урын, ҡабарып (сығып, ҡалҡып) торған урын3. ж перен.яркость, отчётливостьасыҡлыҡ, баҙыҡлыҡ -
14 выпуклость
-
15 некуда
нареч.; с неопр.1) [һичкая]...ыр урын юк, [ һичкая]...ыр җир юкехать некуда — [һичкая] барыр урын юк
2) разг. моннан да...рак булырга мөмкин түгел -
16 повышение
с2) ( возвышение) калкурак урын, югарырак урын, биегрәк урын -
17 положение
с1) торыш, урын2) ( поза) килеш, торыш, көй3) ( состояние) хәл; хәлатвойти в чьё-л. положение — кемнең дә булса хәленә керү
4) тоткан урын, урын, дәрәҗә; хәл5) хәл6) ( свод правил) кагыйдәнамә, кагыйдәләр7) ( тезис) төп фикер• -
18 сгиб
-
19 седина
ж1) ( седые волосы) чал, агарган чәч (сакал)2) ( проседь в мехе) чаларган урын, чал төшкән урын, агарган урын -
20 скол
См. также в других словарях:
Урын — Сложенные на подставке сундуке постельные принадлежности в традиционном башкирском жилище, составляющие важный элемент его интерьера. (Термины российского архитектурного наследия. Плужников В.И., 1995) … Архитектурный словарь
урын — 1. Җир өстендә нәрсә дә булса урнашкан яки урнашырга мөмкин булган өслек, мөйдан. Нәр. б. торган яки булган мәйдан, тирәлек. Нәрсә өчен дә булса билгеләнгән мәйдан, пункт. Яту, утыру өчен билгеләнгән җир, мәйдан 2. Як; җир 3. күпл. Үзәктән читтә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урын-җир — Йокы урыны, йокы кирәк яраклары; ятак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урын-вакыт килеше — лингв. – да – дә, – та – тә төрләндергеч кушымчасы белән белдерелә һәм кемдә? нәрсәдә? сорауларына җавап бирә торган алтынчы килеш … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
почмак — (ПОЧМАКЛАУ) (ПОЧМАКЛЫ) – 1. Әйбернең ике ягы кисешә торган урын. с. Урам чатындагы 2. Эче куыш әйберләрнең ике стенасы эчке яктан кисешкән урын. с. Шундый урынга урнашкан почмак өстәл 3. Яссы әйбернең ике ягы кисешкән урыны, чите өстәл почмагы 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чокыр — I. и. 1. Җирдә казып ясалган урын. Нин. б. максатлар өчен махсус казылган урын, баз 2. Җир өстендә яңгыр яки кар сулары туфракны юып барлыкка китергән озын, текә ярлы тирән урын, тирән иңкүлек; ерынты 3. Артиллерия снаряды, мина яки бомба… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оя — 1. Кош кортның, җәнлекләрнең ышыкланып яшәү, йомырка салу һәм бала чыгару өчен ясалган, җайлаштырылган яки кеше тарафыннан эшләнгән урыны 2. күч. Яшәгән, торган җир: гаилә, йорт 3. күч. Явыз максатлар белән җыела, туплана торган яшерен урын,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түр — 1. Өйнең, бүлмәнең ишеккә каршы ягы. Өйнең эчкәреге ягы, хөрмәтле урын (анда гадәттә кунакларны утырталар) 2. Өйнең пөхтәрәк итеп җыештырылган эчке зур бүлмәсе (кухняга, йокы бүлмәсенә каршы куела) 3. с. Түрдәге, ишеккә каршы яктагы, алдагы,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чат — I. и. 1. Ике яки берничә урам кисешкән урын 2. Ике яки берничә юл кушылган яисә кисешкән урын 3. Нин. б. әйбер, корылма, бина янындагы урын, почмак кызыл йорт чатында трамвайдан төште. ЧАТ БАШЫ – Чат, урам кисешкән урын. II. ЧАТ – с. 1. Бөтенләй… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ындыр — 1. Урылган ашлыкны саклау, киптерү, сугу, җилгәрү өчен махсус җайланган урын, корылма 2. диал. Бәрәңге бакчасы ындырдан бер чиләк бәрәңге алып кайтты. ЫНДЫР АРТЫ – 1) Бакчаның аргы башы тирәсендәге урын 2) Гомумән йорт каралтылар артындагы урын.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ышык — 1. Берәр нәрсә белән капланган, күренми торган, нәрсәдән дә булса сакланырлык урын. с. Нәр. б. белән чолганып, капланып алынган ышык урын. Нәр. б. саклау, урнаштыру өчен түбәсе ябулы урын, корылма. с. Җил яңгыр тими торган 2. күч. Кешеләр йөрми… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге